Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 17
(with meanings and summary)

First we go through the 17th Sarga in brief.

As Hanuman is perched on the Simsupa tree to see Sita, the blemish less moon who has been lending a helping hand, rose up in the clear skies as if with his clear light and cool rays he wanted to serve the son of wind god.

Then Hanuman looked at Sita. She was surrounded by many Rakshasa women. Women of many different and terrifying forms. Hanuman saw the fawn eyed lady covered with soiled and crushed clothes. He saw Sita with a face showing pathos, but not dejected by virtue of her husband's prowess.
He saw the lady with black eyes, protected by her own noble character. Seeing Maithili the tolerant lady, with shining limbs, shining though she is devoid of ornaments, Hanuman felt immeasurable joy. Seeing the lady with intoxicating eyes Hanuman shed tears of joy. He paid obeisance to Rama too.

Delighted on being able to see Sita, having paid obeisance to Rama and Lakshmana Hanuman covered himself in the tree.

That is the summary of Sarga 17.
Now we go through the meanings of the Slokas

||Sloka 17.01||

તતઃ કુમુદષણ્ડાબો નિર્મલો નિર્મલં સ્વયં|
પ્રજગામ નભશ્ચન્દ્રો હંસો નીલમિવોદકમ્||17.01||

સ|| તતઃ કુમુદષણ્ડાભઃ સ્વયં નિર્મલઃ ચન્દ્રઃ નિર્મલં નભઃ જગામ યથા હંસઃ નીલં ઉદકં ઇવ||

||Sloka meanings||

તતઃ કુમુદષણ્ડાભઃ -
then shining like a bed of lilies
સ્વયં નિર્મલઃ ચન્દ્રઃ -
blemish less Moon being himself clear,
નિર્મલં નભઃ જગામ -
rose up in the clear skies
યથા હંસઃ નીલં ઉદકં ઇવ -
like a swan swimming through blue waters

||Sloka summary||

"Then the blemish less Moon being himself clear, shining like a bed of lilies, rose up in the clear skies like a swan swimming through blue waters." ||17.01||

||Sloka 17.02||

સાચિવ્ય મિવ કુર્વન્ સ પ્રભયા નિર્મલપ્રભઃ
ચન્દ્રમા રશ્મિભિઃ શીતૈઃ સિષેવે પવનાત્મજમ્||17.02||

સ||નિર્મલપ્રભઃ સઃ ચંદ્રમા સ પ્રભયા રશ્મિભિઃ શીતૈઃ પવનાત્મજં સાચિવ્યં કુર્વન્ શિષેવે |

||Sloka meanings||

નિર્મલપ્રભઃ સઃ ચંદ્રમા -
that moon spreading clear light
સ પ્રભયા રશ્મિભિઃ શીતૈઃ -
with his cool rays and his brightness
પવનાત્મજં સાચિવ્યં કુર્વન્ -
to minister the son of wind god
શિષેવે - served

||Sloka summary||

"The moon was spreading clear light as if he wanted to serve the son of wind god, with his clear light and cool rays." ||17.02||

The Sarga as already stated starts with the description of the Moon.

We heard about moon on two other occasions. In the Sarga 2 saying, "ચંદ્રોપિસાચિવ્ય મિવાસ્ય કુર્વન્' (2-57), we hear about the rising moon "ઉત્તિષ્ટતેનૈક સહસ્રરશ્મિઃ". Then again in Sarga 5 saying, "મધ્યંગતં અંશુમંતં"(5-1), we hear about the moon in the middle part of the sky. Here saying "પ્રજગામ નભશ્ચંદ્રો"(17-1), we hear about Moon on the western skies. It is as though the Moon is right behind Hanuma, acting as though he is Hanuma's associate in the search .

||Sloka 17.03||

સ દદર્શ તતસ્સીતાં પૂર્ણચન્દ્ર નિભાનનામ્|
શોકભારૈરિવ ન્યસ્તાં ભારૈર્નાવમિવામ્ભસિ||17.03||

સ||તતઃ પૂર્ણચન્દ્ર નિભાનનામ્ અંભસિ ન્યસ્તામ્ ભારૈઃ નાવં ઇવ શોકભારૈઃ ( ન્યસ્તામ્) સીતાં સઃ દદર્શ||

||Sloka meanings||

પૂર્ણચન્દ્ર નિભાનનામ્ -
one whose face is like the full moon
અંભસિ ન્યસ્તામ્ ભારૈઃ નાવં ઇવ-
like a heavy boat sinking in the ocean
શોકભારૈઃ ન્યસ્તામ્ સીતાં -
one who is carrying heavy burden of sorrow
સઃ દદર્શ - that Hanuman saw

||Sloka summary||

"Then Hanuman looked at Sita whose face is like the full moon, who is carrying heavy burden of sorrow much like a heavy boat sinking in the ocean." ||17.03||

||Sloka 17.04||

દિદૃક્ષમાણો વૈદેહીં હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
સ દદર્શા વિદૂરસ્થા રાક્ષસીઃ ઘોરદર્શનાઃ||17.04||

સ||વૈદેહીં દિદૃક્ષમાણઃ હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ સઃ વિદૂરસ્થા ઘોરદર્શના રાક્ષસીઃ દદર્શ||

||Sloka meanings||

વૈદેહીં દિદૃક્ષમાણઃ -
( while) looking at Vaidehi
હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ -
Hanuman , the son of Vayu
વિદૂરસ્થા - not too far
ઘોરદર્શના રાક્ષસીઃ-
hideous looking Rakshasa women
દદર્શ - saw .

||Sloka summary||

Hanuman who was looking at Vaidehi, also saw Rakshasa women of dreadful appearance not too far from there .||17.04||

In the following thirteen Slokas we hear the descriptions of Rakshasis guarding Sita

||Sloka 17.05,7||

એકાક્ષીં એકકર્ણાં ચ કર્ણ પ્રવરણાં તથા|
અકર્ણાં શંકુકર્ણાં ચ મસ્તકોછ્છ્વાસનાશિકામ્||17.05||
અતિકાયોત્તમાઙ્ગી ચ તનુદીર્ઘશિરોધરાં|
ધ્વસ્થકેશીં તથા్ઽકેશીમ્ કેશકમ્બળધારિણીમ્||17.06||
લમ્બકર્ણલલાટં ચ લમ્બોદરપયોધરામ્|
લમ્બોષ્ટીં ચુબુકોષ્ટીં ચ લમ્બસ્યાં લમ્બજાનુકામ્||17.07||

સ|| એકાક્ષીં એક કર્ણાં તથા કર્ણપ્રવરણાં અકર્ણાં શંકુકર્ણામ્ મસ્તક ઉચ્છ્વાસનાશિકામ્ (દદર્શ)|| તનુ દીર્ઘશિરો ધરામ્ અતિકાય ઉત્તમાઙ્ગીં ધ્વસ્ત કેશીં તથા અકેશીં કેશકમ્બલ ધારિણીં દદર્શ|| લમ્બ કર્ણ લલાટં ચ લમ્બઉદર પયોધરામ્ લમ્બોષ્ટીં ચુબુકોષ્ટીં લમ્બસ્યાં લમ્બજાનુકામ્ દદર્શ||

||Sloka meanings||

એકાક્ષીં એક કર્ણાં તથા કર્ણપ્રવરણાં -
with one eye , with ears covering the body,
અકર્ણાં શંકુકર્ણામ્ -
without ears, with pointed ears
મસ્તક ઉચ્છ્વાસનાશિકામ્ -
those breathing through the nose on their head
તનુ દીર્ઘશિરો ધરામ્ -
one having thin and long neck
અતિકાય ઉત્તમાઙ્ગીં -
one with big body, one with excellent limbs
ધ્વસ્ત કેશીં તથા અકેશીં -
one whose hair has receded, one without hair
કેશકમ્બલ ધારિણીં -
one who has hair all over like a blanket
લમ્બકર્ણલલાટં ચ -
one having long ears
લમ્બઉદર પયોધરામ્ -
long stomach and drooping breasts
લમ્બોષ્ટીં ચુબુકોષ્ટીં -
one with drooping lips, one with lips extending to chin
લમ્બસ્યાં લમ્બજાનુકામ્ દદર્શ -
one with long face, one with long knees, he saw

||Sloka summary||

"He saw Rakshasa women with one ear, with ears covering the body, without ears, with pointed ears, and those breathing through the nose on their head. He saw Rakshasa women having thin and long neck, Rakshasis whose hair has been scattered, Rakshasis with no hair, Rakshasa women with hair blanketing all over. He saw some Rakshasa women with ears hanging from the forehead. Some had drooping stomachs. Some had drooping breasts. Some had drooping big lips. Some had lips extending up to chin. Some had long faces and some had long knees." ||17.05- 07||

||Sloka 17.08 -10||

હ્રસ્વાં દીર્ઘાં તથા કુબ્જાં વિકટાં વામનાં તથા|
કરાળાં ભુગ્નવક્ત્રાં ચ પિઙ્ગાક્ષીં વિકૃતાનનામ્||17.08||
વિકૃતાઃ પિઙ્ગળાઃ કાળીઃ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ|
કાલાયસ મહાશૂલ કૂટમુદ્ગર ધારિણીઃ||17.09||
વરાહ મૃગ શાર્દૂલ મહિષાજ શિવામુખીઃ|
ગજોષ્ટ્ર હયપાદીશ્ચ નિખાતશિરસો પરાઃ||17.10||

સ|| હ્રસ્વાં દીર્ઘાં તથા કુબ્જાં વિકટાં વામનાં તથા કરાળાં ભુઘ્નવક્ત્રાં પિંગાક્ષીં વિકૃતાનનામ્ દદર્શ || વિકૃતાઃ પિંગળાઃ કાલીઃ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ કાલાયસ મહાશૂલ કૂટમુદ્ગર ધારિણીઃ ||વરાહ મૃગ શાર્દૂલ મહિષાજ શિવામુખીઃ ગજ ઉષ્ટ્ર હય પાદીઃ અપરાઃ નિખાત શિરસઃ ||

||Sloka meanings||

હ્રસ્વાં દીર્ઘાં તથા કુબ્જાં -
Some are short. Some are tall. Some are like hunchbacks
વિકટાં વામનાં તથા -
Some have ugly looks. Some are dwarfs
કરાળાં ભુઘ્નવક્ત્રાં પિંગાક્ષીં -
Some have gaping mouths and some have distorted faces, some have brown eyes
વિકૃતાનનામ્ -
Some have distorted eyes
વિકૃતાઃ પિંગળાઃ કાલીઃ -
Some have distorted form. Some are of brown color. Some are black
ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ -
Some are angry looking. Some are quarrelsome.
કાલાયસ મહાશૂલ કૂટમુદ્ગર ધારિણીઃ-
Some are holding spears, mallets and hammers.
વરાહ મૃગ શાર્દૂલ મહિષાજ શિવામુખીઃ -
Some have the face of a boar, deer, goat, buffalo, jackal
ગજ ઉષ્ટ્ર હય પાદીઃ -
Some have feet like an elephant, camel, or horse.
અપરાઃ નિખાત શિરસઃ -
Others had head shrunk on to the trunk

||Sloka summary||

"Some are short. Some are tall. Some are like hunchbacks. Some have ugly looks. Some are dwarfs. Some have gaping mouths and some have distorted faces. Some have brown eyes. Some have distorted eyes. Some have distorted form. Some are of brown color. Some are black. Some are angry looking. Some are quarrelsome. Some are holding spears, mallets and hammers. Some have the face of a boar, deer, buffalo, jackal. Some have feet like an elephant, camel, or horse. Others had head shrunk on to the trunk." ||17.08 -10||

||Sloka 17.11,12||

એકહસ્તૈકપાદાશ્ચ ખરકર્ણ્યશ્વકર્ણિકાઃ|
ગોકર્ણી હસ્તિકર્ણીચ હરિકર્ણી સ્તથાપરા||17.11||
અનાસા અતિનાસાશ્ચ તિર્યજ્ઞ્નાસ વિનાસિકાઃ|
ગજસન્નિભનાસાશ્ચ લલાટોચ્છ્વાસનાસિકાઃ||17.12||

સ|| એક હસ્ત એકપાદાઃ ચ ખરકર્ણ અશ્વકર્ણિકાઃ ગોકર્ણી હસ્તિકર્ણી ચ તથા અપરા હરિકર્ણી ચ દદર્શ|| અનાસા અતિનાસાઃ ચ તિર્યજ્ઞાસા વિનાસિકાઃ ગજસન્નિભ નાસાઃ ચ લલાટઉચ્છ્વાસનાસિકાઃ ચ ||

||Sloka meanings||

એક હસ્ત એકપાદાઃ -
some had only one hand, some had one leg.
ખરકર્ણ અશ્વકર્ણિકાઃ -
some have the ears of a donkey, some had ears of a horse.
ગોકર્ણી હસ્તિકર્ણી ચ -
some had the ears of a cow, some had ears of an elephant
તથા અપરા હરિકર્ણી ચ -
others had ears like that of a monkey
અનાસા અતિનાસાઃ ચ -
some without nose, some are with a big nose
તિર્યજ્ઞાસા વિનાસિકાઃ -
Some are with a crooked nose. Some are with a nose without nostrils
ગજસન્નિભ નાસાઃ ચ -
some are with a nose like that of an elephant
લલાટઉચ્છ્વાસનાસિકાઃ ચ-
some are with a nose on the forehead
(દદર્શ - saw)

||Sloka summary||

"He saw some Rakshasa women with one hand. Some had one leg. Some have the ears of a donkey. Some had ears of a horse. Some had the ears of a cow. Some had ears of an elephant and others had ears like that of a monkey. Some without nose. Some are with a big nose. Some are with a crooked nose. Some are with a nose without nostrils. Some are with a nose like that of an elephant and some are with a nose on the forehead". ||17.11,12||

||Sloka 17.13,14||

હસ્તિપાદા મહપાદા ગોપાદાઃ પાદચૂળિકાઃ|
અતિમાત્ર શિરોગ્રીવા અતિમાત્રકુચોદરી||17.13||
અતિમાત્રાસ્યનેત્રાશ્ચ દીર્ઘજિહ્વા નખાસ્તથા|
અજામુખીઃ હસ્તિમુખીઃ ગોમુખીઃ સૂકરીમુખીઃ||17.14||

સ|| હસ્તિપાદાઃ મહાપાદાઃ ગોપાદાઃ પાદચૂળિકાઃ ચ અતિમાત્રશિરોગ્રીવાઃ અતિમાત્રકુચોદરીઃ ચ||અતિમાત્રાસ્યનેત્રાઃ ચ દીર્ઘજિહ્વા નખાઃ તથા અજામુખીઃ હસ્તિમુખીઃ ગોમુખીઃ સૂકરીમુખીઃ ચ ||

||Sloka meanings||

હસ્તિપાદાઃ મહાપાદાઃ ગોપાદાઃ -
with feet of an elephant, with huge feet, feet of a cow
પાદચૂળિકાઃ ચ -
some with hair grown on the feet
અતિમાત્રશિરોગ્રીવાઃ -
some have a huge head and neck
અતિમાત્રકુચોદરીઃ ચ -
some have huge breasts and stomachs
અતિમાત્રાસ્યનેત્રાઃ ચ -
some have huge mouths and eyes
દીર્ઘજિહ્વા નખાઃ તથા -
some have long tongues, similarly long nails.
અજામુખીઃ હસ્તિમુખીઃ -
some had the face of a goat, some had face of an elephant,
ગોમુખીઃ સૂકરીમુખીઃ ચ -
some had face of a cow, some had face of a pig (ચૂચેનુ)

||Sloka summary||

"Some are with the feet of an elephant. Some are with huge feet. Some are with the feet of a cow. Some with hair grown on the feet. Some have a huge head and neck. Some have huge breasts and stomachs. Some have huge mouths and eyes. Some have long tongues, similarly long nails. And some had the face of a goat. Some have the face of an elephant and yet some others are had the face of a pig." ||17.13,14||

||Sloka 17.15||

હયોષ્ટ્ર ખરવક્ત્રાશ્ચ રાક્ષસીર્ઘોરદર્શનાઃ|
શૂલમુદ્ગર હસ્તાશ્ચ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ||17.15||

સ|| હય ઉષ્ટ્ર ખર વક્ત્રાઃ ચ ઘોર દર્શનાઃ રાક્ષસીઃ શૂલં ઉદ્ગર હસ્તાઃ ચ ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ ચ દદર્શ||

||Sloka meanings||

હય ઉષ્ટ્ર ખર વક્ત્રાઃ ચ-
Some have the face of a horse, camel or a donkey.
ઘોર દર્શનાઃ રાક્ષસીઃ -
some are with a terrifying form
શૂલં ઉદ્ગર હસ્તાઃ -
some were holding tridents and crow bars in their hands
ક્રોધનાઃ કલહપ્રિયાઃ ચ -
some are looking angry and some are looking ready for a quarrel.
દદર્શ - saw

||Sloka summary||

"Some have the face of a horse, camel or a donkey. Some are with a terrifying form. Some were holding tridents and crow bars in their hands. Some are looking angry and some are looking ready for a quarrel." ||17.15||

||Sloka 17.16,17||

કરાળા ધૂમ્રકેશીશ્ચ રાક્ષસીર્વિકૃતાનનાઃ|
પિબન્તીસ્સતતં પાનં સદા માંસ સુરા પ્રિયાઃ||17.16||
માંસ શોણિતદિગ્ધાઙ્ગી માંસશોણિતભોજનાઃ|
તા દદર્શ કપિશ્રેષ્ઠો રોમહર્ષણદર્શનાઃ||17.17||
સ્કન્ધવન્ત મુપાસીનાઃ પરિવાર્ય વનસ્પતિમ્|

સ|| કરાળાઃ ધૂમ્રકેશીઃ ચ વિકૃતાનનાઃ ચ સતતં પાનં પિબન્તીઃ રાક્ષસીઃ માંસ સુરા પ્રિયાઃ દદર્શ|| માંસ શોણીત દિગ્ધાઙ્ગીઃ માંસશોણિત ભોજનાઃ રોમહર્ષણ દર્શનાઃ સ્કંધવંતં વનસ્પતિં પરિવાર્ય ઉપાસીનાઃ તાં કપિશ્રેષ્ઠઃ દદર્શ||

||Sloka meanings||.

કરાળાઃ ધૂમ્રકેશીઃ-
some have gaping mouths. Some have smoke colored hair.
વિકૃતાનનાઃ ચ -
some hideous eyes and faces
સતતં પાનં પિબન્તીઃ રાક્ષસીઃ -
some were always drinking
માંસ સુરા પ્રિયાઃ -
some who love meat and drinks
માંસ શોણીત દિગ્ધાઙ્ગીઃ -
some others whose bodies were smeared with flesh and blood
માંસશોણિત ભોજનાઃ -
some who feed on flesh and blood,
રોમહર્ષણ દર્શનાઃ -
some whose look creates horripilation,
સ્કંધવંતં વનસ્પતિં પરિવાર્ય -
around the massive trunk of the tree
ઉપાસીનાઃ તાં કપિશ્રેષ્ઠઃ દદર્શ -
Hanuman saw them sitting.

||Sloka summary||

Some have gaping mouths. Some have smoke colored hair. Some hideous faces. Some were always drinking. Hanuman saw some Rakshasis who love meat and drinks. He also saw some others whose bodies were smeared with flesh and blood , some who feed on flesh and blood, some whose look creates horripilation, and some seated around the massive trunk of the tree.||17.16,17||

in the prceding Slokas we hear about all the Rakshasis guarding Sita.

Their names, which are virtually their descriptions, tells us about them. They are several of them and several types. એકાક્ષિ, એક કર્ણ, અકર્ણ, શંખુકર્ણ, લંબકર્ણ, અતિકાય, ધ્વસ્ત કેશિ, કેશકંબળધારિણિ, લંબોદર, લંબોષ્ટિ, લંબાસ્ય, લંબજાનુક . What does these names tell us? These are manifestations of the Rajo Tamo Gunas.

||Sloka 17.18,20||

તસ્યાધસ્તાચ્ચ તાં દેવીં રાજપુત્રીં અનિંદિતામ્||17.18||
લક્ષયામાસ લક્ષ્મીવાન્ હનુમાન્ જનકાત્મજામ્|

સ|| લક્ષ્મીવાન્ હનુમાન્ તસ્ય અધસ્તાત્ રાજપુત્રીં જનકાત્મજામ્ અનંદિતાં તાં દેવીં લક્ષયામાસ||

Govindaraja says - લક્ષ્મીવાન્ સીતાદર્શન જનિત શોભાયુક્તઃ

||Sloka meanings||

લક્ષ્મીવાન્ હનુમાન્ -
richly endowed Hanuman
તસ્ય અધસ્તાત્ - under that tree
અનિંદિતાં રાજપુત્રીં જનકાત્મજામ્ -
blameless princess the daughter of Janaka
તાં દેવીં લક્ષયામાસ -
saw that lady

||Sloka summary||

The richly endowed Hanuman saw the daughter of Janaka, the blameless princess Sita sitting under that tree||17.18||

Here Hanuma is addressed as લક્ષ્મીવાન્! Why? Govindaraja says- સીતાદર્શન જનિત શોભાયુક્તઃ; because of his having been able to see Sita, he was shining auspiciously..

||Sloka 17.19||

નિષ્પ્રભાં શોકસંતપ્તાં મલસંકુલમૂર્ધજામ્||17.19||
ક્ષીણપુણ્યાં ચ્યુતાં ભૂમૌ તારાં નિપતિતામિવ|

સ|| નિષ્પ્રભાં શોકસંતપ્તાં મલસંકુલમૂર્ધજામ્ ક્ષીણ પુણ્યાં ચ્યુતાં ભૂમૌ નિપાતિતાં તારાં ઇવ||

||Sloka meanings||

નિષ્પ્રભાં શોકસંતપ્તાં -
shorn of luster, drenched in sorrow
મલસંકુલમૂર્ધજામ્ -
disheveled and dusty
ક્ષીણ પુણ્યાં તારાં ઇવ ચ્યુતાં ભૂમૌ -
looking like a star having lost its merits
ચ્યુતાં ભૂમૌ નિપાતિતાં - slipped and fallen on the earth

||Sloka summary||

The lady shorn of luster, drenched in sorrow, disheveled and dusty was looking like a star having lost merits and fallen on the earth ||17.19||

||Sloka 17.20||

ચારિત્ર વ્યપદેશાઢ્યાં ભર્તૃદર્શનદુર્ગતામ્||17.20||
ભૂષણૈરુત્તમાર્હીનાં ભર્તૃવાત્સલ્યભૂષણામ્

સ|| ચારિત્રવ્યપદેશાડ્યાં ભર્તૃદર્શનદુર્ગતાં ઉત્તમૈઃ ભૂષણૈઃ હીનાં ભર્તૃવાત્સલ્ય ભૂષણામ્||

||Sloka meanings||

ચારિત્રવ્યપદેશાડ્યાં -
lady having a high history for her chastity
ભર્તૃદર્શનદુર્ગતાં -
being in the unfortunate state of not able to see her husband
ઉત્તમૈઃ ભૂષણૈઃ હીનાં -
devoid of excellent ornaments
ભર્તૃવાત્સલ્ય ભૂષણામ્ -
ornamented with husband's love

||Sloka summary||

"Hanuman saw the lady having a high history for her chastity, being in the unfortunate state of not able to see her husband, devoid of excellent ornaments, ornamented with husbands love."||17.20||

||Sloka 17.21||

રાક્ષસાધિપસંરુદ્ધાં બંધુભિશ્ચ વિનાકૃતામ્||17.21||
વિયૂધાં સિંહસંરુદ્ધાં બદ્ધાં ગજવધૂમિવ|

સ|| બંધુભિઃ વિના રાક્ષસાધિપ સંરુદ્ધાં ચ કૃતં વિયૂધાં સિંહસંરુદ્ધાં બદ્ધાં ગજવધૂં ઇવ||

||Sloka meanings||

બંધુભિઃ વિના -
separated from her people
રાક્ષસાધિપ સંરુદ્ધાં ચ -
under the control of the king of demons
કૃતં વિયૂધાં ગજવધૂં ઇવ સિંહ સંરુદ્ધાં -
like a female elephant separated from the herd,
બદ્ધાં સિંહ સંરુદ્ધાં -
fettered and surrounded by lions

||Sloka summary||

"Separated from her people and under the control of the king of demons, she was like an elephant separated from the herd, fettered and surrounded by lions." ||17.21||

||Sloka 17.22||

ચન્દ્રરેખાં પયોદાન્તે શારદભ્રૈરિવાવૃતામ્||17.22||
ક્લિષ્ટરૂપાં અસંસ્પર્શા દયુક્તા મિવ વલ્લકીમ્|

સ|| પયોદાંતે શારદભ્રૈઃ આવૃતં ચંદ્રરેખાં ઇવ અસંસ્પર્શાત્ ક્લિષ્ટરૂપાં અયુક્તાં વલ્લકીં ઇવ||

Rama Tika says- અસંસ્પર્શાત્ પતિ સ્પર્શરાહિત્યાત્ ક્લિષ્ટરૂપં; અયુક્તાં વાદકહીનાં વલ્લકીં વીણાં ઇવ ;

||Sloka meanings||

ચંદ્રરેખાં ઇવ -
like a crescent moon
પયોદાંતે શારદભ્રૈઃ આવૃતં -
covered by autumnal clouds at the end of rainy season
અસંસ્પર્શાત્ ક્લિષ્ટરૂપાં -
looking haggard being out of touch (with her husband)
અયુક્તાં વલ્લકીં ઇવ - like an unused lute

||Sloka summary||

Rama Tika says - અસંસ્પર્શાત્ પતિ સ્પર્શરાહિત્યાત્ ક્લિષ્ટરૂપં; અયુક્તાં વાદકહીનાં વલ્લકીં વીણાં ઇવ ;

"She was like the crescent moon covered by autumnal clouds at the end of rainy season , being untouched with a faint form like an unused lute." ||17.22||

||Sloka 17.23,24||

સીતાં ભર્તૃવશે યુક્તાં અયુક્તાં રાક્ષસી વશે||17.23||
અશોકકવનિકા મધ્યે શોકસાગરમાપ્લુતામ્|

સ|| ભર્તૃવશે યુક્તાં રાક્ષસીવસે અયુક્તાં અશોકકવનિકા મધ્યે શોકસાગરં આપ્લુતામ્ (સીતાં દદર્શ)||

||Sloka meanings||

ભર્તૃવશે યુક્તાં -
deserves to be under power of her husband
રાક્ષસીવસે અયુક્તાં -
inappropriate under the vigil of Rakshasa women
અશોકકવનિકા મધ્યે -
in the middle of the Ashoka grove
શોકસાગરં આપ્લુતામ્ -
drowning under a sea of sorrows

||Sloka summary||

"Sita, who deserves to be under power of her husband and inappropriate under the vigil of Rakshasa women, who is in the middle of the Ashoka grove, is drowning under a sea of sorrows." ||17.23||

||Sloka 17.24||

તાભિઃ પરિવૃતાં તત્ર સગ્રહ મિવ રોહિણીમ્||17.24||
દદર્શ હનુમાન્ દેવીં લતામકુસુમામિવ|

સ|| તત્ર સગ્રહાં રોહિણીં ઇવ તાભિઃ પરિવૃતાં આકુસુમાં લતાં ઇવ દેવીં હનુમાન્ દદર્શ||

||Sloka meanings||

તત્ર સગ્રહાં રોહિણીં ઇવ - like Rohini surrounded by planets.
તાભિઃ પરિવૃતાં - surrounded by those Rakshasa women
આકુસુમાં લતાં ઇવ - like a creeper without blossoms
દેવીં હનુમાન્ દદર્શ - that lady was seen by Hanuman

||Sloka summary||

"Hanuman saw her, surrounded by those Rakshasa women, looking like Rohini surrounded by planets. She was looking like creeper without blossoms."||17.24||

||Sloka 17.25,26,27||

સા મલેન દિગ્ધાઙ્ગી વપુષા ચાપ્યલઞ્કૃતા||17.25||
મૃણાળી પઞ્કદિગ્ધેન વિભાતિ ન વિભાતિ ચ|

સ|| મલેન દિગ્ધાંગી વપુષા ચાપિ અલંકૃતા સા પંકદિગ્ધા મૃણાલીવ વિભાતિ ન વિભાતિ ચ||

||Sloka meanings||

મલેન દિગ્ધાંગી વપુષા ચાપિ -
though with all her limbs smeared with dirt though
અલંકૃતા સા -
she was looking decorated
પંકદિગ્ધા મૃણાલીવ -
like lotus smeared with mud
વિભાતિ ન વિભાતિ ચ -
shines and does not shine also

||Sloka summary||

"Smeared with dirt though her body looked decorated, she looked like the lotus fiber of a lotus smeared with bud shining yet not shining too."||17.25||

||Sloka 17.26||

મલિનેનતુ વસ્ત્રેણ પરિક્લિષ્ટેન ભામિનીમ્||17.26||
સંવૃતાં મૃગ શાબાક્ષીં દદર્શ હનુમાન્ કપિઃ|

સ|| કપિઃ હનુમાન્ પરિક્લિષ્ટેન મલિનેન વસ્ત્રેણ સંવૃતાં ભામિનીં મૃગ શાબાક્ષીં દદર્શ||

||Sloka meanings||

કપિઃ હનુમાન્ -
the Vanara Hanuman
પરિક્લિષ્ટેન મલિનેન વસ્ત્રેણ સંવૃતાં-
covered with soiled and crushed clothes.
ભામિનીં મૃગ શાબાક્ષીં દદર્શ - saw the fawn eyed lady

||Sloka summary||

"Hanuman saw the fawn eyed lady covered with soiled and crushed clothes." ||17.26||

||Sloka 17.27||

તાં દેવીં દીનવદનાં અદીનાં ભર્તૃતેજસા||17.27||
રક્ષિતાં સ્વેન શીલેન સીતાં અસિતલોચનામ્|

સ|| દીનવદનાં ભર્તૃતેજસા અદીનાં અશિતલોચનામ્ સ્વેન શીલેન રક્ષિતાં તાં સીતાં દદર્શ||

||Sloka meanings||

દીનવદનાં -
with a face showing pathos
ભર્તૃતેજસા અદીનાં -
not dejected by virtue of her husband's prowess
અશિતલોચનામ્ -
lady with black eyes,
સ્વેન શીલેન રક્ષિતાં -
protected by her own noble character
તાં સીતાં દદર્શ -
Hanuman saw that Sita

||Sloka summary||

"He saw Sita with a face showing pathos, but not dejected by virtue of her husband's prowess. He saw the lady with black eyes, protected by her own noble character." ||17.27||

||Sloka 17.28||

તાં દૃષ્ટ્વા હનુમાન્ સીતાં મૃગશાબનિભેક્ષણામ્||17.28||
મૃગ કન્યામિવ ત્રસ્તાં વીક્ષમાણાં સમન્તતઃ|

સ|| તાં મૃગ શાબ નિભેક્ષણામ્ સીતાં દૃષ્ટ્વા હનુમાન્ ત્રસ્તાં વીક્ષમાણાં મૃગ કન્યાં ઇવ (મન્યે)||

||Sloka meanings||

તાં મૃગ શાબ નિભેક્ષણામ્ -
one who has eyes like that a fawn
સીતાં દૃષ્ટ્વા -
seeing Sita
મૃગ કન્યાં ઇવ -
like a female deer
ત્રસ્તાં વીક્ષમાણાં -
frightened and looking all around.
હનુમાન્ (મન્યે) -
Hanuman thought

||Sloka summary||

Seeing Sita who has eyes like that a fawn , Hanuman thought she was looking frightened like a female deer looking all around. ||17.28||

||Sloka 17.29||

દહન્તીમિવ નિશ્શ્વાસૈઃ વૃક્ષાન્ પલ્લવધારિણઃ||17.29||
સંઘાતમિવ શોકાનાં દુખ સ્યોર્મિ મિવોત્થિતાં|

સ|| સા નિઃશ્વાસૈઃ વૃક્ષાન્ પલ્લવધારિણઃ દહંતીં ઇવ શોકાનાં સંઘાતમિવ શોકાનાં દુઃખસ્ય ઇવોત્થિતાં ઊર્મિં ઇવ તાં હનુમતઃ મન્યે||

||Sloka meanings||

તાં હનુમતઃ મન્યે- Hanuman thought that she
સા નિઃશ્વાસૈઃ - with her breathing
પલ્લવધારિણઃ વૃક્ષાન્ દહંતીં ઇવ -
burning the blossoms of the trees
શોકાનાં સંઘાતમિવ -
like a mass of sorrow
શોકાનાં દુઃખસ્ય ઇવોત્થિતાં ઊર્મિં ઇવ -
like a rising wave of sorrow

||Sloka summary||

"Hanuman thought that she is burning the blossoms of the trees with her hot breaths, she was looking like a mass of sorrow and like a rising wave of sorrow." ||17.29||

||Sloka 17.30||

તાં ક્ષમાં સુવિભક્તાંગીં વિનાભરણશોભિનીમ્||17.30||
પ્રહર્ષમતુલં લેભે મારુતિઃ પ્રેક્ષ્ય મૈથિલીમ્|

સ|| તાં ક્ષમાં સુવિભક્તાંગીં વિનાભરણશોભિનીં મૈથિલીમ્ પ્રેક્ષ્ય મારુતિઃ અતુલં પ્રહર્ષં લેભે||

||Sloka meanings||

ક્ષમાં સુવિભક્તાંગીં -
tolerant lady, with shining limbs
વિનાભરણશોભિનીં -
shining through she is devoid of ornaments
તાં મૈથિલીમ્ પ્રેક્ષ્ય -
seeing that Maithili
મારુતિઃ અતુલં પ્રહર્ષં લેભે -
Hanuman felt immeasurable joy

||Sloka summary||

"Seeing Maithili the tolerant lady, with shining limbs, shining through she is devoid of ornaments, Hanuman felt immeasurable joy." ||17.30||

||Sloka 17.31||

હર્ષજાનિ ચ સોઽશ્રૂણિ તાં દૃષ્ટ્વામદિરેક્ષણામ્|
મુમુચે હનુમાં સ્તત્ર નમશ્ચક્રે ચ રાઘવં ||17.31||

સ|| તાં મદિરેક્ષણાં તત્ર દૃષ્ટ્વા હર્ષજાનિ અશ્રૂણિ મુમુચે | રાઘવં ચ નમઃ ચક્રે ||

||Sloka meanings||

તાં મદિરેક્ષણાં -
lady with intoxicating eyes
તત્ર દૃષ્ટ્વા - seeing
હર્ષજાનિ અશ્રૂણિ મુમુચે - shed tears of joy
રાઘવં ચ નમઃ ચક્રે - paid obeisance to Rama too.

||Sloka summary||

"Seeing the lady with intoxicating eyes Hanuman shed tears of joy. He paid obeisance to Rama too." ||17.31||

||Sloka 17.32||

નમસ્કૃત્વાચ રામાય લક્ષ્મણાય ચ વીર્યવાન્|
સીતાદર્શનસંહૃષ્ટો હનુમાન્ સંવૃતોઽભવત્||17.32||

સ|| સીતા દર્શન સંહૃષ્ટઃ વીર્યવાન્ રામાય લક્ષ્મણાય ચ નમસ્કૃત્વા હનુમાન્ સંવૃતો અભવત્ ||

||Sloka meanings||

સીતા દર્શન સંહૃષ્ટઃ -
delighted on being able to see Sita
વીર્યવાન્ રામાય લક્ષ્મણાય ચ નમસ્કૃત્વા -
having paid obeisance to Rama and Lakshmana
હનુમાન્ સંવૃતો અભવત્ -
Hanuman covered himself

||Sloka summary||

Delighted on being able to see Sita, having paid obeisance to Rama and Lakshmana Hanuman covered himself (in the tree). ||17.32||

The Slokas of the seventeenth Sarga ends with this description of Hanuman pleased with 'darshan" of Sita

Another thougth that gets highlighted through this Sarga is realization of Brahman or Supreme being.

Realization goes through four stages.
શ્રવણં( hearing about Supreme being)
મનન ( thinking of supreme being ) ,
ધ્યાન ( meditating on the supreme being) ,
દર્શન ( being in the presence of Supreme being).

Vanaras and Hanuma hear from Sampati that Sita is in Lanka. That is "Sravana". That was heard in Kishkindha Kanda.

In Sundarakanda we go through the other three stages of Manana, Dhyana and Darshana stages.

(1) Hanuma starts on a mission to enter Lanka and search for Sita. This stage starting under skies with full moon, with Moon himself seemingly helping as we heard in the Sarga 2 is "Manana" Daasa.

(2) Then Hanuma goes through the search He comes across many things . Without letting his focus waver, Hanuma continues the search for Sita. There we hear saying "મધ્યંગતં", we hear about Moon right at the midpoint on the sky. Here like the disciple following the teacher's direction and focusing on the thing to be focused Hanuma continues the search. This is Dhyana Dasha.

(3) There after Hanuma enters the Ashoka Van and gets to see Sita. Here saying "પ્રજગામ નભઃ ચંદ્રો", we hear that Moon has reached the other end. This is Darshana Dasha .

In these three stages the knowledge will gradually become clearer. In Manana Dasha the knowledge is clear and one moves towards the goal. In Dhyana Dasha the knowledge is clearer and there is a focus .Meditation is very focused. In Darshana Dasha one has the most clarity and the realization happens. .

As Hanuma goes through the night with Moon acting like a minister, Hanuman reaches the final stage of being able to see Sita.

Many similes have been used in describing States are all special for Sita.
સ્મૃતિ, સિદ્ધિ, આશ, બુદ્ધિ, કીર્તિ, પૂજ, વિદ્ય, વાક્ , અગ્નિશિખ. વિદ્ય, વાક્, કીર્તિ etc are names of Lakshmi .

Seeing that Sita, Hanuma was delighted in his heart. In that delight he pays obeisance to Rama.. His joy overflowed on account being able to see Sita. He sheds tears of joy.

This is the joy of being in the presence of Supreme being. And Hanuma is called "Lakshmivan. "And he certainly is. Govindaraja says- સીતાદર્શન જનિત શોભાયુક્તઃ. Hanuman is shining because of his having been able to see Sita.

This is the main thought of Sarga 17.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે સપ્તદશસ્સર્ગઃ||

||om tat sat||