Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 19
(with word meanings and summary)

Sarga 19 is all about Sita in separation from Rama. The poet uses many ways to describe her sorrow.
All of these descriptions have a parallel. That parallel is a Jivatma awaiting the union with Paramatma. The inner meaning as well as the external story merge into one in this Sarga.

The nineteenth Sarga may be summarized as follows..

Seeing that Rakshasa king Ravana, endowed with beauty and youth, adorned with best of ornaments , entering the Ashoka grove, Sita the blameless princess , was shaken like a banana plant by a strong wind.

Seated on bare ground, covered with dust yet looking colorful, without any ornaments though deserving ornaments, she was like a lotus stem dipped in mud not shining yet shining. Emaciated, and sorrowing she was meditating on Rama and only Rama.Yet she is not seeing the end of that sorrow. That state of Sita was described with a torrent of similes by the poet.

Sitting coiled around, she was like the wife of Serpent King. She was like the star Rohini overpowered by the smoking red planet. Though born in a righteous and traditionally virtuous family, and married into an equally famous family she was looking like one born in a family of lower strata. She was like the fame lowered by false scandals. She was like the unused Vedic knowledge. She was like the education that is rusted. She was like great fame which was dimmed, like a faith that was slighted, like a worship that was impeded, like a hope that was dashed. She was like a prospect that was destroyed, like an order that was disobeyed, like a direction set aflame at the time of catastrophe. She was like creeper destroyed, like an army with its warriors killed, like radiant light blocked by darkness, like a stream that is dry. She was like the altar of worship that was defiled, like the blazing flame that was contained, like the night of full moon eclipsed by Rahu.

That Sita was desired by Ravana, who tries to win her over with deceitful words. It was as though he was inviting fate by his actions in pursuit of his desire.

Now we go through the Slokas.

||Sloka 19.01, 02||

తస్మిన్నేవ తతః కాలే రాజపుత్త్రీ త్వనన్దితా|
రూపయౌవనసంపన్నం భూషణోత్తమ భూషితమ్||19.01||
తతో దృష్ట్వైవ వైదేహీ రావణం రాక్షసాధిపం|
ప్రావేపత వరారోహా ప్రవాతే కదళీ యథా||19.02||

స|| తతః తస్మిన్ ఏవ కాలే భూషణోత్తమభూషితం రూపయౌవ్వన సంపన్నం రాక్షసాధిపం రావణం దృష్ట్వైవ రాజపుత్రీ అనిందితా రూపయౌవ్వన సంపన్నం భూషణోత్తమభూషితం వరారోహా వైదేహీ ప్రవాతే కదళీ యథా ప్రావేపత||

Govindaraja Tika says - 'భూషణోత్తమభూషితం రూపయౌవ్వన సంపన్నం రాక్షసాధిపం రావణం';

||Sloka meanings||

తతః తస్మిన్ ఏవ కాలే - at the same time
రూపయౌవ్వన సంపన్నం - endowed with youth and beauty
భూషణోత్తమభూషితం - adorned with best of ornaments
రాక్షసాధిపం రావణం దృష్ట్వైవ - just by seeing Ravana, the king of Rakshasas
రాజపుత్రీ అనిందితా - blameless princess
వరారోహా వైదేహీ - Vaidehi of slender waist
ప్రవాతే కదళీ యథా ప్రావేపత - shaken like a Banana plant in strong wind

||Sloka summary||

"Then at that time just by seeing Ravana, the king of Rakshasas, endowed with beauty and youth, adorned with best of ornaments ( entering the Ashoka grove) the blameless princess of slender waist, Sita was shaken like a banana plant by a strong wind." ||19.01-02||

||Sloka 19.03||

అచ్చాద్యోదరమూరుభ్యాం బాహుభ్యాం చ పయోధరౌ|
ఉపవిష్టా విశాలాక్షీ రుదన్తీ వరవర్ణినీ||19.03||

స||విశాలాక్షీ వరవర్ణినీ ఊరుభ్యాం ఉదరం బాహూభ్యాం పయోధరౌ అచ్ఛాద్య రుదన్తీ ఉపవిష్టా||

||Sloka meanings||

విశాలాక్షీ వరవర్ణినీ - large eyed, fair complexioned one
ఊరుభ్యాం ఉదరం - belly with her thighs
బాహూభ్యాం పయోధరౌ అచ్ఛాద్య - covering her breasts with both arms
రుదన్తీ ఉపవిష్టా - sat crying .

||Sloka summary||

"The large eyed, fair complexioned Sita withdrawing her thighs to cover her belly and arms to cover her breasts sat there crying." ||19.03||

"ఆ ఉత్తమమైన వర్ణము కల విశాలాక్షి తన తొడలతో ఉదరమును, బాహువులతో స్తనములను కప్పుకొని కూర్చుని విలపింపసాగెను."||19.03||

||Sloka 19.04||

దశగ్రీవస్తు వైదేహీం రక్షితాం రాక్షసీగణైః|
దదర్శ సీతాం దుఃఖార్తాం నావం సన్నామివార్ణవే ||19.04||

స|| దశగ్రీవస్తు రాక్షసీగణైః రక్షితామ్ దుఃఖార్తామ్ ఆర్ణవే సన్నాం నావమివ వైదేహీం సీతాం దదర్శ||

||Sloka meanings||

దశగ్రీవస్తు - the ten headed Ravana
రాక్షసీగణైః రక్షితామ్ - one protected by legions of Rakshasa women
దుఃఖార్తామ్ - one immersed in grief
ఆర్ణవే సన్నాం నావమివ - like a boat in high seas
వైదేహీం సీతాం దదర్శ - saw Sita, the daughter of Videha king

||Sloka summary||

"The ten headed Ravana saw Sita , the daughter of Videha king, protected by legions of Rakshasa women and immersed in grief looking like a boat in high seas." ||19.04||

||Sloka 19.05||

అసంవృతాయాం మాసీనాం ధరణ్యాం సంశితవ్రతాం
ఛిన్నాం ప్రపతితాం భూమౌ శాఖామివ వనస్పతేః||19.05||

స|| అసంవృతాం ధరణ్యాం ఆసీనామ్ ఛిన్నాం భూమౌ ప్రపతితామ్ వనస్పతేః శాఖామివ ||

||Sloka meanings||

అసంవృతాం ధరణ్యాం ఆసీనామ్ - sitting on a bare ground
ఛిన్నాం భూమౌ ప్రపతితామ్ - cut and fallen down on the ground
వనస్పతేః శాఖామివ - like a branch of tree

||Sloka summary||

"Seated on bare ground, she was like a branch of tree cut and fallen down on the ground." ||19.05||

||Sloka 19.06||

మలమణ్డిన చిత్రాఙ్గీం మండనార్హాం అమణ్డితామ్|
మృణాళీ పఞ్కదిగ్ధేవ విభాతి న విభాతి చ||19.06||

స|| మలమణ్డన చిత్రాఙ్గీం మణ్డనార్హాం అమణ్డితామ్ పఞ్కదిగ్ధా మృణాలీ ఇవ భాతి న విభాతి చ||

||Sloka meanings||

మలమణ్డన చిత్రాఙ్గీం -
Covered with dust yet looking colorful
మణ్డనార్హాం అమణ్డితామ్ -
without any ornaments though deserving ornaments
పఞ్కదిగ్ధా మృణాలీ ఇవ -
like a lotus stem dipped in mud
భాతి న విభాతి చ -
not shining yet shining

||Sloka summary||

"Covered with dust yet looking colorful, without any ornaments though deserving ornaments, she is like a lotus stem dipped in mud not shining yet shining." ||19.06||

||Sloka 19.07||

సమీపం రాజసింహస్య రామస్య విదితాత్మనః|
సఙ్కల్పహయసంయుక్తైః యాన్తీమివ మనోరథైః||19.07||

స|| సంకల్పహయసంయుక్తైః మనోరథైః విదితాత్మనః రాజసింహస్య రామస్య సమీపం గచ్ఛన్తీమివ |

||Sloka meanings||

సంకల్పహయసంయుక్తైః -
yoked to the horses of her conviction
మనోరథైః -
with the chariot of mind
విదితాత్మనః రాజసింహస్య -
the lion among kings and the one who has realized self
రామస్య సమీపం గచ్ఛన్తీమివ -
as if racing to be near Rama

||Sloka summary||

"She was as if racing to the Rama, the lion among kings and the one who has realized self, yoked to the horses of her conviction with the chariot of mind." ||19.07||

||Sloka 19.08||

శుష్యన్తీం రుదతీం ఏకాం ధ్యానశోకపరాయణామ్|
దుఃఖ స్యాన్తం అపశ్యన్తీం రామాం రామం అనువ్రతామ్||19.08||

స|| శుష్యంతీం రుదతీం ఏకాం ధ్యానపరాయణామ్ దుఃఖస్య అంతం అపశ్యంతీం రామాం రామమ్ అనువ్రతామ్ ||

||Sloka meanings||

శుష్యంతీం రుదతీం - emaciated and crying
ఏకాం ధ్యానపరాయణామ్ - alone and meditating
దుఃఖస్య అంతం అపశ్యంతీం - not seeing the end of sorrow
రామాం రామమ్ అనువ్రతామ్ - meditating on Rama and only Rama

||Sloka summary||

"Emaciated, crying, alone, meditating , not seeing the end of sorrow, she was meditating on Rama and only Rama" ||19.08||

||Sloka 19.09||

వేష్టమానాం తథఽఽవిష్టాం పన్నగేన్ద్రవధూమివ|
ధూప్యమానాం గ్రహేణేవ రోహిణీం ధూమకేతునా||19.09||

స|| తథా అవిష్టాం వేష్టమానాం పన్నగేంద్ర వధూమివ ధూమకేతునా గ్రహేణ ధూప్యమానామ్ రోహిణీం ఇవ ||

||Sloka meanings||

తథా అవిష్టాం - thus sitting ( Sita)
వేష్టమానాం పన్నగేంద్ర వధూమివ -
like a coiled serpent queen
ధూమకేతునా గ్రహేణ ధూప్యమానామ్ రోహిణీం ఇవ -
like the star Rohini overpowered by the smoking planet.

||Sloka summary||

"Sitting coiled around, she is like the wife of Serpent King, like the star Rohini overpowered by the smoking planet." ||19.09||

||Sloka 19.10||

వృత్తశీలకులేజాతాం ఆచారవతి ధార్మికే|
పునస్సంస్కారమాపన్నాం జాతా మివ దుష్కులే||19.10||

స|| జాతాం ధార్మికే ఆచారవతీ వృత్తశీలకులే సంస్కారం ఆపన్నాం దుష్కులే పునః జాతాం ఇవ ||

Govindaraja Tika says - " వృత్తం దృఢం శీలం స్వభావో యస్య తత్, తచ్చతత్ కులం తస్మిన్ ఆచారవతీ సమయాచారవతీ ధార్మికే యజ్ఞాది ధర్మ ప్రధానే ఏవం భూతే కులే జాతామ్, సంస్కారమాపన్నామ్ వివాహరూప సంస్కారమాపన్నామ్తః సంస్కారద్వారా దుష్కులే పునర్జాతాం ఇవ స్థితామ్ , కుమారానాం ఉపనయనమివ కుమారీణాం ద్వితీయం జన్మ, "వైవాహికో విధిః స్త్రీణామౌపనాయనికః స్మృతః', ఇతి స్మృతేః||

||Sloka meanings||

జాతాం ధార్మికే ఆచారవతీ - born in a righteous and traditional family
వృత్తశీలకులే సంస్కారం ఆపన్నాం - attained a traditional virtuous family ,
దుష్కులే పునః జాతాం ఇవ - as if again born in a family of no tradition

||Sloka summary||

"Born in a righteous and traditional line, by marriage attained a traditional virtuous family, and traditionally virtuous family, as if again born in a family of no tradition."||19.10||

||Sloka 19.11||

అభూతేనాపవాదేన కీర్తిం నిపతితా మివ|
అమ్నాయానాం అయోగేన విద్యాం ప్రశిథిలామివ||19.11||

స|| అభూతేన అపవాదేన నిపాతితాం కీర్తిమివ ఆమ్నాయతానామ్ అయోగేన ప్రశిథిలామ్ విద్యాం ఇవ||

||Sloka meanings||

అభూతేన అపవాదేన - by false scandals
నిపాతితాం కీర్తిమివ - like a fame lowered
ఆమ్నాయతానామ్ అయోగేన - by unused Vedic knowledge
ప్రశిథిలామ్ విద్యాం ఇవ - like education that is rusted

||Sloka summary||

"She is like the fame lowered by false scandals, like an education that is rusted by unused Vedic knowledge." ||19.11||

||Sloka 19.12||

సన్నామివ మహాకీర్తిం శ్రద్ధామివ విమానితామ్|
పూజామివ పరిక్షీణాం ఆశాం ప్రతిహతామివ||19.12||

స|| సన్నామ్ మహాకీర్తిం ఇవ విమానితాం శ్రద్ధాం ఇవ పరిక్షిణాం పూజాం ఇవ ప్రతిహతాం ఆశాం ఇవ||

||Sloka meanings||

సన్నామ్ మహాకీర్తిం ఇవ - like great fame which is dimmed
విమానితాం శ్రద్ధాం ఇవ - , like faith that is slighted,
పరిక్షిణాం పూజాం ఇవ - like worship that is impeded
ప్రతిహతాం ఆశాం ఇవ - like hope that is dashed

||Sloka summary||

"She was like great fame which is dimmed, faith that is slighted, worship that is impeded, like hope that is dashed."||19.12||

||Sloka 19.13||

అయతీమివ విధ్వస్తాం ఆజ్ఞాం ప్రతిహతామివ |
దీప్తామివ దిశం కాలే పూజాం అపహృతా మివ||19.13||

స|| విధ్వస్తాం అయతీం ఇవ ప్రతిహతాం ఆజ్ఞాం ఇవ కాలే దీప్తితాం దిశమివ అపహృతాం పూజాం ఇవ||

Govindaraja Tika says- 'అత్ర పూజాశబ్దేన పూజా ద్రవ్యముచ్యతే'; Here the word, 'పూజ' worship is explained as material for worship.

||Sloka meanings||

విధ్వస్తాం అయతీం ఇవ - like a prospect that is destroyed
ప్రతిహతాం ఆజ్ఞాం ఇవ - like an order that is disobeyed
కాలే దీప్తితాం దిశమివ - like a direction set aflame at the time of catastrophe
అపహృతాం పూజాం ఇవ - like a worship that was abducted ( by evil doers)

||Sloka summary||

"She was like a prospect that is destroyed , like an order that is disobeyed, like a direction set aflame at the time of catastrophe. She was like a worship that was abducted ( by evil doers)". ||19.13||

||Sloka 19.14||

పద్మినీమివ విధ్వస్తాం హతశూరాం చమూమివ|
ప్రభామివ తమోధ్వస్తాం ఉపక్షీణామివాపగామ్||19.14||

స|| విధ్వస్తాం పద్మినీం ఇవ హతశూరం చమూం ఇవ తమోధ్వస్తాం ప్రభాం ఇవ ఉపక్షీణామ్ అపగాం ఇవ||

||Sloka meanings||

విధ్వస్తాం పద్మినీం ఇవ - like a creeper that was destroyed
హతశూరం చమూం ఇవ - like an army with its warriors killed
తమోధ్వస్తాం ప్రభాం ఇవ - like radiant light blocked by darkness
ఉపక్షీణామ్ అపగాం ఇవ - like a stream that is dried

||Sloka summary||

"She was like creeper destroyed, like an army with its warriors killed, like radiant light blocked by darkness, like a stream that is dried." ||19.14||

||Sloka 19.15||

వేదీమివ పరామృష్టాం శాన్తాం అగ్నిశిఖామివ|
పౌర్ణమాసీ మివ నిశాం రాహుగ్రస్తేన్దుమణ్డలామ్ ||19.15||

స|| పరామృష్టాం వేదీం ఇవ శాంతాం అగ్నిశిఖాం ఇవ రాహుగ్రస్తేన్దుమణ్డలాం పౌర్ణమాసీం నిశాం ఇవ ||

||Sloka meanings||

పరామృష్టాం వేదీం ఇవ - like the altar of worship that is defiled
శాంతాం అగ్నిశిఖాం ఇవ - like the blazing flame that is contained
పౌర్ణమాసీం నిశాం ఇవ - like the night of full moon
రాహుగ్రస్తేన్దుమణ్డలాం - with moon eclipsed by Rahu

||Sloka summary||

"She was like the altar of worship that is defiled, like the blazing flame that is contained, like the night of full moon with moon eclipsed by Rahu" .||19.15||

||Sloka 19.16||

ఉత్కృష్ణపర్ణకమలాం విత్రాసిత విహఙ్గమాం|
హస్తి హస్తపరామృష్టాం ఆకులాం పద్మినీమివ||19.16||

స|| హస్తిహస్తపరామృష్టామ్ ఉత్కృష్టపర్ణకమలామ్ విత్రాసిత విహఙ్గమాం ఆకులామ్ పద్మినీం ఇవ ||

||Sloka meanings||

హస్తిహస్తపరామృష్టామ్ - destroyed by the trunks of the elephants
ఉత్కృష్టపర్ణకమలామ్ - with excellent leaves and lotuses
విత్రాసిత విహఙ్గమాం - with frightened birds
ఆకులామ్ పద్మినీం ఇవ - like a pond కలుషమైన సరస్సు వలె

||Sloka summary||

"She is like the disturbed lotus pond with frightened birds, with excellent lotuses and leaves destroyed by the trunks of the elephants." ||19.16||

||Sloka 19.17||

పతిశోకతురాం శుష్కాం నదీం విస్రావితామివ|
పరయా మృజయా హీనాం కృష్ణపక్ష నిశామివ||19.17||

స|| పతిశోకతురాం విస్రావితాం శుష్కాం నదీం ఇవ పరయా మృజయా హీనామ్ కృష్ణపక్షనిశాం ఇవ||

||Sloka meanings||

పతిశోకతురాం - stricken with grief created by separation from her husband
విస్రావితాం శుష్కాం నదీం ఇవ - like river dried with its water diverted
పరయా మృజయా హీనామ్ - not fit for ablutions
కృష్ణపక్షనిశాం ఇవ - like the night of a dark fortnight

||Sloka summary||

"Stricken with grief created by separation from her husband, she is like river dried with its water grown thin not fit for ablution , like night during the dark fortnight."||19.17||

||Sloka 19.18||

సుకుమారీం సుజాతాఙ్గీం రత్నగర్భగృహోచితామ్|
తప్యమానామివోష్ణేన మృణాళీ మచిరోద్ధృతామ్ ||19.18||

స|| సుకుమారీం సుజాతాఙ్గీం రత్నగర్భగృహోచితాం తప్యమానాం అచిరోద్ధతామ్ మృణాలీం ఇవ ||

||Sloka meanings||

సుకుమారీం సుజాతాఙ్గీం -
delicate lady with beautiful limbs
రత్నగర్భగృహోచితాం -
one who deserves to be in a house whose interiors are decorated with gems
తప్యమానాం అచిరోద్ధతామ్ -
plucked out and scorched
మృణాలీం ఇవ - like a lotus

||Sloka summary||

"The delicate lady with beautiful limbs, who deserves to be in a house whose interiors are decorated with gems, was like a lotus plucked out and scorched by heat." ||19.18||

||Sloka 19.19||

గృహీతా మాళితాం స్తమ్భే యూధపేన వినా కృతాం|
నిశ్శ్వసన్తీం సుదుఃఖార్తాం గజరాజవధూమివ ||19.19||

స|| నిఃశ్వసంతీం సుదుఃఖార్తాం గృహీతాం స్తంభే ఆలితాం యూథపేన వినా కృతామ్ గజరాజవధూం ఇవ||

||Sloka meanings||

గజరాజవధూం ఇవ - like a royal elephant king's consort
గృహీతాం స్తంభే ఆలితాం - held and tied to a pillar,
యూథపేన వినా కృతామ్ - separated from her lord
నిఃశ్వసంతీం సుదుఃఖార్తాం - sighing heavily with intense grief

||Sloka summary||

"Like a royal elephant king's consort separated from her lord, held and tied to a pillar, she was sighing heavily with intense grief." ||19.19||

||Sloka 19.20||

ఏకయా దీర్ఘయా వేణ్యా శోభమానాం అయత్నతః|
నీలయా నీరదాపాయే వనరాజ్యా మహీమివ||19.20||

స|| దీర్ఘయా ఏకయా వేణ్యా అయత్నతః శోభమానామ్ నీరదాపాయే నీలయా వనరాజ్యా మహీం ఇవ||

||Sloka meanings||

దీర్ఘయా ఏకయా వేణ్యా - with a long single plait of hair
అయత్నతః శోభమానామ్ -carelessly made yet beautiful
నీరదాపాయే - at the end of rainy season
మహీం ఇవ - like the earth
నీలయా వనరాజ్యా - with a dark row of trees

||Sloka summary||

"Looking beautiful with a long single plait of hair carelessly made, she is like a dark row of trees at the end of rainy season on the land." ||19.20||

||Sloka 19.21||

ఉపవాసేన శోకేన ధ్యానేన చ భయేన చ|
పరీక్షీణాం కృశాం దీనాం అల్పాహారాం తపోధనామ్||19.21||

స|| ఉపవాసేన శోకేన ధ్యానేన భయేన చ పరిక్షీణాం కృశాం దీనాం అల్పహారాం తపోధనామ్ ||

||Sloka meanings||

ఉపవాసేన శోకేన - by fasting and grief
ధ్యానేన భయేన చ దీనాం -
depressed due to brooding and threats
పరిక్షీణాం కృశాం అల్పహారాం -
wasted and emaciated due to very little food
తపోధనామ్ - rich with austerities.

||Sloka summary||

"Thin and emaciated through fasting and grief, depressed due to brooding, she is rich with austerities." ||19.21||

||Sloka 19.22||

అయాచమానాం దుఃఖార్తాం ప్రాఞ్జలిం దేవతామివ|
భావేన రఘుముఖ్యస్య దశగ్రీవ పరాభవమ్||19.22||

స|| దేవతాం ఇవ దుఃఖార్తాం భావేన రఘుముఖ్యస్య దశగ్రీవ పరాభవమ్ ప్రాంజలిం అయాచమానామ్||

||Sloka meanings||

దుఃఖార్తాం దేవతాం ఇవ -
like a goddess tormented with grief
భావేన అయాచమానామ్ రఘుముఖ్యస్య
mentally supplicating to the the chief of Raghu's clan
దశగ్రీవ పరాభవమ్ -
defeat of the ten headed one
ప్రాంజలిం - with folded hands

||Sloka summary||

"She was like a goddess tormented with grief, with folded hands mentally supplicating Rama the foremost of Raghu line to protect her from the insults of Ravana." ||19.22||

||Sloka 19.23||

సమీక్షమాణాం రుదతీమనిన్దితాం
సుపక్ష్మ తామ్రాయత శుక్లలోచనామ్|
అనువ్రతాం రామమతీవ మైథిలీం
ప్రలోభయామాస వధాయ రావణః ||19.23||

స||| సమీక్షమానామ్ రుదతీం అనిందితాం సుపక్ష్మ తామ్రాయత శుక్లలోచనామ్ అతీవ రామం అనువ్రతామ్ మైథిలీం రావణః వధాయ ప్రలోభయామాస||

||Sloka meanings||

సమీక్షమానామ్ రుదతీం అనిందితాం -
blameless Mythili crying and casting glances
సుపక్ష్మ తామ్రాయత శుక్లలోచనామ్ -
with attractive eyelashes and broad bright eyes
అతీవ రామం అనువ్రతామ్ మైథిలీం- always devoted to Rama
రావణః వధాయ ప్రలోభయామాస -
Ravana was trying to allure Sita, desiring his own death

||Sloka summary||

"As if desiring his own death, Ravana tries to allure the blameless Mythili with large eyes and with attractive eyelashes and large bright eyes devoted very much to Rama who was crying." ||19.23||

With this Sloka Sarga nineteen comes to an end

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ఏకోనవింశస్సర్గః||

||om tat sat||