బాలకాండ
నలుబది నాలుగవ సర్గము
( భగీరథుడు సగరపుత్రులకు పుణ్యలోకములను ప్రాప్తింపచేయుట)

సగత్వా సాగరం రాజా గంగయాsనుగతస్తదా |
ప్రవివేశ తలం భూమేః యత్ర తే భస్మసాత్ కృతాః ||

స||స రాజా గంగాయా అనుగతః తదా భూమేః తలం ప్రవివేశ యత్ర తే సాగరం భస్మసాత్ కృతాః |

తా|| ఆ భగీరథుడు గంగ అనుసరించుచుండగా భూతలములో ఎక్కడ భస్మము చేయబడిరో అచటికి ప్రవేశించెను.

భస్మన్యథాప్లుతే రామ గంగాయాస్సలిలేన వై|
సర్వలోకప్రభుర్బ్రహ్మా రాజానమ్ ఇదమబ్రవీత్ ||

స|| హే రామ ! యథా భస్మన్ గంగాయాః సలిలేన వై ప్లుతే ( తథా) సర్వలోక ప్రభుః బ్రహ్మా రాజానం ఇదం అబ్రవీత్ |

తా|| ఓ రామా ! ఎప్పుడు ఆ భస్మములు గంగా జలములచే ముంచ బడినవో అప్పుడు సర్వలోకములకు ప్రభువు అయిన బ్రహ్మ భగీరథునితో ఇట్లనెను.

తారితా నరశార్దూల దివం యాతాశ్చ దేవవత్ |
షష్టిః పుత్ర సహస్రాణి సగరస్య మహాత్మనః |

స|| హే నరశార్దూల మహాత్మనః సగరస్య షష్ఠిః పుత్ర సహస్రాణి తారితా దేవవత్ దివం యాతాశ్చ|

తా|| "ఓ నరశార్దూల ! మహాత్ముడైన సగరుని అరవై వేల పుత్రులు తరించి దేవులవలె స్వర్గమునకు చేరిరి."

సాగరస్య జలం లోకే యావత్ స్థాస్యతి పార్థివ |
సగరస్యాత్మజాస్తావత్ స్వర్గే స్థాస్యంతి దేవవత్ ||

స|| హే పార్థివ యావత్ లోకే సాగరస్య జలం స్థాస్యతి తావత్ సగరస్య ఆత్మజః స్వర్గే స్థాస్యంతి దేవవత్ |

తా|| " ఓ పార్థివ ! ఈ లోకములో సాగర జలమున్నంతవరకూ సగరాత్మజులు దేవతలవలె వర్గములోనే వుందురు" |

ఇహం చ దుహితా జ్యేష్ఠా తవ గంగా భవిష్యతి |
త్వత్కృతేన చ నామ్నాsథ లోకే స్థాస్యతి విశ్రుతా ||
గంగా త్రిపథగా రాజన్ దివ్యా భాగీరథీతి చ |
త్రీన్ పథో భావయంతీతి తతః త్రిపథగా స్మృతా||

స|| గంగా ఇహంచ తవ జ్యేష్ఠా దుహితా భవిష్యతి. అథ త్వత్కృతేన చ లోకే దివ్యా భాగీరథీ ఇతి నామ్నా స్థాస్యతి విశ్రుతా | రాజన్ గంగా త్రిపథగా త్రీన్ పథో భావయంతీ ఇతి త్రిపథగా తతః స్మృతా |

తా|| "ఈ గంగ నీ పెద్దకూతురు అగును . ఇప్పుడు నీ చే చేయబడిన కార్యమువలన గంగ లోకములలో భాగీరథీ అనబడు పేరుతో ప్రసిద్దిపొందును. ఓ రాజన్ ! మూడు లోకములలో ప్రవహించుటవలన త్రిపథగా అని స్మరించబడును."

పితామహానాం సర్వేషాం త్వమత్ర మనుజాధిప|
కురుష్వ సలిలం రాజన్ ప్రతిజ్ఞామపవర్జయ ||

స|| హే మనుజాధిప ! సర్వేషాం పితమహానాం సలిలం కురుష్వ. రాజన్ ప్రతిజ్ఞాం అపవర్జయ |

తా|| " ఓ రాజా! నీ పితామహులందరికి తర్పణములు విడువుము. రాజా చేసిన ప్రతిజ్ఞ నిలుపుకొనుము "

పూర్వకేణ హి తే రాజన్ తేనాతియశసా తదా |
ధర్మిణాం ప్రవరేణాపి నైష ప్రాప్తో మనోరథః ||

స|| హే రాజన్ ! తే అతి యశసా పూర్వకేణ ఏష న ప్రాప్తో మనోరథః |

తా|| "ఓ రాజన్ ఏంతో యశస్సు గల నీ పూర్వీకులు ఈ మనొరథమును సాధింపలేక పోయిరి"

తథైవాంశుమతా తాత లోకే ప్రతిమతేజసా |
గంగాం ప్రార్థయతా నేతుం ప్రతిజ్ఞా నాపవర్జితా ||

స|| హే తాత ! తథైవ లోకే ప్రతిమ తేజసా ఆంశూమతా గంగాం ప్రార్థయితా నేతుం న అపవర్జితా |

తా|| " నాయనా ! అదేవిధముగా లోకములో అతి తేజస్సుగల అంశుమంతుడు గూడా "గంగను ప్రార్థించి తీసుకువత్తును" అన్న మాట నిలుపుకొనలేకపోయెను".

రాజర్షిణా గుణవతా మహర్షిసమతేజసః |
మత్తుల్య తపసా చైవ క్షత్రధర్మస్థితేన చ ||
దిలీపేన మహాభాగ తవ పిత్ర అతి తేజసా |
పునర్న శంకితా నేతుం గంగాం ప్రార్థయితాsనఘా ||

స|| హే అనఘా ! రాజర్షి గుణవతా మహర్షి సమ తేజసః తపసా చ క్షత్ర ధర్మస్థితేన చ మత్ తుల్యః తవ పిత్రః మహాభాగా దిలీపేన గంగాం నేతుమ్ ప్రార్థయితా, పునః న శంకితా |

తా|| " రాజర్షి , గుణములలో మహర్షితో సమానమైన తేజస్సు గల తపస్సులోనూ క్షత్ర ధర్మములోనూ నాతో సమానమైన మహాభాగుడూ అత్యంత తేజస్సు గల దిలీపుడు గూడా గంగను తీసుకు వచ్చుటకు ప్రార్థన చేసెను , కృతకృత్యుడుగాక మరల విరమించుకొనెను".

సా త్వయా సమతిక్రాంతా ప్రతిజ్ఞా పురుషర్షభ |
ప్రాప్తోsసి పరమం లోకే యశః పరమసమ్మతమ్ ||

స|| త్వయా సా ప్రతిజ్ఞా సమతి క్రాంతా | లోకే ( త్వం) ప్రాప్తోసి పరమం యశః పరమ సమ్మితమ్ |

తా|| " నీ చేత ఆ ప్రతిజ్ఞ నెరవేర్చబడినది. ముల్లోకములలో నీవు గొప్ప యశస్సును పొందెదవు".

యచ్చ గంగావతరణం త్వయా కృతమరిందమ |
అనృత్న చ భవాన్ ప్రాప్తో ధర్మస్యాయతనం మహత్ ||

స|| హే అరిందమ ! యచ్చ త్వయా గంగావతరణం కృతం భవాన్ ప్రాప్తో అనృత్న చ ధర్మస్య ఆయతనం మహత్ |

తా|| "ఓ అరిసూదనా ! గంగావతరణము చేసి నీవు ధర్మమును ఆచరించి గొప్ప ప్రతిష్ఠను పొందితివి "

ప్లావయస్య త్వ మాత్మానం నరోత్తమ సదోచితే |
సలిలే పురుషవ్యాఘ్ర శుచిః పుణ్యఫలో భవ ||
పితామహానాం సర్వేషాం కురుష్వ సలిలక్రియామ్ |
స్వస్తి తేsస్తు గమిష్యామి స్వం లోకం గమ్యతాం నృప ||

స|| హే నరోత్తమ ! త్వం ఆత్మానం సదోచితే శుచిః సలిలే ప్లావయస్యచ పుణ్య ఫలో భవ | సర్వేషాం పితామహానాం సలిల క్రియాం కురుష్వ ! తే స్వస్తి అస్తు ! ( అహం ) స్వం లోకం గమిష్యామి | హే నృప గచ్చతాం |

తా|| "ఓ నరోత్తమా ! నీవు పవిత్ర జలములలో స్నానమొనరించి పుణ్యఫలము పొందుము. పితామహులందరికీ తర్పణములు విడువుము . నీకు శుభమగుగాక. నేను నా లోకమునకు పోయెదను. ఓ నృపా నీవును వెళ్ళవచ్చును"

ఇత్యేవ ముక్త్వా దేవేశః సర్వలోక పితామహః |
యథాssగతం తథాగచ్ఛత్ దేవలోకం మహాయశః ||

స|| ఇతి ఏవం ఉక్త్వా సర్వలోక పితామహః మహాయశః దేవేశః యథా ఆగతం తథా దేవలోకం గచ్చత్ |

తా|| అని ఈ విధముగా చెప్పి మహా యశోవంతుడు పితాముహుడు ఆయిన బ్రహ్మ వచ్చిన విధముగనే దేవలోకమునకు వెళ్ళెను.

భగీరథోsపి రాజర్షిః కృత్వా సలిలముత్తమమ్ |
యథాక్రమం యథాన్యాయం సాగరాణాం మహాయశః ||
కృతోదక శ్శుచీ రాజా స్వపురం ప్రవివేశ హ |
సమృద్ధార్థో రఘుశ్రేష్ఠ స్వరాజ్యం ప్రశశాస ||

స|| రాజర్షిః మహాయశః భగీరథః అపి యథాక్రమం యథా న్యాయం సాగరాణాం ఉత్తమమ్ సలిలం కృత్వా ,శుచీ కృతోదకః రాజా స్వపురం ప్రవివేశ హ | హే రఘుశ్రేష్ఠ ! సమృద్ధర్థో స్వరాజ్యం ప్రశశాస |

తా|| ' రాజర్షి మహయశోవంతుడైన భగీరథుడు కూడా యథా విథిగా సగరపుత్రులందరికీ తర్పణములు విడిచెను. తర్పణములిచ్చి శుచి అయి తన పురమును ప్రవేశించెను. ఓ రఘుశ్రేష్ఠా ! సమృద్ధమైన సంపదలతో తన రాజ్యమును పరిపాలించెను'.

ప్రముమోద హ లోకస్తం నృపమాసాద్య రాఘవ |
నష్టశోకః సమృద్ధార్థో బభూవ విగతజ్వరః ||

స|| హే రాఘవ ! తం నృపమ్ ఆసాద్య లోకః నష్ఠ శోకః విగత జ్వరః సమృద్ధర్థో బభూవ |

తా|' ఓ రాఘవ | ఆ రాజు పరి పాలనలో లోకులు శోకములేనివారై , సంతాములు లేకుండా సమృద్ధమైన సంపదలతో వర్ధిల్లిరి'.

ఏష తే రామ గంగాయా విస్తరో sభిహితో మయా |
స్వస్తి ప్రాప్నుహి భద్రం తే సంధ్యాకాలోతి వర్తతే ||

స|| హే రామ ! ఏష తే మయా గంగాయా విస్తరో అభిహితః | (త్వం) స్వస్తి ప్రాప్నుహి | తే భద్రం అస్తు ! సంధ్యాకాలః వర్తతే ఇతి |

తా|| 'ఓ రామ ! ఈ విధముగా నీకు గంగావరణము గురించి విస్తరముగా చెప్పితిని ! నీకు శుభము ప్రాప్తించును. నీకు భద్రమగుగాక. ఇప్పుడు సంధ్యాకాలము సమీపుంచుచున్నది.'

ధన్యం యశస్య మాయుష్యం పుత్త్ర్యం స్వర్గ్యమతీవ చ
యశ్శ్రావయతి విప్రేషు క్షత్రియేష్వితరేషు చ ||
ప్రీయంతే పితరస్తస్య ప్రీయంతే దైవతాని చ |
ఇదమాఖ్యానమ్వ్యగ్రో గంగావతరణం శుభమ్||

స|| ఇదం గంగావతరణం ఆఖ్యానం యః శ్రావయతి విప్రేషు క్షత్రియేషు ఇతరేషు చ (సః) ధన్యం యశస్య అయుష్యం పుత్త్రం స్వర్గం ( ప్రాప్నోతి). తస్య పితరః ప్రీయంతే , దైవతాని ప్రీయంతి చ |

తా|| ఈ గంగావతరణ కథను ఎవరు విప్రులకు క్షత్రియులకు తదితరులకు వినిపించెదరో వారు ధన్యులగుదురు. యశస్సు ఆయుస్సు పుత్రలాభము స్వర్గమును పొందుదురు. వారు పిత్రుదేవతలను దేవతలను ప్రసన్నులుగా చేతురు.

య శ్శృణోతి చ కాకుత్ స్థ సర్వాన్ కామమవాప్నుయాత్ |
సర్వే పాపాః ప్రణస్యంతి ఆయుః కీర్తిశ్చ వర్థతే ||

స|| హే కాకుస్థ ! యః శృణోతి (సః) సర్వాన్ కామాన్ అవాప్నుయాత్ | (తస్య) సర్వే పాపాః ప్రణస్యంతి ! ఆయుః కీర్థిః వర్థతే చ |

తా|| ఓ కాకుస్థ ! ఎవరైతే ఈ కథ వినురో వారి కోరికలన్నీ తీరును.వారి పాపములు నశించును. వారి ఆయువు కీర్తి ఇనుమడించును.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే బాలకాండే చతుశ్చత్వారింశ స్సర్గః ||
సమాప్తం ||

||ఈ విధముగా శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణములో బాలకాండలో నలుబది నాలుగవ సర్గ సమాప్తము. ||
|| ఒమ్ తత్ సత్ ||