Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 26

In the fifteenth and sixteenth Sargas we see the description of Sita in sorrow. "Sita was like a flame of fire obscured by a cloud of smoke, like a text of Smriti of doubtful meaning, like a thrown away treasure, like a lost faith, like a hope obstructed, like a success inhibited, like vitiated intellect, like a fame soiled by false allegation.' That was Valmiki's description of Sita in sorrow

In this Sarga , we hear from Sita in her sorrow through Valmiki. "अहम् जीवितुं न उत्सहे";"I have no interest in living

Why she has no interest? what she wants to do? We hear all about that from Sita whose thoughts go all over driving Sita into more sorrow. Yoga Vasista we hear the answer for her sorrow very precisely.

Yogavasishtam is a dialog is between Rama and sage Vasistha. Origin of the dialog is the fundamental query of why so much sorrow. In that dialog we hear the following Sloka almost at the very end of that dialog with Vasishta.

बहुनात्र किं उक्तेन संक्षेपाथ् इदं उच्यते।
संकल्पनं परो बन्धः तद् अभावे विमुक्तता॥

" Why say so many words, briefly this can be told. Imagination is the bondage, absence of the same is liberation"

Thus imagination is the cause of sorrow .The overflowing thoughts in sorrow simply multiply the sorrow manyfold. That is precisely what we see in this Sarga .

||Sloka 26.01||

प्रसक्ताश्रुमुखी त्येवं ब्रुवन्ती जनकात्मजा।
अधोमुखमुखी बाला विलप्तुमुपचक्रमे ||26.01||

स॥ प्रसक्ताश्रुमुखी बाला जनकात्मजा एवं ब्रुवन्तीअधोगतमुखी विलप्तुं उपचक्रमे॥

॥Sloka meanings||

प्रसक्ताश्रुमुखी अधोगतमुखी -
With face filled with tears and down cast
बाला जनकात्मजा -
the young lady who is Janaka's daughter
एवं ब्रुवन्ती - speaking thus
विलप्तुं उपचक्रमे - began to cry

||Sloka summary||

"With face filled with tears and down cast , the young lady who is Janaka's daughter began to cry". ||26.01||

||Sloka 26.02||

उन्मत्तेव प्रमत्तेव भ्रान्तचित्तेव शोचती।
उपावृता किशोरीव विवेष्ठन्ती महीतले॥26.02||

स॥ उन्मत्तेव प्रमत्तेव भ्रान्तचित्तेव शोचती उपावृता किशोरी इव महीतले विवेष्टंती॥

॥Sloka meanings||

उन्मत्तेव प्रमत्तेव -
like an intoxicated and bewildered person
भ्रान्तचित्तेव शोचती -
cried like a person with distracted mind
उपावृता किशोरी इव -
wallowing like a female horse
महीतले विवेष्टंती -
coiled sitting on the ground

||Sloka summary||

"Like an intoxicated and bewildered person, like a worried person with distracted mind, she was wallowing on the ground like a female horse. ||26.02||

||Sloka 26.03||

राघवस्य प्रमत्तस्य रक्षसा कामरूपिणा।
रावणेन प्रमध्याऽहमानीता क्रोशती बलात्॥26.03||

स॥राघवस्य प्रमत्तस्य कामरूपिणा रक्षसा रावणेन प्रमध्य क्रोशती अहं बलात् आनीता॥

॥Sloka meanings||

राघवस्य प्रमत्तस्य -
when Raghava was away
कामरूपिणा रक्षसा रावणेन -
by Ravana, the Rakshasa who can take any form
प्रमध्य क्रोशती -
tormented and crying
अहं बलात् आनीता -
I was brought forcibly

||Sloka summary||

"When Raghava was away , I was brought forcibly while crying by Ravana, the Rakshasa who can take any form."||26.03||

||Sloka 26.04||

राक्षसी वशमापन्ना भर्त्स्यमाना सुदारुणम्।
चिंतयन्ती सुदुःखार्ता नाहं जीवितु मुत्सहे॥26.04||

स॥ राक्षसी वशं आपन्नासुदारुणं भर्त्स्यमाना चिंतयंती सुदुःखार्ता अहं जीवितुं न उत्सहे॥

॥Sloka meanings||

राक्षसी वशं आपन्ना -
Being under the control of the Rakshasis
सुदारुणं भर्त्स्यमाना -
dreadfully threatened
चिंतयंती सुदुःखार्ता -
worrying and overcome with grief
अहं जीवितुं न उत्सहे -
I have no interest in living

||Sloka summary||

"Being under the control of the Rakshasis, dreadfully threatened , worrying and overcome with grief, I have no interest in living ." ||26.04||

||Sloka 26.05||

नहि मे जीवितैरर्थो नैवार्धैर्न च भूषणैः।
वसन्त्या राक्षसी मध्ये विना रामं महारथम्॥26.05||

स॥विना महारथं रामं राक्षसी मध्ये वसन्त्या मे जीवितैः अर्थः न हि। न एव अर्थैः न च भूषणैः ।

॥Sloka meanings||

विना महारथं रामं -
without the great charioteer Rama
राक्षसी मध्ये वसन्त्या -
living among the Rakshasa women
राक्षसुलमध्यलो निवसिस्तुन्न
मे जीवितैः अर्थः न हि -
there is no meaning for this life..
न एव अर्थैः न च भूषणैः -
neither wealth nor the ornaments matter.

||Sloka summary||

"I have no interest in living. Living among the Rakshasa women without the great charioteer Rama, there is no meaning for this life. Neither wealth nor the ornaments matter.||26.05||

||Sloka 26.06||

अश्मसार मिदं नूनं अथवा प्यजरामरम्।
हृदयं मम येनेदं न दुःखे नावशीर्यते ||26.06||

स॥ अथवा मम इदं हृदयम् नूनं अश्मसारं अजरामजरं अपि येन दुःखेन अवसीर्यते॥

॥Sloka meanings||

अथवा मम इदं हृदयम् -
this my heart is surely
नूनं अश्मसारं अजरामजरं -
made of stone, or it has no age or death
अपि येन दुःखेन अवसीर्यते -
since it is not broken down with grief

||Sloka summary||

"My heart is surely made of stone, or it has no age or death since it is not broken down with grief."||26.06||

||Sloka 26.07||

धिज्ञ्मामनार्य मसतीं या हं तेन विनाकृता।
मुहूर्तमपि रक्षामि जीवितं पाप जीविता॥26.07||

स ॥ तेन विना कृता मुहूर्तं अपि जीवितं रक्षामि (तत्) अनार्यं ।अहं पापजीविता असतीं माम् धिक् ॥

॥Sloka meanings||

तेन विना कृता मुहूर्तं अपि -
that without him even for a moment
जीवितं रक्षामि (तत्) अनार्यं -
I am protecting this life is improper
अहं पापजीविता असतीं माम् धिक् -
I am an infidel, a woman of sinful life. Fie on me.

||Sloka summary||

"That without him I am protecting this life even for a moment is improper. I am an infidel, a woman of sinful life. Fie on me. "||26.07||

||Sloka 26.08||

का च मे जीविता श्रद्धा सुखेवा तं प्रियं विना।
भर्तारं सागरान्तायाः वसुधायाः प्रियं वदम्॥26.08||

स॥ सागरांतायाः वसुधायाः भर्तारम् प्रियंवदं तं विना मे जीविते स्सुखेवा श्रद्धा का?

॥Sloka meanings||

सागरांतायाः वसुधायाः भर्तारम् -
lord of the earth, which stretches up to the shores of the oceans.
प्रियंवदं तं विना -
without the sweet tongued one
मे जीविते स्सुखेवा श्रद्धा का? -
what is the interest in pleasure or happiness in my life?

||Sloka summary||

"What is the interest in pleasure or happiness in my life, without the sweet tongued Lord of the earth, which stretches up to the shores of the oceans.

||Sloka 26.09||

भिद्यतां भक्ष्यतां वापि शरीरं विशृजाम्यहम्।
न चाप्यहं चिरं दुःखं सहेयं प्रियवर्जिता॥26.09||

स॥अहं शरीरं विसृजामि । भिद्यतां भक्ष्यतां वा अपि प्रियवर्जिता अहं चिर दुःखं न च सहेयं॥

॥Sloka meanings||

अहं शरीरं विसृजामि -
I will leave this body.
भिद्यतां भक्ष्यतां वा अपि -
Cut to pieces, or eaten up
प्रियवर्जिता अहं -
without my dear husband
चिर दुःखं न च सहेयं -
cannot bear this sorrow for too long

||Sloka summary||

"I will leave this body. Cut me to pieces, or eat me up. Without my dear husband, I cannot bear this sorrow for too long." ||26.09||

||Sloka 26.10||

चरणे नापि सव्येन न स्पृशेयं निशाचरम्।
रावणं किं पुनरहं कामयेयं विगर्हितम्॥26.10||

स॥अयं निशाचरं विगर्हितां रावणं चरणेन सव्येन अपि न स्पृशे।किं पुनः कामये अयं?

॥Sloka meanings||

अयं निशाचरं -
this night roamer
विगर्हितं रावणं - vile Ravana
सव्येन चरणेन अपि न स्पृशे -
not touch even with my left foot
किं पुनः कामये अयं? -
Where is the question of loving him?

||Sloka summary||

"I cannot touch the vile night roamer, Ravana even with my left foot. Where is the question of loving him."? ||26.10||

||Sloka 26.11||

प्रत्याख्यातं न जानाति नात्मानं नात्मनः कुलम्।
यो नृशंस स्वभावेन मां प्रार्थयितुमिच्छति॥26.11||

स॥यः नृशंस भावेन मां प्रार्थयितुं इच्छति (सः) आत्मानं प्रत्याख्यातंन जानाति। आत्मनः कुलं न ( जानाति)||

||Sloka meanings||

यः नृशंस भावेन -
this man of cruel nature
मां प्रार्थयितुं इच्छति -
wants to plead with me
(सः) आत्मानं प्रत्याख्यातंन जानाति -
not aware of his own loss of fame
आत्मनः कुलं न ( जानाति) -
nor the loss of his family prestige

||Sloka summary||

"This man of cruel nature who wants to plead with me, he is not aware of his own loss of fame. Nor the loss of his family prestige."||26.11||

||Sloka 26.12||

छिन्ना भिन्ना विभक्ता वा दीप्ते वाग्नौ प्रदीपिता।
रावणं नोपतिष्ठेयं किं प्रलापेन वश्चिरम्॥26.12||

स॥छिन्ना वा भिन्ना दीप्ते अग्नौ प्रदीपिता रावणम् नोपतिष्टेयं । चिरं विभक्ताः प्रलापेन किम्?॥

Rama Tika says- छ्छिन्ना रज्जुवत्, भिन्ना भित्तिवत्, प्राभिन्ना घटवत् , दीप्ता अग्रौ दीप्त शूल्यमांसवत् , प्रदीपिता प्रदीप्ता गृहादिवत्

||Sloka meanings||

छिन्ना वा भिन्ना -
cut or broken into pieces
दीप्ते अग्नौ प्रदीपिता -
or burnt by fire
रावणम् नोपतिष्टेयं -
will not accept Ravana
चिरं विभक्ताः प्रलापेन किम् -
what is the use of your raving so long?

||Sloka summary||

"Whether cut or broken into pieces, or burnt by fire I will not accept Ravana. What is the use of your raving so long?" .||26.12||

||Sloka 26.13||

ख्यातः प्राज्ञः कृतज्ञश्च सानुक्रोशश्च राघवः।
सद्वृत्तो निरनुक्रोशः शङ्के मद्भाग्य संक्षयात्॥26.13||

स॥ राघवः ख्यातः प्राज्ञः कृतज्ञः सद्वृत्तः च । सः अनुक्रोशः मद्भाग्यसंक्षयात् निरनुक्रोशः शङ्के ॥

॥Sloka meanings||

राघवः ख्यातः प्राज्ञः -
Raghava is renowned as wise
कृतज्ञः सद्वृत्तः च -
grateful and well behaved
सः अनुक्रोशः - he is kind hearted one
मद्भाग्यसंक्षयात् निरनुक्रोशः शङ्के -
due to my misfortune became pitiless probably

||Sloka summary||

Raghava is renowned as wise grateful and well behaved. I doubt that kind hearted one due to my misfortune became pitiless probably" ||26.13||.

||Sloka 26.14||

राक्षसानां सहस्राणि जनस्थाने चतुर्दशः।
येनै केन निरस्तानि स मां किं नाभिपद्यते॥26.14||

स॥ येन एकेन जनस्थाने चतुर्दशः सहस्राणि राक्षसानां निरस्तानि सः मां किं न अभिपद्यते॥

॥Sloka meanings||

येन जनस्थाने एकेन -by whom alone in Janasthana
चतुर्दशः सहस्राणि राक्षसानां निरस्तानि -
fourteen thousand Rakshasas were killed
सः मां किं न अभिपद्यते -
\why is he not protecting me?

||Sloka summary||

"The one who killed fourteen thousand Rakshasas in Janasthana , why is he not protecting me? " ||26.14||

||Sloka 26.15||

निरुद्धा रावणे नाहं अल्पवीर्येण रक्षसा।
समर्थः खलु मे भर्ता रावणं हन्तुमाहवे॥26.15||

स॥ अहं आल्पवीर्येण रक्षसा रावणेन निरुद्धा मे भर्ता आहवे रावणं हंतुं समर्थः खलु॥

॥Sloka meanings||

आल्पवीर्येण रक्षसा -
by this Rakshasa of inferior valor
रावणेन अहं निरुद्धा -
I am held captive by Ravana
आहवे रावणं हंतुं -
in the battel to kill Ravana
मे भर्ता समर्थः खलु-
my husband is capable

||Sloka summary||

"I am held captive by this Rakshasa of inferior valor. My husband is surely capable of killing Ravana in a battle." ||26.15||

||Sloka 26.16||

विराधो दण्डकारण्ये येन राक्षस पुंगवः।
रणे रामेण निहतः स मां किं नाभिपद्यते॥26.16||

स॥ येन दण्डकारण्ये रणे राक्षसपुंगवः विराधः निहतः सः मां किं न अभिपद्यते॥

॥Sloka meanings||

येन दण्डकारण्ये -
by who in the forest of Dandaka
रणे राक्षसपुंगवः -
in the battle with Rakshasa warrior
विराधः निहतः -
Viradha was killed
सः मां किं न अभिपद्यते -
why is he not protecting me?

||Sloka summary||

"The one who killed Viradha the bull among Rakshasa in a fight in the Dandaka forest, why is he not protecting me." ||26.16||

"ऎवरैते दंडकारण्यमुलो राक्षसपुंगवुलैन विराधुनि चंपाडो, अट्टि वाडुनन्नु ऎंदुकु रक्षिंचुटलेदु?" ॥26.16||

||Sloka 26.17||

कामं मध्ये समुद्रस्य लङ्केयं दुष्प्रधर्षणा।
न तु राघव बाणानां गतिरोधी ह विद्यते ||26.17||

स॥समुद्रस्य मध्ये इयं लङ्का दुष्प्रधर्षणा तु राघवबाणानां गतिरोधः न भविष्यति॥

॥Sloka meanings||

समुद्रस्य मध्ये -
in the middle of the sea
इयं लङ्का दुष्प्रधर्षणा तु -
though this Lanka is impregnable
राघवबाणानां गतिरोधः न भविष्यति -
nothing can resist Rama's arrows

||Sloka summary||

"Though this Lanka in the middle of the sea is impregnable, nothing can resist Rama's arrows." ||26.17||

||Sloka 26.18||

किन्नु तत्कारणं येन रामो धृढ पराक्रमः।
रक्षसापहृतां भार्या मिष्टां नाभ्यवपद्यते॥26.18||

स॥तत् कारणं किं नु येन दृढपराक्रमः रामः रक्षसा अपहृतां भार्या इष्टां न अभ्यवपद्यते॥

॥Sloka meanings||

तत् कारणं किं नु -
what is the reason
येन दृढपराक्रमः रामः -
because of which the highly powerful Rama
रक्षसा अपहृतां भार्या इष्टां -
his dear wife abducted by the Rakshasa
न अभ्यवपद्यते -
not able to reach

||Sloka summary||

"What is the reason because of which the highly powerful Rama is not able to reach his dear wife abducted by the Rakshasa?"||26.18||

||Sloka 26.19||

इहस्थां मां न जानीते शङ्के लक्ष्मण पूर्वजः।
जानन्नपि हि तेजस्वी धर्षणं मर्षयिष्यति॥26.19||

स॥ लक्ष्मण पूर्वजः मां इहस्थां न जानीते शंके। जानन् अपि तेजस्वी धर्षणं मर्षयिष्यति॥

॥Sloka meanings||'

लक्ष्मण पूर्वजः -
the elder brother of Lakshmana
मां इहस्थां न जानीते शंके -
does not know that I am here probably
जानन् अपि तेजस्वी - If he knew
धर्षणं मर्षयिष्यति -
would he tolerate this outrageous act?

||Sloka summary||

"Probably the elder brother of Lakshmana does not know that I am here. If he knew would that glorious one tolerate this outrageous act."||26.19||

||Sloka 26.20||

हृतेति योऽधिगत्वा मां राघवाय निवेदयेत् |
गृधराजोऽपि स रणे रावणेन निपातितः॥26.20||

स॥ यः अधिगत्वा हृतः इति राघवाय निवेदयत् सः गृधराजः अपि रावणेन रणे निपातितः।

॥Sloka meanings||

यः अधिगत्वा हृतः -
being abducted the one who knew
इति राघवाय निवेदयत् -
who can tell Raghava so?
सः गृधराजः अपि -
that king of vultures
रावणेन रणे निपातितः -
killed by Ravana in the battle.

||Sloka summary||

"That king of vultures who knows that I am abducted and hence can tell Rama, too is killed by Ravana in the battle."||26.20||

||Sloka 26.21||

कृतं कर्म महत्तेन मां तथाऽभ्यवपद्यता।
तिष्ठता रावणद्वन्द्वे वृद्धेनापि जटायुषा॥26.21||

स॥ माम् तथा अभ्यवपद्यता वृद्धेनापि रावणद्वंद्वे तिष्ठता तेन जटायुषा महत् कर्म कृतम्॥

॥Sloka meanings||

माम् तथा अभ्यवपद्यता -
me who was being carried away
वृद्धेनापि रावणद्वंद्वे तिष्ठता -
though old, stood in the duel with Ravana
तेन जटायुषा -
by that Jatayu
महत् कर्म कृतम् -
a great deed has been done

||Sloka summary||

"That Jatayu, who though old, stood by me in the duel with Ravana, did a great help".

||Sloka 26.22||

यदि मा मिह जानीयात् वर्तमानं स राघवः।
अद्य बाणै रभिक्रुद्धः कुर्याल्लोकमराक्षसम्॥26.22||

स॥सः राघवः मां इह वर्तमानं जानीयात् यदि अभिकृद्धः लोकं बाणैः अद्य अराक्षसं कुर्यात् ॥

॥Sloka meanings||

सः राघवः - that Raghava
मां इह वर्तमानं जानीयात् यदि -
if he knows that I am here
अभिकृद्धः -- being angry
लोकं बाणैः - world with his arrows
अद्य अराक्षसं कुर्यात् -
today will make it free of Rakshasas

||Sloka summary||

"If that Rama knows that I am here , then being angry he would have made this world free of Rakshasas."||26.22||

||Sloka 26.23||

विधमेच्छ पुरीं लङ्कां शोषयेच्छ महोदधिम्।
रावणस्य च नीचस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत्॥26.23||

स॥लङ्कां पुरीं विधमेच्छ महोदधिं शोषमेच्छनीचस्य रावणस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत्॥

॥Sloka meanings||

लङ्कां पुरीं विधमेच्छ -
blow away the city of Lanka
महोदधिं शोषमेच्छनीचस्य -
will drain the waters of the oceans
रावणस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत् -
destroy the name and fame of Ravana.

||Sloka summary||

"He will blow away the city of Lanka. He will drain the oceans. He will destroy the name and fame of that evil Ravana." ||26.23||

||Sloka 26.24||

ततो निहता नाधानां राक्षसीनां गृहे गृहे।
यथा हमेवं रुदती तदा भूयो नसंशयः॥26.24||

स॥ ततः अहं यथा एवं रुदती तथा गृहे गृहे निहत नाथानां राक्षसीनां भूयः न संशयः॥

॥Sloka meanings||

ततः अहं यथा एवं रुदती -
then crying like me
तथा गृहे गृहे -
similarly in every house
निहत नाथानां राक्षसीनां -
for the dead husbands of Rakshasis
भूयः न संशयः -
there is no doubt

||Sloka summary||

"Rakshasa women who lost their husbands will be crying in every house like me. I have no doubt" ||26.24||

Sita while engaged in wordy duel with Ravana said, "तपसश्च अनुपालनात्" , meaning " following the conduct of an ascetic", I am not burning you down, etc.

With Ravana not being around , feeling no such restraint to assert her superiority, Sita was unable to control her anger. We are now hearing her words of anger. The angry words of an ascetic come out sounding like curses. Sita's words here are also like that.

"I will soon see Rakshasa women who lost their husbands crying in every house like me. I have no doubt."

We will hear similar words form her in the following Slokas.

"This Lanka will soon be like a cremation ground, with its streets covered with smoke and vultures flying around"

"In this Lanka such inauspicious signs are seen, and very soon Lanka will lose its splendor."

"When the mean sinner the Rakshasa Ravana is killed , this impregnable Lanka will wither away like a widow".

" The city of Lanka which had many auspicious celebrations, having lost the king will remain like a woman with the death of her husband."

"Very soon I will surely hear the sounds of distress, distressful cries of Rakshasa women from every house".

||Sloka 26.25||

अन्विष्य रक्षसां लङ्कां कुर्याद्रामः सलक्ष्मणः।
न हि ताभ्यां रिपुर्दृष्टो मुहूर्तमपि जीवति॥26.25||

स॥ सलक्ष्मणः रामः रक्षसां लङ्कां अन्विष्य कुर्यात् ताभ्यां दृष्टः रिपुः मुहूर्तं अपि न जीवति हि ॥

॥Sloka meanings||

सलक्ष्मणः रामः -
Rama along with Lakshmana
रक्षसां लङ्कां अन्विष्य -
having found Lanka of Rakshasas
कुर्यात् ताभ्यां दृष्टः रिपुः -
the enemies seen by them
मुहूर्तं अपि न जीवति हि -
will not live even for a moment

||Sloka summary||

"If only Rama along with Lakshmana reach this Lanka, the enemies cannot stand in their sight even for a moment".||26.26||

||Sloka 26.26||

चिताधूमाकुलपथा गृधमण्डल संकुला |
अचिरेण तु लङ्केयं श्मशान सदृशीभवेत् ||26.26||

स॥ इयं लङ्का अचिरेण चिताधूमकुलपथा गृथमंडल संकुला श्मशान सदृशी भवेत्॥

॥Sloka meanings||

इयं लङ्का अचिरेण -
Lanka (will) soon be
चिताधूमकुलपथा -
with its streets covered with smoke
गृथमंडल संकुला -
with groups of vultures (flying around)
श्मशान सदृशी भवेत् -
will be like a cremation ground

||Sloka summary||

"This Lanka will soon be like a cremation ground with its streets covered with smoke , with vultures flying around."||26.26||

||Sloka 26.27||

अचिरेणैव कालेन प्राप्स्याम्येव मनोरथम्।
दुष्प्रस्थानोऽय माख्याति सर्वेषां वो विपर्ययम्॥26.27||

स॥ अचिरेण कालेन मनोरथं प्राप्स्यमेव अयं दुष्प्रस्थानः सर्वेषां
वः विपर्ययम् आख्याति ॥

॥Sloka meanings||

अचिरेण कालेन -
very soon
मनोरथं प्राप्स्यमेव -
my desire will be fulfilled
अयं दुष्प्रस्थानः -
bad behavior of all of you
सर्वेषां वः विपर्ययम् आख्याति -
indicates a reversal of fate.

||Sloka summary||

"Very soon my desire will be fulfilled. The bad behavior of all of you, indicates a reversal of fate." ||26.27||

||Sloka 26.28||

यादृशा नीह दृश्यंते लङ्काया मशुभानि वै।
अचिरेण तु कालेन भविष्यति हतप्रभा॥26.28||

स॥ इह लंकायां यादृशानि अशुभानि दृश्यंते अचिरेणैव कालेन (लङ्का) हतप्रभा भविष्यति॥

॥Sloka meanings||

इह लंकायां -
In this Lanka
यादृशानि अशुभानि दृश्यंते -
with the kind of inauspicious signs seen
अचिरेणैव कालेन - very soon
(लङ्का) हतप्रभा भविष्यति -
Lanka will lose its splendor.

||Sloka summary||

"In this Lanka such inauspicious signs are seen that very soon Lanka will lose its splendor." ||26.28||

||Sloka 26.29||

नूनं लङ्का हते पापे रावणे राक्षसाधमे।
शोषं यास्यति दुर्धर्षा प्रमदा विधवा यथा॥26.29||

स॥ पापे राक्षसाधमे रावणे हते दुर्धर्षा लङ्का नूनं विधवा प्रमदा यथा शोषं यास्यति॥

॥Sloka meanings||

पापे राक्षसाधमे रावणे हते -
When the mean sinner, the Rakshasa Ravana is killed
दुर्धर्षा लङ्का नूनं -
this impregnable Lanka too
विधवा प्रमदा यथा शोषं यास्यति -
Lanka will wither away like a widow

||Sloka summary||

"When the mean sinner, the Rakshasa Ravana is killed , this impregnable Lanka will wither away like a widow." ||26.29||

||Sloka 26.30||

पुण्योत्सवसमुत्था च नष्टभर्त्री स राक्षसी।
भविष्यति पुरी लंका नष्टभर्त्री यथाऽङ्गना॥26.30||

स॥ पुण्योत्सव समुत्था लंकापुरी नष्टभर्त्री नष्टभर्त्री अङ्गना यथा भविष्यति ॥

॥Sloka meanings||

पुण्योत्सव समुत्था लंकापुरी -
city of Lanka with many auspicious celebrations
नष्टभर्त्री स राक्षसी -
with the loss of King along with all Rakshasas
नष्टभर्त्री अङ्गना यथा भविष्यति -
will be like a woman who lost her husband

||Sloka summary||

"Along with Rakshasa women, the city of Lanka which had many auspicious celebrations, having lost the king, will remain like a woman with the death of her husband."

||Sloka 26.31||

नूनं राक्षसकन्यानां रुदन्तीनां गृहे गृहे।
श्रोष्यामि न चिरादेव दुःखार्ताना मिह ध्वनिम्॥26.31||

स॥ न चिरादेव इह गृहे गृहे दुःखार्तानां रुदन्तीनां राक्षसकन्यानां ध्वनिं नूनं श्रोष्यामि॥

॥Sloka meanings||

न चिरादेव इह गृहे गृहे -
very soon in every house
दुःखार्तानां रुदन्तीनां -
crying in distress
राक्षसकन्यानां ध्वनिं -
sounds of Rakshasa women
नूनं श्रोष्यामि -
will surely hear

||Sloka summary||

"Very soon, I will surely hear the sounds of distressful cries of Rakshasa women from every house." ||26.31||

||Sloka 26.32||

सान्धकारा हतद्योता हत राक्षसपुङ्गवा।
भविष्यति पुरी लङ्का निर्दग्धा रामसायकैः॥26.32||

स॥ लङ्कापुरी रामसायकैः निर्दग्धा स अन्धकारा हतद्योता हतराक्षस पुङ्गवा भविष्यति ॥

॥Sloka meanings||

लङ्कापुरी रामसायकैः निर्दग्धा -
city of Lanka will be totally burnt by the arrows of Rama
स अन्धकारा हतद्योता -
filled with darkness losing its splendor
हतराक्षस पुङ्गवा भविष्यति -
with all Rakshasa warriors killed (by the arrows of Rama)

||Sloka summary||

"The city of Lanka will be totally burnt, filled with darkness losing its splendor. All the Rakshasa warriors will be killed by the arrows of Rama." ||26.32||

||Sloka 26.33,34||

यदि नाम स शूरो मां रामो रक्तान्तलोचनः।
जानीयाद्वर्तमानां हि रावणस्य निवेशने॥26.33||

अनेन तु नृशंसेन रावणे नाधमेन मे।
समयो यस्तु निर्दिष्टः तस्यकालोऽयमागतः॥26.34||
स च मे विहितो मृत्युरस्मिन् दुष्टे न वर्तते।

स॥ यदि रक्तांतलोचनः सः रामः रावणस्य निवेशने वर्तमानां यदि नाम जानीयात् । नृशंसेन अधमेन अनेन रावणेन यः समयः मे निर्दिष्टः तस्यअयं कालः आगतः। मेविहितः सः मृत्युः अस्मिन् दुष्टेन वर्तते॥

॥Sloka meanings||

यदि रक्तांतलोचनः सः रामः -
If only the heroic Rama with blood shot eyes
रावणस्य निवेशने वर्तमानां -
at Ravana's palace present
यदि नाम जानीयात् - that I am here
नृशंसेन अधमेन अनेन रावणेन -
by the cruel and lowly person Ravana
यः समयः मे निर्दिष्टः -
the time limit been set for me
तस्यअयं कालः आगतः -
that will be time set for him
मेविहितः सः मृत्युः -
the death set for me
अस्मिन् दुष्टेन वर्तते -
will be fixed for him

||Sloka summary||

If only the heroic Rama with blood shot eyes knows that I am in the Ravana's palace, the time limit been set by this lowly person Ravana, that will be the time set for him. The death fixed for me will be fixed for him.

||Sloka 26.35||

अकार्यं ये न जानन्ति नैरृताः पापकारिणः।
अधर्मात्तु महोत्पातो भविष्यति हि सांप्रतम् ||26.35||
नैते धर्मं विजानन्ति राक्षसाः पिशिताशनाः।

स॥ पापकारिणः ये नैर्रुताः अकार्यं न जानन्ति । अधर्मात् संप्राप्तं महोत्पातः भविष्यति ।पिशिताशनाः एते रक्षसाः धर्मं न विजानन्ति ॥

॥Sloka meanings||

पापकारिणः ये नैर्रुताः -
these demoniac sinners
अकार्यं न जानन्ति -
do not know the forbidden acts
अधर्मात् संप्राप्तं -
due to improper acts
महोत्पातः भविष्यति -
great calamities will happen
पिशिताशनाः एते रक्षसाः -
these flesh-eating Rakshasas
धर्मं न विजानन्ति -
do not know righteous conduct

||Sloka summary||

"These sinners do not know the forbidden acts. Due to improper acts great calamities will happen. These flesh-eating Rakshasas do not know righteous conduct." ||26.35||

||Sloka 26.36, 37||

ध्रुवं मा प्रातराशार्थे राक्षसः कल्पयिष्यति॥36||
साऽहं कथम् करिष्यामि तं विना प्रियदर्शनम्।
रामं रक्तान्तनयनं अपस्यन्ती सुदुःखिता॥26.37||

स॥ राक्षसः ध्रुवं मां प्रातराशार्थे कल्पयिष्यति । सा अहं प्रियदर्शनम् तं विना कथं करिष्यामि । रक्तान्तनयनम् रामं अपश्यन्ती सुदुःखिता॥

॥Sloka meanings||

राक्षसः ध्रुवं मां -
these Rakshasas will definitely
प्रातराशार्थे कल्पयिष्यति -
make a morning meal of me
सा प्रियदर्शनम् तं विना-
without the Rama who is pleasing to the eyes.
अहं कथं करिष्यामि -
What can I do?
रक्तान्तनयनम् रामं -
Rama the one with reddish tinge in his eyes
अपश्यन्ती सुदुःखिता -
unable to see( him) I am distressed very much

||Sloka summary||

"These Rakshasas will definitely make a morning meal of me. What can I do without the Rama who is pleasing to the eyes? Unable to see the one with reddish tinge in his eyes I am distressed very much." ||26.36,37||

||Sloka 26.38||

यदि कश्चित्प्रदातामे विषस्याद्य भवेदिह।
क्षिप्रं वैवस्वतं देवं पश्येयं पतिना विना॥26.38||

स॥ अद्य मे विषस्य प्रदाता कश्चित् इह भवेत् यदि पतिना विना क्षिप्रं देवं वैवस्वतं पश्येयम्॥

॥Sloka meanings||

अद्य मे विषस्य प्रदाता -
today one who can give poison (is)
कश्चित् इह भवेत् यदि -
If there is a person here
पतिना विना क्षिप्रं -
being without my lord
देवं वैवस्वतं पश्येयम् -
ready to see the Lord of death

||Sloka summary||

"If there is a person who can give poison is here, I am ready to see the Lord of death without my lord." ||26.38||

||Sloka 26.39||

ना जाना ज्जीवतीं रामः स मां लक्ष्मणपूर्वजः।
जानंतौ तौ न कुर्यातां नोर्व्यां हि मम मार्गणम्॥26.39||

स॥ लक्ष्मणपूर्वजः सः रामः माम् जीवतीं नाजानात् तौ जानंतौ मम मार्गणं उर्व्याम् न कुर्यताम् इति न॥

॥Sloka meanings||

लक्ष्मणपूर्वजः सः रामः -
that Rama the elder brother of Lakshmana
माम् जीवतीं नाजानात् -
does not know that I am living
तौ जानंतौ - If they knew
मम उर्व्याम् मार्गणं -
search for me all over the world
न कुर्यताम् इति न - will surely do

||Sloka summary||

"That Rama the elder brother of Lakshmana does not know that I am living . If they knew they would not have left searching all over." ||26.39||

||Sloka 26.40||

नूनं ममैव शोकेन स वीरो लक्ष्मणाग्रजः।
देवलोक मितोयातः त्यक्त्वा देहं महीपते॥26.40||

स॥ वीरः लक्ष्मणाग्रजः सः मम शोकेनैव महीतले देहं त्यक्त्वा इतः देवलोकं यातः नूनं॥

॥Sloka meanings||

वीरः लक्ष्मणाग्रजः -
The heroic elder brother of Lakshmana
सः मम शोकेनैव -
in distress for me
महीतले देहं त्यक्त्वा इतः -
may have left his body on the earth
देवलोकं यातः नूनं -
surely went to the abode of gods

||Sloka summary||

"The heroic elder brother of Lakshmana may have left his body on the earth in distress , and surely went to the abode of gods." ||26.40||

||Sloka 26.41||

धन्या देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्चपरमर्षयः।
मम पश्यन्ति ये नाथं रामं राजीव लोचनम्॥26.41||

स॥ मम नाथं राजीवलोचनम् रामं ये पश्यन्ति देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः धन्याः॥

॥Sloka meanings||

मम नाथं - my husband
राजीवलोचनम् रामं ये पश्यन्ति -
see Rama who has eyes like that of lotus petals
देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः धन्याः -
the gods along with the Gandharvas, Siddhas and the great sages will be blessed

||Sloka summary||

"राजीवलोचनुडगु ना रामुनि चूचिन गंधर्वुलु, सिद्धुलु, ऋषुलतो कूडिन देवुलु धन्युलु." ||26.41||

"Seeing my husband who has eyes like that of lotus petals, the gods along with the Gandharvas, Siddhas and the great sages will be blessed." ||26.41||

||Sloka 26.42||

अथवा किन्नु तस्यार्थो धर्मकामस्य धीमतः।
मया रामस्य राजर्षेर्भार्यया परमात्मनः॥42||

स॥ अथवा धर्मकामस्य धीमतः राजर्षेः परमात्मनः तस्य रामस्य भार्यया मया अर्थः न हि॥

Tilaka Tika says - अथ वेति। धर्मकामस्य हि भार्या अर्थः , अयं तु न तथा। तदेव आह, धीमतः अत्मानात्म विवेकवतः अत एव परमात्मनः परमात्म ब्रह्मात्मना स्थितस्य जीवन्मुक्तस्य तस्य मया अ अर्थः। अनेन वैराग्यदाप्रवृत्तिरिति सूचितम्॥

॥Sloka meanings||

अथवा धर्मकामस्य धीमतः -
Or else the wise one ever seeking dharma
राजर्षेः परमात्मनः -
the royal sage , the supreme self
मया तस्य रामस्य भार्यया अर्थः न हि -
lost interest in me, Rama's wife.

||Sloka summary||

"Or else the wise one ever seeking dharma, the royal sage , the supreme self has lost interest in me, his wife."||26.42||

Losing interest in one's wife means one is no longer pursuing Dharma as applied to a householder, or may have developed indifference to worldly objects and life.
Ramayana Tilaka adds the following comment.

" एतेन भार्या विना धर्मसिद्धिर् न भवति इति ध्वनितम्।
अनेन वैराग्यादग्रवृत्तिरिति सूचितम्।
तथाच श्रुतिः " यत् कर्तव्यं तदनया सह"

This implies that without wife pursuit of Dharma ( householder) is not possible. Also implies possibility of "Vairagya". That is why Shrutis say- " What is to be done shall be done with wife by his side ",thus establishing the primacy of wife in Grihastha Ashrama.

||Sloka 26.43||

दृश्यमाने भवेत्प्रीतिः सौहृदं नास्त्यपश्यतः।
नाशयंति कृतघ्नास्तु न रामो नाशयिष्यति॥26.43||

स॥ दृश्यमाने प्रीतिः भवेत् अपश्यतः सौहृदं नास्ति। कृतघ्नाः नाशयंति रामस्तु न नाशयिष्यति॥

॥Sloka meanings||.

दृश्यमाने प्रीतिः भवेत् -
When one keeps seeing love will happen
अपश्यतः सौहृदं नास्ति -
do not see, even friendship will not last.
कृतघ्नाः नाशयंति -
for ungrateful one's it perishes
रामस्तु न नाशयिष्यति -
In Rama it does not perish

||Sloka summary||

"When one keeps seeing love will happen. If you do not see, even friendship does not last. For the ungrateful one's love perishes. Rama's love will not perish." ||26.43||

||Sloka 26.44||

किं नु मे नगुणाः केचित् किंवा भाग्यक्षयो मम।
याsहं सीदामि रामेण हीना मुख्येन भामिनी॥26.44||

स॥ भामिनी या अहं मुख्येन रामेण विना सीदामि मेकेचित् गुणाः न किं नु । किं वा मम भाग्यक्षयः ( अबहवत्)||

||Sloka meanings||

भामिनी या अहं -
A charming lady that I am
मुख्येन रामेण विना सीदामि -
that I am able to live without Rama
मे केचित् गुणाः न किं नु? -
does it mean that some qualities are not in me?
किं वा मम भाग्यक्षयः (अभवत्)-
Is my fortune diminished?"

||Sloka summary||

" A charming lady that I am , and that I am able to live without Rama , does it mean that some qualities are not in me? Is my fortune diminished?" ||26.44||

||Sloka 26.45||

श्रेयो मे जीवितान् मर्तुं विहीनया महात्मनः।
रामादक्लिष्ट चारित्रात् शूरात् शत्रुनिबर्हणात्॥45||

स॥ अक्लिष्टचारित्रात् शूरात् शत्रुनिबर्हणात् महात्मनः रामात् विहीनयाः मे जीवितात् मर्तुं श्रेयः॥

॥Sloka meanings||

अक्लिष्टचारित्रात् शूरात् -
of blemish less character and who is heroic
शत्रुनिबर्हणात् -
who can destroy his enemies.
महात्मनः रामात् विहीनयाः -
separated from the great soul Rama
मे जीवितात् मर्तुं श्रेयः -
It is better for me to die instead of living

||Sloka summary||

"It is better for me to die instead of living separated from the great soul Rama who is of blemish less character, who is heroic, who can destroy his enemies."||26.45||

||Sloka 26.46||

अथवा न्यस्तशस्त्रौ तौ वने मूलफलाशिनौ।
भ्रातरौ हि नरश्रेष्टौ संवृतौ वनगोचरौ॥26.46||

स॥ अथवा नरश्रेष्ठौ तौ भ्रातरौ न्यस्त शस्त्रौ वने मूलफलासिनौ वनगोचरौ संवृतौ॥

॥Sloka meanings||

अथवा नरश्रेष्ठौ तौ भ्रातरौ -
Or maybe those two brothers, best among men
न्यस्त शस्त्रौ - laid down their arms
वने मूलफलासिनौ -
living on fruits and roots in the forest
वनगोचरौ संवृतौ -
roaming the forest as ascetics

||Sloka summary||

"Or maybe those two brothers, best among men, laid down their arms and are roaming the forest as ascetics living on fruits and roots". ||26.46||

||Sloka 26.47||

अथवा राक्षसेन्द्रेण रावणेन दुरात्मना।
छद्मना घातितौ शूरौ भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ॥26.47||

स॥ अथवा शूरौ भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ दुरात्मना राक्षसेंद्रेण रावणेन छद्मना घातितौ॥

॥Sloka meanings||

अथवा शूरौ भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ -
Or maybe the two heroic brothers
दुरात्मना राक्षसेंद्रेण रावणेन -
by that king of Rakshasas Ravana
छद्मना घातितौ -
killed through subterfuge

||Sloka summary||

"Or maybe the two heroic brothers would have been killed using subterfuge by that cruel king of Rakshasas Ravana." ||26.47||

||Sloka 26.48||

साऽहमेवं गते काले मर्तु मिच्छामि सर्वथा।
न च मे विहितो मृत्यु रस्मिन् दुःखेऽपि वर्तति॥26.48||

स॥ एवं गते काले सा अहं सर्वथा मर्तुं इच्छामि । अस्मिन् दुःखे अपि मे मृत्युः विहितः न वर्तते॥

॥Sloka meanings||

एवं गते काले सा -
In these circumstances
अहं सर्वथा मर्तुं इच्छामि -
by all means I wish to die
अस्मिन् दुःखे अपि -
In this sorrow also
मे मृत्युः विहितः न वर्तते -
death seems to be not possible

||Sloka summary||

"In these circumstances by all means I wish to die. In this sorrow even the death seems to be not possible." ||26.48||

||Sloka 26.49||

धन्याः खलु महात्मानो मुनयः त्यक्त किल्बिषाः।
जितात्मानो महाभागा येषां न स्तः प्रियाप्रिये॥26.49||

स॥ महात्मनः त्यक्तकिल्बिषाः जितात्मनः महाभागाः मुनयः धन्याः खलु येषाम् प्रिया अप्रिये न स्तः॥

॥Sloka meanings||

महात्मनः त्यक्तकिल्बिषाः -
great men who have given up all sins
जितात्मनः महाभागाः -
the exalted ones who have won over the Self
मुनयः धन्याः खलु - t
the sages are indeed blessed
येषाम् प्रिया अप्रिये न स्तः-
for them the pleasure or displeasure does not exist

||Sloka summary||

"Great men who have given up all sins, the exalted ones who have won over the Self, the sages are indeed blessed . For them the pleasure or displeasure does not exist." ||26.49||

||Sloka 26.50||

प्रियान्न संभवेत् दुःखं अप्रियादधिकं भयं।
ताभ्यां हि ये नियुज्यंते नमस्तेषां महात्मनाम्॥26.50||

स॥ प्रियात् दुःखं अप्रियात् अधिकं भयं न संभवेत् ये ताभ्यां वियुज्यंते तेषां महात्मनां नमः॥

॥Sloka meanings||

प्रियात् दुःखं -
sorrow from pleasing act
अप्रियात् अधिकं भयं -
or fear from unpleasant act
न संभवेत् - does not happen
ये ताभ्यां वियुज्यंते -
those who have distanced themselves from these dualities
तेषां महात्मनां नमः -
they are great souls. salutations to them.

||Sloka summary||

"Sorrow from pleasing act , or fear from unpleasant act does not happen to them. Those who have distanced themselves from these dualities, they are great souls. Salutations to them." ||46.50||

||Sloka 26.51||

साऽहं त्यक्ता प्रियार्हेण रामेण विदितात्मना |
प्राणां स्त्यक्ष्यामि पापस्य रावणस्य गता वशम्॥26.51||

स॥ प्रियेणैव विदितात्मना रामेण त्यक्ता पापस्य रावणस्य वशम् गता सा अहं प्राणां तक्ष्यामि ॥

॥Sloka meanings||

प्रियेणैव विदितात्मना रामेण त्यक्ता -
separated from the knower of Self Rama, who deserves pleasant things
पापस्य रावणस्य वशम् गता -
being under the control of the sinner Ravana,
सा अहं प्राणां तक्ष्यामि -
I shall give up this life

||Sloka summary||

Separated from Rama who is a realized self, being under the control of the sinner Ravana, I shall give up this life..

This is the last Sloka of this Sarga. In the previous Sloka we hear another thought from Sita.

That is a very important thought.

Great men who have given up all sins, the exalted ones who have won over the self, and the sages are blessed . For them the pleasure or displeasure does not exist. Sorrow from a pleasing act , or fear from an unpleasant act does not happen to them. Those who have distanced themselves from these dualities are great souls. Salutations to them".

Whatever be the sorrow or the pleasure , one has to remain unperturbed by these twin entanglements

It is as poet is making the point that one should face sorrows and joys with equanimity. Valmiki makes us hear his thoughts from Sita.

That is also the inner meaning we hear from twenty sixth Sarga.

Thus ends the twenty sixth Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed by the first poet sage Valmiki

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे षड्विंशस्सर्गः॥.

॥ ओम् तत् सत्॥

॥om tat sat||