Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 24

In this Sarga also the Rakshasa women continue the four modes of persuasion. They surround Sita telling her many things about Ravana. All the time trying to win her over for Ravana. They end up threatening Sita that if she does not follow their advice, they will resort to eating her up.

Now we go through the Slokas of Sarga 24

||Sloka 24.01||

ततस्सीतामुपागम्य राक्षस्यो विकृताननः।
परुषं परुषा नार्य ऊचुस्तां वाक्यमप्रियम् ||24.01||

स॥ विकृताननः परुषाः राक्षस्यः ततः सीतां उपागम्य अनार्य परुषं अप्रियं वाक्यं तां ऊचुः ॥

॥Sloka meanings||

विकृताननः परुषाः राक्षस्यः -
hideous and harsh Rakshasa women
ततः सीतां उपागम्य -
then having approached Sita
अनार्य अप्रियं वाक्यं -
vulgar and unbecoming words
परुषं तां ऊचुः - uttered harshly to her
.

||श्लोकतात्पर्यमु॥

"The hideous and harsh Rakshasa women then approached Sita and they uttered vulgar and unbecoming words to her harshly".||24.01||

||Sloka 24.02||

किं त्वं अन्तःपुरे सीते सर्वभूतमनोहरे।
महार्हशयनोपेते न वासमनुमन्यसे॥24.02||

स॥ सीते सर्वभूत मनोहरे त्वं अंतःपुरे महार्हशयनोपेते वासं न अनुमन्यसे किं?

॥Sloka meanings||

सीते सर्वभूत मनोहरे -
Oh Sita ! Pleasing to look at for all
महार्हशयनोपेते अंतःपुरे - harem with well-furnished beds
त्वं वासं न अनुमन्यसे किं? - why are you not willing to reside in
उंडडानिकि नीवु ऎंदुकु अंगीकरिंचुटलेदु.

||Sloka summary||

"Oh Sita ! Pleasing to look at for all, why are you not willing to reside in the harem with well-furnished beds".||24.02||

||Sloka 24.03||

मानुषी मानुषष्यैव भार्या त्वं बहुमन्यसे।
प्रत्याहार मनो रामान् न त्वं जातु मर्हसि॥24.03||

स॥ त्वं मानुषी मानुषस्यैव भार्या बहुमन्यसे (यदि तत्) प्रत्याहार रामान् त्वं जातु न अर्हसि॥

॥Sloka meanings||

त्वं मानुषी - you being a woman
मानुषस्यैव भार्या बहुमन्यसे -
holds being wife of one in human form only in high esteem
त्वं जातु न अर्हसि - you are not fit to live
प्रत्याहार मनो रामान् - withdraw your mind from Rama

||Sloka summary||

" Being a woman who holds being wife of one human form only in high esteem , then you do not deserve to live. Withdraw your mind from Rama." ||24.03||

Here Rakshasa women berate Sita, saying, "मानुषी मानुष्यस्यैव भार्यात्वं बहुमन्यसॆ"; "Being born as a human, and being the wife of human.. ..you think is great."

"प्रत्याहर मनोरामात्" -" Remove Rama from your mind. "These are the words of Rakshasis.

There is another echo to the reference of her being human. Rama and Sita are born human beings. Ramayana is the story of best among human beings. Valmiki seems to remind us of the beginning of Ramayana. We heard this in the first few Slokas of Ramayana.

In the very beginning of Balakanda Valmiki asked Narada, who is that best one among men . Narada's answer is that, Rama born of Ikshwaku line is that person. Rama was born as a human being, who faced many difficulties, who followed the prescribed code of conduct as primary goal, and who overcame all the difficulties. In Rakshasi's reference to Sita being "maanuShI" we get back to remembering the root of the story of Ramayana. The Poet seems to remind us that point.

||Sloka 24.04||

त्रैलोक्य वसुभोक्तारं रावणं राक्षसेश्वरम्।
भर्तार मुपसंगम्य विहरस्व यथा सुखम्॥24.04||

स॥ राक्षसेश्वरं त्रैलोक्य वसुभोक्तारं रावणं भर्तारं उपसंगम्य यथा सुखं विहरस्व॥

॥Sloka meanings||

राक्षसेश्वरं त्रैलोक्य वसुभोक्तारं - त्रिलोकभोगमुलनुअनुभविंचु राक्षसेश्वरुडु(अगु)
रावणं भर्तारं उपसंगम्य -
रावणुनि भर्तगा पॊंदि
यथा सुखं विहरस्व -
सुखमुगा विहरिंचुमु

राक्षसेश्वरं त्रैलोक्य वसुभोक्तारं -
king of Rakshasas , and one who enjoys the wealth of the three worlds
रावणं भर्तारं उपसंगम्य -
uniting with Ravana as husband
यथा सुखं विहरस्व -
live with pleasure as you please

||Sloka summary||

"Uniting yourself with Ravana the king of Rakshasas , who enjoys the wealth of the three worlds, live with pleasure as you please."||24.04||

||Sloka 24.05||

मानुषी मानुषं तं तु रामम् इच्चसि शोभने।
राज्यात् भ्रष्टं असिद्धार्थं विक्लबं त्व मनिंदिते॥24.05||

स॥ शोभने अनिंदिते त्वं तु राज्यात् भ्रष्टं असिद्धार्थं मानुषं विक्लबं मानुषं तं रामं इच्छसि ॥

॥Sloka meanings||

शोभने अनिंदिते -
O Charming lady, blameless one
त्वं तु राज्यात् भ्रष्टं -
you want only the one who lost his kingdom
असिद्धार्थं मानुषं -
unsuccessful man ,
विक्लबं मानुषं -
distressed human being too
तं रामं इच्छसि -
you want that Raman

||Sloka summary||

"Oh Charming lady ! Blameless one ! you want only that Rama who is a dethroned king, an unsuccessful one and a distressed human being too." ||24.05||

||Sloka 24.06||

राक्षसीनां वचः श्रुत्वा सीता पद्मनिभेक्षणा।
नेत्राभ्यां अश्रुपूर्णाभ्यां इदं वचनमब्रवीत् ||24.06||

स॥ सीता पद्मनिबेक्षणा राक्षसीनां वचः श्रुत्वा अश्रुपूर्णाभ्यां नेत्राभ्यां इदं वचनं अब्रवीत् ॥

॥Sloka meanings||

सीता पद्मनिबेक्षणा -
Sita with eyes like that of lotus petals
राक्षसीनां वचः श्रुत्वा -
having heard those words of the Rakshasa women
अश्रुपूर्णाभ्यां नेत्राभ्यां -
with eyes filled with tears
इदं वचनं अब्रवीत् -
spoke the following words

||Sloka summary||

"Sita with eyes like that of lotus petals, hearing those words of the Rakshasa women, spoke the following words with eyes filled with tears." ||24.06||

||Sloka 24.07||

यदिदं लोकविद्विष्ट मुदाहरथ संगताः।
नैतन् मनसि वाक्यं मे किल्बिषं प्रतिभाति मे॥24.07||

स॥संगताः लोकविद्वष्टं यत् इदं वाक्यं उदाहरथ एतत् वः मे मनसि किल्बिषं प्रतिभाति न ॥

॥Sloka meanings||

संगताः - joined together
यत् इदं लोकविद्वष्टं -
that which is not acceptable to the world
वाक्यं उदाहरथ -
words ( you are) telling me
वः मे मनसि किल्बिषं प्रतिभाति न -
those sinful words do not appeal to my mind

||Sloka summary||

"The words addressed by all of you joined together are not acceptable to the world . Those sinful words do not appeal to me."||24.07||

||Sloka 24.08||

न मानुषी राक्षसस्य भार्या भवितुमर्हति।
कामं खादत मां सर्वा न करिष्यामि वो वचः॥24.08||

स॥ मानुषी राक्षसस्य भार्या भवितुं न अर्हति । सर्वान् मां कामं खादत। वो वचः न करिष्यामि॥

॥Sloka meanings||

मानुषी - a human being
राक्षसस्य भार्या - wife of a Rakshasa
भवितुं न अर्हति - not possible to be
सर्वान् मां कामं खादत -
all of you can happily eat me
वो वचः न करिष्यामि -
those words addressed to me I will not follow

||Sloka summary||

'A human being cannot be the wife of a Rakshasa. All of you can eat me freely. I will not do what you told me'.||24.08||

||Sloka 24.09||

दीनो वा राज्यहीनो वा यो मे भर्ता स मे गुरुः।
तं नित्यमनुरक्ताऽस्मि यथा सूर्यं सुवर्चला॥24.09||

स॥ दीनः वा राज्यहीनः वा यो मे भर्तः सः मे गुरुः। तं नित्यं अनुरक्तास्मि यथा सुवर्चला सूर्यं अनुरक्तसि॥

॥Sloka meanings||

दीनः वा राज्यहीनः वा -
even if he is a dejected one or one who lost kingdom,
यो मे भर्तः सः मे गुरुः -
one who is my husband , is my master too
तं नित्यं अनुरक्तास्मि -
I will always follow him
यथा सुवर्चला - like Suvarchala
सूर्यं अनुरक्तसि - follows Sun

||Sloka summary||

"My husband, even if he is a dejected one or one who lost kingdom, he is my master. I will follow him always like Suvarchala is devoted to Sun." ||24.09||

Rakshasis tell Sita to accept that..
"त्रैलोक्य वसु भोक्तारम्" ; "the enjoyer of the riches of the three worlds". That is Ravana. "Accept him and live happily there after". That is Rakshasis push.

Sita's response is worth listening to and worth remembering. Sita says
"न मानुषी राक्षसस्य भार्या भवितुमर्हति"-"No woman born as human can be the wife of a Rakshasas".

"दीनो वा राज्यहीनो वा"- "even if he is a dejected one or one who lost kingdom", he is still my master.

The portrayal of Sita as a devoted wife,
and as a virtuous woman gets reinforced again and again. The mystic of Sita as the ideal wife gets reinforced by her actions. Like following Rama to forests, like declaring Rama -"दीनो वा राज्यहीनो वा"- as her master.

Ramayana Tilaka says,
अति दुःख समयेऽपि दृढव्रतत्वद्योतनाय
अनेकसाध्वीनामुपन्यासो दृष्टान्तविधयेत्याहुः॥
"In the most sorrowful time also to declare her virtuous nature, she gives the examples of many virtuous women ."

Sita gives the examples of all virtuous women

||Sloka 24.10||

यथा शची महाभागा शक्रं समुपतिष्टति।
अरुंधती वशिष्ठं च रोहिणी शशिनं यथा॥24.10||

स॥ यथा महाभागा शची शक्रं समुपतिष्ठति ( तथैव)| यथा अरुंधती वशिष्ठं रोहिणी शशिनं च॥

॥Sloka meanings||

यथा महाभागा शची -
Like the noble Sachi
शक्रं समुपतिष्ठति -
following Indra
यथा अरुंधती वशिष्ठं -
Arundhati following Vasishta
रोहिणी शशिनं च-
Rohini following the Moon

||Sloka summary||

"Like the noble Sachi following Indra, Arundhati following Vasishta and Rohini following the Moon." ||24.10||

||Sloka 24.11||

लोपमुद्रा यथाऽगस्त्यं सुकन्या च्यवनं यथा।
सावित्री सत्यवंतं च कपिलं श्रीमती यथा॥24.11||

स॥ यथा लोपमुद्रा अगस्त्यं यथा सुकन्या च्यवनं यथा सावित्री सत्यवंतं च कपिलं श्रीमती यथा ॥

॥Sloka meanings||

यथा लोपमुद्रा अगस्त्यं -
like Lopamudra following Agastya
यथा सुकन्या च्यवनं -
like Sukanya following Chyavana
यथा सावित्री सत्यवंतं -
like Savitri following Satyvantam
च कपिलं श्रीमती यथा -
like Srimati following Kapila

||Sloka summary||

"Like Lopamudra following Agastya, Sukanya following Chyavanam , Savitri following Satyvantam and Srimati following Kapila ( I will follow Rama)".||24.11||

||Sloka 24.12||

सौदासं मदयंतीव केशिनी सगरं यथा।
नैषधं दमयंतीव भैमी पतिमनुव्रता॥12||
तथाऽहं इक्ष्वाकु रामं पतिमनुव्रता।

स॥ यथा मदयंती सौदासं इव केसिनी सगरं यथा भैमी दमयंती नैषधं इव अनुव्रता तथा अहं इक्ष्वाकुनाथं पतिं रामं अनुव्रता ॥

॥Sloka meanings||

यथा मदयंती सौदासं इव -
Like Madayanti followed Saudasa
केसिनी सगरं यथा - like Kesini followed Sagara
भैमी दमयंती नैषधं इव अनुव्रता -
Bhima's daughter Damayanti followed Nala, the king of Naishadha,
इक्ष्वाकुनाथं पतिं रामं -
Ikshwaku leader and my husband Rama
तथा अहं अनुव्रता -
likewise I will follow'.

||Sloka summary||

'Like Madayanti followed Saudasa, Kesini followed Sagara , Bhima's daughter Damayanti followed Nala, the king of Naishadha, I will follow the Ikshwaku leader and my husband Rama'. ||24.12||

सीतम्म चॆप्पिन माट. सुवर्चल सूर्युनि अनुसरिंचिनट्लु, महापतिव्रतलैन शचि शक्रुनि,
अरुंधति वशिष्ठुनि, रोहिणि चंद्रुनि, लोपमुद्र अगस्त्युनि, सुकन्य च्यवनुनि, सावित्रि सत्यवंतुनि अनुसरिंचिनटुलने, तनु कूडा रामुनि अनुसरिस्तानु अनि.
In these words of Sita we hear her commitment to her husband . That eloquent commitment is what attracts the respect of Hanuma.

||Sloka 24.13||

सीताया वचनं श्रुत्वा राक्ष्यसः क्रोधमूर्छिताः॥13||
भर्त्सयन्ति स्म परुषैः वाक्यै रावणचोदिता।

स॥ रावण च उदिता राक्षस्यः सीतायाः वचनं श्रुत्वा क्रोधमूर्छिताः परुषैः वाक्यः भर्त्सयन्ति स्म॥

॥Sloka meanings||

रावण च उदिता राक्षस्यः -
the Rakshasa women , ordered by Ravana
सीतायाः वचनं श्रुत्वा-
hearing those words of Sita
क्रोधमूर्छिताः -
overtaken by anger
परुषैः वाक्यः भर्त्सयन्ति स्म-
threaten her again with harsh statements

||Sloka summary||

Hearing those words of Sita, the Rakshasa women , ordered by Ravana ( to persuade her) , overtaken by anger threaten her again with harsh statements. ||24.13||

||Sloka 24.14||

अवलीनः स निर्वाक्यो हनुमान् शिंशुपाद्रुमे॥14||
सीतां संतर्जयन्तीनाम् राक्षसीनां स शुश्रुवे॥

स॥ कपिः सः हनुमान् निर्वाक्यः शिंशुपाद्रुमे अवलीनः सीतां संतर्जयन्तीनां राक्षसीनाम् सः शुश्रुवे ॥

॥Sloka meanings||

शिंशुपाद्रुमे अवलीनः -
hidden in the branches of Simsupa tree
कपिः सः हनुमान् निर्वाक्यः -
that Vanara who was silent
सीतां संतर्जयन्तीनां राक्षसीनाम्-
the Rakshasa women threatening Sita
सः शुश्रुवे - he heard

||Sloka summary||

"Hanuman the Vanara who was silent, hidden in the branches of Simsupa tree , heard the threats employed by the Rakshasa women against Sita". ||24.14||

||Sloka 24.15||

तामभिक्रम्य संक्रुद्धा वेपमानां समन्ततः॥24.15||
भृशं संलिलिहुर्दीप्तान् प्रलम्बान् दशनच्चदान्।

स॥ वेपमानां तां समन्ततः अभिक्रम्य संकृद्धाः दीप्तान् प्रलम्बान् दशनच्छदान् भृशं संलिलिहुः॥

॥Sloka meanings||

वेपमानां तां - her who is trembling in fear
समन्ततः अभिक्रम्य संकृद्धाः - approached surrounding her in anger
दीप्तान् प्रलम्बान् दशनच्छदान् भृशं संलिलिहुः-
licking their lips again and again

||Sloka summary||

The angry and glowing Rakshasa women, licking their lips again and again, surrounded her who is trembling in fear ||24.15||

||Sloka 24.16||

ऊचुश्च परमक्रुद्धाः प्रगृह्याशु परश्वधान्॥24.16||
नेयमर्हसि भर्तारं रावणं राक्षसाधिपम्।

स॥ परमकृद्धाः आशु परश्वधान् प्रगृह्य ऊचुश्च। इयं राक्षसाधिपं रावणं भर्तारं न अर्हसि॥

॥Sloka meanings||

परमकृद्धाः आशु -
the enraged Rakshasis with anger immediately
परश्वधान् प्रगृह्य ऊचुश्च -
took their axes and spoke.
राक्षसाधिपं रावणं -
to have the king of Rakshasas
भर्तारं इयं न अर्हसि -
as her husband she is not fit

||Sloka summary||

The enraged Rakshasis with anger took their axes and spoke. "She is unfit to have the king of Rakshasas as her husband'. ||24.16||

||Sloka 24.17||

सा भर्त्स्यमाना भीमाभि राक्षसीभिर्वरानना॥24.17||
सा भाष्पमुपार्जन्ती शिंशुपां तामुपागमत्॥

स॥ भीमाभिः राक्षसीभिः भर्त्स्यमाना सा वरानना सभाष्पं अपसर्पन्ती तां शिंशुपां उपागमत्॥

॥Sloka meanings||

भीमाभिः भर्त्स्यमाना राक्षसीभिः -
threatened by the fearsome Rakshasis
सा वरानना - the best among women
सभाष्पं अपसर्पन्ती -
with eyes filled with tears.
तां शिंशुपां उपागमत् -
moved towards that Simsupa tree

||Sloka summary||

" Threatened by the fearsome Rakshasis ,Sita the best among women moved towards the Simsupa tree with eyes filled with tears." ||24.17||

||Sloka 24.18||

ततस्तासां शिंशुपां सीता राक्षसीभिः समावृता॥24.18||
अभिगम्य विशालाक्षी तस्थौ शोकपरिप्लुता॥

स॥ ततः विशालाक्षी सीता तां शिंशुपां अभिगम्य राक्षसीभिः समावृता शोकपरिप्लुता तस्थौ ॥

॥Sloka meanings||

ततः विशालाक्षी सीता -
then the wide eyed Sita
तां शिंशुपां अभिगम्य -
having reached the Simsupa tree
राक्षसीभिः समावृता -
surrounded by the Rakshasa women
शोकपरिप्लुता तस्थौ -
very much drowned in sea of sorrow stayed there

||Sloka summary||

"Then the wide eyed Sita having reached the Simsupa tree , still surrounded by the Rakshasa women stayed there, very much drowned in sea of sorrow." ||24.18||

||Sloka 24.19||

तां कृशां दीनवदनां मलिनाम्बरधारिणीम्॥24.19||
भर्त्सयां चक्रिरे सीतां राक्षस्य स्तां समन्ततः।

स॥ ताः राक्षस्यः कृशां दीनवदनां मलिन अंबर धारिणीं तां सीतां समंततः भर्त्सयां चक्रिरे॥

॥Sloka meanings||

ताः राक्षस्यः -
those Rakshasa women
तां सीतां समंततः -
surrounded that Sita
मलिन अंबर धारिणीं -
clad in soiled clothes
कृशां दीनवदनां -
with shrunken and with dejected face
भर्त्सयां चक्रिरे -
started threatening her

||Sloka summary||

"Those Rakshasis surrounded Sita, looking dejected, famished ,and wearing soiled clothes." and started abusing her." ||24.19||

||Sloka 24.20||

ततस्तां विनता नाम राक्षसी भीमदर्शना॥24.20||
अब्रवीत्कुपिताकारा कराळा निर्णतोदरी।

स॥ततः भीमदर्शना कुपिताकारा कराना निर्णतोदरी विनतानाम राक्षसी तां अब्रवीत् ॥

॥Sloka meanings||

ततः भीमदर्शना -
then one fearsome looking
कुपिताकारा कराळा -
dark one, with loathsome appearance
निर्णतोदरी -
with a large sunken belly
विनता नाम राक्षसी -
Rakshasi by name Vinata
तां अब्रवीत् -
spoke to Sita

||Sloka summary||

"Then one fearsome looking Rakshasi, dark one, with loathsome appearance and a large sunken belly,
by name Vinata , addressed Sita." ||24.20||

||Sloka 24.21||

सीते पर्याप्त मेतावत् भर्तुस्नेहो निदर्शितः॥24.21||
सर्वत्रातिकृतं भद्रे व्यसना योपकल्पते।

स॥ सीते भर्तुः स्नेहः निदर्शितः । एतावत् पर्याप्तं भद्रे ।सर्वत्र अतिकृतं व्यसनाय उपकल्पते॥

॥Sloka meanings||

सीते भर्तुः स्नेहः निदर्शितः -
Oh Sita ! shown love for husband
एतावत् पर्याप्तं भद्रे -
auspicious lady, to that extent it is enough
सर्वत्र अतिकृतं -
anything in excess
व्यसनाय उपकल्पते -
leads to adversity

||Sloka summary||

"Oh Sita ! You have shown your love for your husband. To that extent it is good. Everywhere excess leads to adversity." ||24.21||

||Sloka 24.22||
परितुष्टास्मि भद्रं ते मानुषस्ते कृतो विधिः॥24.22||
ममापि तु वचः पथ्यं ब्रुवन्त्याः कुरु मैथिलि।

स॥ मैथिली परितुष्टा अस्मि । ते मानुषः विथिः कृतः । ते भद्रं। मम ब्रुवंत्याः वचः अपि कुरु॥

॥Sloka meanings||

मैथिली परितुष्टा अस्मि -
Maithili I am happy
ते मानुषः विथिः कृतः -
done your duty as a human being
ते भद्रं - Good for you
मम ब्रुवंत्याः वचः अपि कुरु -
follow my words also

||Sloka summary||

'Maithili I am happy. You have done your duty as a human being. Good for you. You follow my words also ||24.22||

||Sloka 24.23||

रावणं भज भर्तारं भर्तारं सर्व रक्षसाम्॥24.23||
विक्रान्तं रूपवन्तं च सुरेश मिव वासवम्।
दक्षिणं त्यागशीलं च सर्वस्य प्रियदर्शनम्॥24.24||

स॥ सर्वराक्षसां भर्तारं विक्रांतं रूपवंतं सुरेशं वासवं इव दक्षिणं त्यागशीलं च सर्वस्य प्रियदर्शनम् रावणं भर्तारं भज॥

॥Sloka meanings||

सर्वराक्षसां भर्तारं -
lord of all Rakshasas
विक्रांतं रूपवंतं -
courageous, handsome,
सुरेशं वासवं इव दक्षिणं -
lord of gods too like Indra, generous one
त्यागशीलं च सर्वस्य प्रियदर्शनम् -
sacrificing one, pleasing to all
रावणं भर्तारं भज -
that Ravana accept him as husband

||Sloka summary||

"Ravana is the Lord of all Rakshasas, courageous, handsome, Lord of gods too like Indra, generous one , sacrificing one, pleasing in appearance. You accept him as your husband.'||24.23,24||

||Sloka 24.25, 26||

मानुषं कृपणं रामं त्यक्त्वा रावण माश्रय।
दिव्याङ्गरागा वैदेही दिव्याभरणभूषिता॥24.25||
अद्य प्रभृति सर्वेषां लोकानां ईश्वरी भव।
अग्ने स्स्वाहा यथा देवी शचीऽवेंद्रस्य शोभने॥24.26||

स॥ मानुषं कृपणं रामं त्यक्त्वा, रावणं आश्रय॥ वैदेही दिव्याभरणभूषिता दिव्यांगरागा अद्य प्रभृति सर्वेषां लोकानां ईश्वरी भव यथा अग्नेः देवी स्वाहा इंद्रस्य शची इव ॥

॥Sloka meanings||

मानुषं कृपणं रामं त्यक्त्वा, -
leaving helpless human Rama
रावणं आश्रय - seek refuge of Ravana.
वैदेही दिव्याभरणभूषिता -
Vaidehi wearing wonderful ornaments
दिव्यांगरागा - have heavenly unguents
अद्य प्रभृति - from now on
सर्वेषां लोकानां ईश्वरी भव -
be the queen of all people
यथा अग्नेः देवी स्वाहा -
( become) like Svaha of Agni
इंद्रस्य शची इव -
and Indra's Sachi

||Sloka summary||

"Leaving helpless human Rama, seek refuge of Ravana. Vaidehi, wearing wonderful ornament, have heavenly unguents, from now on be the queen of all people, be like Svaha of Agni and Indra's Sachi." ||24.25,26||

||Sloka 24.27||

किं ते रामेण वैदेही कृपणेन गतायुषा।
एतदुक्तं च मे वाक्यं यदि त्वं न करिष्यसि॥24.27||
अस्मिन् मुहूर्ते सर्वास्त्वां भक्षयिष्यामहे वयम्।

स॥ ते कृपणेन गतायुषः रामेण किं। एतत् उक्तं मे वाक्यं यदि त्वं न करिष्यसि त्वां अस्मिन् मुहूर्ते वयं सर्वाः भक्षयिष्यामहे ॥

॥Sloka meanings||

कृपणेन गतायुषः - pitiable, with lifespan gone
रामेण ते किं - what do you want with Rama
एतत् उक्तं मे वाक्यं - these words spoken by me
यदि त्वं न करिष्यसि - if you do not follow
अस्मिन् मुहूर्ते - this very moment
वयं सर्वाः - all of us
त्वां भक्षयिष्यामहे- eat you

||Sloka summary||

"Why do you want the pitiable Rama , whose lifespan is gone? If you do not follow the words I have spoken, then this very moment we will eat you up". ||24.27||

||Sloka 24.28||

अन्यातु विकटा नाम लम्बमानपयोधरा॥24.28||
अब्रवीत् कुपिता सीतां मुष्टि मुद्यम्य गर्जती।

स॥ लंबमान पयोधरा अन्या विकटा नाम तु मुष्टिं उद्यम्य गर्जती सीतां अब्रवीत् ॥

॥Sloka meanings||

लंबमान पयोधरा अन्या -
another with long drooping breasts
विकटा नाम तु - named Vikata
मुष्टिं उद्यम्य -
with raised clinched fists
गर्जती सीतां अब्रवीत् -
spoke to Sita threateningly

||Sloka summary||

"One other Rakshasi named Vikata who has long drooping breasts, spoke threateningly to Sita with raised clinched fists." ||24.28||

||Sloka 24.29||

बहून् अप्रियरूपाणि वचनानि सुदुर्मते ||24.29||
अनुक्रोशान् मृदुत्वा च्च सोढानि तव मैथिलि।

स॥ सुदुर्मते मैथिलि अप्रियरूपाणि बहूनि तव वचनानि अनुक्रोशात् मृदुत्वात् सोढानि ॥

॥Sloka meanings||

सुदुर्मते मैथिलि -
O wicked Maithili
अप्रियरूपाणि बहूनि -
many unpleasant ones ( spoken)
तव वचनानि - your words
अनुक्रोशात् मृदुत्वात् सोढानि -
put up with them with kindness

||Sloka summary||

"Oh Wicked Maithili ! Many unpleasant words of yours were put up with out of kindness and mildness". ||24.29||

||Sloka 24.30||

न च नः कुरुषे वाक्यं हितं कालपुरस्कृतम्॥24.30||
अनीतासि समुद्रस्य पारं अन्यैर्दुरासदम्।

स॥ मैथिलि कालपुरस्कृतां हितं वाक्यं न कुरुषे। अन्यैः दुरासदम् समुद्रस्य पारम् आनीता असि॥

॥Sloka meanings||

मैथिलि - Maithili
कालपुरस्कृतां हितं -
timely words of good advice
वाक्यं न कुरुषे - do not accept
अन्यैः दुरासदम् समुद्रस्य पारम् -
crossing ocean not possible for others .
आनीता असि -
you have been brought

||Sloka summary||

"Maithili ! You do not accept these timely words of good advice from others. You have been brought here crossing the ocean impossible for others." ||24.30||

||Sloka 24.31||

रावणान्तः पुरं घोरं प्रविष्टा चापि मैथिलि॥24.31||
रावणस्य गृहे रुद्धा मस्माभिस्तु सुरक्षिताम्।
नत्वां शक्तः परित्रातु मपि साक्षात् पुरन्दरः॥24.32||

स॥ मैथिलि घोरं रावणांतः पुरं प्रविष्टा असि॥ रावणस्य गृहे रुद्धां अस्माभिः सुरक्षितां त्वां परित्रातुं साक्षात् पुरंदरः अपि न शक्तः ।

॥Sloka meanings||.

मैथिलि - Maithili
घोरं रावणांतः पुरं प्रविष्टा असि -
You are in the inaccessible inner palaces of Ravana
रावणस्य गृहे रुद्धां अस्माभिः सुरक्षितां-
riches in Ravana's palace are protected by us.
त्वां परित्रातुं -
to rescue you
साक्षात् पुरंदरः अपि न शक्तः -
not possible even for Indra
.
||Sloka summary||

"You are in the inaccessible inner palaces of Ravana. You are in Ravana's palace protected by us. It is not possible even for Indra to rescue you from here." ||24.31,32||

||Sloka 24.33||

कुरुष्व हित वादिन्या वचनं मम मैथिलि।
अलं अश्रुप्रपातेन त्यज शोकमनर्थकम्॥24.33||

स॥ मैथिली हितवादिन्या मम वचनं कुरुष्व॥ अलं अश्रु प्रपातेन । अनर्थकम् शोकं त्यज॥

॥Sloka meanings||

हितवादिन्या -
words of a well wisher
मम वचनं कुरुष्व-
listen to my words
अलं अश्रु प्रपातेन -
enough of shedding tears
अनर्थकम् शोकं त्यज -
give up useless sorrow

||Sloka summary||

"Maithili ! You follow the words of a well-wisher like me. Enough of shedding tears. Give up useless sorrow."||24.33||

||Sloka 24.34||

भज प्रीतिं च हर्षं च त्यजैतां नित्य दैन्यताम्।
सीते राक्षसराजेन सह क्रीडा यथासुखम्॥24.34||

स॥ एतान् नित्य दैन्यतां त्यज । प्रीतिं च हर्षं च भज॥सीते राक्षसराजेन सह यथा सुखं क्रीडा॥

॥Sloka meanings||

एतान् नित्य दैन्यतां त्यज -
Leave this pitiable state for ever
प्रीतिं च हर्षं च भज -
enjoy love and happiness.
सीते राक्षसराजेन सह-
with the king of Rakshasas, O Sita
यथा सुखं क्रीडा -
sport and enjoy as you wish

||Sloka summary||

"Leave this pitiable state forever. Enjoy love and happiness. Oh Sita sport and enjoy with the king of Rakshasas."||24.34||

||Sloka 24.35||

जानासि यथा भीरु स्त्रीणां यौवनमध्रुवम्।
यावन्न ते व्यतिक्रामेत् तावत् सुखमवाप्नुहि॥24.35||

||स॥ भीरु स्त्रीणां यौवनं यथा अध्रुवं जानासि हि । ते यावत् न अतिक्रमेत् तावत् सुखं अवाप्नु हि॥

॥Sloka meanings||

भीरु स्त्रीणां यौवनं -
Oh Timid one for Women youth( is)
यथा अध्रुवं जानासि हि -
know that to be uncertain
ते यावत् न अतिक्रमेत् -
before it is over
तावत् सुखं अवाप्नु हि -
enjoy all pleasures

||Sloka summary||

"Oh Timid one ! You know that youth is uncertain for women. Before it is over, enjoy all pleasures." ||24.35||

||Sloka 24.36||

उद्यानानि च रम्याणि पर्वतोपवनानि च।
सह राक्षसराजेन चर त्वं मदिरेक्षणे॥24.36||

||स॥ मदिरेक्षणे रम्याणि उद्यानानि पर्वत उपवनानि च त्वं राक्षसराजेन सह चर ॥

॥Sloka meanings||

मदिरेक्षणे -
Oh Lady of intoxicating eyes
रम्याणि उद्यानानि -
delightful gardens,
पर्वत उपवनानि च -
gardens around the mountains
त्वं राक्षसराजेन सह चर -
with the king of Rakshasas enjoy yourself

||Sloka summary||

"Oh Lady of intoxicating eyes! Going around delightful gardens, and the gardens around the mountains with the king of Rakshasas enjoy yourself." ||24.36||

||Sloka 24.37||

स्त्री सहस्राणि ते सप्त वशे स्थास्यंति सुन्दरी।
रावणं भज भर्तारं भर्तारं सर्व रक्षसाम्॥24.37||

स॥ सुंदरी सप्त सहस्राणी स्त्री ते वशे स्थास्यंति ।सर्वरक्षसां भर्तारं रावणं भज॥

॥Sloka meanings||

सुंदरी सप्त सहस्राणी स्त्री -
O beautiful one, seven thousand women
ते वशे स्थास्यंति -
will be under your control
सर्वरक्षसां भर्तारं -
king of all Rakshasas
रावणं भज -
accept that Ravana

||Sloka summary||

"Oh Beautiful one seven thousand women will be under your control. Accept the Lord of all Rakshasas".||24.37||

||Sloka 24.38||

उत्पाट्य वाते हृदयं भक्षयिष्यामि मैथिलि।
यदि मे व्याहृतं वाक्यं न यथावत् करिष्यसि॥24.38||

स॥ मैथिली यदि मे व्याहृतं वाक्यं यथावत् न करिष्यसि ते हृदयं उत्पाट्य भक्षयिष्यामि ॥

॥Sloka meanings||

यदि मे व्याहृतं वाक्यं -
if the words spoken by me
यथावत् न करिष्यसि -
are not followed as is
मैथिली ते हृदयं उत्पाट्य-
Maithili, will pluck out your heart
भक्षयिष्यामि - eat it up

||Sloka summary||

"Maithili ! If the words spoken by me are not followed as is, your heart will be plucked and eaten by me".||24.38||

||Sloka 24.39||

ततश्चण्डोदरी नाम राक्षसी क्रोथमूर्छिता।
भ्रामयन्ती महच्चूल मिदं वचनमब्रवीत्॥24.39||

स॥ ततः चंडोदरी नाम राक्षसी क्रोधमूर्छिता महत् शूलं भ्रामयंती इदं वचनं अब्रवीत्॥

॥Sloka meanings||

ततः चंडोदरी नाम राक्षसी -
then a Rakshasi by name Chandodari
क्रोधमूर्छिता -
over powered by anger
महत् शूलं भ्रामयंती -
twirling her spear
इदं वचनं अब्रवीत्-
spoke the following words

||Sloka summary||

"Then a Rakshasi by name Chandodari over powered with anger , twirling her spear spoke the following words."||24.39||

||Sloka 24.40||

इमां हरिण लोलाक्षीं त्रासोत्कम्पिपयोधराम्।
रावणेन हृतां दृष्ट्वा दौर्हृदो मे महानभूत्॥24.40||

स॥ हरिणलोलाक्षीं त्रासोत्कंपित पयोधरां रावणेन हृतां इमाम् दृष्ट्वा मे महान् दौर्हृदः अभूत् ॥

॥Sloka meanings||

रावणेन हृतां -
brought by Ravana
हरिणलोलाक्षीं -
with eyes flashing like a doe
त्रासोत्कंपित पयोधरां -
with breasts heaving in distress,
इमाम् दृष्ट्वा - seeing her
मे महान् दौर्हृदः अभूत् -
a great desire came in my heart.

||Sloka summary||

" रावणुनि चेत अपहरिंचबडिन, कंपिस्तुन्न स्तनमुलु गल हरिणलोलाक्षिनि चूचिनपुडु नाकु गॊप्प कोरिक गलिगॆनु." ||24.40||

"Seeing her, brought by Ravana, with eyes flashing like a doe, with breasts heaving in distress, a great desire came in my heart. " ||24.40||

Tilaka Tika says- दौर्हृदः गर्भिण्या गर्भकृत् इच्छाविशेषो दौर्हृदम्; 'दौर्हृदं' means the desire that overpowers a pregnant woman. It means that desire is so strong.

||Sloka 24.41||

यकृत्प्लीह मथोत्पीडं हृदयं च सबन्धनम्।
अन्त्राण्यपि तथा शीर्षं खादेय मिति मे मतिः॥24.41||

स॥ यकृत् प्लीहं उत्पीडम् सबंधनम् हृदयं च अन्त्राण्यपि तथा शीर्षं खादेयं इति मे मतिः॥

Tilaka Tika says- यकृत् दक्षिण भागस्थः कालखण्ढाख्यो मांस विशेषः । प्लीहम् हृदय वामभागस्थो गुल्माख्यो मांस विशेषः । उत्पीडम् हृदयोपरिस्थित मांसबन्धनम्। Here the Rakshasi was talking about her desire to eat the meat all around the heart.

||Sloka meanings||

यकृत् प्लीहं उत्पीडम् -
picking her spleen and liver
सबंधनम् हृदयं च -
heart including all joints
अन्त्राण्यपि तथा शीर्षं -
intestines as well as head
खादेयं इति मे मतिः-
eat all of that is on my mind

||Sloka summary||

"Have a great mind to pick her spleen and liver, heart including all joints, intestines as well as head, and eat all of that". ||24.41||

||Sloka 24.42||

ततस्तु प्रघसा नाम राक्षसी वाक्यमब्रवीत् |
कंठमस्या नृशंसायाः पीडयाम किमास्यते॥24.42||

स॥ ततः प्रघसा नाम राक्षसी (इदं) वाक्यं अब्रवीत्। अस्याः नृशंसायाः कंठं पीड्याम । किं आस्यते॥

॥Sloka meanings||

ततः प्रघसा नाम राक्षसी -
then a Rakshasi by name Praghasa
(इदं) वाक्यं अब्रवीत् -
said the following.
अस्याः नृशंसायाः -
this heartless one.
कंठं पीड्याम -
twist her head
किं आस्यते -
why are we waiting?

||Sloka summary||

"Then a Rakshasi by name Praghasa said the following. ' We will twist the head of this heartless one. Why are we waiting?" ||24.42||

||Sloka 24.43||

निवेद्यतां ततो राज्ञे मानुषी सा मृतेति ह |
नात्र कश्चन संदेहाः खादतेति स वक्ष्यति ||24.43||

स॥ ततः राज्ञे निवेद्यतां सा मानुषी मृतः इति ॥ ततः सः खादत इति वक्षति । अत्र कश्चन संदेहः न॥

॥Sloka meanings||

ततः राज्ञे निवेद्यतां -
then we will tell the King
सा मानुषी मृतः इति -
that the human is dead
ततः सः खादत इति वक्षति -
then he will say eat her
अत्र कश्चन संदेहः न -
there is no doubt about that

||Sloka summary||

"Then we will tell the King that the human is dead ! Then he will say eat her. There is no doubt about that." ||24.43||

||Sloka 24.44||

ततस्त्वजामुखी नाम राक्षसी वाक्यमब्रवीत् |
विश स्येमां तत स्सर्वाः समान् कुरुत पीलुकान्॥24.44||

स॥ ततः अजामुखी नाम राक्षसी वाक्यं अब्रवीत्। सर्वाः इमाम् विशस्य ततः समान् पीलुकान् कुरुत॥

॥Sloka meanings||

ततः अजामुखी नाम राक्षसी -
then Rakshasi by name Ajamukhi
वाक्यं अब्रवीत् -
said the following.
सर्वाः इमाम् विशस्य -
all cut her in pieces
ततः समान् पीलुकान् कुरुत -
then we will divide equally

||Sloka summary||

"Then Rakshasi by name Ajamukhi said the following. ' Let us all cut her in equal pieces. Then we will divide equally." ||24.44||

||Sloka 24.45||

विभजाम ततः सर्वा विवादो मे न रोचते।
सेय मानीयतां क्षिप्रं लेह्या मुच्चावचं बहु॥24.45||

स॥ ततः सर्वाः विभजाम । मे विवादः न रोचते। क्षिप्रं पेयं उच्चावचम् बहु लेह्यां आनीयताम् ॥

॥Sloka meanings||

ततः सर्वाः विभजाम -
then we will all share
मे विवादः न रोचते -
I do not like arguments.
क्षिप्रं पेयं उच्चावचम् -
quickly all types of drinks
बहु लेह्यां आनीयताम् -
bring all types food that can be licked

||Sloka summary||

"I do not like arguments, we will all share. Go quickly bring all types of drinks and all types food that can be licked".||24.45||

||Sloka 24.46||

ततश्शूर्पणखानाम राक्षसी वाक्यमब्रवीत् |
अजामुख्या यदुक्तं हि तदेव ममरोचते ||24.46||

स॥ ततः शूर्पणखा नाम राक्षसी वाक्यं अब्रवीत् । अजामुखी यत् उक्तं तदेव मम रोचते॥

॥Sloka meanings||

ततः शूर्पणखा नाम राक्षसी -
Then a Rakshasi by name Surpanakha
वाक्यं अब्रवीत् -
said the following
अजामुखी यत् उक्तं -
that which was said by Ajamukhi
तदेव मम रोच -
I like only that

||Sloka summary||

"Then a Rakshasi by name Surpanakha said the following. 'I like whatever is said by Ajamukhi only." ||24.46||

||Sloka 24.47||

सुरा चानीयतां क्षिप्रं सर्व शोकविनाशिनी।
मानुषं मांसं आसाद्य नृत्यामऽथ निकुम्भिलाम्॥24.47||

स॥ क्षिप्रं सर्वशोकविनाशिनी सुरा च आनीयताम् । मानुषा मांसम् आस्वाद्य अथ निकुंभलां नृत्यामः॥

॥Sloka meanings||

क्षिप्रं सर्वशोकविनाशिनी -
Quickly that which is destroyer of all sorrows
सुरा च आनीयताम् -
wine be brought
मानुषा मांसम् आस्वाद्य -
relishing the human flesh
अथ निकुंभलां नृत्यामः -
start Nikumbha dance

||Sloka summary||

"Quickly get the wine which is destroyer of all sorrows. After relishing the human flesh we will start Nikumbha dance". ||24.47||

||Sloka 24.48||

एवं संभर्त्स्यमाना सा सीता सुरसुतोपमा।
राक्षसीभिः सुघोराभि र्धैर्यमुत्सृज्य रोदिति॥24.48||

स॥ सुघोराभिः राक्षसीभिः एवं संभर्त्स्यमाना सुरसुतोपमा सा सीता धैर्यं उत्सृज्य रोदिति॥

॥Sloka meanings||

सुघोराभिः राक्षसीभिः -
by the dreadful Rakshasis
एवं संभर्त्स्यमाना -
thus being threatened
सुरसुतोपमा सा सीता -
Sita who is like the daughter of gods
धैर्यं उत्सृज्य रोदति -
cried giving up courage

||Sloka summary||

"Thus being threatened by the dreadful Rakshasis , Sita who is like the daughter of gods cried giving up courage". ||24.48||

The poet says, thus threatened by the Rakshasa women, Sita losing her courage started weeping. With this Sloka the twenty fifth chapter comes to an end.

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे चतुर्विंशस्सर्गः॥

Thus ends the twenty fourth Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

|| om tat sat||