Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 23

In Sarga twenty-two, Ravana tells Maithili that she has a time limit of two months. He also commands the Rakshasa women guarding her, to win over Sita to using all modes of persuasion. Then Ravana, the tormentor of enemies leaves for his palace.

We now hear the subsequent events.

The Slokas of twenty third Sarga follow with meanings and summary.

||Sloka 23.01||

ઇત્યુક્ત્વા મૈથિલીં રાજા રાવણઃ શત્રુ રાવણઃ|
સંદિશ્ય ચ તતઃ સર્વા રાક્ષસીર્નિર્જગામ હ ||23.01||

સ|| મૈધિલીં ઇત્યુક્ત્વા રાવણઃ શત્રુ રાવણઃ તતઃ સર્વાન્ રાક્ષસીઃ સંદિશ્ય ચ તતઃ રાજા નિર્જગામ||

||Sloka meanings||

મૈધિલીં ઇત્યુક્ત્વા -
thus having told Maithili
રાવણઃ શત્રુ રાવણઃ -
Ravana, the tormentor of enemies
સર્વાન્ રાક્ષસીઃ સંદિશ્ય ચ -
commanded all the Rakshasa women too
તતઃ રાજા નિર્જગામ -
then the king left

||શ્લોક તાત્પર્યમુ||

"Thus having told Maithili , Ravana, the tormentor of enemies, commanded all the Rakshasa women too and then left ( for his palace)". ||23.01||

Tilaka Tika says - શતૄન્ રાવયતિ હાહાકારશબ્દં કારયતિ, સઃ શતૃરાવણઃ - makes enemies cry in distress hence he is called, શતૃરાવણઃ.

||Sloka 23.02||

નિષ્ક્રાન્તે રાક્ષસેન્દ્રે તુ પુનરન્તઃપુરં ગતે|
રાક્ષસ્યો ભીમરૂપાઃ સીતાં સમભિદુદ્રુવુઃ||23.02||

સ|| રાક્ષસેંદ્રે પુનઃ અંતઃપુરં ગતે નિષ્ક્રાન્તે તુ ભીમરૂપાઃ રાક્ષસ્યઃ તાં સીતાં સમભિદુદ્રુવુઃ||

||Sloka meanings||

રાક્ષસેંદ્રે નિષ્ક્રાન્તે -
after the king of Rakshasas left that place
પુનઃ અંતઃપુરં ગતે તુ -
and again went to his harem
ભીમરૂપાઃ રાક્ષસ્યઃ -
the fearsome Rakshasa women
તાં સીતાં સમભિદુદ્રુવુઃ -
surrounded Sita

||Sloka summary||

"After the king of Rakshasas left for the inner harem, the fearsome Rakshasa women surrounded Sita." ||23.02||

||Sloka 23.03||

તતસ્સીતાં ઉપાગમ્ય રક્ષસ્યઃ ક્રોથમૂર્ચિતાઃ|
પરં પરુષયા વાચા વૈદેહીં ઇદમબ્રુવન્ ||23.03||

સ|| તતઃ રક્ષસ્યઃ ક્રોધમૂર્છિતાઃ સીતાં વૈદેહીં ઉપાગમ્ય પરં પરુષયા વાચા ઇદં અબ્રુવન્ ||

||Sloka meanings||

તતઃ રક્ષસ્યઃ ક્રોધમૂર્છિતાઃ -
then the Rakshasa women having lost their senses in anger
સીતાં વૈદેહીં ઉપાગમ્ય - approached Sita
પરં પરુષયા વાચા - with harsh words
ઇદં અબ્રુવન્ - spoke thus.

||Sloka summary||

"Then the Rakshasa women having lost their senses in anger, approached Sita and said the following angry words." ||23.03||

||Sloka 23.04||

પૌલસ્તસ્ય વરિષ્ઠસ્ય રાવણસ્ય મહાત્મનઃ|
દશગ્રીવસ્ય ભાર્યા ત્વં સીતે ન બહુમન્યસે||23.04||

સ|| સીતે મહાત્મનઃ પૌલસ્તસ્ય વરિષ્ઠસ્ય દશગ્રીવસ્ય ભાર્યા ત્વં ન બહુમન્યસે ||

||Sloka meanings||.

સીતે મહાત્મનઃ પૌલસ્તસ્ય -
of the son of Pulastya, the great soul
વરિષ્ઠસ્ય દશગ્રીવસ્ય ભાર્યા -
wife of distinguished , ten headed one's
ત્વં ન બહુમન્યસે -
you think is not a privilege

||Sloka summary||

"Oh Sita, don't you think that it is a privilege to be the wife of the great soul, son of Pulastya, the distinguished ten headed Ravana".||23.04||

||Sloka 23.05||

તતસ્ત્વેકજટા નામ રાક્ષસી વાક્યમ બ્રવીત્|
આમન્ત્ર્ય ક્રોધતામ્રાક્ષી સીતાં કરતલોદરીમ્||23.05||

સ|| તતઃ એકજટા નામ રાક્ષસી આમન્ત્ર્ય ક્રોધતામ્રાક્ષી કરતલોદરીં સીતાં (ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ |

||Sloka meanings||

તતઃ એકજટા નામ રાક્ષસી -
then one Rakshasi by name Ekajata
આમન્ત્ર્ય ક્રોધતામ્રાક્ષી -
who had eyes red with anger, having been called
કરતલોદરીં સીતાં -
Sita who is with a belly of the size of a palm
(ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ -
said the following words

||Sloka summary||Ó

"Then one Rakshasi by name Ekajata, who had eyes red with anger having been called , told Sita with a belly of the size of a palm, the following words." ||23.05||

||Sloka 23.06||

પ્રજાપતીનાં ષણ્ણાં તુ ચતુર્થો યઃ પ્રજાપતિઃ|
માનસો બ્રહ્મણઃ પુત્ત્રઃ પુલસ્ત્ય ઇતિ વિશ્રુતઃ||23.06||

સ|| ષણ્ણાં પ્રજાપતીનાં ચતુર્થો પ્રજાપતિ પુલસ્ત્યઃ યઃ બ્રહ્મણઃ માનસપુત્રઃ ઇતિ વિશ્રુતઃ તુ ||

||Sloka meanings||

ષણ્ણાં પ્રજાપતીનાં -
among six Prajapatis
ચતુર્થો પ્રજાપતિ પુલસ્ત્યઃ -
fourth Prajapatis is Pulastya
યઃ બ્રહ્મણઃ માનસપુત્રઃ -
the son born out of the thought of Brahma
ઇતિ વિશ્રુતઃ તુ -
known to be so

||Sloka summary||

"Pulastya, the fourth among six Prajapatis, is known as the son born out of the thought of Brahma." ||23.06||

||Sloka 23.07||

પુલસ્તસ્ય તુ તેજસ્વી મહર્ષિર્માનસઃ સુતઃ|
નામ્ના સ વિશ્રવા નામ પ્રજાપતિ સમપ્રભઃ ||23.07||

સ|| તેજસ્વી પુલસ્તસ્ય માનસઃ સુતઃ મહર્ષિઃ વિશ્રવાઃ નામઃ સઃ પ્રજાપતિ સમપ્રભઃ ||

||Sloka meanings||

તેજસ્વી પુલસ્તસ્ય માનસઃ સુતઃ -
glorious Pulastya's son born out of his thoughts
મહર્ષિઃ વિશ્રવાઃ નામઃ -
named great seer Visravas
સઃ પ્રજાપતિ સમપ્રભઃ -
he is equal in splendor to Prajapatis

||Sloka summary||

"The glorious Pulastya's son born out of thinking , equal in splendor to Prajapatis is great Rishi Visravasa." ||23.07||

||Sloka 23.08||

તસ્ય પુત્ત્રો વિશાલાક્ષી રાવણશ્શત્રુ રાવણઃ|
તસ્ય ત્વં રાક્ષસેન્દ્રસ્ય ભાર્યા ભવિતુમર્હસિ||23.08||
મયોક્તં ચારુ સર્વાઙ્ગિ વાક્યં કિં નાનુમન્યસે|

સ|| વિશાલાક્ષી તસ્ય પુત્રઃ રાવણશ્શત્રુ રાવણઃ ||તસ્ય રાક્ષસેંદ્રસ્ય ભાર્યા ભવિતુ ત્વં અર્હસિ || ચારુ સર્વાઙ્ગિ મયોક્તં વાક્યં કિં ન અનુમન્યસે?||

||Sloka meanings||

વિશાલાક્ષી તસ્ય પુત્રઃ - Oh Wide eyed one ! his son
રાવણશ્શત્રુ રાવણઃ - Ravana, the tormentor of enemies
તસ્ય રાક્ષસેંદ્રસ્ય - of that king of Rakshasas
ભાર્યા ભવિતુ ત્વં અર્હસિ - you deserve to be wife
ચારુ સર્વાઙ્ગિ - Oh Lady of beautiful limbs
મયોક્તં વાક્યં - the words spoken by me
કિં ન અનુમન્યસે? - Why do you not follow ?

||Sloka summary||

"Oh Wide eyed one ! Ravana, the tormentor of enemies is his son You deserve to be his wife. Oh Lady of beautiful limbs ! Why do you not follow the words spoken by me?" ||23.08||

" After the King of Rakshasas left ..."

The fearsome Rakshasa women surrounded Sita. Their job was clear. That is to persuade Sita to accept Ravana. They approach Sita with words of persuasion, words of praise for Ravana, and the words of fear about Ravana come at the end.

"દશગ્રીવસ્ય ભાર્યાત્વં સીતે ન બહુ મન્યસે".

"Oh Sita ! Don't you think that it is a privilege to be the wife of the great soul ,Ravana".

They start with extolling Ravana's impressive lineage.

" Pulastya is the fourth among six Prajapatis. He is known as the son born out of mind of Brahma. The glorious Pulastya's son born out of mind , equal in splendor to Prajapatis is great Rishi Visrava.
Oh wide eyed one ! Ravana, the tormentor of enemies is his son".

That is the lineage of Ravana.

They take turns in praising Ravana. They are on their job of persuasion.

||Sloka 23.09||

તતો હરિજટા નામ રાક્ષસી વાક્યમબ્રવીત્||9||
વિવર્ત્ય નયને કોપાત્ માર્જાર સદૃશેક્ષણા|

સ|| તતઃ માર્જાર સદૃસેક્ષણા હરિજટા નામ રાક્ષસી વિવૃત્ય નયનઃ કોપાત્ (ઇદં) વચનં અબ્રવીત્ ||

||Sloka meanings||

તતઃ માર્જાર સદૃસેક્ષણા -
then a cat eyed Rakshasi
હરિજટા નામ રાક્ષસી -
by name Harijata
કોપાત્ વિવૃત્ય નયનઃ -
with eyes rolling in anger
(ઇદં) વચનં અબ્રવીત્ -
said the following words

||Sloka summary||

"Then a cat eyed Rakshasi by name Harijata who had eyes rolling in anger, said the following words." ||23.09||

||Sloka 23.10||

યેન દેવાઃ ત્રયસ્ત્રિંશત્ દેવરાજશ્ચ નિર્જિતાઃ||23.10||
તસ્ય ત્વં રાક્ષસેન્દ્રસ્ય ભાર્યા ભવિતુ મર્હસિ|

||Sloka meanings||

યેન ત્રયત્રિંશત્ દેવાઃ -
by whom thirty-three crore gods
દેવરાજશ્ચ નિર્જિતાઃ -
king of Devas too was defeated
તસ્ય રાક્ષસેન્દ્રસ્ય -
of that king of Rakshasas
ભાર્યા ભવિતું અર્હસિ -
deserve to be the wife

||Sloka summary||

સ|| યેન ત્રયત્રિંશત્ દેવાઃ દેવરાજશ્ચ નિર્જિતાઃ તસ્ય રાક્ષસેન્દ્રસ્ય ભાર્યા ભવિતું અર્હસિ||

"You deserve to be the wife of that king of Rakshasas who defeated thirty-three crore gods including the king of Devas". ||23.10||

Now the Rakshasa women take turns to praise Ravana .

"યેન દેવા ત્રયત્રિંશત્ દેવરાજશ્ચ વિજિતાઃ' |
" by whom the leader of the thirty three crore Devas was defeated".

For the Rakshasas that is high qualification

Saying that she is fit to be his wife, in their ignorance the Rakshasa women think that is a compliment. That is the level of knowledge of the people schooled in ignorance.

||Sloka 23.11||

તતસ્તુ પ્રઘસા નામ રાક્ષસી ક્રોધમૂર્ચિતા||23.11||
ભર્ત્યયન્તી તદા ઘોરમ્ ઇદં વચનમબ્રવીત્ |

સ|| તતઃ ક્રોધમૂર્છિતા ભર્ત્સયંતી પ્રઘસા નામ રાક્ષસી ઇદં ઘોરં વચનં અબ્રવીત્||

||Sloka meanings||

તતઃ ક્રોધમૂર્છિતા -
one who lost her senses in anger
ભર્ત્સયંતી - deriding
પ્રઘસા નામ રાક્ષસી -
a Rakshasi by name Praghasa
ઇદં ઘોરં વચનં અબ્રવીત્ -
said these terrible words

||Sloka summary||

Then a Rakshasi who lost her senses in anger, spoke these terrible words deriding Sita

||Sloka 23.12||

વીર્યોત્સિક્તસ્ય શૂરસ્ય સંગ્રામેષ્વનિવર્તિનઃ||23.12||
બલિનો વીર્યયુક્તસ્ય ભાર્યા કિં ત્વં ન લપ્સ્યસે|

સ|| વીર્યોત્સિક્તસ્ય શૂરસ્ય સંગ્રામેષુ અનિવર્તિનઃ બલિનઃ વીર્યયુક્તસ્ય ભાર્યા ત્વં કિં ન લપ્સ્યસે||

||Sloka meanings||

વીર્યોત્સિક્તસ્ય શૂરસ્ય -
of valiant warrior
સંગ્રામેષુ અનિવર્તિનઃ -
one who never retreats in battle.
બલિનઃ વીર્યયુક્તસ્ય ભાર્યા -
wife of a powerful and mighty one
ત્વં કિં ન લપ્સ્યસે -
why you do not wish to be

||Sloka summary||

"Why are you not wishing to be the wife of the mighty valiant one, who never retreats in battle."

||Sloka 23.13||

પ્રિયાં બહુમતાં ભાર્યાં ત્યક્ત્વા રાજા મહાબલઃ||23.13||
સર્વાસાં ચ મહાભાગાં ત્વામુપૈષ્યતિ રાવણઃ|

સ|| રાવણઃ મહાબલઃ સર્વાસાં ચ મહાભાગાં બહુમતાં ભાર્યાં ત્યક્ત્વા રાજા ત્વાં ઉપૈષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

રાવણઃ મહાબલઃ -
most powerful Ravana
સર્વાસાં ચ બહુમતાં -
favorite lady among all
મહાભાગાં ભાર્યાં ત્યક્ત્વા -
leaving highly respectable wife
રાજા ત્વાં ઉપૈષ્યતિ -
the king is desiring you

||Sloka summary||

" The most powerful Ravana rejecting all the highly respectable ladies including his dear favorite lady, is desiring you." ||23.13||

The Rakshasa women roll a number of praises for Ravana .

"શૂરસ્ય સંગ્રામેષ્વનિવર્તિનઃ"
"Mighty valiant one, who never retreats in battle"

"પ્રિયાં બહુમતાં ભાર્યાં ત્યક્ત્વા"
"Rejecting all the highly respectable ladies including his dear favorite lady,
Ravana is desiring you".

That he is desiring Sita, wife of another, which is against normal cannons of law, is presented as a qualification for Ravana.

||Sloka 23.14||

સમુદ્ધં સ્ત્રી સહસ્રેણ નાનારત્નોપશોભિતમ્||23.14||
અંતઃ પુરં સમુત્સૃજ્ય ત્વામુપૈષ્યતિ રાવણઃ|

સ|| રાવણઃ સ્ત્રીસહસ્રેણ સમૃદ્ધં નાનારત્નોપશોભિતં અંતઃ પુરં સમુત્સૃજ્ય ત્વાં ઉપૈષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

નાનારત્નોપશોભિતં -
shining with all kinds of gems
સ્ત્રીસહસ્રેણ સમૃદ્ધં -
filled with thousand wives
અંતઃ પુરં સમુત્સૃજ્ય -
abandoning his harem
રાવણઃ ત્વાં ઉપૈષ્યતિ -
Ravana is desiring you'.

||Sloka summary||

"Ravana abandoning thousand wives in his harem provided with all kinds of gems , is desiring you".||23.14||

||Sloka 23.15,16||

અન્યાતુ વિકટાનામ રાક્ષસી વાક્યમબ્રવીત્||23.15||
અસકૃદ્દેવતા યુદ્દે નાગગન્ધર્વ દાનવાઃ|
નિર્જિતાઃ સમરે યેન સ તે પાર્શ્વમુપાગતઃ||23.16||

સ|| વિકટા નામ અન્યા રાક્ષસી (ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ | યેન અસકૃત્ યુદ્ધે દેવતાઃ નાગ ગંધર્વ દાનવાઃ યુદ્ધે સમરે નિર્જિતાઃ સઃ તે પાર્શ્વં ઉપાગતઃ||

||Sloka meanings||

વિકટા નામ અન્યા રાક્ષસી -
then a Rakshasi by name Vikata
(ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ -
said the following words
યેન અસકૃત્ - who has often
દેવતાઃ નાગ ગંધર્વ દાનવાઃ -
Devas , Nagas, Gandharvas , Danavas
યુદ્ધે સમરે નિર્જિતાઃ - defeated in the war
સઃ તે પાર્શ્વં ઉપાગતઃ -
he wants to be by your side

||Sloka summary||

"Then a Rakshasi by name Vikata said the following words. 'He who has often defeated Devas , Nagas, Gandharvas , Danavas in battle wants to be by your side." ||23.15,16||

||Sloka 23.17||

તસ્ય સર્વસમૃદ્ધસ્ય રાવણસ્ય મહાત્મનઃ|
કિમદ્ય રાક્ષસેન્દ્રસ્ય ભાર્યા ત્વં નેચ્છસેઽધમે ||23.17||

સ|| અથમે તસ્ય સર્વસમૃદ્ધસ્ય મહાત્મનઃ રાવણસ્ય રાક્ષ્સેંદ્રસ્ય ભાર્યા કિં ન ઇચ્છસે

||Sloka meanings||

તસ્ય સર્વસમૃદ્ધસ્ય -
one of abundance of wealth
મહાત્મનઃ રાક્ષ્સેંદ્રસ્ય -
great soul and King of Rakshasas
રાવણસ્ય ભાર્યા - Ravana's wife
અથમે કિં ન ઇચ્છસે -
Oh Foolish woman, why do you not wish
અધમુરાલા અગુટકુ એંદુકુ ઇષ્ટપડવુ

||Sloka summary||

"Oh Foolish woman! Why do you not wish to be the wife of the great soul Ravana who has abundance of wealth ?" ||23.17||

Having said how powerful Ravana is, they tell Sita she is fit enough to be his wife, "ભાર્યા ભવિતું અર્હસિ", "You are worthy of becoming his wife"; Describing her as being worthy of Ravana shows their ignorance.

They are not aware of the antecedents of Sita, nor that Rama won her by lifting Siva's bow, which the king of Rakshasas failed to lift.


||Sloka 23.18||

તતસ્તુ દુર્મુખી નામ રાક્ષસી વાક્યમબ્રવીત્|
યસ્ય સૂર્યો ન તપતિ ભીતો યસ્ય ચ મારુતઃ||23.18||
ન વાતિ સ્માયતાપાઙ્ગે કિં ત્વં તસ્ય ન તિષ્ઠસિ|

સ|| તતઃ દુર્મુખી નામ રાક્ષસી (ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ | આયતાપાઙ્ગે યસ્ય ભીતઃ સૂર્યઃ ન તપતિ યસ્ય ચ મારુતઃ ન વાતિ સ્મ તસ્ય ત્વં કિં ન તિષ્ઠસિ ||

||Sloka meanings||

તતઃ દુર્મુખી નામ રાક્ષસી -
then a Rakshasi by name Durmukhi
(ઇદં) વાક્યં અબ્રવીત્ -
spoke the following words
આયતાપાઙ્ગે યસ્ય ભીતઃ -
O Lady of long side glances , afraid of whom
સૂર્યઃ ન તપતિ -
Sun does not shine brightly
યસ્ય ચ મારુતઃ ન વાતિ સ્મ -
the wind does not blow?
તસ્ય ત્વં કિં ન તિષ્ઠસિ -
why don't you stand by that one?

||Sloka summary||

"Then a Rakshasi by name Durmukhi spoke the following words.' O Lady of long side glances ! Why don't you stand by that one afraid of whom the Sun does not shine brightly and the wind does not blow?" ||23.18||

Having talked about his greatness, the Rakshasa women describe how he is feared by others.

"યસ્ય સૂર્યો ન તપતિ ભીતો યસ્ય ચ મારુતઃ"
"Afraid of whom Sun does not shine and wind does not blow",

"પુષ્પવૃષ્ટિંચ તરવો મુમુચુર્યસ્ય વૈ ભયાત્|"
"Afraid of whom the trees shower flowers",

"Afraid of whom mountains and clouds release water, that is Ravana !

This represents the power that Ravana has on the nature. In another sense the ability to control the nature is a great asset , if only it is used for benefit in a self-less way. But Ravana is on a destructive path.

||Sloka 23.19, 20||

પુષ્પવૃષ્ટિં ચ તરવો મુમુચુરસ્ય વૈ ભયાત્||23.19||
તતસ્તુ સુભ્રુ પાનીયં જલાદાશ્ચ યદેચ્છતિ|

તસ્ય નૈરૃતરાજસ્ય રાજરાજસ્ય ભામિની||23.20||
કિં ત્વં ન કુરુષે બુદ્ધિં ભાર્યાર્થે રાવણસ્ય હિ|

સ|| સુભ્રુ ભામિનિ યસ્ય ભયાત્ તરવઃ પુષ્પવૃષ્ઠિં મુમુચુઃ યદા ઇચ્છતિ શૈલાશ્ચ જલદાશ્ચ પાનીયં નૈર્રુતરાજસ્ય રાજરાજસ્ય તસ્ય રાવણસ્ય ભાર્યાર્થે બુદ્ધિં ત્વં ન કુરુષે?||

||Sloka meanings||

સુભ્રુ ભામિનિ -
Oh Lady with beautiful eyebrows
યસ્ય ભયાત્ તરવઃ પુષ્પવૃષ્ઠિં મુમુચુઃ -
afraid of whom the trees shower flowers
યદા ઇચ્છતિ શૈલાશ્ચ -
on whose wish the mountains
જલદાશ્ચ પાનીયં -
clouds share water
નૈર્રુતરાજસ્ય -
of the king of Southwest
રાજરાજસ્ય તસ્ય રાવણસ્ય -
of the king of kings, of that Ravana
ભાર્યાર્થે બુદ્ધિં ત્વં ન કુરુષે -
to be his why not you make up your mind

||Sloka summary||

'Oh Lady with beautiful eyebrows ! Why not you make up your mind to be the wife of Ravana , the king of kings, king of Southwest, afraid of whom the trees shower flowers, the mountains and clouds release water ?' ||23.19,20||

||Sloka 23.21||

સાધુતે તત્ત્વતો દેવિ કથિતં સાધુ ભામિનિ|
ગૃહાણ સુસ્મિતે વાક્યં અન્યથા ન ભવિષ્યસિ ||23.21||

સ|| સુસ્મિતે ભામિનિ દેવિ તત્ત્વતઃ સાધુ તે કથિતં વાક્યં ગૃહાણ અન્યથા ન ભવિષ્યસિ ||

||Sloka meanings||

સુસ્મિતે ભામિનિ દેવિ -
Oh Lady with gentle smile
તત્ત્વતઃ સાધુ તે કથિતં વાક્યં -
these words spoken truly in your interest
ગૃહાણ અન્યથા ન ભવિષ્યસિ -
Accept otherwise you will not be alive

||Sloka summary||

"Oh Lady with gentle smile ! Accept these words spoken truly in your interest , otherwise you will not be alive". ||23.21||

Having praised Ravana in many ways ,
the Rakshasis now employ the last method of fear.

"ગૃહાણ સુસ્મિતે વાક્યં અન્યથા ન ભવિષ્યસિ" (23.20)
"Accept these words spoken truly in your interest , otherwise you will not be alive".

So the Rakshasa women use all their tricks of persuasion including threats to convince Sita with no effect.

When one is in search of "Self" or realization of Self, there will be many obstacles. One will have occasion to see many a "throne' which could be his. Being the wife of a great person is one such throne. The "mumukshu" does not fall for such attractions. He also should not fall for such attractions.

A mumukshu may face obstacles, but he also gets aid from people supportive of his goals.

While fear of Ravana is described, as a cause for the behavior or Sun, moon, wind and trees, we also heard earlier how the same come forward to help Hanuma.

In the first Sarga we hear about Sun and wind gods. "તતાપ ન હિ તં સૂર્યં" ; "શિષેવે ચ તથાવાયુઃ"; There the Sun and Vayu were in a helpful mode. Sun does not shine too brightly lest he tire out Hanuma. Vayu blows gently to make it easy for Hanuma.

Similarly in the second Sarga, Moon comes to the aid Hanuma." ચંદ્રોપિ સાચિવ્ય મિવાસ્ય કુર્વન્" |

Moon helps in the search. The trees in Ashokvan shower flowers on Hanuma, as he enters the grove in search of Sita.

In pursuing good deeds , the helpers appear on the horizon. This is because of the selfless nature of the deed. That is the result of Nishkama karma. Many people come forward when there no "selfish motive"

That is what we hear in this Sarga.

Thus ends the twenty third Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first poem in Sanskrit composed by the first poet sage Valmiki

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે ત્રયોવિંશસ્સર્ગઃ||

||om tat sat||
||ઓમ્ તત્ સત્||