Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 28
"Sita in sorrow".

The Sarga begins with the sound of birds cooing, seemingly bringing good news to Sita. However, her mind remains haunted by the threats of Ravana and the Rakshasa women.. .

The following narration begins describing Sita's state of mind

||Sloka 28.01||

सा राक्षसेंद्रस्य वचो निशम्य
तद्रावण स्या प्रिय मप्रियार्ता।
सीता वितत्रास यथा वनांते
सिंहाभिपन्ना गजराजकन्या॥28.01||

स॥ राक्षसेंद्रस्य तत् अप्रियं वचः निशम्य अप्रियार्ता सा सीता वनांते सिंहाभिपन्न गजराजकन्या इव वितत्रास॥

Tilaka TiKa says- वचो निशम्य संस्मृत्य, अप्रियार्ता अप्रियेण प्रियसंयोग अभावेन, आर्ता दुःखिता |

||Sloka meanings||

राक्षसेंद्रस्य तत् अप्रियं वचः निशम्य -
having heard the unpleasant words of the king of Rakshasas
अप्रियार्ता सा सीता वितत्रास -
bereft of her husband, that Sita was terrified
गजराजकन्या इव -
like the young elephant princess
वनांते सिंहाभिपन्न-
confronted by the lion in the deep forest

||Sloka summary||

"Remembering the unpleasant words spoken by the king of Rakshasas, Sita, who was anxious to be with her husband, felt terrified like a young elephant princess caught by a lion in the middle of the forest." ||28.01||

This Sarga takes place after Trijata's dream, which has good forebodings for Sita. In this context the appropriate meaning for निशम्य is 'having remembered' the vile words of Ravana, Sita was again terrified .

||Sloka 28.02||

सा राक्षसी मध्यगताच भीरु
र्वाग्भिर्भृशं रावण तर्जिता च।
कांतारमध्ये विजने विसृष्टा
बालेव कन्या विललाप सीता॥28.02||

स॥ भीरुः भृशं वाग्भिः रावण तर्जिता च राक्षसीमध्यगता च सा सीता विजने कांतारमध्ये विशृज्य बाला कन्या इव विललाप॥

॥Sloka meanings||

भीरुः भृशं वाग्भिः रावण तर्जिता च -
timid lady, threatened by Ravana's terrible words
राक्षसीमध्यगता च सा सीता -
Sita, surrounded by Rakshasa women
विजने कांतारमध्ये विशृज्य बाला कन्या इव -
like a young girl left alone in a desolate forest
विललाप - cried

||Sloka summary||

"The timid lady surrounded by Rakshasa women, threatened by Ravana's terrible words wept like a young girl left alone in a desolate forest. ||28.02||

Previously, Sita had emphatically told Ravana that he could not escape from Dasarathi
- "असंशयं दाशरथेर्नमोक्ष्यसे";

She had also proudly told the Rakshasa women that her husband was her master, even if he was poor or without a kingdom. However, after being threatened by the Rakshasas, Sita blames herself for her misfortunes, calling herself "अल्पपुण्या" (lacking in merit) and "कृपणा" (miserable). She goes as far as saying "न हि जीवितेः अर्थो" (there is no purpose to this life). All of this shows that Sita is unable to control her mind.

Despite being happy to hear Trijata's dream and the positive omens recalled by Trijata, Ravana's words still reverberate in her mind. Thus, Sita is still unable to find peace.

Poet says that with none of her people being near, she cries like a girl left in the middle of a forest.

||Sloka 28.03||

सत्यं बतेदं प्रवदंति लोके
नाकालमृत्युर्बवतीतिसंतः।
यत्राहमेवं परिभर्त्स्य माना
जीवामि किंचित् क्षणमप्यपुण्या॥ 3||

स॥ लोके अकालमृत्युः न भवति इति इदं सत्यं सन्तः प्रवदंति। यत्र एवं परिभर्त्स्यमाना अपुण्या अहं दीना क्षणं अपि जीवति बत॥

॥Sloka meanings||

लोके अकालमृत्युः न भवति इति -
that untimely death will not happen in this world
इदं सत्यं सन्तः प्रवदंति -
this truth is stated by elders
यत्र एवं परिभर्त्स्यमाना अपुण्या -
this way threatened and living without merits
अहं दीना क्षणं अपि जीवति बत-
I am living pitiably even for a moment is surely because of that

||Sloka summary||

"The elders say that untimely death will not happen in this world. That seems to be true. Even though I am threatened like this, I am living pitifully even for a moment, surely due to a lack of merits." ||28.03|

In her sorrow, Sita blames herself for all her miseries

||Sloka 28.04||

सुखाद्विहीनं बहुदुःखपूर्णं
इदं तु नूनं हृदयंस्थिरं मे।
विशीर्यते यन्न सहस्रधाऽद्य
वज्राहतं शृंग मिवाचलस्य॥28.04||

स॥ सुखात् विहीनं बहुदुःखपूर्णं इदं मे हृदयं नूनं स्थिरं यत् वज्राहतं अचलस्य शृंगमिव सहस्रथा अद्य नविशीर्यते॥28.04||

||Sloka meanings||

सुखात् विहीनं बहुदुःखपूर्णं -
Although without happiness and filled with agony
इदं मे हृदयं नूनं स्थिरं -
my heart is surely hard
यत् वज्राहतं अचलस्य शृंगमिव -
like the summit of a mountain hit by Thunderbolt
सहस्रथा अद्य न विशीर्यते - does not break into a thousand pieces

||Sloka summary||

"Although I am without happiness and filled with agony , my heart is hard and does not break into thousand pieces like the mountain hit by Vajrayutha." ||28.04||

||Sloka 28.05||

नैवास्ति दोषं ममनून मत्र
वध्याह मस्याऽप्रियदर्शनस्य।
भावं न चास्याह मनु प्रदातु
मलं द्विजो मंत्रमिवाऽद्विजाय॥28.05||

स॥ अहं अप्रियदर्शनस्य अस्य वध्या अत्र मम दोषः न इव अस्ति (यदि) । अहं अस्य भावं द्विजः अद्विजाय मंत्रमिव अनुप्रदातुं न अलम् ||28.05||

Tilaka Tika says- अत्र ईदृशे विषये प्राणत्यागोऽपि नदोषं अस्ति। यतः अहम् अस्य वध्या। एवं च दुर्मरण दोषस्य दुर्वारत्वेन दोषा अभावोक्तिरिति भावः॥28.05||

||Sloka meanings||

अहं अप्रियदर्शनस्य अस्य वध्या -
Set to be killed by the ugly one
अत्र मम दोषः न इव अस्ति (यदि) -
(If I were to die) there is no fault.
अहं अस्य भावं अनुप्रदातुं न अलम् -
I cannot surrender to his wishes
अद्विजाय मंत्रमिव -
like (the Brahmin who would not part) his knowledge to a others

||Sloka summary||

""Set to be killed by the ugly one, if I were to die, there is no fault. I cannot surrender myself to him like the Brahmin who would not share his knowledge with a non-Brahmin." ." ||28.05||

||Sloka 28.06||

नूनं ममांगा न्यचिरा दनार्य
श्शस्त्रै श्शितै श्चेत्स्यति राक्षसेंद्रः।
तस्मिन्नागच्छति लोकनाथे
गर्भस्थजंतोरिव शल्य कृन्तः॥28.06||

स॥ लोकनाथे तस्मिन् आनागच्छति अनार्यः राक्षसेंद्रः शल्यकृंतः गर्भस्थ जंतोरिव मम अंगानि नूनं श्शितैः शत्रैः छेत्स्यति॥28.06||

Rama Tika says- लोकनाथे तस्मिन् रामे अनागच्छति सति अनार्यः क्षुद्रो रावणः मम अङ्गानि गर्बस्थ जन्तोः दितिर्गर्भस्थ पवनस्य अङ्गानि शल्यकृन्तः इन्द्रः इव छेत्स्यति | गोविन्दराज टीकालो शल्यकृन्तः नापितः।

॥Sloka meanings||

लोकनाथे तस्मिन् आनागच्छति -
(if) the lord of the world does not come here
अनार्यः राक्षसेंद्रः - vile king of Rakshasas
नूनं शत्रैः मम अंगानि छेत्स्यति -
will surely cut my limbs into pieces with sharp weapons
शल्यकृंतः गर्भस्थ जंतोरिव -
like a barber cutting the fetus in the womb

||Sloka summary||

"If he, the lord of the world, does not come here, the vile king of Rakshasas will cut me to pieces like the barber who cuts the fetus with a sharp knife." ||28.06||

||Sloka 28.07||

दुःखं बतेदं ममदुःखिताया
मासौ चिरायाधिगमिष्यतौ द्वौ।
बद्दस्य वध्यस्य तथा निशांते
राजापराधादिव तस्करस्य॥28.07||

स॥ राजापराधात् बद्धस्य निशांते वध्यस्य तस्करस्य इव दुःखितायाः मम द्वौ मासौ चिरायाधिगमिष्यतः इदं दुःखं बत ||

Tilaka Tika says- त्वत्तो वियुक्ता अत एव अल्पभाग्याऽहम्॥ विपद्यामि विनस्यामि।

Govindaraja Tika says- चिराया दुःखितायाः मम द्वौ मासौ वधस्य अवधिभूतौ अभिगमिष्यतः।इदं दुःखं बत। कस्य दुःखम् इव? राजापराधात् बद्धस्य तथा निशान्ते वध्यस्य तस्करस्य इव दुःखम्।

॥Sloka meanings||

राजापराधात् बद्धस्य -
caught due to offending the king
निशांते वध्यस्य तस्करस्य इव -
like a thief waiting to be killed at the dawn
दुःखितायाः मम -
for me in this sorrow
द्वौ मासौ चिरायाधिगमिष्यतः -
two months is a long time to wait
इदं दुःखं बत -
alas this grief

||Sloka summary||

"For me sorrowing, this two months is a long time to wait. I am like the thief caught due to offending the king, and waiting overnight to be killed at the daybreak." ||28.07||

||Sloka 28.08||

हा राम हा लक्ष्मण हा सुमित्रे
हा राममाताः सह मे जनन्या।
एषा विपद्या म्यह मल्पभाग्या
महार्णवे नौरिव मूढवाता॥28.08||

स॥हाराम हा लक्ष्मण हा सुमित्रे हा राममाताः मे जनन्या सह अल्पभाग्या एषा अहं महाणवे मूढवाता नौरिव विपद्यामि॥

॥Sloka meanings||

हाराम हा लक्ष्मण - O Rama, O Lakshmana
हा सुमित्रे हा राममाताः - O Sumitra ,O mother of Rama
मे जनन्या सह - O mother ओ जननी भूमाता !
अल्पभाग्या विपद्यामि- me with ill luck going to perish,
मूढवाता नौरिव -like a ship caught in the whirlwind
एषा अहं महार्णवे- in the middle of the ocean

||Sloka summary||

"Oh Rama, Oh Lakshmana, Oh Sumitra, Oh Rama's mother, Oh my own mother, I am an ill-starred woman going to perish, like the ship caught in a whirlwind in the midst of an ocean." ||28.08||

||Sloka 28.09||

तरस्विनौ धारयता मृगस्य
सत्वेन रूपं मनुजेंद्र पुत्रौ।
नूनं विशस्तौ मम कारणात्तौ
सिंहर्षभौ द्वाविव वैद्युतेन॥9||

स॥मृगस्य रूपं धारयता सत्वेन तरस्विनौ तौ मनुजेंद्रपुत्रौ वैद्युतेन द्वौ सिंहर्षभौ इव मम कारणात् नूनम् विशस्तौ॥

Govindaraja Tika says- मृगस्य रूपं धारयता सत्वेन जन्तुना मम कारणात् मन्निमित्तम् विशस्तौ हिंसितौ। द्वौ सिंहर्षभाविव द्वौ सिंहाविव द्वौ वृषभाविव इत्यर्थः | वैद्युतेन अशनिना॥

॥Sloka meanings||

मृगस्य रूपं धारयता सत्वेन -
by the creature in the guise of a deer
तरस्विनौ तौ मनुजेंद्रपुत्रौ -
the two powerful princes
वैद्युतेन द्वौ सिंहर्षभौ इव -
like the two lions hit by a lightning
मम कारणात् नूनम् विशस्तौ-
surely died because of me

||Sloka summary||.

"The two powerful princes must have been killed by the creature in the guise of a deer on my account, like the two mighty lions are killed by the bolt of lightning." ||28.09||

||Sloka 28.10||

नूनं स कालो मृगरूपधारी
मा मल्पभाग्यां लुलुभे तदानीम्।
यत्रार्यपुत्रं विससर्ज मूढा
रामानुजं लक्ष्मणपूर्वजं च॥28.10||

स॥नूनं स कालः मृगरूपधारी तदानीं अल्पभाग्यां मूढा मां लुलुभे यत्र रामानुजं लक्ष्मणपूर्वजम् आर्यपुत्रं च विससर्ज॥

॥Sloka meanings||

नूनं स कालः मृगरूपधारी -
Surely that is the fate in the guise of a deer
तदानीं अल्पभाग्यां मूढा मां लुलुभे -
tempted this unfortunate and foolish soul
रामानुजं लक्ष्मणपूर्वजम् आर्यपुत्रं च विससर्ज -
drove away Rama's brother and Lakshmana's elder brother

"Surely that is the fate in the guise of a deer that tempted this unfortunate soul which sent away Rama's brother and Lakshmana's elder brother." ||28.10||

||Sloka 28.11||

हाराम सत्यव्रत दीर्घबाहो
हा पूर्ण चंद्र प्रतिमानवक्त्र।
हा जीवलोकश्च हितः प्रियश्च
वध्यां न मां वेत्सि हि राक्षसानाम्॥28.11||

स॥सत्यव्रत दीर्घबाहो हा राम हा पूर्णचंद्र प्रतिमान वक्त्रहा जीवलोकस्य हितः प्रियश्च माम् रक्षसानां वध्यां न वेत्सि॥

॥Sloka meanings||

सत्यव्रत दीर्घबाहो हा राम -
committed to truth, long armed Rama
हा पूर्णचंद्र प्रतिमान वक्त्रहा -
whose face resembles a shining full moon
जीवलोकस्य हितः प्रियश्च -
benefactor of the world of beings, dear to every one
माम् रक्षसानां वध्यां न वेत्सि-
do you not know that I am to be killed by the Rakshasas?

||Sloka summary||

"Oh the one committed to truth! Oh the long-armed one! Oh Rama whose face shines like a full moon! Oh beloved of the world, dear to everyone! You do not know that I am to be killed by the Rakshasas." ||28.11||

||Sloka 28.12||

अनन्य दैवत्व मियं क्षमा च
भूमौ च शय्या नियमश्च धर्मे।
पतिव्रता त्वं विफलं ममेदं
कृतं कृतघ्नेष्विव मानुषाणाम्॥28.12||

स॥अनन्यदैवत्वं इयं क्षमा च भूमौ शय्य धर्मे नियमश्च पतिव्रतात्वं मम इदं कृतघ्नेषु मानुषाणां कृतमिव विफलम् ||

Govindaraja Tika says- अनन्यदेवत्वम् आश्रयणीयादेवता न अस्ति , सा रक्षिष्यति इति बुद्धि मे नास्ति।.. इयं क्षमाच। रावणपरुषाक्षराणि राक्षसीनां तर्जनभर्त्सनादीनि राममधुरालाप श्रवण कुतूहलेन अहं क्षान्तवन्ती | भूमौ च शय्या। तवाङ्ग्केसमुपाविशं इत्येवं विधभोगः कदाचिदपि किलसेत् इति अत्याशया हि मया भूमौ शयनं क्रियते॥नियमश्च धर्मे | विफलं ममेदम् अमोघमपि मोघमासीत्। कस्यएवं इति चेत् अत्र आह - कृतं कृतघ्नेषु मानुषाणां। आत्मानं मानुषं मन्ये इत्युक्तरीत्या मानुषत्वं रामस्यापि अस्ति।अतः तदितरमानुषाणां मध्ये कृतघ्नेषुकृतं कार्यमिव॥अस्य किं मूलं इतिचेत् ममेदं तस्मिन्न काचिन्नूनता ममैव दुष्कृतं अत्र हेतुः॥

Govindaraja, in his Tika, elaborates on Sita's words. He notes that she has no thought of any other god who may protect her. About her tolerance, he says that she is enduring the threats of Ravana and others in the hope of eventually hearing the sweet words of Rama. She sleeps on the ground, hoping that one day she can rest in his arms. She is following the righteous path, but all her efforts are failing, much like the actions done for an ungrateful

||Sloka meanings||

अनन्यदैवत्वं इयं क्षमा च -
not devoted to any other god other than you, maintaining tolerance
भूमौ शय्य - sleeping on the ground
धर्मे नियमश्च पतिव्रतात्वं -
maintaining righteous course of action and discipline, maintaining the vows of chastity
कृतघ्नेषु मानुषाणां कृतमिव -
like the good deeds performed for an ungrateful one
इदं विफलम् - these are failing

||Sloka summary||

"Even though I am not devoted to any other god other than you, sleeping on the ground, maintaining a righteous course of action, maintaining discipline, and maintaining the vows of chastity, my efforts are failing like the prayers of an ungrateful person." ||28.12||

||Sloka 28.13||

मोघो हि धर्मश्चरितो मयाऽयम्
तथैकपत्नीत्व मिदं निरर्थम्।
या त्वां न पश्यामि कृशा विवर्णा
हीना त्वया संगमने निराशा॥13||

स॥ या त्वां नपश्यामि त्वया हीना संगमाने निराशा कृशा विवर्णा मया चरितः अयं धर्मः मोघः हि | तथा इदं एकपत्नीत्वां निरर्थम्॥

॥Sloka meanings||

या त्वां नपश्यामि -
not (being able to) seeing you
त्वया हीना संगमाने निराशा -
deprived of your company, with no hope in reuniting
कृशा विवर्णा - shrunk and pale
मया चरितः अयं धर्मः मोघः हि -
this righteousness followed by me is vain
तथा इदं एकपत्नीत्वां निरर्थम्-
likewise this devotion for one wife too is in vain for you

||Sloka summary||

"Not seeing you, deprived of your company, with no hope in reuniting, following the righteous path is vain and likewise this devotion for one wife too is in vain for you." ||28.13||

||Sloka 28.14||

पितुर्निदेशम् नियमेन कृत्वा
वनान् निवृत्तश्चरितव्रतश्च।
स्त्रीभिस्तु मन्ये विपिलेक्षणाभि
स्त्वं रंस्यसे वीतभयः कृतार्थः॥28.14||

स॥ त्वं पितुः निर्देशं नियमेन कृत्वा चरितव्रतस्य वनात् निवृतः वीत भयः कृतार्थः विपुलेक्षणाभिः स्त्रीभिः रंस्यसे मन्ये॥

॥Sloka meanings||

त्वं पितुः निर्देशं नियमेन कृत्वा -
Having fulfilled the pledge to your father
चरितव्रतस्य वनात् निवृतः -
having returned from the forest
वीत भयः कृतार्थः -
free of fear and having accomplished
विपुलेक्षणाभिः स्त्रीभिः रंस्यसे मन्ये -
revel in the company of large eyed damsels, I think

||Sloka summary||

"Having fulfilled the pledge to your father, having returned from the forest, free of fear, being an accomplished one, you will surely revel in the company of large-eyed damsels." ||28.14||

||Sloka 28.15||

अहं तु रामा त्वयि जात कामा
चिरं विनाशाय निबद्धभावा।
मोघं चरित्वाऽथ तपोव्रतं च
त्यक्ष्यामि धिक् जीवित मल्पभाग्या॥28.15||

स॥ रामा त्वयि जातकामा अहम् तु चिरं निबद्धभावा तपः व्रतं च मोघं विनाशाय चरित्वाथ जिवितं तक्ष्यामि | अल्पभाग्यां धिक्॥

॥Sloka meanings||

रामा त्वयि जातकामा -
Oh Rama I loved you
अहम् तु चिरं निबद्धभावा -
for a long time kept my feelings of love fixed on you.
तपः व्रतं च मोघं विनाशाय -
followed penance and all vows in vain
चरित्वाथ जिवितं तक्ष्यामि -
having practiced giving up life
अल्पभाग्यां धिक्- fie on luck less me

||Sloka summary||

""Oh Rama, I loved you. I have for a long time kept my feelings of love fixed on you. I have also followed penance and all vows in vain, only resulting in my doom. After practicing, I am giving up being luckless. Fie on me." ||28.15||

||Sloka 28.16||

सा जीवितं क्षिप्र महं त्यजेयं
विषेण शस्त्रेण शितेन वापि।
विषस्य दाता न हि मेऽस्ति कश्चित्
शस्त्रस्य वा वेश्मनि राक्षसस्य॥28.16||

स॥ अहं सा जीवितं विषेण शितेन शस्त्रेण वा अपि क्षिप्रं त्यजेयं | राक्षसस्य वेश्मनि मे विषस्य शस्त्रस्य वा दाता कश्चित् नास्ति॥

॥Sloka meanings||

अहं सा जीवितं क्षिप्रं त्यजेयं -
I shall end that life immediately
विषेण शितेन शस्त्रेण वा अपि - by taking poison or using sharp weapons.
राक्षसस्य वेश्मनि -
in this palace of the king of Rakshasas
मे विषस्य शस्त्रस्य वा दाता कश्चित् नास्ति - there is no one who can give me poison or the weapons.

||Sloka summary||

"I will end my life at once by taking poison or using sharp weapons. But in this palace of the king of Rakshasas there is no one who can give me poison or the weapons." ||28.16||

||Sloka 28.17||

इतीव देवी बहुधा विलप्य
सर्वात्मना राम मनुस्मरंती।
प्रवेपमाना परिशुष्कवक्त्रा
नगोत्तमं पुष्पित मास साद॥28.17||

स॥ देवी इतीव बहुधा विलप्य सर्वात्मना रामं अनुस्मरंती प्रवेपमाना परिषुष्कवक्त्रा पुष्पितं नगोत्तमम् अससाद ||

||Sloka meanings||

देवी इतीव बहुधा विलप्य -
In this way the noble lady sorrowing in many ways
सर्वात्मना रामं अनुस्मरंती -
always thinking of Rama, the self of all
प्रवेपमाना परिषुष्कवक्त्रा -
shivering and with a pale face
पुष्पितं नगोत्तमम् अससाद -
approached the great tree in bloom

||Sloka summary||

"In this way, the pale-looking Queen Sita, sorrowing in many ways and always thinking of Rama, shivering, approached the great tree in bloom." ||28.17||

||Sloka 28.18||

शोकाभितप्ता बहुधा विचिंत्या
सीताऽथ वेण्युद्ग्रथनं गृहीत्वा।
उद्बध्य वेण्युद्ग्रथनेन शीघ्रं
अहं गमिष्यामि यमस्य मूलम्॥28.18||

स॥शोकाभितप्ता सीता बहुधा विचिन्त्य अथ वेण्युद्ग्रधनं गृहीत्वा अहं वेण्युद्ग्रधनेन उद्बुध्य शीघ्रं यमस्य मूलं गमिष्यामि॥

॥Sloka meanings||

शोकाभितप्ता सीता बहुधा विचिन्त्य -
Sita, drenched in sorrow, thinking in many ways
अथ वेण्युद्ग्रधनं गृहीत्वा -
took hold of her long braid
अहं वेण्युद्ग्रधनेन उद्बुध्य -
tying myself with this braid
शीघ्रं यमस्य मूलं गमिष्यामि-
shall reach the Yama's abode quickly

||Sloka summary||

"Drenched in sorrow, thinking in many ways, she took hold of her long braid and said to herself, 'tying myself with this braid I shall reach Yama's abode quickly.'" ||28.18||

||Sloka 28.19||

उपस्थिता सा मृदुसर्वगात्री
शाखां गृहीत्वाऽथ नगस्य तस्य |
तस्यास्तु रामं प्रविचिंतयंत्या
रामानुजं स्वं च कुलं शुभांग्याः॥28.19||

स॥ अथ मृदुसर्वगात्री सा तस्य नगस्य शाखां गृहीत्वा (उपस्थिता)। रामं रामानुजं स्वं कुलं च प्रविचिंतयंत्या शुभांग्याः तस्याः तु शोकानिमित्तानि धैर्यार्जितानि लोके प्रवराणि तथा पुरापि सिद्धानि उपलक्षितानि बहूनि निमित्तानि प्रादुर्भभूवुः॥

॥Sloka meanings||

सा तस्य नगस्य शाखां गृहीत्वा -
holding the branches of that tree
अथ सा मृदुसर्वगात्री -
then the lady of delicate limbs
रामं रामानुजं स्वं कुलं च -
of Rama, his brother, her own family
प्रविचिंतयंत्या उपस्थिता
stood thinking (of them)

||Sloka summary||

"Then the lady of delicate limbs, thinking of Rama, his brother, and her own family, stood holding the branch of that Simsupa tree." ||28.19||

||Sloka 28.20||

शोकानिमित्तानि तथा बहूनि
धैर्यार्जितानि प्रवराणि लोके।
प्रादुर्निमित्तानि तदा बभूवुः
पुरापि सिद्धा न्युपलक्षितानि॥28.20||

स॥ तस्याः शुभांग्याः तु शोकानिमित्तानि धैर्यार्जितानि लोके प्रवराणि तथा पुरापि सिद्धानि उपलक्षितानि बहूनि निमित्तानि प्रादुर्भभूवुः॥

Rama Tika says- रामागमनसंभावना निमित्तं येषु तानि धैर्यार्जितानि, धैर्यसंपादकानि सिद्धानि प्रशिद्धानि पुरा मिथिलायां रामागमन समये उपलक्षितानि दृष्टानि प्रवराणि श्रेष्ठानि निमित्तानि शकुनाः तदाकाले शाखावलम्बेनोपस्थितिसमये प्रादुर्बभूवुः॥

॥Sloka meanings||

तथा शोकानिमित्तानि धैर्यार्जितानि -
harbingers of courage, which are dispellers of sorrow,
लोके प्रवराणि -
well known in the world
पुरापि सिद्धानि उपलक्षितानि -
proven true in olden times
बहूनि निमित्तानि प्रादुर्भभूवुः-
many omens manifested

||Sloka summary||

"Then auspicious omens, which are harbingers of courage, which dispel sorrow, which are well-known and proven in olden times, appeared on her auspicious body." ||28.20||

Rama Tika explains that as Sita stood holding the branches of the Simsupa tree, thinking of Rama, Lakshmana, and her family, auspicious omens which are harbingers of courage manifested, indicating the arrival of Rama. Those omens were seen before. "पुरापि सिद्धानि" means that they appeared before. There were no such occasions after Sita's marriage. Rama Tika concludes that those were the omens referred to before the arrival of Rama in the Court of Janaka.

Thus ends Sarga 28 of Sundarakanda.

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे अष्टाविंशस्सर्गः॥

Thus ends the Sarga twenty-eight of Sundarakanda in Ramayana the first poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||