Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 30

Hanuman, hidden in the branches of the Simsupa tree, heard everything: the threatening of Sita by the Rakshasas and Trijata's dream. Looking at Sita, who looked like a goddess in the Nandana gardens of Indra, the Vanara started thinking about his task. The thoughts of Hanuman spoken out loud are the subject of this Sarga.

So now we hear Hanuman.

||Sloka 30.01||

हनुमानपि विक्रांतः सर्वं शुश्राव तत्त्वतः।
सीतायाः त्रिजटायाश्च राक्षसीनां तर्जनम्॥30.01||

स॥विक्रांतः हनुमान् तत्त्वतः राक्षसीनां सीतायाः तर्जनम् त्रिजटायाश्च अपि सर्वं शुश्राव॥

Rama Tika says- विक्रान्तः अतिविक्रमवान् हनुमान् सीतायाः विलापम् त्रिजटायाः स्वप्नं राक्षसीनां तर्जितं च सर्वं शुश्राव॥

॥Sloka meanings||

विक्रांतः हनुमान् -
valiant Hanuman
राक्षसीनां सीतायाः तर्जनम् -
threatening of Sita by Rakshasas
त्रिजटायाश्च अपि -
as well as Trijata's
सर्वं तत्त्वतः शुश्राव -
heard all of it in its entirety

||Sloka summary||

"The valiant Hanuman heard the threatening of Sita by Rakshasas as well as Trijata's dream."||30.01||

||Sloka 30.02||

अवेक्षमाणः तां देवीं देवतामिव नंदने।
ततो बहुविधां चिंतां चिंतयामास वानरः॥30.02||

स॥नंदने देवतां इव तां देवीं अवेक्षमाणा वानरः ततः बहुविधां चिंतयामास॥

॥Sloka meanings||

ततः तां देवीं अवेक्षमाणा -
then looking at Sita
नंदने देवतां इव -
(who is) like a goddess in Nandana
वानरः बहुविधां चिंतयामास -
the Vanara started thinking in many ways.

||Sloka summary||

"Looking at Sita who is like a goddess in Nandana , the Vanara started thinking in many ways." ||30.02||

||Sloka 30.03||

यां कपीनां सहस्राणि सुबहून्ययुतानि च।
दिक्षु सर्वासु मार्गंते सेय मासादिता मया॥30.03||

स॥ कपीनां सुबहूनि सहस्राणि अयुतानि च सर्वासु दिक्षु यां मार्गंते सा इयं मया आसादिता॥

॥Sloka meanings||

सहस्राणि अयुतानि सुबहूनि कपीनां-
Among the many hundreds and thousands of Vanaras
यां च सर्वासु दिक्षु यां मार्गंते -
who was being searched for in all directions.
सा इयं मया आसादिता -
that Sita I found her

||Sloka summary||

"Among the many hundreds and thousands of Vanaras searching for her in all directions, I have found her here." ||30.03||.

||Sloka 30.04||

चारेण तु सुयुक्तेन शत्रोश्शक्ति मवेक्षता।
गूढेन चरता तावत् अवेक्षित मिदं मया॥30.04||

स॥सुयुक्तेन शत्रोः शक्तिं अवेक्षता गूढेन चरता चारेण मया इदं अवेक्षितं तावत् ||

Tilaka Tika says- सुयुक्तेन सुप्रयुक्तेन स्वामिना नियुक्तेन अतएव शत्रोः शक्तिं अवेक्षता अत एव गूढेन रूपेण चरता चारणं मया तावत्प्रथमम् इदं वृत्तं अवेक्षितं ज्ञातम् ।

॥Sloka meanings||

चारेण सुयुक्तेन शत्रोः शक्तिं अवेक्षता -
well deployed like a spy seeing the strength of the enemies
गूढेन चरता - roaming in secret
मया इदं अवेक्षितं तावत् -
everything has been seen by me

||Sloka summary||

"Roaming in secret like a spy, intelligently seeing the strength of the enemies, I have seen everything."

||Sloka 30.05||

राक्षसानां विशेषश्च पुरीचेयमवेक्षिता।
राक्षसाधिपतेरस्य प्रभावो रावणस्य च ||30.05||

स॥ राक्षसानां विशेषः च अयं पुरी च अस्य राक्षसाधिपतेः रावणस्य प्रभावः च अवेक्षिता॥

॥Sloka meanings||
राक्षसानां अयं पुरी च -
this city of Rakshasas
विशेषः अस्य राक्षसाधिपतेः -
specially this king of Rakshasas
रावणस्य प्रभावः च अवेक्षिता -
Ravana's power too has been seen by me

||Sloka summary||

"I have seen the city of Rakshasas, as well as the power of the Ravana the king of Rakshasas." ||30.05||

||Sloka 30.06||

युक्तं तस्याऽप्रमेयस्य सर्व सत्त्व दयावतः।
समश्वासयितुं भार्यां पतिदर्शन कांक्षिणीम्॥30.06||

स॥ सर्वसत्त्व दयावतः अप्रमेयस्य तस्य पतिदर्शन कांक्षिणीं भार्यां समश्वासयितुं युक्तं॥

॥Sloka meanings||

सर्वसत्त्व दयावतः -
one who is compassionate to all
अप्रमेयस्य तस्य -
one of immense power
तस्य पतिदर्शन कांक्षिणीं भार्यां -
his wife who is anxious to see her husband
समश्वासयितुं युक्तं -
proper to console her

||Sloka summary||

"It is proper to console her who is anxious to see her husband , who is compassionate to all, who has immeasurable power. ||30.06||

||Sloka 30.07||

अहमाश्वासया म्येनां पूर्णचंद्रनिभाननां।
अदृष्टदुःखां दुःखार्तां दुःखस्यांतमगच्छतीम्॥30.07||

स॥ एनां पूर्णचंद्रनिभाननां अदृष्टदुःखां दुःखार्तां दुःखःस्य अंतं अगच्छतीं अहं अश्वासयामि ||

||Sloka meanings||

एनां पूर्णचंद्रनिभाननां -
this moon-faced lady
अदृष्टदुःखां-
one who has not seen sorrows before
दुःखःस्य अंतं अगच्छतीं दुःखार्तां -
not seeing the end of sorrows and deeply in sorrow
(तां) अहं अश्वासयामि -
I shall console

||Sloka summary||

"I shall console this moon-faced lady who has not seen sorrows before and who is not seeing the end of sorrows." ||30.07||

||Sloka 30.08||

यद्यप्यहं इमां देवीं शोकोपहतचेतसां।
अनाश्वास्य गमिष्यामि दोषवत् गमनं भवेत्॥30.08||

स॥ यदि शोकोपहतचेतसां इमां देवीं अनाश्वास्य गमिष्यामि (तत्) दोषवत् गमनं भवेत्॥

॥Sloka meanings||

शोकोपहतचेतसां -
one overwhelmed with sorrow,
इमां देवीं - this lady
यदि अनाश्वास्य गमिष्यामि -
If I go away without consoling
(तत्) दोषवत् गमनं भवेत् -
that will be blame worthy

||Sloka summary||

"If I go away without consoling this lady overwhelmed with sorrow, that will be blameworthy." ||30.08||

||Sloka 30.09||

गतेहि मयि तत्रेयं राजपुत्री यशस्विनी।
परित्राण मविंदंती जानकी जीवितं त्यजेत्॥30.09||

स॥ मयि तत्र गते हि यशस्विनी राजपुत्री जानकी परित्राणम् अविंदंती जीवितं त्यजेत्॥

॥Sloka meanings||

मयि तत्र गते हि -
If I go away
यशस्विनी राजपुत्री जानकी -
renowned princess Janaki
परित्राणम् अविंदंती -
not knowing the way out
जीवितं त्यजेत् -
will give up her life

||Sloka summary||

"If I go away, this renowned princess not knowing the way out will give up her life." ॥30.09॥

॥Sloka 30.10||

मया च स महाबाहुः पूर्णचंद्र निभाननः।
समश्वासयितुं न्याय्यः सीतादर्शनलालसः॥30.10||

स॥ पूर्णचंद्रनिभाननः महाबाहुः सीतादर्शन लालसः ( रामः) मया समश्वासयितुं न्याय्यः ||

||Sloka meanings||

पूर्णचंद्रनिभाननः -
one who has a face like full moon
सीतादर्शन लालसः -
the one who is anxious to see Sita
महाबाहुः ( रामः) - ,
the strong armed one ( Rama)
मया समश्वासयितुं न्याय्यः -
providing relief is my duty

||Sloka summary||'

"It is my duty to Provide relief to the strong-armed Rama, who is anxious to see Sita, who has a face like full moon."||30.10||

||Sloka 30.11||

निशाचरीणां प्रत्यक्षं अनर्हं चापि भाषणम्।
कथं नु खलु कर्त्वव्यं इदं कृच्छगतो ह्यहम्॥30.11||

स॥ निशाचरीणां प्रत्यक्षं भाषणं च अनर्हं अपि | कथं नु कर्तव्यं नु | अहं कृछ्छगतो हि ||

||Sloka meanings||

निशाचरीणां प्रत्यक्षं भाषणं च -
talking in front of the Rakshasas the night beings
अनर्हं अपि - not good
कथं नु कर्तव्यं नु -
what is my duty
अहं कृछ्छगतो हि -
I am at a loss

||Sloka summary||

"Talking in front of the Rakshasas the night beings is not good. What is my duty? I am at a loss."

||Sloka 30.12||

अनेन रात्रि शेषेण यदि नाश्वास्यते मया।
सर्वथा नास्ति संदेहः परित्यक्षति जीवितम्॥30.12||

स॥ यदि अनेन रात्रिशेषेण न आश्वास्यते सा सर्वथा जीवितं परितक्ष्यति | संदेहः न अस्ति॥

॥Sloka meanings||.

अनेन रात्रिशेषेण -
before the end of the night
यदि न आश्वास्यते -
if I do not assure her
सा सर्वथा जीवितं परितक्ष्यति -
she will surely give up her life.
संदेहः न अस्ति - there is no doubt

||Sloka summary||

"If I do not speak before the end of the night she will give up her life. There is no doubt about that"||30.12||

||Sloka 30.13||

'रामश्च यदि पृच्छेन्मां किं मां सीताऽब्रवीत् वचः।
किं अहं तं प्रतिब्रूयां असंभाष्य सुमध्यमाम्॥30.13||

स॥ यदि रामः मां पृच्छे किं मां सीता अब्रवीत् वचः तदा सुमध्यमाम् असंभाष्य अहम् तं किं प्रतिब्रूयाम्॥

॥Sloka meanings||

यदि रामः मां पृच्छे-
If Rama asks me
किं मां सीता अब्रवीत् वचः -
what words did Sita say to me
तदा सुमध्यमाम् असंभाष्य-
then without speaking to that lady of beautiful waist
अहम् तं किं प्रतिब्रूयाम् -
what can I tell him?

||Sloka summary||

"If Rama asks me what Sita spoke, then how can I answer if I do not talk to her?" ||30.13||

||Sloka 30.14||

सीता संदेशरहितं मां इतः त्वरया गतम्।
निर्दहे दपि काकुत्स्थः क्रुद्धः तीव्रेण चक्षुषा ||30.14||

स॥ सीता संदेशरहितं इतः त्वरया गतं मां काकुत्स्थः क्रुद्धः तीव्रेण चक्षुषा निर्दहेत् अपि॥

॥Sloka meanings||

सीता संदेशरहितं -
without carrying a message of Sita
इतः त्वरया गतं मां -
If I go away quickly
काकुत्स्थः क्रुद्धः -
the angry scion of Kakutstha
तीव्रेण चक्षुषा निर्दहेत् अपि -
burn me up with anger in his eyes

||Sloka summary||

"If I go away without carrying a message from Sita, then the scion of Kakutstha will burn me up with anger in his eyes."||30.14||

||Sloka 30.15||

यदि चो द्योजयिष्यामि भर्तारं राम कारणात्।
व्यर्थमागमनं तस्य ससैन्यस्य भविष्यति॥30.15||

स॥ रामकारणात् भर्तारं यदि च उद्योजयिष्यामि ससैन्यस्य तस्य आगमनं व्यर्थं भविष्यति ||

Govindaraja says- यदि चेत्। भर्तारं सुग्रीवम्। व्यर्थं अनाश्वस्य गमनेतदागमन पर्यन्तं देव्याः प्राणानवस्थानादिति भावः।

॥Sloka meanings||

रामकारणात् -
for Rama's sake
भर्तारं यदि च उद्योजयिष्यामि -
if I encourage नेthe king of Vanaras
ससैन्यस्य तस्य आगमनं -
his coming with army
व्यर्थं भविष्यति -
will be useless

||Sloka summary||

""For Rama's sake, if the King Sugriva comes here with his full army, then his coming will be useless." ||30.15||

Govindaraja elaborates that if Sita is not given confidence, she may give up her life and then the King of Vanaras coming with his army is of no use.

||Sloka 30.16||

अंतरं त्वहमासाद्य राक्षसीनामिह स्थितः।
शनैराश्वासयिष्यामि संताप बहुळामिमाम्॥30.16||

स॥ अहं इह स्थितः राक्षसीनाम् अंतरं असाद्य संतापबहुळां इमां शनैः आश्वासयिष्यामि || |

||Sloka meanings||

अहं इह स्थितः -
waiting here I (will)
राक्षसीनाम् अंतरं असाद्य -
finding a chance free of Rakshasis
संतापबहुळां इमां -
this lady in deep sorrow
शनैः आश्वासयिष्यामि -
slowly console her.

||Sloka summary||

"I will wait here, and at the suitable time, I will slowly console this lady who is in deep sorrow." ||30.16||

||Sloka 30.17||

अहं त्वतितनुश्चैव वानरश्च विशेषतः।
वाचं चो दाहरिष्यामि मानुषी मिह संस्कृताम्॥30.17||

स॥ अहं तु अतितनुश्च | विशेषतः वानरः च | इह संस्कृतां मानुषीं वाचं च उदाहिरिष्यामि |

Tilaka Tika says- वानरः वानररूपोऽहम् अति तनुः अति सूक्ष्म शरीरः सन् संस्कृतां व्याकरण संस्कारयुतां तां सीतां वाचं उदाहरिष्यामि।

॥Sloka meanings||

अहं तु अतितनुश्च-
I am of a small form
विशेषतः वानरः च -
More specifically a Vanara
इह संस्कृतां मानुषीं वाचं च -
the language of cultured men
उदाहिरिष्यामि - I will use

||Sloka summary||

"I am of a small body, more specially a Vanara. I will use the language cultured men." ||30.17||

||Sloka 30.18||

यदि वाचं प्रदास्यामि द्विजातिरिव संस्कृताम्।
रावणं मन्यमाना मां सीता भीता भविष्यति॥30.18||

स॥ यदि द्विजातिः इव संस्कृतां वाचं प्रदाश्यामि मां रावणं मन्यमाना सीता भीता भविष्यति ||

||Sloka meanings||

यदि द्विजातिः इव -
like the twice born one
संस्कृतां वाचं प्रदाश्यामि -
if I speak in Sanskrit
मां रावणं मन्यमाना -
thinking that I am Ravana
सीता भीता भविष्यति -
Sita will be scared

||Sloka summary||

"If I speak Sanskrit like the twice-born ones, thinking that I am Ravana, Sita will be scared." ||30.18||

||Sloka 30.19||

वानरस्य विशेषेण कथं स्यादभिभाषणम्।
अवश्यमेव वक्तव्यं मानुषं वाक्य मर्थवत्॥30.19||
मया सांत्वयितुं शक्या नान्यथेय मनिंदिता।

स॥ विशेषेण वानरस्य अभिभाषणं कथं नु || एवं अवश्यम् अर्थवत् मानुषं वाक्यं वक्तव्यं।अन्यथा इयं अनिंदिता सांत्वयितुं मया न शक्या ||

||Sloka meanings||

विशेषेण वानरस्य -
specifically of Vanara -अभिभाषणं कथं नु -
how can he speak thus ?
एवं अवश्यम् मानुषं वाक्यं -
so certainly in the language of people
अर्थवत् वक्तव्यं -
speak meaningfully
अन्यथा इयं अनिंदिता -
otherwise this blameless lady
सांत्वयितुं मया न शक्या -
not possible to pacified by me

||Sloka summary||

"Especially, how can a Vanara speak like this? So I should speak the common language of people. Otherwise, I will not be able to pacify her."||30.19||

Hanuman continues to debate why he should speak in the language of the people.

Govindaraja says in his Tika- अत्र वाक्यस्य मानुषत्वं कोसलदेशवर्तिमनुष्य संबंधित्वं विवक्षितम्। तादृग् वाक्यस्य एवं देवि परिचितत्वात्॥

||Sloka 30.20||

सेय मालोक्य मे रूपं जानकी भाषितं तथा॥30.20||
रक्षोभि स्त्रासिता पूर्वं भूय स्त्रासं गमिष्यति।

स॥पूर्वं रक्षोभिः त्रासिता सा इयं जानकि मे रूपं आलोक्य भाषितम् तथा भूयः त्रासं गमिष्यति ||

||Sloka meanings||

पूर्वं रक्षोभिः त्रासिता -
already frightened by the Rakshasas
सा इयं जानकि - this Janaki
मे रूपं आलोक्य भाषितम् -
seeing my form and the speech
तथा भूयः त्रासं गमिष्यति -
will be scared again

||Sloka summary||

"Already frightened by the Rakshasas, this Janaki seeing my form and hearing the language, she will be scared again."||30.20||

||Sloka 30.21||

ततो जात परित्रासा शब्दं कुर्यान् मनस्विनी॥30.21||
जानमाना विशालाक्षी रावणं कामरूपिणम्।

स॥ ततः मनस्विनी विशालाक्षी मां कामरूपिणं रावणं जानमाना जातपरित्रासा शब्दं कुर्वन् ||

||Sloka meanings||

ततः मनस्विनी विशालाक्षी -
then the wide-eyed sensitive lady Sita
मां कामरूपिणं रावणं जानमाना -
thinking that I am the Ravana who can take any form,
जातपरित्रासा शब्दं कुर्वन् -
frightened she will make loud noise

||Sloka summary||

"Then the wide-eyed sensitive lady Sita, thinking that I am the Ravana who can take any form, being frightened, she will make loud noise."||30.21||

||Sloka 30.22||

सीताया च कृते शब्दे सहसा राक्षसी गणाः॥30.22||
नानाप्रहरणो घोरः समेयादंतकोपमः।

स॥ सीतयाः कृते शब्दे राक्षसी गणाः नानाप्रहरणः घोरः अंतकोपमः समेयात् ||

||Sloka meanings||

सीतयाः कृते शब्दे -
with the sound made by Sita
नानाप्रहरणः-
armed with different kind of weapons
अंतकोपमः घोरः राक्षसी गणाः -
legions of terrible Rakshasis like the dreadful Yama
सहसा समेयात् - will gather quickly

||Sloka summary||

"With the sound made by Sita Rakshasa legions armed with different kind of weapons will gather, like the dreadful Yama."||30.22||

||Sloka 30.23||

ततो मां संपरिक्षिप्य सर्वतो विकृताननाः॥30.23||
वधे च ग्रहणे चैव कुर्युर्यत्नं यथाबलम्।

स॥ ततः विकृताननः मां सर्वतः संपरिक्षिप्य वधे च ग्रहणे च यथाबलं यत्नं कुर्युः॥

॥Sloka meanings||

ततः विकृताननः -
then the Rakshasas with hideous faces
मां सर्वतः संपरिक्षिप्य -
having surrounded me
वधे च ग्रहणे च -
to capture me or kill me
यथाबलं यत्नं कुर्युः -
will make a forceful effort

||Sloka summary||

"Then the Rakshasas with hideous faces will surround me and make a forceful effort to capture me or kill me." ||30.23||

||Sloka 30.24||

गृह्य शाखाः प्रशाखाश्च स्कंधां श्चोत्तमशाखिनाम्॥30.24||
दृष्ट्वा विपरिधावंतं भवेयुर्भयशंकिताः।

स॥ उत्तमशाखिनां शाखाः प्रशाखस्य स्कंधश्च गृह्य विपरिधावंतं दृष्ट्वा भयशंकिताः भवेयुः॥

॥Sloka meanings||

उत्तमशाखिनां शाखाः -
branches of big trees
प्रशाखस्य स्कंधश्च गृह्य -
holding on to side branches and trunks of best trees
विपरिधावंतं दृष्ट्वा -
seeing me running away
भयशंकिताः भवेयुः -
they will get scared

||Sloka summary||

"Seeing me holding the branches, side branches and trunks of best trees and running, the Rakshasas will get scared." ||30.24||

||Sloka 30.25||

मम रूपं च संप्रेक्ष्य वने विचरतो महत्॥30.25||
राक्षस्यो भयवित्रस्ता भवेयुर्विकृताननः।

स॥ विकृताननः राक्षस्यः वने विचरतः मां महत् रूपं संप्रेक्ष्य भयवित्रस्ताः भवेत् ||

||Sloka meanings||

विकृताननः राक्षस्यः -
Rakshasas with hideous faces
वने विचरतः मां -
me moving about in the grove
महत् रूपं संप्रेक्ष्य -
seeing my great from
भयवित्रस्ताः भवेत् -
will be very scared

||Sloka summary||

The Rakshasas with hideous faces seeing my great from moving about in the groves will be very scared.||30.25||

||Sloka 30.26||

ततः कुर्युस्समाह्वानं राक्षस्यो रक्षसामपि॥30.26||
राक्षसेंद्र नियुक्तानां राक्षसेंद्र निवेशने |

स॥ ततः राक्षस्यः राक्षसेंद्रनिवेशने राक्षसेंद्रनियुक्तानां राक्षसानां अपि समाह्वानं कुर्युः॥

॥Sloka meanings||

राक्षसेंद्रनियुक्तानां राक्षसानां -
the Rakshasas deployed by the king of Rakshasas
राक्षसेंद्रनिवेशने अपि -
in the Royal mansion also
ततः राक्षस्यः समाह्वानं कुर्युः -
will be invited by these Rakshasas then

||Sloka summary||

"Then the Rakshasas will invite the guards employed for the residence of the king of Rakshasas." ||30.26||

||Sloka 30.27||

ते शूलशक्ति निस्त्रिंश विविधायुधपाणयः॥30.27||
अपतेयुर्विमर्देsस्मिन् वेगेनोद्विग्नकारिणः।

स॥ते तस्मिन् विमर्दे शूलशक्ति निस्त्रिंश विविधायुधपाणयः उद्वेगकारणात् वेगेन आपतेयुः॥

॥Sloka meanings||

ते तस्मिन् विमर्दे - then in that war
शूलशक्ति निस्त्रिंश विविधायुधपाणयः -
armed with spears tridents swords and different kinds of weapons
उद्वेगकारणात् वेगेन आपतेयुः -
being excited will come speedily

||Sloka summary||

"Those Rakshasas, excited, will come speedily armed with spears, tridents, swords, and different kinds of weapons for war."||30.27||

||Sloka 30.28||

संरुद्धस्तैस्तु परितो विधमन् रक्षसां बलम्॥30.28||
शक्नुयां नतु संप्राप्तं परं पारं महोदधेः।

स॥ ते परितः समृद्धः राक्षसानां बलं विधमन् महोदधेः परं पारंसंप्राप्तुं न शक्नुयाम्॥

॥Sloka meanings||

ते परितः -
surrounded by them
समृद्धः राक्षसानां बलं विधमन् -
fighting their strength
महोदधेः परं पारं संप्राप्तुं -
the other end of the ocean
संप्राप्तुं न शक्नुयाम् -
may not be able to reach

||Sloka summary||

"Surrounded by them, I may not be able to reach the other end of the ocean."||30.28||

||Sloka 30.29||

मां वा गृह्णीयुराप्लुत्य बहव श्शीघ्रकारिणः॥30.29||
स्यादियं चा गृहीतार्था मम च ग्रहणं भवेत् |

स॥ श्शीघ्रकारिणः बहवः आप्लुत्य मां गृह्णीयुः वा । इयं च अगृहीतार्था स्यात् । मम च ग्रहणं भवेत् ||

||Sloka meanings||

श्शीघ्रकारिणः बहवः -
many prompt to act Rakshasas
आप्लुत्य मां गृह्णीयुः वा -
jump up in the sky to capture me.
इयं च अगृहीतार्था स्यात् -
this lady may not receive any message
मम च ग्रहणं भवेत् -
I may also be captured too

||Sloka summary||

""Ignited with the desire to capture me, the Rakshasas will leap into the sky. This lady will not receive any message, and I will also be captured." ||30.29||

||Sloka 30.30||

हिंचाभिरुचयो हिंस्युरिमां वा जनकात्मजाम्॥30.30||
विपन्नं स्यात्ततः कार्यं रामसुग्रीवयोरिदम्।

स॥ वा हिंसाभिरुचयः इमां जनकात्मजां हिंस्त्यः | ततः रामसुग्रीवयोः इदं कार्यं विपन्नं स्यात्॥

॥Sloka meanings||

वा हिंसाभिरुचयः -
interested in acts of violence,
इमां जनकात्मजां हिंस्त्यः -
will harm the daughter of Janaka.
ततः रामसुग्रीवयोः -
the mission of Rama and Sugriva
इदं कार्यं विपन्नं स्यात् -
will also be lost

||Sloka summary||

They are interested in acts of violence and will harm the Janaka's daughter. Then Rama and Sugriva's mission will be lost. ||30.30||

||Sloka 30.31||

उद्देशे नष्टमार्गेऽस्मिन् राक्षसैः परिवारिते॥30.31||
सागरेण परिक्षिप्ते गुप्ते वसति जानकी।

स॥जानकी नष्टमार्गे राक्षसैः परिवारिते सागरेण परिक्षिप्ते गुप्ते अस्मिन् उद्देशे वसति॥

॥Sloka meanings||

नष्टमार्गे राक्षसैः परिवारिते -
guarded by the Rakshasas, in a secret place
सागरेण परिक्षिप्ते - surrounded by the ocean
गुप्ते अस्मिन् उद्देशे - hidden in this location
जानकी वसति - Janaki is staying

||Sloka summary||

"Janaki is hidden in this location, surrounded by the ocean, guarded by the Rakshasas, staying in this secret place." ||30.31||

||Sloka 30.32||

विशस्ते निगृहीते वा रक्षोभिर्मयि संयुगे॥30.32||
नान्यं पश्यामि रामस्य साहाय्यं कार्यसाधने।

स॥मयि संयुगे रक्षोभिः विशस्ते वा गृहीते वा रामस्य कार्यसाधने अन्यं सहायं न पश्यामि ||

||Sloka meanings||

मयि संयुगे रक्षोभिः -
in the battle with Rakshasa
विशस्ते वा गृहीते वा -
if killed or captured
रामस्य कार्यसाधने -
in achieving the task of Rama
अन्यं सहायं न पश्यामि-
do not see anybody else who can help (in accomplishing this task).

||Sloka summary||

"If I am killed or captured in the battle with Rakshasas , I do not see anybody else who can help in accomplishing this task." ||30.32||

||Sloka 30.33||

विमृशंश्च न पश्यामि यो हते मयि वानरः॥30.33||
शतयोजनविस्तीर्णं लंघयेत महोदधिम्।

स॥मयि हते यः वानरः शतयोजनविस्तीर्णं महोदधिं लंघयेत् विमृशन् च न पश्यामि ||

||Sloka meanings||

मयि हते - If I am killed
शतयोजनविस्तीर्णं -
hundred Yojana wide
यः वानरः महोदधिं लंघयेत् -
a Vanara who can leap over the ocean
विमृशन् च न पश्यामि -
even after reflecting carefully I do not see

||Sloka summary||

"If I am killed, even after reflecting carefully, I do not see another Vanara who can leap over the hundred Yojana wide ocean." ||30.33||

Hanuman says he does not see any Vanara who can cross the hundred Yojana ocean, which is true, as we know from the dialogue among the Vanaras when they reached the ocean in search of Sita. Faced with the gigantic task of crossing the ocean, the Vanaras wondered who could cross it. Each of the Vanaras expressed doubt about their capability. Then only Jambavan prodded Hanuman into taking the leap.
.

||Sloka 30.34||

कांमं हंतुं समर्थोऽस्मि सहस्राण्यपि रक्षसाम्॥30.34||
न तु शक्ष्यामि संप्राप्तुं परं पारं महोदधेः।

स॥ राक्षसां सहस्राणि अपि हंतुं समर्थः अस्मि | कामं तु महोदधेः परं पारं संप्राप्तुं न शक्ष्यामि ||

||Sloka meanings||

राक्षसां सहस्राणि अपि -
even thousand Rakshasas
हंतुं समर्थः अस्मि-
I am capable of killing
कामं तु महोदधेः परं पारं संप्राप्तुं -
but reaching the other shore of the ocean thereafter
न शक्ष्यामि - may not be possible"

||Sloka summary||

"I am capable of killing thousands of Rakshasas, but reaching the other shore thereafter may not be possible." ||30.34||

||Sloka 30.35||

असत्यानि च युद्धानि संशयो मे न रोचते॥30.35||
कश्च निस्संशयं कार्यं कुर्यात् प्राज्ञः ससंशयम्

स॥युद्धानि असत्यानि च संशयः मे न रोचते। कः प्रज्ञः निःसंशयं कार्यं ससंशयं कुर्यात् |

Tilaka Tika says - किं च युद्धे जयोऽपि संदिग्ध इत्याह असत्यानिति। अनिश्चित जयानि।संशयः संशयितजयफलक युद्धव्यापारः।अरुचिहेतु प्राज्ञत्वमेव दर्शयति।

Rama Tika says - निःसंशयं संशयरहितं कार्यं कः प्राज्ञः कुर्यात् नकोऽपि इत्यर्थः। Who will take up an uncertain task without any question.

||Sloka meanings||

युद्धानि असत्यानि च -
war is uncertain
संशयः मे न रोचते -
I do not like the uncertainty
कः प्रज्ञः निःसंशयः ससंशयं कार्यं कुर्यात् -
which wise man will without doubt take up a doubtful work?

||Sloka summary||

"The war is no doubt unpredictable. Which wise man will take a doubtful task without questioning it?" ||30.35||

||Sloka 30.36||

प्राणत्यागश्च वैदेह्या भवेत् अनभिभाषणे॥30.36||
एष दोषो महान् हि स्या न्मम सीताभिभाषणे।

स॥ अनभिभाषणे वैदेह्या प्राणत्यागश्च भवेत् | सीता अभिभाषणे एष महान् दोषः स्यात् |

||Sloka meanings||

अनभिभाषणे -
do not speak
वैदेह्या प्राणत्यागश्च भवेत् -
Vaidehi will give up her life
सीता अभिभाषणे -
speaking to Sita
एष महान् दोषः स्यात् -
may also result in great harm ई महा

||Sloka summary||

"If I do not speak Vaidehi will give up her life. Speaking to her may also result in great harm ". ||30.36||

||Sloka 30.37||

भूता श्चार्था विनश्यंति देशकालविरोधिताः॥30.37||
विक्लबं दूतमासाद्य तमः सूर्योदये यथा।

स॥ विक्लबं दूतं असाद्य भूताः अर्थाः देशकालविरोधिताः सूर्योदये तमसः यथा विनश्यंति॥

॥Sloka meanings||

विक्लबं दूतं असाद्य -
having a confused messenger
भूताः अर्थाः -
even sure tasks
देशकालविरोधिताः विनश्यंति -
fail if time and place are not propitious
सूर्योदये तमसः यथा -
like darkness dispelled by the sunrise

||Sloka summary||

"If the time and place are not propitious, having a confused messenger may cause even sure tasks to fail, just as darkness is dispelled by the sunrise." ||30.37||

||Sloka 30.38||

अर्थानर्थांतरे बुद्धिः निश्चितापि न शोभते॥30.38||
घातयंति हि कार्याणि दूतां पंडितमानिनः।

स॥ अर्थान् अनर्थां अंतरे बुद्धिः निश्चितापि न शोभते | पंडितमानिनः दूताः कार्याणि घातयंति हि॥

॥Sloka meanings||

अर्थान् अनर्थां अंतरे -
between pros and cons
बुद्धिः निश्चितापि न शोभते -
even a mind that is steady does not shine
पंडितमानिनः दूताः -
messengers who assume they are scholars
कार्याणि घातयंति हि -
destroy their mission

||Sloka summary||

"Even a steady mind does not shine between pros and cons. Messengers who assume they are scholars destroy their mission." ||30.38||

||Sloka 30.39||

न विनश्येत् कथं कार्यं वैक्लब्यं न कथं भवेत् ||30.39||
लंघनं च समुद्रस्य कथं नु वृथाभवेत्।

स॥ कार्यं कथं न विनश्येत् | वैक्लब्यं न कथं भवेत् | समुद्रस्य लंघनं कथं नु वृथाभवेत् ||

||Sloka meanings||

कार्यं कथं न विनश्येत् -
how to see that the mission is not destroyed.
वैक्लब्यं न कथं भवेत् -
how can the failure be avoided?
समुद्रस्य लंघनं कथं नु वृथाभवेत् -
how can the crossing of ocean be not wasted'?

||Sloka summary||

"How can I ensure that the mission is not destroyed? How can failure be avoided? How can the crossing of the ocean not be a waste?" ||30.39||

||Sloka 30.40||

कथं नु खलु वाक्यं मे शृणुयान्नो द्विजेत वा ||30.40||
इति संचिंत्य हनुमांश्चकार मतिमान्मतिम्।

स॥ मे वाक्यं कथम् नु शृणुयायात् न उद्विजेत् वा इति संचित्य मतिमान् हनुमान् मतिं चकार॥

॥Sloka meanings||

मे वाक्यं न उद्विजेत् -
not scared by my words
कथम् नु शृणुयात् खलु इति संचित्य-
thus thinking on 'how to ensure
मतिमान् हनुमान् - intelligent Hanuman
मतिं चकार - came to a decision

||Sloka summary||.

"Thus, thinking about how to ensure that she is not scared by my words, Hanuman came to a decision." ||30.40||

||Sloka 30.41||

रामं अक्लिष्टकर्माणं स्वबंधु मनुकीर्तयन्॥30.41||
नैना मुद्वेजयिष्यामि तद्बंधुगत मानसाम्।

स॥ अक्लिष्टकर्मणां सुबंधुं रामं अनुकीर्तयन् तद् बंधुगतमानसां एनां न उद्वेजयिष्यामि॥

॥Sloka meanings||

अक्लिष्टकर्मणां -
one who is known for judicious action
सुबंधुं रामं अनुकीर्तयन् -
praising Rama who is very dear to her
तद् बंधुगतमानसां एनां -
this lady whose mind is absorbed in Rama
न उद्वेजयिष्यामि - will not create fear.

||Sloka summary||

"By praising the one who is known for judicious action, who is very dear to her, in whom her mind is absorbed, I will not create fear." ||30.41||

||Sloka 30.42,43||

इक्ष्वाकूणां वरिष्टस्य रामस्य विदितात्मनः॥30.42||
शुभानि धर्मयुक्तानि वचनानि समर्पयन्।
श्रावयिष्यामि सर्वाणि मधुरां प्रब्रुवन् गिरम्॥30.43||

स॥ इक्ष्वाकूणाम् वरिष्ठस्य विदितात्मनः रामस्य शुभानि वचनानि समर्पयन् मधुरां गिरं प्रबृवन् सर्वाणि श्रावैष्यामि |

Rama Tika says- मथुरां गिरं प्रबृवन् सन् सर्वाणि रमसंदेश वचनानि श्रावयिष्यामियथा येन प्रकारेण सीता श्रद्धास्यति रामवचनत्वेन श्रद्धां करिष्यति तथा सर्वं सीतायाः असंकित जातं समादधे प्रत्युत्तरस्यामि।

॥Sloka meanings||

इक्ष्वाकूणाम् वरिष्ठस्य -
the esteemed person of Ikshwakus
विदितात्मनः रामस्य -
of Rama, who has realized self
शुभानि वचनानि समर्पयन् -
presenting auspicious words
मधुरां गिरं प्रबृवन् -
uttering sweet words
सर्वाणि श्रावैष्यामि -
make her listen to every thing

||Sloka summary||

"Presenting auspicious words about Rama , the esteemed person of Ikshwakus, who has realized Self, I will make her listen to everything while uttering sweet words." ||30.42,43||

||Sloka 30.44||

श्रद्दास्यति यथा हीयं तथा सर्वं समादधे॥30.44||

स॥ इयं यथा श्रद्धास्यति तथा सर्वं समाददे॥

॥Sloka meanings||

इयं यथा श्रद्धास्यति -
in a way to increase for confidence
तथा सर्वं समाददे -
will tell everything (in that way)

||Sloka summary||

"I will in act in a way to increase her trust in me "

||Sloka 30.45||

इति स बहुविधं महानुभावो
जगति पतेः प्रमदामवेक्षमाणः।
मधुरमवितथं जगाद वाक्यं
द्रुमविटपांतर मास्थितो हनूमान्॥30.45||

स॥ महानुभावः सः हनुमान् द्रुमविटपांतरं आस्थितः जगति पतेः प्रमदां अवेक्षमाणः बहुविधं अवितथं मथुरं वाक्यं इति जगाद॥

॥Sloka meanings||

महानुभावः सः हनुमान् -
then the great Hanuman
द्रुमविटपांतरं आस्थितः -
seated among the branches of the tree
जगति पतेः प्रमदां अवेक्षमाणः -
looking at the wife of the lord of the universe
बहुविधं अवितथं - in many ways relating faithfully
मथुरं वाक्यं इति जगाद- said the following sweet words

||Sloka summary||

"The great Hanuman, seated among the branches of the tree and hidden, looked at the wife of the lord of the universe started speaking earnestly." ॥30.45॥

Thus, we again hear Hanuman relate the story of Rama. When Rama's story is sung, there is no distraction. It was so before too when there was distraction in the form of Mainaka, who appeared in the middle of the ocean, or when Surasa blocked him in the middle of the ocean; the reaction of Hanuman was to immediately recite the story of Rama and reiterate the purpose of his travel. That helped him move forward on his mission

Here also Hanuman follows the same path, singing Rama's story to gain the confidence of Sita and also please Sita. That is the power of Rama's story. That is also what we learn in the thirtieth Sarga of Sundarakanda.

Thus ends the Sarga thirty in Sundarakanda of Ramayana, the first poem ever composed by the first poet sage Valmiki.

.

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे त्रिंशस्सर्गः॥

Thus ends the Sarga thirty in Sundarakanda of Ramayana the first poem ever composed by the first poet sage Valmiki.

||ओम् तत् सत्॥