Sanskrit text in Devanagari, Kannada, Gujarati, English, Telugu

||om tat sat||

શ્રી ભગવાનુવાચ:

ઇદં તુ તે ગુહ્યતમં પ્રવક્ષ્યામ્યનસૂયવે |
જ્ઞાનં વિજ્ઞાનસહિતં યત્ જ્ઞાત્વા મોક્ષ્યસેsશુભાત્ ||1||

"I will tell this highest secret to you, the one who has gone beyond petty jealousies. That is the knowledge embedded with experience, knowing which you will be free from all evil."

ભગવદ્ગીત
નવમાધ્યાયઃ
રાજ વિદ્યા રાજગુહ્ય યોગઃ

Krishna begins the ninth chapter by telling Arjuna that he, Krishna, will teach Arjuna that secret knowledge which will free from him evil (or knowing which, Arjuna will attain Liberation).
 
This sounds like a familiar refrain. In the seventh chapter also, Krishna starts by saying: "since you have an interest in Me (Brahman), I will tell you how you may know Me fully" ("અસંશયં સમગ્રં માં યથા જ્ઞાસ્યસિ તત્ શૃણુ"), emphasizing that one will know Him fully and without any doubt. In fact, He promises that, "યત્ જ્ઞાત્વા ન ઇહ ભૂયો અન્યત્ જ્ઞાતવ્યં અવશિષ્યતે" ("knowing which, there is nothing else that is worth knowing; that knowledge I will teach you").

Then Krishna describes the nature of Brahman, which consists of “apara” and “Para.” અપરા consists of all the earthly elements (ભૂમિ રાપો નલો વાયુ) and the superior "પરા" is the basis of all living beings. પરા and અપરા are responsible for all the sentient and insentient beings in the universe.

Krishna describes how Brahman pervades all beings and how Brahman is the seed in all beings. That nature of Brahman is not known to all because of ignorance and Maya. Only those who are able to overcome the ignorance are able to perceive Brahman and attain Liberation (Moksha). Liberation is the realization of Brahman as none other than the Self. Liberation is also actions performed without wanting the enjoyment of fruits (or results of the actions).

Further elaborating on the nature of Brahman, Krishna says that those who realize Him as existing as part of everything—
“Adhibhuta, Adhidaivam, Adhiyagnya”—are able to remember Him even in their last moments. And if such a one lets the vital force (Prana) leave the body while uttering the syllable "om", that person will attain Moksha. But this may be an arduous task beyond all but a few. So Krishna also elaborates on an easier way to Liberation.

But by the end of the eighth chapter, one may be perplexed by the thought of having to remember the Almighty as a way to attain Moksha, uttering "om" in those final moments. One might even wonder if that is the only way of attaining Moksha. As though to answer that fear, Krishna starts the ninth chapter with a promise, just as he did in the seventh chapter. The promise is to reveal that knowledge which frees people from all evil.

That is Raja Vidya Raja Guhya Yoga.

Raja Vidya is that Vidya or "knowledge" that is the most valuable. That most valuable knowledge is none other than the knowledge of Brahman. It is secret by virtue of it not being known to many. That is the topic of this chapter nine, and chapter nine is titled "Rajavidya Rajaguhya Yoga."


Sloka 1

શ્રી ભગવાનુવાચ:

ઇદં તુ તે ગુહ્યતમં પ્રવક્ષ્યામ્યનસૂયવે |
જ્ઞાનં વિજ્ઞાનસહિતં યત્ જ્ઞાત્વા મોક્ષ્યસેઽશુભાત્ ||1||

સ|| યત્ જ્ઞાત્વા અશુભાત્ મોક્ષ્યસે (તત્) ઇદં ગુહ્યતમં વિજ્ઞાનસહિતમ્  જ્ઞાનં અનસૂયવે તે પ્રવક્ષ્યામિ ||1||

Sloka meanings:

યત્ જ્ઞાત્વા અશુભાત્ મોક્ષ્યસે - having known which, you will be free from evil
(તત્) ઇદં ગુહ્યતમં - (that) this highest secret
વિજ્ઞાનસહિતમ્ જ્ઞાનં - knowledge with experience,
અનસૂયવે તે પ્રવક્ષ્યામિ - you, the one not given to jealousy, I will tell

Sloka summary:

"I will tell you, the one not given to jealousy, that highest secret, knowledge with experience, having known which, you will be free from evil." ||1||

Krishna addresses Arjuna as, “the one not given to jealousy.” It is an indication that Arjuna is fit to receive the highest knowledge. It is normal for a Guru to proceed only after testing the disciple to see if he is fit for a higher level of knowledge. Krishna, by way of his addressing Arjuna, confirms that Arjuna is indeed fit to receive the knowledge that He is about to teach. That is, “વિજ્ઞાનસહિતં જ્ઞાનમ્”: knowledge with experience. If Arjuna grasps this knowledge, there is nothing else for him to know.


Sloka 2

રાજવિદ્યા રાજગુહ્યં પવિત્રમિદમુત્તમમ્ |
પ્રત્યક્ષાવગમં ધર્મ્યં સુસુખં કર્તુમવ્યયમ્ ||2||

સ|| ઇદં રાજવિદ્યા રાજગુહ્યં ઉત્તમમ્ પવિત્રમ્ પ્રત્યક્ષાવગમમ્ ધર્મ્યમ્ કર્તુમ્ સુસુખમ્ અવ્યયમ્ ||2||

Sloka meanings:

રાજવિદ્યા - best of all knowledge
રાજગુહ્યં - the highest secret
ઉત્તમમ્ પવિત્રમ્ - the best and the purifier
પ્રત્યક્ષાવગમમ્ - directly realizable
ધર્મ્યમ્ - righteous
કર્તુમ્ સુસુખમ્ - very easy to practice
અવ્યયમ્ - imperishable

Sloka summary:

"It is the best of all learnings, the highest secret. It is the best purifier, directly realizable, and righteous. It is very easy to practice, and is imperishable." ||2||

રાજવિદ્યા means "the best of all knowledge." It is also translated as “Supreme Knowledge” or “Sovereign Knowledge.” That is, the Knowledge of the Divine Self. It is the highest knowledge.

ગુહ્યં means “secret.” રાજગુહ્યં means then, “the highest secret.” It is also translated as the “Supreme Secret” or “Sovereign Secret.” Knowledge of the Divine Self is that highest secret because it is not known to all. This knowledge of the Divine Self is the main topic of this chapter.


Sloka 3

અશ્રદ્ધધાનાઃ પુરુષા ધર્મસ્યાસ્ય પરન્તપ |
અપ્રાપ્ય માં નિવર્તન્તે મૃત્યુ સંસારવર્ત્મનિ ||3||

સ|| હે પરન્તપ! અસ્ય ધર્મસ્ય અશ્રદ્ધધાનાઃ પુરુષાઃ માં અપ્રાપ્ય મૃત્યુસંસારવર્ત્મનિ નિવર્તન્તે ||3||

Sloka meanings:

ધર્મસ્યાસ્ય - અસ્ય ધર્મસ્ય - in this Dharma
અશ્રદ્ધધાનાઃ પુરુષા - people without faith
માં અપ્રાપ્ય - not being able to attain Me
નિવર્તન્તે - returning again
મૃત્યુસંસારવર્ત્મનિ - in this path of repeated deaths

Sloka Summary:

"O Parantapa in this Dharma, people without faith return to the path of repeated deaths, unable to attain Me." ||3||

Faith is the key. Those without faith give up and return to the cycle of birth and death, forever lost in this busy life, earning merits and demerits.


 Sloka 4

મયા તતમિદં સર્વં  જગદવ્યક્તમૂર્તિના |
મત્થ્સાનિ સર્વભૂતાનિ ન ચાહં તેષ્વવસ્થિતઃ ||4||

સ|| ઇદં સર્વં જગત્  અવ્યક્તમુર્તિના મયા તતમ્ | સર્વભૂતાનિ મત્થ્સાનિ | અહં તેષુ ન અવસ્થિતઃ ||4||

Sloka meanings:
.
ઇદં સર્વં જગત્ - the whole world
અવ્યક્તમૂર્તિના મયા તતમ્ - pervaded by My unmanifested form
સર્વભૂતાનિ મત્થ્સાનિ - all beings are in Me
અહં તેષુ ન અવસ્થિતઃ - I do not dwell in them

Sloka summary:

"The whole world is pervaded by My unmanifested form. All beings are in Me. I do not dwell in them." ||4||

Here, Krishna is saying: “Arjuna, what you see is My manifested form. But it is My unmanifested form of the Supreme Being that pervades all beings.” Does Krishna’s later statement, “I do not dwell in them," contradict His first statement? No, because beings are perishable. The imperishable cannot be part of a perishable thing (the body). So "I am not in them" is correct. The imperishable part of us is the "Self,” which is part of the Supreme Being.


Sloka 5
 
ન ચ મત્થ્સાનિ ભૂતાનિ પશ્યમે યોગમૈશ્વરમ્ |
ભૂતભૃન્નચ ભૂતસ્થો મમાત્મા ભૂતભાવનઃ ||5||

સ|| ભૂતાનિ મત્થ્સાનિ  ન ચ | મે ઐશ્વરમ્ યોગમ્ પશ્ય | મમ આત્મા ભૂતભૃત્ ભૂતભાવનઃ અપિ ભૂતસ્થઃ ન ચ ||5||

Sloka meanings:

ભૂતાનિ મત્થ્સાનિ ન ચ - the beings do not exist in Me
મે ઐશ્વરમ્ યોગમ્ પશ્ય - behold my divine Yoga
મમ આત્મા - My Self (the manifested form)
ભૂતભૃત્ - sustainer of all beings
ભૂતભાવનઃ - source of all beings
ભૂતસ્થઃ ન ચ - not contained in all beings

Sloka summary:

"The beings do not exist in Me. Behold My Divine Yoga. My Self (the manifested form), the sustainer of all beings, the source of all beings, is not contained in all beings." ||5||

Here, though the Supreme Being is the sustainer and source of all beings. He is also detached from the beings he sustains and does not dwell in them.


Sloka 6

યથાઽઽકાશસ્થિતો નિત્યં વાયુસ્સર્વત્રગો મહાન્ |
તથા સર્વાણિ ભૂતાનિ મત્થ્સાનીત્યુપધારય ||6||

સ|| યથા સર્વત્રગઃ મહાન્ વાયુઃ નિત્યં આકાશસ્થિતઃ તથા સર્વાણિભૂતાનિ મત્થ્સાનિ ઇતિ ઉપધારય ||6||

Sloka meanings:

યથા સર્વત્રગઃ મહાન્ વાયુઃ - just as the vast air spread all over
નિત્યં આકાશસ્થિતઃ - subsists within space
તથા સર્વાણિભૂતાનિ - similarly all beings
 મત્થ્સાનિ ઇતિ ઉપધારય - know that, they are in Me

Sloka summary:

"Just as the vast air, spread all over, subsists within space,
similarly, know that all beings are in Me." ||6||

The air, moving everywhere, ever rests in space. So do all beings rest in the Supreme which pervades everything.


Sloka 7

સર્વ ભૂતાનિ કૌન્તેય પ્રકૃતિં યાન્તિ મામિકામ્ |
કલ્પક્ષયે પુનસ્તાનિ કલ્પાદૌ વિસૃજામ્યહમ્ ||7||

સ||હે કૌન્તેય | સર્વભૂતાનિ કલ્પક્ષયે મામિકાં પ્રકૃતિં યાન્તિ | કલ્પસ્ય આદૌ તાનિ પુનઃ અહમ્ વિસૃજામિ ||7||

Sloka meanings:

સર્વભૂતાનિ કલ્પક્ષયે - all beings at the end of the cycle
મામિકાં પ્રકૃતિં યાન્તિ - return to My nature
કલ્પસ્ય આદૌ તાનિ - at the beginning of the cycle
પુનઃ અહમ્ વિસૃજામિ - again I project them

Sloka summary:

"Kaunteya, at the end of the cycle, all beings return to My nature. At the beginning of the cycle, I project them again." ||7||

All beings merge into Brahman at the end of the cycle, only to be created again at the start of the next cycle. Again, the Lord is the source and the end of all beings.


 Sloka 8

પ્રકૃતિં સ્વામવષ્ટભ્ય વિસૃજામિ પુનઃ પુનઃ |
ભૂતગ્રામમિમં કૃત્સ્નમવશં પ્રકૃતેર્વશાત્ ||8||

સ|| પ્રકૃતેઃ વશાત્ અવશમ્ ઇમં કૃત્સ્નં ભૂતગ્રામમ્ સ્વામ્ પ્રકૃતિં અવષ્ટભ્ય પુનઃ પુનઃ વિસૃજામિ ||8||

Sloka meanings:

સ્વામ્ પ્રકૃતિં અવષ્ટભ્ય - following My nature
અવશમ્ ઇમં કૃત્સ્નં ભૂતગ્રામમ્ - this helpless multitude of beings
વિસૃજામિ પુનઃ પુનઃ - (I am) creating them again and again
પ્રકૃતેઃ વશાત્ - (all beings are) swayed by the nature

Sloka summary:

"Following My nature again and again, I create this helpless multitude of beings, who are swayed by their nature." ||8||

Here, the Supreme Being is said to be in control of His nature and creating again and again. On the other hand, the created beings are swayed by and under the control of their nature.

Like the Supreme Being, the created beings too can have control of their nature. We heard repeatedly that when one, by their own efforts, is able to control their nature, one is unswayed by that nature and realizes the Self and joins the Supreme Being.


Sloka 9

ન ચ માં તાનિ કર્માણિ નિબધ્નન્તિ ધનંજય |
ઉદાસીનવદાસીનં અસક્તં તેષુ કર્મસુ ||9||

સ|| હે ધનંજય! તેષુ કર્મસુ અસક્તં ઉદાસીનવત્ આસીનમ્ મામ્ તાનિ કર્માણિ ન નિબધ્નન્તિ ||9||

Sloka meanings:

તાનિ કર્માણિ માં ન નિબધ્નન્તિ - those actions do not bind Me
તેષુ કર્મસુ અસક્તં - being unattached to those actions
ઉદાસીનવત્ આસીનમ્ મામ્ - with Me sitting unconcerned

Sloka summary:

"O Dhananjaya, those actions do not bind Me, as I am unattached to those actions and sit unconcerned." ||9||

The Supreme Being is like a witness, unconcerned and unattached. The Supreme Being is not bound by His acts. Again this is true for human beings also. The Gita says that when you perform work in an unattached manner, you are not bound by your acts, and you achieve Liberation. Detachment from the results of work suppresses the ego feeling of “I”, as the creator/performer of that work. Ownership (ego) creates bondage, leading you into a spiral of ownership issues. So perform your work in an unattached manner.

Unattached does not mean that you may perform your duty carelessly, producing an inferior product. It is said: "યોગઃ કર્મસુ કૌસલમ્". This means that Yoga is excellence in action, unattached but full of focus on the action to be performed.


Sloka 10

મયાઽધ્યક્ષેણ પ્રકૃતિઃ સૂયતે સ ચરાચરમ્ |
હેતુનાનેન કૌન્તેય જગદ્વિપરિવર્તતે ||10||

સ|| હે કૌન્તેય મયા અધ્યક્ષેન પ્રકૃતિઃ સચરાચરં સૂયતે | અનેનહેતુના જગત્ વિપરિવર્તતે ||10||

Sloka meanings:

મયાઽધ્યક્ષેણ - મયા અધ્યક્ષેણ - under my supervision
પ્રકૃતિઃ સચરાચરં સૂયતે - nature creates all moving and unmoving things
અનેનહેતુના - because of this
જગત્ વિપરિવર્તતે - world revolves
 
Sloka summary:

"O Kaunteya, under My supervision, nature creates all moving and unmoving things. Because of this, the world revolves." ||10||


Sloka 11

અવજાનન્તિ માં મૂઢા માનુષીં તનુમાશ્રિતમ્ |
પરં ભાવમજાનન્તો મમ ભૂતમહેશ્વરમ્ ||11||

સ|| મમ પરં ભાવં(તત્ત્વં) અજાનન્તઃ મૂઢાઃ ભૂતમહેશ્વરમ્ માનુષીં તનું આશ્રિતમ્ મામ્ અવજાનન્તિ ||11||

Sloka meanings:

મમ પરં ભાવં(તત્ત્વં) અજાનન્તઃ - not knowing Me My true nature
મૂઢાઃ - foolish people
ભૂતમહેશ્વરમ્ - the lord of all beings
માનુષીં તનું આશ્રિતમ્ મામ્ – I, who have taken the form of a human
અવજાનન્તિ - disregard Me

Sloka summary:

"Not knowing My true nature, foolish people disregard Me,
the lord of all beings, who has taken the form of a human." ||11||

Who are the foolish people who disregard the Supreme Being or the Self? Krishna explains in Sloka 12.


Sloka 12

મોઘશા મોઘકર્માણો મોઘજ્ઞાના વિચેતસઃ |
રાક્ષસી માસુરીં ચૈવ પ્રકૃતિં મોહિનીં શ્રિતાઃ ||12||

સ|| મોઘશાઃ મોઘકર્માણઃ મોઘજ્ઞાનાઃ વિચેતસઃ મોહિનીં રાક્ષસીમ્ અસુરીં ચ (સ્વ) પ્રકૃતિં એવ શ્રિતાઃ ||12||

Sloka meanings:

મોઘાશા - people with fruitless desires
મોઘકર્માણો- people with fruitless actions
મોઘજ્ઞાના - people with fruitless knowledge
વિચેતસઃ - people with deluded minds
મોહિનીં - bewildering
રાક્ષસીમ્ અસુરીં ચ પ્રકૃતિં - the nature of Rakshasas and Asuras
એવ શ્રિતાઃ - possessed of

Sloka summary:

"People with fruitless desires, fruitless actions, fruitless knowledge, people with deluded minds are possessed of the bewildering nature of Rakshasas and Asuras." ||12 ||

All these people, possessed of the nature of Asuras, are “અવજાનન્તિ,” disregarding Paramatman or the Self. This is also the life of impious people. Those who are attentive to the Self (as opposed to disregarding it) are possessed of a divine nature. We can also say those who are possessed of a divine nature do not disregard Self.


Sloka 13

મહાત્મનસ્તુ માં પાર્થ દૈવીં પ્રકૃતિમાશ્રિતઃ |
ભજન્ત્યનન્યમનસો જ્ઞાત્વા ભૂતાદિમવ્યયમ્ ||13||

સ|| હે પાર્થ! મહાત્મનઃ તુ દૈવીં પ્રકૃતિં આશ્રિતાઃ મામ્ ભૂતાદિમ્ અવ્યયં જ્ઞાત્વા અનન્યમનસઃ (માં) ભજન્તિ ||13||

Sloka meanings:

મહાત્મનઃ તુ દૈવીં પ્રકૃતિં આશ્રિતાઃ -
great souls are always possessed of divine nature
મામ્ ભૂતાદિમ્ અવ્યયં જ્ઞાત્વા -
knowing Me as the cause of all beings, imperishable
અનન્યમનસઃ (માં) ભજન્તિ – they adore Me single-mindedly

Sloka summary:

"O Partha, great souls are always possessed of divine nature. Knowing Me as imperishable and the cause of all beings, they worship Me
single-mindedly." ||13||

How do they worship Him? Krishna elaborates on how the people of divine nature worship in Sloka 14.


Sloka 14

સતતં કીર્તયન્તો માં યતન્તશ્ચ દૃઢવ્રતાઃ |
નમસ્યન્તશ્ચ માં ભક્ત્યા નિત્યયુક્તા ઉપાસતે ||14||

સ|| સતતમ્ મામ્ કીર્તિયંતઃ દૃઢવ્રતાઃ  યતન્તઃ ચ ભક્ત્યા નમસ્યન્તઃ ચ નિત્યયુક્તાઃ મામ્ ઉપાસતે ||14||

Sloka meanings:

સતતમ્ મામ્ કીર્તિયંતઃ - always glorifying Me
દૃઢવ્રતાઃ - firm in their vows,
યતન્તઃ ચ - always making effort to know
ભક્ત્યા નમસ્યન્તઃ ચ - faithfully paying obeisance
નિત્યયુક્તાઃ મામ્ ઉપાસતે - always remaining imbued with devotion worship of Me

Sloka summary:

"They always worship Me, remaining imbued with devotion, firm in their vows, faithfully paying obeisance, always making an effort to know, and always glorifying Me." ||14||


Sloka 15

જ્ઞાનયજ્ઞેન ચાપ્યન્યે યજન્તો મામુપાસતે |
એકત્વેન પૃથક્ત્વેન બહુધા વિશ્વતો મુખમ્ ||15||

સ|| અન્યે અપિ જ્ઞાન યજ્ઞેન યજન્તઃ એકત્વેન પૃથક્ત્વેન બહુધા વિશ્વતો મુખમ્ મામ્ ઉપાસતે ||15||

અન્યે અપિ જ્ઞાન યજ્ઞેન યજન્તઃ - others worshipping Me with sacrifice of knowledge
એકત્વેન - knowledge of oneness
પૃથક્ત્વેન - as separate
બહુધા વિશ્વતો મુખમ્ - in many ways, with many forms
ઉપાસતે - worship

Sloka summary

"Others worshipping Me with sacrifice of Knowledge, knowledge of oneness or separate, in many ways, with many forms." ||15||

From the last two slokas, we know that the ones who follow their divine nature, are always glorifying Bhagavan, and are always striving, paying obeisance with single-minded devotion. Some of them worship Bhagavan with the knowledge of Him being only One (એકત્વેન). Some worship Bhagavan with the knowledge of Him being of different forms (પૃથક્ત્વેન). Some worship Bhagavan as the Supreme One who is multiformed (વિશ્વમુખમ્). These thoughts can be taken as reference to the Advaita and Dvaita philosophies.

There is a simple analogy to distinguish between these multiple streams of thoughts. Under a brilliant spotlight, one sees the light and the Self as separate: Bhagavan is the light, and the person is the lighted one; both being different is Dvaita. Then there is the one who realizes that the light is in oneself, that light is one’s knowledge; this is Vishishtadvaita. Then there is the one who realizes the Self is the light. The Self within one lights everything; this is Advaita.

In Sloka 9.04, Krishna said, "મયા તતમિદં સર્વં," meaning that the whole world is pervaded by Him. In the subsequent four slokas, Krishna elaborated on the all-pervasive Brahman who is worshipped in many forms, as well as in one form.


Sloka 16

અહં ક્રતુઃ અહં યજ્ઞઃ સ્વધાહમહમૌષધમ્ |
મન્ત્રોઽહમહમેવાજ્યં અહમગ્નિરહં હુતમ્ ||16||

સ|| અહં ક્રતુઃ | અહં યજ્ઞઃ | સ્વધાહમહમૌષધમ્ | અહં મન્ત્રઃ | અહં આજ્યં | અહમ્ અગ્નિઃ | અહં એવ હુતમ્ અસ્મિ ||16||

Sloka meanings:

અહં ક્રતુઃ - I am the Vedic rite
અહં યજ્ઞઃ - I am the sacrifice
અહં મન્ત્રઃ - I am the incantation
સ્વધાહમહમૌષધમ્ - I am the food offered to the ancestral spirits, and the herb
અહં આજ્યં - અહમ્ અગ્નિઃ - I am the lustrated butter, I am the fire
અહં એવ હુતમ્ અસ્મિ - I am the oblation

Sloka summary:

"I am the Vedic rite. I am the sacrifice. I am the food offered to the ancestral spirits, and the herb. I am the incantation. I am the lustrated butter. I am the fire. I am the oblation too." ||16||


Sloka 17
 
પિતાઽહમસ્ય જગતો માતા ધાતા પિતામહઃ |
વેદ્યં પવિત્રમોંકાર ઋક્સામયજુરેવચ ||17||

સ|| અસ્ય જગતઃ અહમ્ એવ પિતા માતા ધાતા પિતામહઃ વેદ્યં પવિત્રં ઓંકારઃ ઋક્ સામ યજુઃ અપિ ||17||

Sloka meanings:

અસ્ય જગતઃ - for this world
અહમ્ એવ પિતા માતા ધાતા પિતામહઃ - I am the father, mother, sustainer, and the grandsire
વેદ્યં - (I am the) knowable
પવિત્રં - (I am the) sanctifier
ઓંકારઃ - Omkara
ઋક્ સામ યજુઃ અપિ - as also Rk Sama, Yaju

Sloka summary:

"For this world, I am the father, mother, sustainer, and the grandsire. I am the knowable. I am the sanctifier, Omkara, as also Rk Sama, Yaju Vedas." ||17||


Sloka 18

ગતિર્ભર્તા પ્રભુસ્સાક્ષી નિવાસશ્શરણં સુહૃત્ |
પ્રભવઃ પ્રળયઃ સ્થાનં નિધાનં બીજમવ્યયમ્ ||18||

સ||ગતિઃ ભર્તા પ્રભુઃ સાક્ષી નિવાસઃ શરણમ્ સુહૃત્ પ્રભવઃ સ્થાનં પ્રળયઃ  નિધાનમ્ અવ્યયં બીજમ્ ||18||

Sloka meanings:

ગતિઃ - Goal
ભર્તા - support
પ્રભુઃ - the Lord
સાક્ષી - witness
નિવાસઃ શરણમ્ - abode, refuge
સુહૃત્ - friend
પ્રભવઃ પ્રળયઃ સ્થાનં - source, dissolution, existence
નિધાનં બીજમવ્યયમ્ - wealth and the imperishable seed
 
Sloka summary:

"I am the Goal , the support, the Lord, the witness, the abode, the refuge , the friend, the source, the dissolution, the existence, the wealth, and the imperishable seed." ||18||


Sloka 19

તપામ્યહમહં વર્ષં નિગૃહ્ણામ્યુત્સૃજામિ ચ |
અમૃતં ચૈવ મૃત્યુશ્ચ સદસચ્ચાહમર્જુન ||19||

સ|| હે અર્જુન! અહં તપામિ | અહં વર્ષમ્ ઉત્સૃજામિ | નિગૃહ્ણામિ ચ | અમૃતં ચ | મૃત્યુશ્ચ | અહમેવ સત્ ચ | અસત્ ચ ||19||

Sloka meanings:

અહં તપામિ - અહં વર્ષમ્ ઉત્સૃજામિ નિગૃહ્ણામિ ચ -
I cause the heat. I send forth the rain and arrest it too
અમૃતં ચ - મૃત્યુશ્ચ - I am the nectar and death too
અહમેવ સત્ ચ અસત્ ચ - I am the real and unreal too

Sloka summary:

"O Arjuna, I cause the heat. I send forth the rain and arrest it too.
I am the nectar and death too. I am the real and the unreal too." ||19||

These are all forms of the Supreme Being. Because of Maya, people are not able to know them.


Sloka 20

ત્રૈવિદ્યા માં સોમપાઃ પૂતપાપા
યજ્ઞૈરિષ્ટ્વા સ્વર્ગતિં પ્રાર્થયન્તે |
તે પુણ્યમાસાદ્ય સુરેન્દ્રલોક
મશ્નન્તિ દિવ્યાન્દિવિ દેવભોગાન્ ||20||

સા|| ત્રૈવિદ્યાઃ સોમપાઃ પૂતપાપાઃ યજ્ઞૈઃ મામ્ ઇષ્ટ્વા સ્વર્ગતિં પ્રાર્થયંતે તે પુણ્યમ્ સુરેંદ્રલોકં આસાદ્ય દિવિ દિવ્યાન્ દેવભોગાન્ આશ્નન્તિ ||20||

Sloka meanings:

ત્રૈવિદ્યાઃ - those who are versed in three Vedas
સોમપાઃ - those who drink Soma
પૂતપાપાઃ - those who are free of sins
યજ્ઞૈઃ મામ્ ઇષ્ટ્વા - worshipping Me through sacrifices
સ્વર્ગતિં પ્રાર્થયંતે - pray for attainment of heaven
તે પુણ્યમ્ સુરેંદ્રલોકં આસાદ્ય - after attaining the meritorious world of Indra, they
દિવિ દિવ્યાન્ દેવભોગાન્ આશ્નન્તિ - enjoy the divine pleasures of gods

Sloka summary:

"Those who are versed in three Vedas, those who drink Soma, those who are free of sins, worshipping Me through sacrifices, pray for attainment of heaven. After attaining the meritorious world of Indra, they enjoy the divine pleasures of gods." ||20||
 
What happens after they enjoy divine pleasures in heaven? We hear that in શ્લોકમુ 21.


Sloka 21

તે તં ભુક્ત્વા સ્વર્ગલોકં વિશાલં
ક્ષીણે પુણ્યે મર્ત્યલોકં વિશન્તિ |
એવં ત્રયીધર્મં અનુપ્રપન્ના
ગતાગતં કામકામા લભન્તે ||21||

સ|| તે તં વિશાલં સ્વર્ગલોકમ્ ભુક્ત્વા પુણ્યે ક્ષીણે મર્ત્યલોકમ્ વિશન્તિ | એવમ્ ત્રયીધર્મમનુપ્રપન્નાઃ કામકામાઃ ગતાગતિમ્ લભન્તે ||21||

Sloka meanings:

તે તં વિશાલં સ્વર્ગલોકમ્ ભુક્ત્વા -
they having enjoyed the vast heavenly world
પુણ્યે ક્ષીણે મર્ત્યલોકમ્ વિશન્તિ -
after exhausting their merits enter the mortal world
એવમ્ ત્રયીધર્મમનુપ્રપન્નાઃ - thus the followers of three Vedas
કામકામાઃ ગતાગતિમ્ લભન્તે - desiring objects of pleasures achieve, the state of going and coming.

Sloka summary:

"Having enjoyed the vast heavenly world and after exhausting their merits, they enter the mortal world. Thus the followers of three Vedas, desiring objects of pleasure, achieve the state of going and coming." || 21||

Slokas 20 and 21 say that the knowers of three Vedas, the drinkers of Soma, and also those purified of sin, worshipping through sacrifices, seek only the attainment of heaven (or other fruits). Their wish is being satisfied. They return to the cycle of birth, after their merits are exhausted in the enjoyment of fruits. Thus they continue in the cycle of birth and death.

Then how do we get out of that cycle? We hear that in Sloka 22.


Sloka 22

અનન્યાશ્ચિન્તયન્તો માં એ જનાઃ પર્યુપાસતે |
તેષાં નિત્યાભિયુક્તાનાં યોગક્ષેમં વહામ્યહમ્ ||22||

સ|| યે જનાઃ ન અન્યાઃ ચિન્તયન્તઃ માં પર્યુપાસતે નિત્યાભિયુક્તાનામ્ તેષામ્ યોગક્ષેમં અહમ્ વહામિ ||22||

Sloka meanings:

ન અન્યાઃ ચિન્તયન્તઃ - not thinking of any other object
એ જનાઃ માં પર્યુપાસતે - those people who worship Me
નિત્યાભિયુક્તાનાં - thus earnestly engaged in constant meditation
તેષાં યોગક્ષેમં વહામ્યહમ્ - their prosperity and security (welfare) is taken care of by Me

Sloka summary:

"The people who worship Me, not thinking of any other object and thus earnestly engaged in constant meditation, their prosperity and security (welfare) is taken care of by Me." ||22||

This is indeed a solemn assurance. It is a guarantee.

Again this is also a reiteration that there is no need to follow the triple Vedic texts full of fruit-oriented actions to achieve Liberation. What is needed is only worship of Bhagavan, without thinking of any other object.

Slokas in chapter 8 detailed a strict process of Yoga. But that is not the only way to Liberation. Even there, subsequent Sloka states that Bhagavan can be attained easily by those who take refuge in Him. The statement here in 9.22 reinforces that and removes all doubts.

Krishna adds a little more in Sloka 23.


Sloka 23

યેઽપ્યન્ન્યદેવતા ભક્તા યજન્તે શ્રદ્ધયાન્વિતઃ |
તેઽપિ મામેવ કૌન્તેય યજન્ત્યવિધિપૂર્વકમ્ ||23||

સ|| કૌન્તેય! યે અપિ અન્યદેવતા ભક્તા શ્રદ્ધયાન્વિતાઃ યજન્તે તે અપિ મામ્ એવ અવિધિપૂર્વકમ્ યજન્તિ ||23||

Sloka meanings:

યે અપિ અન્યદેવતાભક્તા - those who are devotees of other Deities
શ્રદ્ધયાન્વિતાઃ યજન્તે - imbued with faith, they worship
તે અપિ મામ્ એવ - they also (worship) Me
અવિધિપૂર્વકમ્ યજન્તિ - improperly (worship)

Sloka summary:

"Kaunteya, those who are devotees of other Deities, imbued with faith, also worship Me only, though improperly." ||23||


Sloka 24

અહં હિ સર્વ યજ્ઞાનાં ભોક્તા ચ પ્રભુરેવચ |
ન તુ મામભિજાનન્તિ તત્ત્વેનાતશ્ચ્યવન્તિ તે ||24||

સ|| હિ સર્વ યજ્ઞાનામ્ અહં એવ ભોક્તા ચ  પ્રભુઃ એવ ચ | મામ્ તે તત્ત્વેન ન અભિજાનન્તિ | અતઃ ચ્યવન્તિ ( પુનર્જન્મં આપ્નોતિ) ||24||

Sloka meanings:

એવ સર્વ યજ્ઞાનામ્ - for all the sacrifices
અહં એવ ભોક્તા ચ પ્રભુઃ એવ ચ - I am the enjoyer as well as the master (the Lord)
તત્ત્વેન તે  મામ્ ન અભિજાનન્તિ - in reality, they are not knowing Me
અતઃ ચ્યવન્તિ - hence they fall (fail)

Sloka summary:

"I am the enjoyer as well as the master (the Lord) of all the sacrifices. They do not know Me in reality. Hence they fall." ||24||


Sloka 25

યાન્તિ દેવવ્રતા દેવાન્ પિત્રૂન્ યાન્તિ પિતૃવ્રતાઃ |
ભૂતાનિ યાન્તિ ભૂતેજ્યા યાન્તિ મદ્યાજિનોઽપિ મામ્ ||25||

સ|| દેવવ્રતાઃ દેવાન્ યાન્તિ | પિતૃવ્રતાઃ પિત્રૂન્ યાન્તિ | ભૂતેજ્યા ભૂતાનિ યાન્તિ | મત્ યાજિનઃ અપિ મામ્ યાન્તિ ||25||

દેવવ્રતાઃ દેવાન્ યાન્તિ - those who worship Deities, attain Deities
પિતૃવ્રતાઃ પિત્રૂન્ યાન્તિ - those who worship manes (the ancestral Deities), attain the manes
ભૂતેજ્યા ભૂતાનિ યાન્તિ - those who worship Beings, reach Beings
મત્ યાજિનઃ અપિ મામ્ યાન્તિ - those who worship Me, attain Me

Sloka summary:

"Those who worship Deities, attain Deities. Those who worship manes (the ancestral Deities), attain the manes. Those who worship Beings, reach Beings. Those who worship Me, attain Me." ||25||

Krishna says you attain what you wish for in your prayers. In order to emphasize that the worship need not involve complicated Vedic rites, Krishna goes on to say that any offering is as good as any other in Sloka 26.


Sloka 26

પત્રં પુષ્પં ફલં તોયં યોમે ભક્ત્યા પ્રયચ્છતિ |
તદહં ભક્ત્યુપહૃતમશ્નામિ પ્રયતાત્મનઃ ||26||

સ|| યઃ મે ભક્ત્યા પત્રં ફલં પુષ્પં તોયં પ્રયચ્છતિ (તાં) પ્રયતાત્મનઃ ભક્ત્યા ઉપહૃતં તત્ (પત્રં પુષ્પમ્ ફલમ્ તોયમ્) અહં આશ્નામિ ||26||

Sloka meanings:

યઃ મે ભક્ત્યા - whoever gives with faith
પત્રં ફલં પુષ્પં તોયં પ્રયચ્છતિ - a leaf, a fruit, or water
(તાં) પ્રયતાત્મનઃ ભક્ત્યા - that action of the pure hearted man done with faith
ઉપહૃતં તત્ અહં આશ્નામિ - that which was presented I am accepting

Sloka summary:

"Whoever gives with faith a leaf, a fruit, or water,
I accept that gift of the pure-hearted man done with faith." ||26||

The emphasis is on simplicity and sincerity of worship as opposed to ostentatious Yagnyas. The cause of "My" acceptance is devotion alone, not the brahminhood of the devotee or his being a man of austerity. The Puranas are full of stories where the Devotees offered a leaf or fruit or water to the Supreme with supreme devotion and have attained Moksha.


Sloka 27
 
યત્કરોસિ યદશ્નાસિ યજ્જુહોષિ દદાસિ યત્ |
યત્તપસ્યસિ કૌન્તેય તત્કુરુષ્વ મદર્પણમ્ ||27||

સ|| કૌન્તેય! યત્ કરોષિ યત્ અશ્નાસિ યત્ દદાસિ યત્ તપસ્યસિ તત્ મત્ અર્પણં કુરુષ્વ ||27||

Sloka meanings:

યત્ કરોષિ - whatever you do
યત્ અશ્નાસિ - whatever you eat
યત્ દદાસિ - whatever you give away
યત્ તપસ્યસિ - whatever penance you are performing
તત્ મત્ અર્પણં કુરુષ્વ - that you do as an offering for Me

Sloka summary:

"O Kaunteya, whatever you do, whatever you eat, whatever you give away, whatever penance you perform, that you do as an offering for Me." ||27||

This is a talisman or mantra for Liberation. Here, Krishna says: "O Arjuna (Oh Devotees) whatever you do, including gifts and even penance, offer them to Me." Renunciation of action is embedded in those offerings to God. We know that in Karma Yoga, renunciation of action, one can surely attain Him.

This is renunciation of the fruits of all actions.


Sloka 28

શુભાશુભફલૈ રેવં મોક્ષ્યસે કર્મબંધનૈઃ |
સન્ન્યાસયોગયુક્તાત્મા વિમુક્તો મામુપૈષ્યસિ ||28||

સ|| એવં સન્ન્યાસ યોગયુક્તાત્મા શુભાશુભફલૈઃ કર્મબંધનૈઃ મોક્ષ્યસે | (તદા) વિમુક્તઃ માં ઉપૈષ્યસિ ||28||

Sloka meanings:

એવં સન્ન્યાસ યોગયુક્તાત્મા - thus having been purified by the Yoga of renunciation (Sannyasa)
શુભાશુભફલૈઃ કર્મબંધનૈઃ - from the bondage good and evil results
મોક્ષ્યસે - will be freed
(તદા) વિમુક્તઃ માં ઉપૈષ્યસિ - thus freed you will attain Me

Sloka summary:

"Thus having been purified by the Yoga of renunciation (Sannyasa), from the bondage of good and evil results, you will be freed. Thus freed, you will attain Me." ||28||


Sloka 29

સમોઽહં સર્વભૂતેષુ ન મે દ્વેષ્યોઽસ્તિ ન પ્રિયઃ |
યે ભજન્તિ તુ માં ભક્ત્યા મયિ તે તેષુ ચાપ્યહમ્ ||29||

સ|| અહં સર્વભૂતેષુ સમઃ | મે દ્વેષ્યઃ ન અસ્તિ | પ્રિયઃ ન | યે તુ માં ભક્ત્યા ભજન્તિ તે મયિ (સન્તિ અથ્વા વર્તન્તિ) | તેષુ ચ અહં (અસ્મિ અથવા વર્તે) ||29||

Sloka meanings:

અહં સર્વભૂતેષુ સમઃ - I am equally present in all beings
મે દ્વેષ્યઃ ન અસ્તિ - there is none to be hated
પ્રિયઃ ન - no one dear too
યે તુ માં ભક્ત્યા ભજન્તિ - whoever worships Me with faith
તે મયિ - they are in Me
તેષુ ચ અહં - I am in them

Sloka summary:

"I am equally present in all beings. There is none to be hated, no one dear too. Whoever worships Me with faith, they are in Me and I am in them." ||29||

In this worship of God, there are no levels. Those who worship Him with devotion are in Him, and He is in them. He is equal to all. ||29||


Sloka 30

અપિચેત્સુ દુરાચારો ભજતે મામનન્યભાક્ |
સાધુરેવ સ મન્તવ્યઃ સમ્યગ્વ્યવસિતો હિ સઃ ||30||

સ|| સુદુરાચારઃ અપિ અનન્યભાક્ મામ્ ભજતે ચેત્, સઃ સાધુઃ એવ મન્તવ્યઃ હિ | સઃ સમ્યક્ વ્યવસિતઃ ||30||

Sloka meanings:

સુદુરાચારઃ અપિ - though of very bad conduct
અનન્યભાક્ મામ્ ભજતે ચેત્ - with single-minded focus if he worships Me
સઃ સાધુઃ એવ મન્તવ્યઃ હિ - he is to be considered as verily good
સઃ સમ્યક્ વ્યવસિતઃ - he has resolved rightly (to shed his bad habits)

Sloka summary:

"Even a person of very bad conduct, if he worships Me with single-minded focus, he is to be considered as verily good. For he resolved rightly." ||30||

The solemn promise of "અનન્યાશ્ચિંતયંતો માં" is applicable to all.
To restate the same, Krishna goes to the other extreme of a person with bad character. If people of bad character worship Bhagavan, their sins melt away, and they become people who attain Liberation. So the solemn promise, "અનન્યાશ્ચિંતયંતો માં," is applicable to all.


Sloka 31

ક્ષિપ્રં ભવતિ ધર્માત્મા શશ્વચ્છાન્તિં નિગચ્છતિ |
કૌન્તેય પ્રતિજાનીહ નમે ભક્તઃ પ્રણશ્યતિ ||31||

સ|| (સઃ) ક્ષિપ્રમ્ ધર્માત્મા ભવતિ | શાશ્વતઃ શાન્તિં નિગચ્છતિ | હે કૌન્તેય મે ભક્તઃ ન પ્રણશ્યતિ ઇતિ પ્રતિજાનીહિ ||31||

Sloka meanings:

(સઃ) ક્ષિપ્રમ્ ધર્માત્મા ભવતિ - he soon becomes one virtuous mind
શાશ્વતઃ શાન્તિં નિગચ્છતિ - attains everlasting peace
હે કૌન્તેય - Oh Kaunteya
મે ભક્તઃ ન પ્રણશ્યતિ - My devotee never gets ruined
ઇતિ પ્રતિજાનીહિ - (you) may proclaim

Sloka summary:

"Kaunteya, he soon becomes one virtuous mind, and attains everlasting peace.
O Kaunteya, you may proclaim that My devotee never gets ruined (perish)." ||31||

That most evil man, worshiping Bhagavan with single-minded focus, becomes free of evil thoughts. He is to be considered as verily good. He attains everlasting peace because of the cessation of evil thoughts. Attaining everlasting peace is the same as Moksha.


Sloka 32

માં હિ પાર્થ વ્યપાસ્રિત્ય યેઽપિ સ્યુઃ પાપયોનયઃ |
સ્ત્રિયો વૈશ્યાસ્તથા શુદ્રાસ્તેઽપિ યાન્તિ પરાંગતિમ્ ||32||

સ|| હે પાર્થ યે પાપયોનયોઃ અપિ સ્યુઃ તે અપિ સ્ત્રિયઃ વૈશ્યાઃ તથા શૂદ્રાઃ મામ્ વ્યપાશ્રિત્ય પરાં ગતિમ્ યાન્તિ હિ ||32||

Sloka meanings:

યે પાપયોનયોઃ અપિ સ્યુઃ - those born of sin
સ્ત્રિયઃ વૈશ્યાઃ તથા શૂદ્રાઃ - women, Vaishyas, and Sudras
મામ્ વ્યપાશ્રિત્ય - having taken refuge in Me
પરાં ગતિમ્ યાન્તિ હિ - surely attain the Supreme Goal

Sloka summary:

"Oh Partha, those born of sin, women, Vaisyas, and Sudras, having taken refuge in Me, surely attain the Supreme goal." ||32||

This is a very important pronouncement in the Gita: Everybody is eligible for Moksha. The eligibility criterion has nothing to do with one's station in life including caste. It is only a matter of one's devotion. Women also have been mentioned as being able to reach the Supreme Goal, to banish the thought that women are not eligible to study the Vedas, etc. The Gita in that sense is a reformation of antiquated thoughts that are embedded in the early and ritual parts of the Vedas.


Sloka 33

કિં પુનર્બ્રહ્મણાઃ પુણ્યા ભક્તા રાજર્ષયસ્તદા |
અનિત્યં અસુખં લોકમિમં પ્રાપ્ય ભજસ્વમામ્ ||33||

સ| પુણ્યાઃ બ્રાહ્મણાઃ તથા ભક્તાઃ રાજર્ષયઃ પુનઃ કિમ્ વક્તવ્યમ્ | અનિત્યમ્ અસુખમ્ ઇમમ્ લોકમ્ પ્રાપ્ય મામ્ ભજસ્વ ||33||

Sloka meanings:

પુણ્યાઃ બ્રાહ્મણાઃ - Holy Brahmins
તથા ભક્તાઃ રાજર્ષયઃ - similarly devout King-sages
પુનઃ કિમ્ વક્તવ્યમ્ - what is to be said again?
અનિત્યમ્ અસુખમ્ - ephemeral (transient) and miserable
ઇમમ્ લોકમ્ પ્રાપ્ય - having come to this world
મામ્ ભજસ્વ - you worship Me

Sloka summary:

"What is there to be said again about Holy Brahmins and similarly devout King-sages? Having come to this ephemeral (transient) and miserable world, you worship Me." ||33||

This is to be read in continuation with the previous Sloka, which emphasized the universality of the path to Liberation. This Sloka exhorts human beings to worship Bhagavan, having come to this ephemeral world.


Sloka 34

મન્મનાભવ મદ્ભક્તો મદ્યાજીમાં નમસ્કુરુ |
મામેવૈષ્યસિ યુક્ત્વૈવ માત્માનં મત્પરાયણઃ ||34||

સ|| મત્ મનાઃ મત્ ભક્તઃ મત્ યાજી ભવ | મામ્ નમસ્કુરુ | એવમ્ આત્માનમ્ યુક્ત્વા મત્પરાયણઃ મામ્ એવ એષ્યસિ ||34||

Sloka meanings:

મત્ મનાઃ, મત્ ભક્તઃ, મત્ યાજી ભવ -
with mind fixed in Me, being My devotee, worship Me
મામ્ નમસ્કુરુ - bow down to Me.
એવમ્ આત્માનમ્ યુક્ત્વા - thus concentrating your mind on Me
મત્પરાયણઃ - having accepted Me
મામ્ એવ એષ્યસિ - you will attain Me

Sloka summary:

"With mind fixed on Me, being My devotee, worship Me, bow down to Me.
Thus concentrating your mind on Me, having accepted Me, you will attain Me." ||34||

In this exhortation, the equality of the Supreme Being shines through. There is no gradation. Whoever worships Him, He is in them, and they are in Him.
 
This is Rajavidya, the best knowledge. This is Rajaguhya, the highest secret.

The difficult paths for attaining Moksha are known. They have been detailed. But the easier path is enunciated by Krishna here, saying, "અનન્યાઃ ચિંતયંતો માં": worship with single minded focus.

That path detailed by Krishna is the secret path for Liberation. That is the Rajavidya Rajaguhya Yoga.

||ઓમ્ તત્ સત્||