Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 30

Hanuman, hidden in the branches of the Simsupa tree, heard everything: the threatening of Sita by the Rakshasas and Trijata's dream. Looking at Sita, who looked like a goddess in the Nandana gardens of Indra, the Vanara started thinking about his task. The thoughts of Hanuman spoken out loud are the subject of this Sarga.

So now we hear Hanuman.

||Sloka 30.01||

હનુમાનપિ વિક્રાંતઃ સર્વં શુશ્રાવ તત્ત્વતઃ|
સીતાયાઃ ત્રિજટાયાશ્ચ રાક્ષસીનાં તર્જનમ્||30.01||

સ||વિક્રાંતઃ હનુમાન્ તત્ત્વતઃ રાક્ષસીનાં સીતાયાઃ તર્જનમ્ ત્રિજટાયાશ્ચ અપિ સર્વં શુશ્રાવ||

Rama Tika says- વિક્રાન્તઃ અતિવિક્રમવાન્ હનુમાન્ સીતાયાઃ વિલાપમ્ ત્રિજટાયાઃ સ્વપ્નં રાક્ષસીનાં તર્જિતં ચ સર્વં શુશ્રાવ||

||Sloka meanings||

વિક્રાંતઃ હનુમાન્ -
valiant Hanuman
રાક્ષસીનાં સીતાયાઃ તર્જનમ્ -
threatening of Sita by Rakshasas
ત્રિજટાયાશ્ચ અપિ -
as well as Trijata's
સર્વં તત્ત્વતઃ શુશ્રાવ -
heard all of it in its entirety

||Sloka summary||

"The valiant Hanuman heard the threatening of Sita by Rakshasas as well as Trijata's dream."||30.01||

||Sloka 30.02||

અવેક્ષમાણઃ તાં દેવીં દેવતામિવ નંદને|
તતો બહુવિધાં ચિંતાં ચિંતયામાસ વાનરઃ||30.02||

સ||નંદને દેવતાં ઇવ તાં દેવીં અવેક્ષમાણા વાનરઃ તતઃ બહુવિધાં ચિંતયામાસ||

||Sloka meanings||

તતઃ તાં દેવીં અવેક્ષમાણા -
then looking at Sita
નંદને દેવતાં ઇવ -
(who is) like a goddess in Nandana
વાનરઃ બહુવિધાં ચિંતયામાસ -
the Vanara started thinking in many ways.

||Sloka summary||

"Looking at Sita who is like a goddess in Nandana , the Vanara started thinking in many ways." ||30.02||

||Sloka 30.03||

યાં કપીનાં સહસ્રાણિ સુબહૂન્યયુતાનિ ચ|
દિક્ષુ સર્વાસુ માર્ગંતે સેય માસાદિતા મયા||30.03||

સ|| કપીનાં સુબહૂનિ સહસ્રાણિ અયુતાનિ ચ સર્વાસુ દિક્ષુ યાં માર્ગંતે સા ઇયં મયા આસાદિતા||

||Sloka meanings||

સહસ્રાણિ અયુતાનિ સુબહૂનિ કપીનાં-
Among the many hundreds and thousands of Vanaras
યાં ચ સર્વાસુ દિક્ષુ યાં માર્ગંતે -
who was being searched for in all directions.
સા ઇયં મયા આસાદિતા -
that Sita I found her

||Sloka summary||

"Among the many hundreds and thousands of Vanaras searching for her in all directions, I have found her here." ||30.03||.

||Sloka 30.04||

ચારેણ તુ સુયુક્તેન શત્રોશ્શક્તિ મવેક્ષતા|
ગૂઢેન ચરતા તાવત્ અવેક્ષિત મિદં મયા||30.04||

સ||સુયુક્તેન શત્રોઃ શક્તિં અવેક્ષતા ગૂઢેન ચરતા ચારેણ મયા ઇદં અવેક્ષિતં તાવત્ ||

Tilaka Tika says- સુયુક્તેન સુપ્રયુક્તેન સ્વામિના નિયુક્તેન અતએવ શત્રોઃ શક્તિં અવેક્ષતા અત એવ ગૂઢેન રૂપેણ ચરતા ચારણં મયા તાવત્પ્રથમમ્ ઇદં વૃત્તં અવેક્ષિતં જ્ઞાતમ્ |

||Sloka meanings||

ચારેણ સુયુક્તેન શત્રોઃ શક્તિં અવેક્ષતા -
well deployed like a spy seeing the strength of the enemies
ગૂઢેન ચરતા - roaming in secret
મયા ઇદં અવેક્ષિતં તાવત્ -
everything has been seen by me

||Sloka summary||

"Roaming in secret like a spy, intelligently seeing the strength of the enemies, I have seen everything."

||Sloka 30.05||

રાક્ષસાનાં વિશેષશ્ચ પુરીચેયમવેક્ષિતા|
રાક્ષસાધિપતેરસ્ય પ્રભાવો રાવણસ્ય ચ ||30.05||

સ|| રાક્ષસાનાં વિશેષઃ ચ અયં પુરી ચ અસ્ય રાક્ષસાધિપતેઃ રાવણસ્ય પ્રભાવઃ ચ અવેક્ષિતા||

||Sloka meanings||
રાક્ષસાનાં અયં પુરી ચ -
this city of Rakshasas
વિશેષઃ અસ્ય રાક્ષસાધિપતેઃ -
specially this king of Rakshasas
રાવણસ્ય પ્રભાવઃ ચ અવેક્ષિતા -
Ravana's power too has been seen by me

||Sloka summary||

"I have seen the city of Rakshasas, as well as the power of the Ravana the king of Rakshasas." ||30.05||

||Sloka 30.06||

યુક્તં તસ્યાઽપ્રમેયસ્ય સર્વ સત્ત્વ દયાવતઃ|
સમશ્વાસયિતું ભાર્યાં પતિદર્શન કાંક્ષિણીમ્||30.06||

સ|| સર્વસત્ત્વ દયાવતઃ અપ્રમેયસ્ય તસ્ય પતિદર્શન કાંક્ષિણીં ભાર્યાં સમશ્વાસયિતું યુક્તં||

||Sloka meanings||

સર્વસત્ત્વ દયાવતઃ -
one who is compassionate to all
અપ્રમેયસ્ય તસ્ય -
one of immense power
તસ્ય પતિદર્શન કાંક્ષિણીં ભાર્યાં -
his wife who is anxious to see her husband
સમશ્વાસયિતું યુક્તં -
proper to console her

||Sloka summary||

"It is proper to console her who is anxious to see her husband , who is compassionate to all, who has immeasurable power. ||30.06||

||Sloka 30.07||

અહમાશ્વાસયા મ્યેનાં પૂર્ણચંદ્રનિભાનનાં|
અદૃષ્ટદુઃખાં દુઃખાર્તાં દુઃખસ્યાંતમગચ્છતીમ્||30.07||

સ|| એનાં પૂર્ણચંદ્રનિભાનનાં અદૃષ્ટદુઃખાં દુઃખાર્તાં દુઃખઃસ્ય અંતં અગચ્છતીં અહં અશ્વાસયામિ ||

||Sloka meanings||

એનાં પૂર્ણચંદ્રનિભાનનાં -
this moon-faced lady
અદૃષ્ટદુઃખાં-
one who has not seen sorrows before
દુઃખઃસ્ય અંતં અગચ્છતીં દુઃખાર્તાં -
not seeing the end of sorrows and deeply in sorrow
(તાં) અહં અશ્વાસયામિ -
I shall console

||Sloka summary||

"I shall console this moon-faced lady who has not seen sorrows before and who is not seeing the end of sorrows." ||30.07||

||Sloka 30.08||

યદ્યપ્યહં ઇમાં દેવીં શોકોપહતચેતસાં|
અનાશ્વાસ્ય ગમિષ્યામિ દોષવત્ ગમનં ભવેત્||30.08||

સ|| યદિ શોકોપહતચેતસાં ઇમાં દેવીં અનાશ્વાસ્ય ગમિષ્યામિ (તત્) દોષવત્ ગમનં ભવેત્||

||Sloka meanings||

શોકોપહતચેતસાં -
one overwhelmed with sorrow,
ઇમાં દેવીં - this lady
યદિ અનાશ્વાસ્ય ગમિષ્યામિ -
If I go away without consoling
(તત્) દોષવત્ ગમનં ભવેત્ -
that will be blame worthy

||Sloka summary||

"If I go away without consoling this lady overwhelmed with sorrow, that will be blameworthy." ||30.08||

||Sloka 30.09||

ગતેહિ મયિ તત્રેયં રાજપુત્રી યશસ્વિની|
પરિત્રાણ મવિંદંતી જાનકી જીવિતં ત્યજેત્||30.09||

સ|| મયિ તત્ર ગતે હિ યશસ્વિની રાજપુત્રી જાનકી પરિત્રાણમ્ અવિંદંતી જીવિતં ત્યજેત્||

||Sloka meanings||

મયિ તત્ર ગતે હિ -
If I go away
યશસ્વિની રાજપુત્રી જાનકી -
renowned princess Janaki
પરિત્રાણમ્ અવિંદંતી -
not knowing the way out
જીવિતં ત્યજેત્ -
will give up her life

||Sloka summary||

"If I go away, this renowned princess not knowing the way out will give up her life." ||30.09||

||Sloka 30.10||

મયા ચ સ મહાબાહુઃ પૂર્ણચંદ્ર નિભાનનઃ|
સમશ્વાસયિતું ન્યાય્યઃ સીતાદર્શનલાલસઃ||30.10||

સ|| પૂર્ણચંદ્રનિભાનનઃ મહાબાહુઃ સીતાદર્શન લાલસઃ ( રામઃ) મયા સમશ્વાસયિતું ન્યાય્યઃ ||

||Sloka meanings||

પૂર્ણચંદ્રનિભાનનઃ -
one who has a face like full moon
સીતાદર્શન લાલસઃ -
the one who is anxious to see Sita
મહાબાહુઃ ( રામઃ) - ,
the strong armed one ( Rama)
મયા સમશ્વાસયિતું ન્યાય્યઃ -
providing relief is my duty

||Sloka summary||'

"It is my duty to Provide relief to the strong-armed Rama, who is anxious to see Sita, who has a face like full moon."||30.10||

||Sloka 30.11||

નિશાચરીણાં પ્રત્યક્ષં અનર્હં ચાપિ ભાષણમ્|
કથં નુ ખલુ કર્ત્વવ્યં ઇદં કૃચ્છગતો હ્યહમ્||30.11||

સ|| નિશાચરીણાં પ્રત્યક્ષં ભાષણં ચ અનર્હં અપિ | કથં નુ કર્તવ્યં નુ | અહં કૃછ્છગતો હિ ||

||Sloka meanings||

નિશાચરીણાં પ્રત્યક્ષં ભાષણં ચ -
talking in front of the Rakshasas the night beings
અનર્હં અપિ - not good
કથં નુ કર્તવ્યં નુ -
what is my duty
અહં કૃછ્છગતો હિ -
I am at a loss

||Sloka summary||

"Talking in front of the Rakshasas the night beings is not good. What is my duty? I am at a loss."

||Sloka 30.12||

અનેન રાત્રિ શેષેણ યદિ નાશ્વાસ્યતે મયા|
સર્વથા નાસ્તિ સંદેહઃ પરિત્યક્ષતિ જીવિતમ્||30.12||

સ|| યદિ અનેન રાત્રિશેષેણ ન આશ્વાસ્યતે સા સર્વથા જીવિતં પરિતક્ષ્યતિ | સંદેહઃ ન અસ્તિ||

||Sloka meanings||.

અનેન રાત્રિશેષેણ -
before the end of the night
યદિ ન આશ્વાસ્યતે -
if I do not assure her
સા સર્વથા જીવિતં પરિતક્ષ્યતિ -
she will surely give up her life.
સંદેહઃ ન અસ્તિ - there is no doubt

||Sloka summary||

"If I do not speak before the end of the night she will give up her life. There is no doubt about that"||30.12||

||Sloka 30.13||

'રામશ્ચ યદિ પૃચ્છેન્માં કિં માં સીતાઽબ્રવીત્ વચઃ|
કિં અહં તં પ્રતિબ્રૂયાં અસંભાષ્ય સુમધ્યમામ્||30.13||

સ|| યદિ રામઃ માં પૃચ્છે કિં માં સીતા અબ્રવીત્ વચઃ તદા સુમધ્યમામ્ અસંભાષ્ય અહમ્ તં કિં પ્રતિબ્રૂયામ્||

||Sloka meanings||

યદિ રામઃ માં પૃચ્છે-
If Rama asks me
કિં માં સીતા અબ્રવીત્ વચઃ -
what words did Sita say to me
તદા સુમધ્યમામ્ અસંભાષ્ય-
then without speaking to that lady of beautiful waist
અહમ્ તં કિં પ્રતિબ્રૂયામ્ -
what can I tell him?

||Sloka summary||

"If Rama asks me what Sita spoke, then how can I answer if I do not talk to her?" ||30.13||

||Sloka 30.14||

સીતા સંદેશરહિતં માં ઇતઃ ત્વરયા ગતમ્|
નિર્દહે દપિ કાકુત્સ્થઃ ક્રુદ્ધઃ તીવ્રેણ ચક્ષુષા ||30.14||

સ|| સીતા સંદેશરહિતં ઇતઃ ત્વરયા ગતં માં કાકુત્સ્થઃ ક્રુદ્ધઃ તીવ્રેણ ચક્ષુષા નિર્દહેત્ અપિ||

||Sloka meanings||

સીતા સંદેશરહિતં -
without carrying a message of Sita
ઇતઃ ત્વરયા ગતં માં -
If I go away quickly
કાકુત્સ્થઃ ક્રુદ્ધઃ -
the angry scion of Kakutstha
તીવ્રેણ ચક્ષુષા નિર્દહેત્ અપિ -
burn me up with anger in his eyes

||Sloka summary||

"If I go away without carrying a message from Sita, then the scion of Kakutstha will burn me up with anger in his eyes."||30.14||

||Sloka 30.15||

યદિ ચો દ્યોજયિષ્યામિ ભર્તારં રામ કારણાત્|
વ્યર્થમાગમનં તસ્ય સસૈન્યસ્ય ભવિષ્યતિ||30.15||

સ|| રામકારણાત્ ભર્તારં યદિ ચ ઉદ્યોજયિષ્યામિ સસૈન્યસ્ય તસ્ય આગમનં વ્યર્થં ભવિષ્યતિ ||

Govindaraja says- યદિ ચેત્| ભર્તારં સુગ્રીવમ્| વ્યર્થં અનાશ્વસ્ય ગમનેતદાગમન પર્યન્તં દેવ્યાઃ પ્રાણાનવસ્થાનાદિતિ ભાવઃ|

||Sloka meanings||

રામકારણાત્ -
for Rama's sake
ભર્તારં યદિ ચ ઉદ્યોજયિષ્યામિ -
if I encourage નેthe king of Vanaras
સસૈન્યસ્ય તસ્ય આગમનં -
his coming with army
વ્યર્થં ભવિષ્યતિ -
will be useless

||Sloka summary||

""For Rama's sake, if the King Sugriva comes here with his full army, then his coming will be useless." ||30.15||

Govindaraja elaborates that if Sita is not given confidence, she may give up her life and then the King of Vanaras coming with his army is of no use.

||Sloka 30.16||

અંતરં ત્વહમાસાદ્ય રાક્ષસીનામિહ સ્થિતઃ|
શનૈરાશ્વાસયિષ્યામિ સંતાપ બહુળામિમામ્||30.16||

સ|| અહં ઇહ સ્થિતઃ રાક્ષસીનામ્ અંતરં અસાદ્ય સંતાપબહુળાં ઇમાં શનૈઃ આશ્વાસયિષ્યામિ || |

||Sloka meanings||

અહં ઇહ સ્થિતઃ -
waiting here I (will)
રાક્ષસીનામ્ અંતરં અસાદ્ય -
finding a chance free of Rakshasis
સંતાપબહુળાં ઇમાં -
this lady in deep sorrow
શનૈઃ આશ્વાસયિષ્યામિ -
slowly console her.

||Sloka summary||

"I will wait here, and at the suitable time, I will slowly console this lady who is in deep sorrow." ||30.16||

||Sloka 30.17||

અહં ત્વતિતનુશ્ચૈવ વાનરશ્ચ વિશેષતઃ|
વાચં ચો દાહરિષ્યામિ માનુષી મિહ સંસ્કૃતામ્||30.17||

સ|| અહં તુ અતિતનુશ્ચ | વિશેષતઃ વાનરઃ ચ | ઇહ સંસ્કૃતાં માનુષીં વાચં ચ ઉદાહિરિષ્યામિ |

Tilaka Tika says- વાનરઃ વાનરરૂપોઽહમ્ અતિ તનુઃ અતિ સૂક્ષ્મ શરીરઃ સન્ સંસ્કૃતાં વ્યાકરણ સંસ્કારયુતાં તાં સીતાં વાચં ઉદાહરિષ્યામિ|

||Sloka meanings||

અહં તુ અતિતનુશ્ચ-
I am of a small form
વિશેષતઃ વાનરઃ ચ -
More specifically a Vanara
ઇહ સંસ્કૃતાં માનુષીં વાચં ચ -
the language of cultured men
ઉદાહિરિષ્યામિ - I will use

||Sloka summary||

"I am of a small body, more specially a Vanara. I will use the language cultured men." ||30.17||

||Sloka 30.18||

યદિ વાચં પ્રદાસ્યામિ દ્વિજાતિરિવ સંસ્કૃતામ્|
રાવણં મન્યમાના માં સીતા ભીતા ભવિષ્યતિ||30.18||

સ|| યદિ દ્વિજાતિઃ ઇવ સંસ્કૃતાં વાચં પ્રદાશ્યામિ માં રાવણં મન્યમાના સીતા ભીતા ભવિષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

યદિ દ્વિજાતિઃ ઇવ -
like the twice born one
સંસ્કૃતાં વાચં પ્રદાશ્યામિ -
if I speak in Sanskrit
માં રાવણં મન્યમાના -
thinking that I am Ravana
સીતા ભીતા ભવિષ્યતિ -
Sita will be scared

||Sloka summary||

"If I speak Sanskrit like the twice-born ones, thinking that I am Ravana, Sita will be scared." ||30.18||

||Sloka 30.19||

વાનરસ્ય વિશેષેણ કથં સ્યાદભિભાષણમ્|
અવશ્યમેવ વક્તવ્યં માનુષં વાક્ય મર્થવત્||30.19||
મયા સાંત્વયિતું શક્યા નાન્યથેય મનિંદિતા|

સ|| વિશેષેણ વાનરસ્ય અભિભાષણં કથં નુ || એવં અવશ્યમ્ અર્થવત્ માનુષં વાક્યં વક્તવ્યં|અન્યથા ઇયં અનિંદિતા સાંત્વયિતું મયા ન શક્યા ||

||Sloka meanings||

વિશેષેણ વાનરસ્ય -
specifically of Vanara -અભિભાષણં કથં નુ -
how can he speak thus ?
એવં અવશ્યમ્ માનુષં વાક્યં -
so certainly in the language of people
અર્થવત્ વક્તવ્યં -
speak meaningfully
અન્યથા ઇયં અનિંદિતા -
otherwise this blameless lady
સાંત્વયિતું મયા ન શક્યા -
not possible to pacified by me

||Sloka summary||

"Especially, how can a Vanara speak like this? So I should speak the common language of people. Otherwise, I will not be able to pacify her."||30.19||

Hanuman continues to debate why he should speak in the language of the people.

Govindaraja says in his Tika- અત્ર વાક્યસ્ય માનુષત્વં કોસલદેશવર્તિમનુષ્ય સંબંધિત્વં વિવક્ષિતમ્| તાદૃગ્ વાક્યસ્ય એવં દેવિ પરિચિતત્વાત્||

||Sloka 30.20||

સેય માલોક્ય મે રૂપં જાનકી ભાષિતં તથા||30.20||
રક્ષોભિ સ્ત્રાસિતા પૂર્વં ભૂય સ્ત્રાસં ગમિષ્યતિ|

સ||પૂર્વં રક્ષોભિઃ ત્રાસિતા સા ઇયં જાનકિ મે રૂપં આલોક્ય ભાષિતમ્ તથા ભૂયઃ ત્રાસં ગમિષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

પૂર્વં રક્ષોભિઃ ત્રાસિતા -
already frightened by the Rakshasas
સા ઇયં જાનકિ - this Janaki
મે રૂપં આલોક્ય ભાષિતમ્ -
seeing my form and the speech
તથા ભૂયઃ ત્રાસં ગમિષ્યતિ -
will be scared again

||Sloka summary||

"Already frightened by the Rakshasas, this Janaki seeing my form and hearing the language, she will be scared again."||30.20||

||Sloka 30.21||

તતો જાત પરિત્રાસા શબ્દં કુર્યાન્ મનસ્વિની||30.21||
જાનમાના વિશાલાક્ષી રાવણં કામરૂપિણમ્|

સ|| તતઃ મનસ્વિની વિશાલાક્ષી માં કામરૂપિણં રાવણં જાનમાના જાતપરિત્રાસા શબ્દં કુર્વન્ ||

||Sloka meanings||

તતઃ મનસ્વિની વિશાલાક્ષી -
then the wide-eyed sensitive lady Sita
માં કામરૂપિણં રાવણં જાનમાના -
thinking that I am the Ravana who can take any form,
જાતપરિત્રાસા શબ્દં કુર્વન્ -
frightened she will make loud noise

||Sloka summary||

"Then the wide-eyed sensitive lady Sita, thinking that I am the Ravana who can take any form, being frightened, she will make loud noise."||30.21||

||Sloka 30.22||

સીતાયા ચ કૃતે શબ્દે સહસા રાક્ષસી ગણાઃ||30.22||
નાનાપ્રહરણો ઘોરઃ સમેયાદંતકોપમઃ|

સ|| સીતયાઃ કૃતે શબ્દે રાક્ષસી ગણાઃ નાનાપ્રહરણઃ ઘોરઃ અંતકોપમઃ સમેયાત્ ||

||Sloka meanings||

સીતયાઃ કૃતે શબ્દે -
with the sound made by Sita
નાનાપ્રહરણઃ-
armed with different kind of weapons
અંતકોપમઃ ઘોરઃ રાક્ષસી ગણાઃ -
legions of terrible Rakshasis like the dreadful Yama
સહસા સમેયાત્ - will gather quickly

||Sloka summary||

"With the sound made by Sita Rakshasa legions armed with different kind of weapons will gather, like the dreadful Yama."||30.22||

||Sloka 30.23||

તતો માં સંપરિક્ષિપ્ય સર્વતો વિકૃતાનનાઃ||30.23||
વધે ચ ગ્રહણે ચૈવ કુર્યુર્યત્નં યથાબલમ્|

સ|| તતઃ વિકૃતાનનઃ માં સર્વતઃ સંપરિક્ષિપ્ય વધે ચ ગ્રહણે ચ યથાબલં યત્નં કુર્યુઃ||

||Sloka meanings||

તતઃ વિકૃતાનનઃ -
then the Rakshasas with hideous faces
માં સર્વતઃ સંપરિક્ષિપ્ય -
having surrounded me
વધે ચ ગ્રહણે ચ -
to capture me or kill me
યથાબલં યત્નં કુર્યુઃ -
will make a forceful effort

||Sloka summary||

"Then the Rakshasas with hideous faces will surround me and make a forceful effort to capture me or kill me." ||30.23||

||Sloka 30.24||

ગૃહ્ય શાખાઃ પ્રશાખાશ્ચ સ્કંધાં શ્ચોત્તમશાખિનામ્||30.24||
દૃષ્ટ્વા વિપરિધાવંતં ભવેયુર્ભયશંકિતાઃ|

સ|| ઉત્તમશાખિનાં શાખાઃ પ્રશાખસ્ય સ્કંધશ્ચ ગૃહ્ય વિપરિધાવંતં દૃષ્ટ્વા ભયશંકિતાઃ ભવેયુઃ||

||Sloka meanings||

ઉત્તમશાખિનાં શાખાઃ -
branches of big trees
પ્રશાખસ્ય સ્કંધશ્ચ ગૃહ્ય -
holding on to side branches and trunks of best trees
વિપરિધાવંતં દૃષ્ટ્વા -
seeing me running away
ભયશંકિતાઃ ભવેયુઃ -
they will get scared

||Sloka summary||

"Seeing me holding the branches, side branches and trunks of best trees and running, the Rakshasas will get scared." ||30.24||

||Sloka 30.25||

મમ રૂપં ચ સંપ્રેક્ષ્ય વને વિચરતો મહત્||30.25||
રાક્ષસ્યો ભયવિત્રસ્તા ભવેયુર્વિકૃતાનનઃ|

સ|| વિકૃતાનનઃ રાક્ષસ્યઃ વને વિચરતઃ માં મહત્ રૂપં સંપ્રેક્ષ્ય ભયવિત્રસ્તાઃ ભવેત્ ||

||Sloka meanings||

વિકૃતાનનઃ રાક્ષસ્યઃ -
Rakshasas with hideous faces
વને વિચરતઃ માં -
me moving about in the grove
મહત્ રૂપં સંપ્રેક્ષ્ય -
seeing my great from
ભયવિત્રસ્તાઃ ભવેત્ -
will be very scared

||Sloka summary||

The Rakshasas with hideous faces seeing my great from moving about in the groves will be very scared.||30.25||

||Sloka 30.26||

તતઃ કુર્યુસ્સમાહ્વાનં રાક્ષસ્યો રક્ષસામપિ||30.26||
રાક્ષસેંદ્ર નિયુક્તાનાં રાક્ષસેંદ્ર નિવેશને |

સ|| તતઃ રાક્ષસ્યઃ રાક્ષસેંદ્રનિવેશને રાક્ષસેંદ્રનિયુક્તાનાં રાક્ષસાનાં અપિ સમાહ્વાનં કુર્યુઃ||

||Sloka meanings||

રાક્ષસેંદ્રનિયુક્તાનાં રાક્ષસાનાં -
the Rakshasas deployed by the king of Rakshasas
રાક્ષસેંદ્રનિવેશને અપિ -
in the Royal mansion also
તતઃ રાક્ષસ્યઃ સમાહ્વાનં કુર્યુઃ -
will be invited by these Rakshasas then

||Sloka summary||

"Then the Rakshasas will invite the guards employed for the residence of the king of Rakshasas." ||30.26||

||Sloka 30.27||

તે શૂલશક્તિ નિસ્ત્રિંશ વિવિધાયુધપાણયઃ||30.27||
અપતેયુર્વિમર્દેsસ્મિન્ વેગેનોદ્વિગ્નકારિણઃ|

સ||તે તસ્મિન્ વિમર્દે શૂલશક્તિ નિસ્ત્રિંશ વિવિધાયુધપાણયઃ ઉદ્વેગકારણાત્ વેગેન આપતેયુઃ||

||Sloka meanings||

તે તસ્મિન્ વિમર્દે - then in that war
શૂલશક્તિ નિસ્ત્રિંશ વિવિધાયુધપાણયઃ -
armed with spears tridents swords and different kinds of weapons
ઉદ્વેગકારણાત્ વેગેન આપતેયુઃ -
being excited will come speedily

||Sloka summary||

"Those Rakshasas, excited, will come speedily armed with spears, tridents, swords, and different kinds of weapons for war."||30.27||

||Sloka 30.28||

સંરુદ્ધસ્તૈસ્તુ પરિતો વિધમન્ રક્ષસાં બલમ્||30.28||
શક્નુયાં નતુ સંપ્રાપ્તં પરં પારં મહોદધેઃ|

સ|| તે પરિતઃ સમૃદ્ધઃ રાક્ષસાનાં બલં વિધમન્ મહોદધેઃ પરં પારંસંપ્રાપ્તું ન શક્નુયામ્||

||Sloka meanings||

તે પરિતઃ -
surrounded by them
સમૃદ્ધઃ રાક્ષસાનાં બલં વિધમન્ -
fighting their strength
મહોદધેઃ પરં પારં સંપ્રાપ્તું -
the other end of the ocean
સંપ્રાપ્તું ન શક્નુયામ્ -
may not be able to reach

||Sloka summary||

"Surrounded by them, I may not be able to reach the other end of the ocean."||30.28||

||Sloka 30.29||

માં વા ગૃહ્ણીયુરાપ્લુત્ય બહવ શ્શીઘ્રકારિણઃ||30.29||
સ્યાદિયં ચા ગૃહીતાર્થા મમ ચ ગ્રહણં ભવેત્ |

સ|| શ્શીઘ્રકારિણઃ બહવઃ આપ્લુત્ય માં ગૃહ્ણીયુઃ વા | ઇયં ચ અગૃહીતાર્થા સ્યાત્ | મમ ચ ગ્રહણં ભવેત્ ||

||Sloka meanings||

શ્શીઘ્રકારિણઃ બહવઃ -
many prompt to act Rakshasas
આપ્લુત્ય માં ગૃહ્ણીયુઃ વા -
jump up in the sky to capture me.
ઇયં ચ અગૃહીતાર્થા સ્યાત્ -
this lady may not receive any message
મમ ચ ગ્રહણં ભવેત્ -
I may also be captured too

||Sloka summary||

""Ignited with the desire to capture me, the Rakshasas will leap into the sky. This lady will not receive any message, and I will also be captured." ||30.29||

||Sloka 30.30||

હિંચાભિરુચયો હિંસ્યુરિમાં વા જનકાત્મજામ્||30.30||
વિપન્નં સ્યાત્તતઃ કાર્યં રામસુગ્રીવયોરિદમ્|

સ|| વા હિંસાભિરુચયઃ ઇમાં જનકાત્મજાં હિંસ્ત્યઃ | તતઃ રામસુગ્રીવયોઃ ઇદં કાર્યં વિપન્નં સ્યાત્||

||Sloka meanings||

વા હિંસાભિરુચયઃ -
interested in acts of violence,
ઇમાં જનકાત્મજાં હિંસ્ત્યઃ -
will harm the daughter of Janaka.
તતઃ રામસુગ્રીવયોઃ -
the mission of Rama and Sugriva
ઇદં કાર્યં વિપન્નં સ્યાત્ -
will also be lost

||Sloka summary||

They are interested in acts of violence and will harm the Janaka's daughter. Then Rama and Sugriva's mission will be lost. ||30.30||

||Sloka 30.31||

ઉદ્દેશે નષ્ટમાર્ગેઽસ્મિન્ રાક્ષસૈઃ પરિવારિતે||30.31||
સાગરેણ પરિક્ષિપ્તે ગુપ્તે વસતિ જાનકી|

સ||જાનકી નષ્ટમાર્ગે રાક્ષસૈઃ પરિવારિતે સાગરેણ પરિક્ષિપ્તે ગુપ્તે અસ્મિન્ ઉદ્દેશે વસતિ||

||Sloka meanings||

નષ્ટમાર્ગે રાક્ષસૈઃ પરિવારિતે -
guarded by the Rakshasas, in a secret place
સાગરેણ પરિક્ષિપ્તે - surrounded by the ocean
ગુપ્તે અસ્મિન્ ઉદ્દેશે - hidden in this location
જાનકી વસતિ - Janaki is staying

||Sloka summary||

"Janaki is hidden in this location, surrounded by the ocean, guarded by the Rakshasas, staying in this secret place." ||30.31||

||Sloka 30.32||

વિશસ્તે નિગૃહીતે વા રક્ષોભિર્મયિ સંયુગે||30.32||
નાન્યં પશ્યામિ રામસ્ય સાહાય્યં કાર્યસાધને|

સ||મયિ સંયુગે રક્ષોભિઃ વિશસ્તે વા ગૃહીતે વા રામસ્ય કાર્યસાધને અન્યં સહાયં ન પશ્યામિ ||

||Sloka meanings||

મયિ સંયુગે રક્ષોભિઃ -
in the battle with Rakshasa
વિશસ્તે વા ગૃહીતે વા -
if killed or captured
રામસ્ય કાર્યસાધને -
in achieving the task of Rama
અન્યં સહાયં ન પશ્યામિ-
do not see anybody else who can help (in accomplishing this task).

||Sloka summary||

"If I am killed or captured in the battle with Rakshasas , I do not see anybody else who can help in accomplishing this task." ||30.32||

||Sloka 30.33||

વિમૃશંશ્ચ ન પશ્યામિ યો હતે મયિ વાનરઃ||30.33||
શતયોજનવિસ્તીર્ણં લંઘયેત મહોદધિમ્|

સ||મયિ હતે યઃ વાનરઃ શતયોજનવિસ્તીર્ણં મહોદધિં લંઘયેત્ વિમૃશન્ ચ ન પશ્યામિ ||

||Sloka meanings||

મયિ હતે - If I am killed
શતયોજનવિસ્તીર્ણં -
hundred Yojana wide
યઃ વાનરઃ મહોદધિં લંઘયેત્ -
a Vanara who can leap over the ocean
વિમૃશન્ ચ ન પશ્યામિ -
even after reflecting carefully I do not see

||Sloka summary||

"If I am killed, even after reflecting carefully, I do not see another Vanara who can leap over the hundred Yojana wide ocean." ||30.33||

Hanuman says he does not see any Vanara who can cross the hundred Yojana ocean, which is true, as we know from the dialogue among the Vanaras when they reached the ocean in search of Sita. Faced with the gigantic task of crossing the ocean, the Vanaras wondered who could cross it. Each of the Vanaras expressed doubt about their capability. Then only Jambavan prodded Hanuman into taking the leap.
.

||Sloka 30.34||

કાંમં હંતું સમર્થોઽસ્મિ સહસ્રાણ્યપિ રક્ષસામ્||30.34||
ન તુ શક્ષ્યામિ સંપ્રાપ્તું પરં પારં મહોદધેઃ|

સ|| રાક્ષસાં સહસ્રાણિ અપિ હંતું સમર્થઃ અસ્મિ | કામં તુ મહોદધેઃ પરં પારં સંપ્રાપ્તું ન શક્ષ્યામિ ||

||Sloka meanings||

રાક્ષસાં સહસ્રાણિ અપિ -
even thousand Rakshasas
હંતું સમર્થઃ અસ્મિ-
I am capable of killing
કામં તુ મહોદધેઃ પરં પારં સંપ્રાપ્તું -
but reaching the other shore of the ocean thereafter
ન શક્ષ્યામિ - may not be possible"

||Sloka summary||

"I am capable of killing thousands of Rakshasas, but reaching the other shore thereafter may not be possible." ||30.34||

||Sloka 30.35||

અસત્યાનિ ચ યુદ્ધાનિ સંશયો મે ન રોચતે||30.35||
કશ્ચ નિસ્સંશયં કાર્યં કુર્યાત્ પ્રાજ્ઞઃ સસંશયમ્

સ||યુદ્ધાનિ અસત્યાનિ ચ સંશયઃ મે ન રોચતે| કઃ પ્રજ્ઞઃ નિઃસંશયં કાર્યં સસંશયં કુર્યાત્ |

Tilaka Tika says - કિં ચ યુદ્ધે જયોઽપિ સંદિગ્ધ ઇત્યાહ અસત્યાનિતિ| અનિશ્ચિત જયાનિ|સંશયઃ સંશયિતજયફલક યુદ્ધવ્યાપારઃ|અરુચિહેતુ પ્રાજ્ઞત્વમેવ દર્શયતિ|

Rama Tika says - નિઃસંશયં સંશયરહિતં કાર્યં કઃ પ્રાજ્ઞઃ કુર્યાત્ નકોઽપિ ઇત્યર્થઃ| Who will take up an uncertain task without any question.

||Sloka meanings||

યુદ્ધાનિ અસત્યાનિ ચ -
war is uncertain
સંશયઃ મે ન રોચતે -
I do not like the uncertainty
કઃ પ્રજ્ઞઃ નિઃસંશયઃ સસંશયં કાર્યં કુર્યાત્ -
which wise man will without doubt take up a doubtful work?

||Sloka summary||

"The war is no doubt unpredictable. Which wise man will take a doubtful task without questioning it?" ||30.35||

||Sloka 30.36||

પ્રાણત્યાગશ્ચ વૈદેહ્યા ભવેત્ અનભિભાષણે||30.36||
એષ દોષો મહાન્ હિ સ્યા ન્મમ સીતાભિભાષણે|

સ|| અનભિભાષણે વૈદેહ્યા પ્રાણત્યાગશ્ચ ભવેત્ | સીતા અભિભાષણે એષ મહાન્ દોષઃ સ્યાત્ |

||Sloka meanings||

અનભિભાષણે -
do not speak
વૈદેહ્યા પ્રાણત્યાગશ્ચ ભવેત્ -
Vaidehi will give up her life
સીતા અભિભાષણે -
speaking to Sita
એષ મહાન્ દોષઃ સ્યાત્ -
may also result in great harm ઈ મહા

||Sloka summary||

"If I do not speak Vaidehi will give up her life. Speaking to her may also result in great harm ". ||30.36||

||Sloka 30.37||

ભૂતા શ્ચાર્થા વિનશ્યંતિ દેશકાલવિરોધિતાઃ||30.37||
વિક્લબં દૂતમાસાદ્ય તમઃ સૂર્યોદયે યથા|

સ|| વિક્લબં દૂતં અસાદ્ય ભૂતાઃ અર્થાઃ દેશકાલવિરોધિતાઃ સૂર્યોદયે તમસઃ યથા વિનશ્યંતિ||

||Sloka meanings||

વિક્લબં દૂતં અસાદ્ય -
having a confused messenger
ભૂતાઃ અર્થાઃ -
even sure tasks
દેશકાલવિરોધિતાઃ વિનશ્યંતિ -
fail if time and place are not propitious
સૂર્યોદયે તમસઃ યથા -
like darkness dispelled by the sunrise

||Sloka summary||

"If the time and place are not propitious, having a confused messenger may cause even sure tasks to fail, just as darkness is dispelled by the sunrise." ||30.37||

||Sloka 30.38||

અર્થાનર્થાંતરે બુદ્ધિઃ નિશ્ચિતાપિ ન શોભતે||30.38||
ઘાતયંતિ હિ કાર્યાણિ દૂતાં પંડિતમાનિનઃ|

સ|| અર્થાન્ અનર્થાં અંતરે બુદ્ધિઃ નિશ્ચિતાપિ ન શોભતે | પંડિતમાનિનઃ દૂતાઃ કાર્યાણિ ઘાતયંતિ હિ||

||Sloka meanings||

અર્થાન્ અનર્થાં અંતરે -
between pros and cons
બુદ્ધિઃ નિશ્ચિતાપિ ન શોભતે -
even a mind that is steady does not shine
પંડિતમાનિનઃ દૂતાઃ -
messengers who assume they are scholars
કાર્યાણિ ઘાતયંતિ હિ -
destroy their mission

||Sloka summary||

"Even a steady mind does not shine between pros and cons. Messengers who assume they are scholars destroy their mission." ||30.38||

||Sloka 30.39||

ન વિનશ્યેત્ કથં કાર્યં વૈક્લબ્યં ન કથં ભવેત્ ||30.39||
લંઘનં ચ સમુદ્રસ્ય કથં નુ વૃથાભવેત્|

સ|| કાર્યં કથં ન વિનશ્યેત્ | વૈક્લબ્યં ન કથં ભવેત્ | સમુદ્રસ્ય લંઘનં કથં નુ વૃથાભવેત્ ||

||Sloka meanings||

કાર્યં કથં ન વિનશ્યેત્ -
how to see that the mission is not destroyed.
વૈક્લબ્યં ન કથં ભવેત્ -
how can the failure be avoided?
સમુદ્રસ્ય લંઘનં કથં નુ વૃથાભવેત્ -
how can the crossing of ocean be not wasted'?

||Sloka summary||

"How can I ensure that the mission is not destroyed? How can failure be avoided? How can the crossing of the ocean not be a waste?" ||30.39||

||Sloka 30.40||

કથં નુ ખલુ વાક્યં મે શૃણુયાન્નો દ્વિજેત વા ||30.40||
ઇતિ સંચિંત્ય હનુમાંશ્ચકાર મતિમાન્મતિમ્|

સ|| મે વાક્યં કથમ્ નુ શૃણુયાયાત્ ન ઉદ્વિજેત્ વા ઇતિ સંચિત્ય મતિમાન્ હનુમાન્ મતિં ચકાર||

||Sloka meanings||

મે વાક્યં ન ઉદ્વિજેત્ -
not scared by my words
કથમ્ નુ શૃણુયાત્ ખલુ ઇતિ સંચિત્ય-
thus thinking on 'how to ensure
મતિમાન્ હનુમાન્ - intelligent Hanuman
મતિં ચકાર - came to a decision

||Sloka summary||.

"Thus, thinking about how to ensure that she is not scared by my words, Hanuman came to a decision." ||30.40||

||Sloka 30.41||

રામં અક્લિષ્ટકર્માણં સ્વબંધુ મનુકીર્તયન્||30.41||
નૈના મુદ્વેજયિષ્યામિ તદ્બંધુગત માનસામ્|

સ|| અક્લિષ્ટકર્મણાં સુબંધું રામં અનુકીર્તયન્ તદ્ બંધુગતમાનસાં એનાં ન ઉદ્વેજયિષ્યામિ||

||Sloka meanings||

અક્લિષ્ટકર્મણાં -
one who is known for judicious action
સુબંધું રામં અનુકીર્તયન્ -
praising Rama who is very dear to her
તદ્ બંધુગતમાનસાં એનાં -
this lady whose mind is absorbed in Rama
ન ઉદ્વેજયિષ્યામિ - will not create fear.

||Sloka summary||

"By praising the one who is known for judicious action, who is very dear to her, in whom her mind is absorbed, I will not create fear." ||30.41||

||Sloka 30.42,43||

ઇક્ષ્વાકૂણાં વરિષ્ટસ્ય રામસ્ય વિદિતાત્મનઃ||30.42||
શુભાનિ ધર્મયુક્તાનિ વચનાનિ સમર્પયન્|
શ્રાવયિષ્યામિ સર્વાણિ મધુરાં પ્રબ્રુવન્ ગિરમ્||30.43||

સ|| ઇક્ષ્વાકૂણામ્ વરિષ્ઠસ્ય વિદિતાત્મનઃ રામસ્ય શુભાનિ વચનાનિ સમર્પયન્ મધુરાં ગિરં પ્રબૃવન્ સર્વાણિ શ્રાવૈષ્યામિ |

Rama Tika says- મથુરાં ગિરં પ્રબૃવન્ સન્ સર્વાણિ રમસંદેશ વચનાનિ શ્રાવયિષ્યામિયથા યેન પ્રકારેણ સીતા શ્રદ્ધાસ્યતિ રામવચનત્વેન શ્રદ્ધાં કરિષ્યતિ તથા સર્વં સીતાયાઃ અસંકિત જાતં સમાદધે પ્રત્યુત્તરસ્યામિ|

||Sloka meanings||

ઇક્ષ્વાકૂણામ્ વરિષ્ઠસ્ય -
the esteemed person of Ikshwakus
વિદિતાત્મનઃ રામસ્ય -
of Rama, who has realized self
શુભાનિ વચનાનિ સમર્પયન્ -
presenting auspicious words
મધુરાં ગિરં પ્રબૃવન્ -
uttering sweet words
સર્વાણિ શ્રાવૈષ્યામિ -
make her listen to every thing

||Sloka summary||

"Presenting auspicious words about Rama , the esteemed person of Ikshwakus, who has realized Self, I will make her listen to everything while uttering sweet words." ||30.42,43||

||Sloka 30.44||

શ્રદ્દાસ્યતિ યથા હીયં તથા સર્વં સમાદધે||30.44||

સ|| ઇયં યથા શ્રદ્ધાસ્યતિ તથા સર્વં સમાદદે||

||Sloka meanings||

ઇયં યથા શ્રદ્ધાસ્યતિ -
in a way to increase for confidence
તથા સર્વં સમાદદે -
will tell everything (in that way)

||Sloka summary||

"I will in act in a way to increase her trust in me "

||Sloka 30.45||

ઇતિ સ બહુવિધં મહાનુભાવો
જગતિ પતેઃ પ્રમદામવેક્ષમાણઃ|
મધુરમવિતથં જગાદ વાક્યં
દ્રુમવિટપાંતર માસ્થિતો હનૂમાન્||30.45||

સ|| મહાનુભાવઃ સઃ હનુમાન્ દ્રુમવિટપાંતરં આસ્થિતઃ જગતિ પતેઃ પ્રમદાં અવેક્ષમાણઃ બહુવિધં અવિતથં મથુરં વાક્યં ઇતિ જગાદ||

||Sloka meanings||

મહાનુભાવઃ સઃ હનુમાન્ -
then the great Hanuman
દ્રુમવિટપાંતરં આસ્થિતઃ -
seated among the branches of the tree
જગતિ પતેઃ પ્રમદાં અવેક્ષમાણઃ -
looking at the wife of the lord of the universe
બહુવિધં અવિતથં - in many ways relating faithfully
મથુરં વાક્યં ઇતિ જગાદ- said the following sweet words

||Sloka summary||

"The great Hanuman, seated among the branches of the tree and hidden, looked at the wife of the lord of the universe started speaking earnestly." ||30.45||

Thus, we again hear Hanuman relate the story of Rama. When Rama's story is sung, there is no distraction. It was so before too when there was distraction in the form of Mainaka, who appeared in the middle of the ocean, or when Surasa blocked him in the middle of the ocean; the reaction of Hanuman was to immediately recite the story of Rama and reiterate the purpose of his travel. That helped him move forward on his mission

Here also Hanuman follows the same path, singing Rama's story to gain the confidence of Sita and also please Sita. That is the power of Rama's story. That is also what we learn in the thirtieth Sarga of Sundarakanda.

Thus ends the Sarga thirty in Sundarakanda of Ramayana, the first poem ever composed by the first poet sage Valmiki.

.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે ત્રિંશસ્સર્ગઃ||

Thus ends the Sarga thirty in Sundarakanda of Ramayana the first poem ever composed by the first poet sage Valmiki.

||ઓમ્ તત્ સત્||