Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 34

Sita gave her introduction, saying she is the wife of valiant Rama ('भार्या रामस्य धीमतः'); She also confirmed her helplessness saying she will give up her life after the deadline set by Ravana ( "ततः त्यक्ष्यामि जीवितं')

Hanuma has already resolved that assuring Sita is his first duty. Now Hanuman goes about that task in this Sarga,

We continue with Slokas of thirty fourth Sarga.

|| Sloka 34.01||

तस्यात् तद्वचनं श्रुत्वा हनुमान् हरियूधपः।
दुःखा दुःखाभिभूतायाः सांत्व मुत्तर मब्रवीत्॥34.01||

स॥ हरियूधपः दुःखात् दुःखाभिभूतायाः तस्याः तत् वचनं श्रुत्वा सांत्वं उत्तरं अब्रवीत्॥

॥ Sloka meanings||

दुःखात् दुःखाभिभूतायाः-
one overwhelmed with sorrow
तस्याः तत् वचनं श्रुत्वा -
hearing her words
हरियूधपः सांत्वं उत्तरं अब्रवीत् -
Hanuman spoke words of consolation in reply.

|| Sloka summary||

Hearing the words of the one who was overwhelmed with sadness, Hanuman spoke words of consolation in reply.||34.01||

|| Sloka 34.02||

अहं रामस्य संदेशात् देवि दूतस्तवागतः।
वैदेही कुशली रामः त्वां च कौशलमब्रवीत्॥34.02||

स॥ देवी अहं रामस्य दूतः तव संदेशात् आगतः। वैदेही कुशली रामः त्वां च कौशलं अब्रवीत्॥

॥ Sloka meanings||

देवी अहं रामस्य दूतः -
O Devi, I am Rama's messenger,
तव संदेशात् आगतः -
came here ordered for you
वैदेही कुशली रामः -
Vaidehi! Rama who is well
त्वां च कौशलं अब्रवीत् -
enquiring about your welfare.

|| Sloka summary||

"Oh Devi ! I am Rama's messenger, came here for you on his orders. Oh Vaidehi! Rama who is well, is enquiring your welfare."||34.02||

|| Sloka 34.03||

यो ब्रह्ममस्त्रं वेदांश्च वेद वेदविदां वरः।
स त्वा दाशरथी रामो देवि कौशल मब्रवीत्॥34.03||

स॥ वेदविदां वरः यः ब्रह्मम् अस्त्रं च वेदांश्च वेद सः दाशरथी रामः त्वां कौशलं अब्रवीत् |

|| Sloka meanings||

वेदविदां वरः -
the one who knows all Vedas
यः ब्रह्मम् अस्त्रं च वेदांश्च वेद -
one who knows Brahma astra and Vedas too
सः दाशरथी -
that one who is a son of Dasaratha
रामः त्वां कौशलं अब्रवीत् -
that Rama asks about your welfare. "

|| Sloka summary||

"The one who knows all Vedas, who knows Brahma astra and Vedas too, who is a son of Dasaratha, that Rama asks about your welfare. "

|| Sloka 34.04||

लक्ष्मणश्च महातेजा भर्तुस्तेऽनुचरः प्रियः।
कृतवान् शोकसंतप्तः शिरसा ते अभिवादनम्॥34.04||

स॥ ते भर्तुः अनुचरः महातेजाः लक्ष्मणः च शोकसंतप्तः ते शिरसा अभिवादनं कृतवान् ||

|| Sloka meanings||

ते भर्तुः अनुचरः -
Your husband's follower
महातेजाः लक्ष्मणः च -
very mighty Lakshmana also
शोकसंतप्तः -
immersed in grief
ते शिरसा अभिवादनं कृतवान् -
offers salutations to you bowing his head.

|| Sloka summary||

"Your husband's follower, the very mighty Lakshmana immersed in grief, bowing his head, offers salutations to you."||34.04||

|| Sloka 34.05|

सा तयोः कुशलं देवी निशम्य नरसिंहयोः।
प्रीतिसंहृष्ट सर्वांगी हनूमंतं अथाब्रवीत्॥34.05||

स॥ अथ सा देवी प्रीतिसंहृष्टसर्वांगी तयोः नरसिंहयोः कुशलं निशम्य प्रीति संहृष्टः हनुमंतं अब्रवीत्॥

॥ Sloka meanings||

अथ सा देवी -
then that lady
प्रीतिसंहृष्टसर्वांगी -
experiencing pleasure all over her limbs,
तयोः नरसिंहयोः कुशलं निशम्य -
hearing the welfare of the two lions among men
प्रीति संहृष्टः - delightedly
हनुमंतं अब्रवीत् -
spoke to Hanuman

|| Sloka summary||

"Then that lady experiencing pleasure all over her limbs, hearing the welfare of the two lions among men, spoke to Hanuman."||34.05||

|| Sloka 34.06||

कल्याणी बतगाथेयं लौकीकि प्रतिभाति मा।
एति जीवितमानंदो नरं वर्षशतादपि॥34.06||

स॥] जीवंतं नरं वर्षशतादपि जीवंतं (तदा) आनंदः एति लौकीकि गाधा कल्याणि इति मे प्रतिभाति॥

॥ Sloka meanings||

नरं वर्षशतादपि जीवंतं -
the human being if he lives hundred years
(तदा) आनंदः एति -
finds happiness
लौकीकि गाधा -
that popular adage
कल्याणि इति मे प्रतिभाति -
appears to me as auspicious

|| Sloka summary||

"The popular adage that ' the human being who lives hundred years finds happiness ', appears to me as true". ||34.06||

That adage is as follows."एति जीवन्ति मानंदो नरं वर्ष शतादपि"
" Human being who lives hundred years finds happiness"

That is just not an adage. It is also a spiritual truth according to Appalacharyulu.

Bliss is Brahman. Jiva separated from Brahman, is lost in world of sorrows. Separated Jiva goes through many cycles of birth and rebirth. After many such cycles his focus moves towards spirituality. With spirituality he experiences the Bliss. That 'Bliss' is Brahman. Experiencing the bliss is attaining Brahman. Attaining Brahman is the true completion of life cycle. Thus, life cycle is not a cycle of birth and death. The life cycle is complete only when one experiences Brahman. Thus, the life cycle truly ends with bliss.

Thus, Appalacharyulu garu says the Jiva separated from Brahman, reuniting Brahma is the completion of Life cycle.
That is the hundred years of Life cycle.

Thus, the true meaning of the adage, "achieving happiness if one completes life cycle of Hundred years" is about man experiencing Brahman, if he is at it.

That life cycle always ends in delight. That is also why in the Hindu tradition, the great epics and dramas which replicate worldly life, always conclude in happiness.

There is another point to be noted here , according to Appalacharyulu garu. The man did not attain happiness or delight. "आनंदः नरं एति"- "Bliss envelops the man". The Jiva or man did not attain the Bhagavan. When the man turns his mind towards spirituality, becomes obsessed with spiritual matters, Bhagavan out of love envelops him. The bliss or experiencing of Brahman happens.

Does everybody experience Brahman? How does that happen? After how many years one experiences Brahman?
The answers to all these questions are thus embedded in the adage."एति जीवन्ति मानंदो नरं वर्ष शतादपि"

Sita says that with grateful feeling , having learnt about welfare of Rama Lakshmana, Sita

|| Sloka 34.07||

तया समागते तस्मिन् प्रीतिरुत्पादिताद्भुता।
परस्परेण चालापं विश्वस्तौतौ प्रचक्रतुः॥34.07||

स॥ समागते तस्मिन् तथा अद्भुता प्रीतिः उत्पादिता | तौ विश्वस्तौ परस्परेण आलापं च चक्रतुः॥

॥ Sloka meanings||

समागते तस्मिन् तथा -
thus as they got together
अद्भुता प्रीतिः उत्पादिता -
wonderful pleasure was created
तौ विश्वस्तौ -
both confiding in each other
परस्परेण आलापं च चक्रतुः -
both started talking

|| Sloka summary||

"As they got together, wonderful pleasure was felt. Both of them felt confidence in each other and conversed." ||34.07||

|| Sloka 34.08||

तस्याः तद्वचनं श्रुत्वा हनुमान् हरियूधपः।
सीतायाः शोकदीनायाः समीपमुपचक्रमे॥34.08||

स॥ हनुमान् हरियूधपः सीतायाः शोकदीनायाः तस्याः समीपं उपचक्रमे ||

|| Sloka meanings||

हनुमान् हरियूधपः -
Hanuman the best among Vanaras
सीतायाः शोकदीनायाः -
of Sita who is stricken with grief
तस्याः समीपं उपचक्रमे -
moved close to her

|| Sloka summary||

"Hanuman the best among Vanaras moved nearer to Sita, who was stricken with grief."||34.08||

|| Sloka 34.09||

यथा यथा समीपं स हनुमानुपसर्पति।
तथा तथा रावणं सा तं सीता परिशंकते॥34.09||

स॥ यथा यथा सः हनुमान् उपसर्पति तथा तथा सा सीता तं रावणं परिशंकते॥

॥ Sloka meanings||.

यथा यथा सः हनुमान् उपसर्पति -
as Hanuman slowly started moving
तथा तथा सा सीता -
at the same time Sita
तं रावणं परिशंकते -
suspected him to be Ravana

|| Sloka summary||

"As Hanuman slowly moved towards her, Sita suspected him to be Ravana. "||34.09||

|| Sloka 34.10||

अहोधिग्दुष्कृत मिदं कथितं हि य दस्य मे।
रूपांतर मुपागम्य स एवायं हि रावणः॥34.10||

स॥ अहो यदि अयं रूपांतरं उपागम्य सः रावणः हि (अस्ति) इदं अस्य मे कथितं दुष्कृतं धिक्॥

॥ Sloka meanings||

अहो यदि अयं सः रावणः -
Oh If this is that Ravana
रूपांतरं उपागम्य हि (अस्ति) -
come in different form
इदं अस्य मे कथितं -
whatever I told him
दुष्कृतं धिक् -
should not have been done

|| Sloka summary||

"Oh If this is that Ravana who is in disguise then I told him what should not have been told". ||34.10||

|| Sloka 34.11||

तामशोकस्य शाखां सा विमुक्त्वा शोककर्शिता।
तस्या मे वानवद्यांगी धरण्यां समुपाविशत्॥34.11||

स॥ अनवद्यांगी सा अशोकश्च शाखाम् विमुक्त्वा शॊककर्शिता तस्यां धरण्यामेव समुपाविशत् ||

|| Sloka meanings||.

अनवद्यांगी -
lady with flawless limbs
सा अशोकश्च शाखाम् विमुक्त्वा -
left the branch of the Ashoka tree
शॊककर्शिता -
emaciated with grief,
तस्यां धरण्यामेव समुपाविशत् -
squatted down on that ground.

|| Sloka summary||

"That lady with flawless limbs, who is emaciated with grief, left the branch of the Ashoka tree held by her and squatted down on the ground." ||34.11||

|| Sloka 34.12||

हनुमानपि दुःखार्तां तां दृष्ट्वा भयमोहिताम्।
अवंदत महाबाहुः ततस्तां जनकात्मजाम्॥34.12||

स॥ महाबाहुः हनुमान् अपि दुःखार्तां भयमोहितां जनकात्मजां तां दृष्ट्वा अवंदत॥

॥ Sloka meanings||

महाबाहुः हनुमान् अपि -
Hanuman with powerful arms
दुःखार्तां भयमोहितां -
immersed in sorrow and filled with fear
तां जनकात्मजां दृष्ट्वा -
seeing the daughter of Janaka
अवंदत -
bowed to her

|| Sloka summary||

Seeing that lady, daughter of Janaka, who is immersed in sorrow and filled with fear, Hanuman prostrated. ||34.12||

|| Sloka 34.13||

सा चैनं भयवित्रस्ता भूयो नैवाभ्युदैक्षत।
तं दृष्ट्वा वंदमानं तु सीता शशिनिभानना॥34.13||
अब्रवीत् दीर्घमुच्छ्वस्य वानरं मधुरस्वरा।

स॥ भयवित्रस्ता सा च एनं भूयः न अभ्युदैक्षत एव। तं शशिनिभानना सीता दीर्घः उच्छ्वस्य वंदमानं वानरं मधुर स्वरा अब्रवीत् ||

|| Sloka meanings||

भयवित्रस्ता - trembling with fear
सा च एनं भूयः न अभ्युदैक्षत एव -
she also did not even look at him
तं शशिनिभानना सीता - that moon faced lady Sita
दीर्घः उच्छ्वस्य -breathing deeply
वंदमानं वानरं - to the Vanara who bowed down
मधुर स्वरा अब्रवीत् - spoke in soft tones

|| Sloka summary||

"Trembling with fear she also did not even look at him. Then that moon faced lady Sita breathing deeply spoke softly to the Vanara who bowed down to her." ||34.13||

|| Sloka 34.14||

मायां प्रविष्टो मायावी
यदि त्वं रावणः स्वयम्॥34.14||
उत्पादयसि मे भूयः
संतापं तन्नशोभनम्।

स॥ यदि त्वं स्वयं मायावी रावणः मायां प्रविष्टः मे भूयः संतापं उत्पादयसि तत् न शोभनम्॥

॥ Sloka meanings||

यदि त्वं - If you are
मायावी रावणः स्वयं -
trickster Ravana himself
मायां प्रविष्टः -
entered here in disguise
मे भूयः संतापं उत्पादयसि -
you are again causing grief for me
तत् न शोभनम् - that is not good

|| Sloka summary||

''If you are the trickster Ravana himself and entered here in disguise , then you are again causing grief . That is not good. ||34.14||

|| Sloka 34.15||

स्वं परित्यज्य रूपं यः परिव्राजकरूपधृत्॥34.15||
जनस्थाने मया दृष्टः त्वं स एवासि रावणः।

स॥ यः रावणः स्वं रूपं परित्यज्य परिव्राजक रूपधृत् जनस्थाने मया दृष्टः त्वं स एव असि॥

॥ Sloka meanings||

यः रावणः स्वं रूपं परित्यज्य -
that Ravana having given up his own form
परिव्राजक रूपधृत्-
disguised as a mendicant
जनस्थानेमया दृष्टः -
seen by me in Janasthana
त्वं स एव असि -
you are the same one

|| Sloka summary||

''You are the same Ravana I saw in Janasthana who having given up his own form was disguised as a mendicant ".||34.15||

|| Sloka 34.16||

उपवासकृशां दीनां कामरूप निशाचर॥34.16||
संतापयसि मां भूयः संतप्तां तन्नशोभनम्।

स॥ निशाचर कामरूप उपवास कृशां संतप्तां दीनां मां भूयः संतापयसि तत् न शोभनम्॥

॥ Sloka meanings||

निशाचर कामरूप -
Oh Vile night-being, who can assume any form
उपवास कृशां -
one who is emaciated due to fasting
दीनां संतप्तां मां -
pitiable one stricken with grief
मां भूयः संतापयसि -
again making me sorrowful
तत् न शोभनम् -
that is not good

|| Sloka summary||

"Oh Vile night-being, who can assume any form, you are again making me, who is already in sorrow and in a pitiable condition, who is emaciated due to fasting, more sorrowful. That is not good."||34.16||

|| Sloka 34.17||

अथवा नैतदेवं हि यन्मया परिशंकितम्॥34.17||
मनसो हि मम प्रीतिरुत्पन्ना तवदर्शनात्।

स॥ अथवा मया यत् परिशंकितं एतत् एवं न हि (किंतु) तव दर्शनात् मम मनसः प्रीतिः उत्पन्न हि ||

|| Sloka meanings||

अथवा मया यत् परिशंकितं -
Or this suspicion of mine
एतत् एवं न हि -
It may not be so
(किंतु) तव दर्शनात् -
Seeing you
मम मनसः प्रीतिः उत्पन्न हि-
pleasure is generated in my mind

|| Sloka summary||

"Or this suspicion of mine may not be correct. Because after seeing you pleasure is generated in my mind." ||34.17||

|| Sloka 34.18||

यदि रामस्य दूतस्त्वं आगतो भद्रमस्तुते॥34.18||
पृछ्छामि त्वां हरिश्रेष्ठ प्रिया रामकथा हि मे।

स॥यदि त्वं रामस्य दूतः आगतः ते भद्रं अस्तु | हरिश्रेष्ठ त्वां मे प्रिया रामकथा पृच्छामि |

|| Sloka meanings||

यदि त्वं रामस्य दूतः आगतः -
If you are Rama's messenger
हरिश्रेष्ठ ते भद्रं अस्तु -
Oh best of Vanaras, may all be well with you
त्वां मे प्रिया रामकथा पृच्छामि -
I am asking you tell me the story of Rama

|| Sloka summary||

"If you are Rama's messenger may all be well with you. Oh best of Vanaras! I am asking you tell me the story of Rama" ||34.18||

|| Sloka 34.19||

गुणान् रामस्य कथय प्रियस्य मम वानर॥34.19||
चित्तं हरसि मे सौम्य नदीकूलं यथा रयः

स॥ वानर मम प्रियस्य रामस्य गुणान् कथय | हे सौम्य यथा नदीकूलं रयः तथा मे चित्तं हरसि ||

|| Sloka meanings||

मम प्रियस्य रामस्य गुणान् -
my dear Rama's virtues
वानर कथय - Vanara tell
हे सौम्य यथा नदीकूलं रयः -
Oh Gentle one! Like the currents wear away the river bank
तथा मे चित्तं हरसि -
you are luring my mind

|| Sloka summary||

" Oh Vanara tell my dear Rama's virtues, Oh Gentle one! Like the currents wear away the river bank, you are luring my mind". ||34.19||

"Like the currents wear away the river bank, you are luring my mind"; the river currents have the force and they wear away the river bank. So what is it that Hanuman has, which is luring Sita's mind? Tilaka Tika says, the answer is hanuman's knowledge of Rama; 'मच्चित्त तापकर्षकत्वं राम गुण ज्ञानं एव इति सूचितम्'.

॥ Sloka 34.20||

अहो स्वप्नस्य सुखता याऽहमेवं चिराहृता॥34.20||
प्रेषितं नाम पश्यामि राघवेण वनौकसं।

स॥ स्वप्नस्य सुखता अहो चिराहृता या राघवेण प्रेषितं नाम वनौकसं एवम् पश्यामि ||

|| Sloka meanings||

स्वप्नस्य सुखता अहो -
Oh the pleasure of a dream
चिराहृता - for a long time
या राघवेण प्रेषितं नाम -
sent by Raghava
वनौकसं एवम् पश्यामि -
seeing that Vanara only

|| Sloka summary||

"Oh the pleasure of a dream, I have been seeing the Vanara sent by Raghava in that way only". ||34.20||

|| Sloka 34.21||

स्वप्नेऽपि यद्यहं वीरं राघवं सह लक्ष्मणम्॥34.21||
पश्येयं नावसीदेयं स्वप्नोऽसि मममत्सरी।

स॥ स्वप्ने अपि सहलक्ष्मणं वीरं राघवं पश्येयं यदि न अवसीदेयं मम स्वप्नः अपि मत्सरी।

॥ Sloka meanings||

स्वप्ने अपि -
even in a dream
सहलक्ष्मणं वीरं राघवं पश्येयं यदि -
If I can see heroic Raghava along with Lakshmana
नावसीदेयं -
not be despondent
मम स्वप्नः अपि मत्सरी -
even a dream is inimical to me.लेदु

॥ Sloka summary||

"Even in a dream, If I can see heroic Raghava along with Lakshmana I will not be despondent. Even a dream is inimical to me." ||34.21||

नाहं स्वप्न महं मन्ये
स्वप्ने दृष्ट्वा हि वानरम्॥34.22||
न शक्योsभ्युदयः प्राप्तुं
प्राप्त श्चाभ्युदयो मम।

स॥ अहं इयं स्वप्नं न मन्ये। स्वप्ने वानरं दृष्ट्वा अभ्युदयः प्राप्तुं न शक्यः | (परंतु) मम अभ्युदयः प्राप्तः च ||

|| Sloka meanings||

अहं इयं स्वप्नं न मन्ये -
I do not think this is a dream
स्वप्ने वानरं दृष्ट्वा-
seeing a Vanara in a dream
अभ्युदयः प्राप्तुं न शक्यः -
cannot get happy tidings
(परंतु) मम अभ्युदयः प्राप्तः च -
but I am experiencing happiness

|| Sloka summary||

"I do not think this is a dream. Seeing a Vanara in dream you cannot get happy tidings. But I am experiencing happiness".||34.22||

|| Sloka 34.23||

'किन्नु स्याच्चित्तमोहोऽयं
भवेद्वातगतिस्त्वियम्॥34.23||
उन्मादजो विकारो वा
स्यादियं मृगतृष्णिका।

स॥ अयं चित्तमोहः स्यात् किं नु ? इयं वातगतिः भवेत् | उन्मादजः विकारो वा। इयं मृगतृष्णिका स्यात् ||

|| Sloka meanings||

अयं चित्तमोहः स्यात् किं नु ? -
maybe this is a delusion of the mind
इयं वातगतिः भवेत् -
this may be mental imbalance
उन्मादजः विकारो वा -
developed out of madness or change
इयं मृगतृष्णिका स्यात् - may be like a mirage

|| Sloka summary||

"May be this is a delusion of the mind. This may be mental imbalance. It may have developed out of madness or change, or may be a mirage" ||34.23||

|| Sloka 34.24||

अथवा नायमुन्मादो मोहोऽप्युन्मादलक्षणः॥34.24||
संबुध्ये चाह मात्मानं इमं चापि वनौकसम्।

स॥ अथवा न अयं उन्मादः उन्मादलक्षणः मोहः अपि न।अहं आत्मानम् इयं वनौकसां संबुध्ये॥

॥ Sloka meanings||

अथवा न आयं उन्मादः -
this is not insanity
उन्मादलक्षणः मोहः अपि न -
nor is it delusion a sign of insanity
अहं आत्मानम् -
I am on my own
इयं वनौकसां संबुध्ये-
recognizing this Vanara

|| Sloka summary||

"But this is not insanity or nor is it delusion a sign of insanity. I am myself recognizing this Vanara".||34.24||

|| Sloka 34.25||

इत्येवं बहुधा सीता संप्रधार्य बलाबलम्॥34.25||
रक्षसां कामरूपत्वान् मेने तं राक्षसाधिपम्।

स॥ सीता इत्येवं बलाबलं बहुधा संप्रधार्य रक्षसां कामरूपत्वात् तं राक्षसाधिपम् मेने॥

॥ Sloka meanings||

सीता इत्येवं बलाबलं -
Sita in many ways weighing the strength and weakness
बहुधा संप्रधार्य -
after considering in many ways
रक्षसां कामरूपत्वात् -
Rakshasa's ability to take any form
तं राक्षसाधिपम् मेने -
decided that he is indeed the king of Rakshasas

|| Sloka summary||

"Thus Sita in many ways weighing the strength and weakness of her thoughts and after reconsideration, decided that he is indeed the king of Rakshasas who can take any form." ||34.25||

|| Sloka 34.26||

'एतां बुद्धिं तदा कृत्वा सीता सा तनुमध्यमा॥34.26||
न प्रति व्याजहाराऽथ वानरं जनकात्मजा।

स॥ तदा सा तनुमध्यमा जनकात्मजा एतां बुद्धिं कृत्वा अथ वानरं प्रति न व्याजहार ||

|| Sloka meanings||

तदा सा तनुमध्यमा जनकात्मजा -
then that slender waisted daughter of Janaka,
एतां बुद्धिं कृत्वा -
having entertained these thoughts
अथ वानरं प्रति न व्याजहार -
did not respond to the Vanara

|| Sloka summary||

"Then that slender waisted daughter of Janaka, having entertained these thoughts did not respond to the Vanara." ||34.26||

|| Sloka 34.27||

सीतायाश्चिंतितं बुद्ध्वा हनुमान् मारुतात्मजः॥34.27||
श्रोत्रानुकूलै र्वचनैः तदा तां संप्रहर्षयत्।

स॥ हनुमान् मारुतात्मजः सीतायाः चिंतितं बुद्ध्वातदा श्रोत्रानुकूलैः वचनैः तां संप्रहर्षयत् ||

|| Sloka meanings||

हनुमान् मारुतात्मजः -
Hanuman, the son of wind god
सीतायाः चिंतितं बुद्ध्वा -
having understood Sita's thoughts
तदा श्रोत्रानुकूलैः वचनैः -
then with words that are pleasing to her words
तां संप्रहर्षयत् - pleased her

|| Sloka summary||

" Then Hanuman, the son of wind god, having understood Sita's thoughts spoke pleasing words that brought joy." ||34.27||

"गुणान् रामस्य कथय" means "Tell me Rama's virtues"
This is an invitation to Hanuma to sing about Rama's virtues.
That is one thing Hanuma does every time he gets chance.

|| Sloka 34.28||

अदित्य इव तेजस्वी लोककांतः शशी यथा॥34.28||
राजा सर्वस्य लोकस्य देवो वैश्रवणो यथा।
विक्रमेणोपपन्नश्च यथा विष्णु र्महायशाः॥34.29||

स॥अदित्य इव तेजस्वी शशी यथा लोककांतः देवः वैश्रवणो यथा सर्वस्य लोकस्य राजा महायशाः विष्णु यथा विक्रमेण उपपन्नः च॥

॥ Sloka meanings||

अदित्य इव तेजस्वी -
glorious like Sun
शशी यथा लोककांतः -
brings delight to the whole world like Moon
देवः वैश्रवणो यथा -
like God Vaisrava
सर्वस्य लोकस्य राजा -
king of all the worlds
महायशाः विष्णु यथा -
renowned like Vishnu
विक्रमेण उपपन्नः च -
endowed with valor.

|| Sloka summary||

"He is Glorious like Sun, brings delight to the whole world like Moon, king of kings like Vaisrava, renowned like Vishnu endowed with valor."||34.28,29||

Hanuma starts off saying, "Glorious like Sun.. etc". This starting point is a high praise. This is almost like the well-known Stuti , "राजाधिराजाय प्रसह्य साहिने नमो वयंवैश्रवणाय कूर्महे..,"
and it flows.

|| Sloka 34.30||

सत्यवादी मथुरवाग्देवो वाचस्पति र्यथा।
रूपवान् सुभगः श्रीमान् कंदर्प इव मूर्तिमान्॥34.30||

स॥सत्यवादी वाचस्पती यथा मधुर वाग्देवः | रूपवान् सुभगः श्रीमान् मूर्तिमान् कंदर्प इव॥

॥ Sloka meanings||

सत्यवादी देवः वाचस्पती यथा -
truthful in speech like Brihaspati
मधुर वाक् - sweet tongued
रूपवान् सुभगः श्रीमान् -
handsome, graceful, prosperous
मूर्तिमान् कंदर्प इव -
personification like Kamadeva.

|| Sloka summary||

'' Truthful in speech like Brihaspati, handsome, graceful, prosperous personification like Kamadeva.||34.30||

|| Sloka 34.31||

स्थानक्रोथःप्रहर्ता च श्रेष्ठो लोके महारथः।
बाहुच्छाया मवष्टब्धो यस्य लोको महात्मनः॥34.31||

स॥ स्थानक्रोधः प्रहर्ता च लोके शेष्ठः महारथः लोकः यस्य महात्मनः बाहुच्छायामवष्टभ्यो ||

|| Sloka meanings||

स्थानक्रोधः -
shows anger at right time
प्रहर्ता च -
punishes too.
लोके शेष्ठः महारथः -
foremost among charioteers,.
लोकः महात्मनः - great Self
लोकः यस्य बाहुच्छायामवष्टभ्यो -
world follow the shadow of whose shoulders

|| Sloka summary||

"He shows anger to the right persons, punishes too. Foremost among charioteers, a great self under the shadow of whose shoulders the world takes refuge." ||34.31||

|| Sloka 34.32||

अपकृष्याश्रमपदान् मृगरूपेण राघवं।
शून्ये येनापनीतापि तस्य द्रक्ष्यसि यत् फलम्॥34.32||

स॥येन राघवं मृगरूपेण आश्रमपदात् अपकृष्य शून्ये अपनीता असि त्वया यत् फलं द्रक्ष्यसि॥

॥ Sloka meanings||

येन मृगरूपेण -
by whom in the form of a deer
आश्रमपदात् राघवं अपकृष्य -
diverting Raghava from the hermitage
शून्ये अपनीता असि त्वया -
you were borne away from the empty hermitage
यत् फलं द्रक्ष्यसि-
its result you will see

|| Sloka summary||

"By whom in the form of a deer diverting Raghava from the hermitage, you were borne away from the empty Ashrama, the result of that deceitful action you will see." ||34.32||

|| Sloka 34.33||

'न चिरात् रावणं संख्ये यो वधिष्यति वीर्यवान्।
रोषप्रमुक्तै रिषुभिः ज्वलद्भिरिव पावकैः॥34.33||

स॥ वीर्यवान् यः नचिरात् रोषप्रमुक्तैः ज्वलद्भिः पावकैः इव इषुभिः संख्ये रावणं वधिष्यति॥

॥ Sloka meanings||

वीर्यवान् यः नचिरात् -
the heroic one will soon
रोषप्रमुक्तैः ज्वलद्भिः पावकैः इव इषुभिः -
with burning arrows released in great anger
संख्ये रावणं वधिष्यति -
will kill Ravana in war

|| Sloka summary||

"The heroic one will soon will kill Ravana in war with burning arrows released in great anger"||34.33||

|| Sloka 34.34||

तेनाहं प्रेषितो दूतः त्वत्सकाश मिहागतः।
तद्वियोगेन दुःखार्तः स त्वां कौशलमब्रवीत्॥34.34||

स॥ तेन दूतः प्रेषितः इह त्वत्सकाशं आगतः | त्वद्वियोगेन दुःखार्तः सः त्वां कौशलं अब्रवीत् ||

|| Sloka meanings||

तेन दूतः प्रेषितः -
messenger sent by him
इह त्वत्सकाशं आगतः -
came here for you
त्वद्वियोगेन दुःखार्तः -
filled with sorrow due to separation from you-
सः त्वां कौशलं अब्रवीत् -
he enquires about your well being

|| Sloka summary||

"I am the messenger sent by him standing in your presence. He has made enquiries about your well-being".||34.34||

|| Sloka 34.35||

लक्ष्मणश्च महातेजाः सुमित्रानंदवर्धनः।
अभिवाद्य महाबाहुः स त्वां कौशलमब्रवीत्॥34.35||

स॥ महातेजः सुमित्रानंदवर्धनः महाबाहुः लक्ष्मणः च अभिवाद्य सः त्वां कौशलं अब्रवीत् ||

|| Sloka meanings||

महातेजः महाबाहुः -
the brilliant long armed one,
सुमित्रानंदवर्धनः लक्ष्मणः च अभिवाद्य -
the delight of Sumitra Lakshmana also offering salutations
सः त्वां कौशलं अब्रवीत् -
asks about your well being

|| Sloka summary||

"Lakshmana, the brilliant long armed one, the delight of Sumitra, offering salutations asks about your well-being."||34.35||

|| Sloka 34.36||

रामस्य च सखा देवि सुग्रीवो नाम वानरः।
राजा वानरमुख्यानां स त्वां कौशलमब्रवीत् ||34.36||

स॥ देवी रामस्य च सखा सुग्रीवः नाम वानरः वानरमुख्यानां राजा सः त्वां कौशलं अब्रवीत् ||

|| Sloka meanings||

देवी रामस्य च सखा -
Devi! Rama's friend,
सुग्रीवः नाम वानरः -
Vanara by name Sugriva
वानरमुख्यानां राजा -
king of Vanaras chiefs
सः त्वां कौशलं अब्रवीत्-
he asks about your well being

|| Sloka summary||

" Oh Devi! Rama's friend, Vanara by name Sugriva, king of Vanaras chiefs asks about your well-being'.||34.36||

|| Sloka 34.37||

'नित्यं स्मरति रामः त्वां ससुग्रीवः सलक्ष्मणः।
दिष्ट्या जीवसि वैदेही राक्षसीवशमागता॥34.37||

स॥वैदेही ससुग्रीवः स लक्ष्मणः च रामः त्वां नित्यम् स्मरति।राक्षसीवशम् आगता दिष्ट्या जीवसि ||

|| Sloka meanings||

वैदेही ससुग्रीवः स लक्ष्मणः च -
Oh Vaidehi! along with Lakshmana and Sugriva
रामः त्वां नित्यम् स्मरति -
Rama always thinks about you.
राक्षसीवशम् आगता दिष्ट्या जीवसि -
by fortune, you are alive, though fallen into the hands of Rakshasis

|| Sloka summary||

"Oh Vaidehi! Rama along with Lakshmana and Sugriva always thinks about you. By fortune, you are alive, though fallen into the hands of Rakshasis."||34.37||

|| Sloka 34.38||

न चिरात् द्रक्ष्यसे रामं लक्ष्मणं च महाबलम्।
मध्ये वानर कोटीनां सुग्रीवं चामितौजसम्॥34.38||

स॥रामम् महाबलं लक्ष्मणं च वानर कोटीनां मध्ये अमितौजसां सुग्रीवं च न चिरात् द्रक्ष्यसे॥

॥ Sloka meanings||\

रामम् महाबलं लक्ष्मणं च-
mighty Rama along with Lakshmana
वानर कोटीनां मध्ये -
surrounded by crores of Vanaras
अमितौजसां सुग्रीवं च -
with Sugriva of unlimited prowess
न चिरात् द्रक्ष्यसे-
You will soon see

|| Sloka summary||

" You will soon see mighty Rama along with Lakshmana and Sugriva of unlimited prowess surrounded by crores of Vanaras".||34.38||

|| Sloka 34.39||

अहं सुग्रीव सचिवो हनुमान् नाम वानरः।
प्रविष्ठो नगरीं लंकां लंघयित्वा महोदधिम्॥34.39||

स॥ अहम् सुग्रीव सचिवः | हनुमान् नाम वानरः। महोदधिं लंघयित्वा लंकां नगरीं प्रविष्ठः ॥

॥ Sloka meanings||

अहम् सुग्रीव सचिवः -
I am the minister of Sugriva.
हनुमान् नाम वानरः -
Vanara by name Hanuman.
महोदधिं लंघयित्वा -
Crossing the great ocean
लंकां नगरीं प्रविष्ठः -
entered the city of Lanka.

|| Sloka summary||

'I am the minister of Sugriva. A Vanara by name Hanuman. Crossing the great ocean I have entered the city of Lanka. ||34.39||

|| Sloka 34.40||

कृत्वा मूर्थ्नि पदन्यासं रावणस्य दुरात्मनः।
त्वां द्रष्टु मुपयातोsहं समाश्रित्य पराक्रमम्॥34.40||

स॥दुरात्मनः रावणस्य मूर्ध्निः पदान्यासं कृत्वा पराक्रमं समाश्रित्य अहं त्वां द्रष्टुं उपयातः॥

॥ Sloka meanings||

दुरात्मनः रावणस्य मूर्ध्निः -
the head of the vile Ravana
पदान्यासं कृत्वा -
having stepped on
पराक्रमं समाश्रित्य -
using my valor
अहं त्वां द्रष्टुं उपयातः -
I have come to see you

|| Sloka summary||

"Stepping on the head of the vile Ravana, using my valor I have come to see you".||34.40||

|| Sloka 34.41||

'नाह मस्मि तथा देवी यथा माम् अवगच्छसि।
विशंका त्यजतां एषा श्रद्धत्स्व वदतो मम॥34.41||

स॥ देवी मां यथा अवगच्छसि अहं तथा न अस्मि | एषा विशंका त्यजतां वदतः मम श्रद्धत्स्व॥

॥ Sloka meanings||

देवी - O Devi
यथा अवगच्छसि अहं तथा न अस्मि -
I am not what you are thinking
एषा विशंका त्यजतां -
leave those doubts
वदतः मम श्रद्धत्स्-
as I speak trust me

|| Sloka summary||

'Oh Devi I am not what you are thinking. Leave those doubts as I speak to you and trust me'.||34.40||

Saying "नाहमस्मि तथा देवीÓ, that he is not that Ravana; Saying "तेनाहं प्रेषितो.." , that he has been sent by Rama as a messenger, singing praises of Rama, "आदित्य इव तेजश्वी", Hanuma tries to assure Sita, and bring peace to her troubled mind, which is locked in a whirlpool of doubts.

Thus, ends the thirty fourth Sarga of Sundarakanda in Ramayana.

Rama's name and Rama's story bring peace to a troubled mind. For Sita, momentarily lost in the fear and doubts of Ravana again appearing in the form of a Vanara, Hanuman's recital gives peace

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे चतुस्त्रिंशस्सर्गः॥.

Thus ends the thirty fourth Sarga of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||