Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 36

In Sarga 35 poet says, Sita shed tears of happiness (મુમોચ આનંદજં જલમ્) on hearing the words of Hanuma on Rama.

Hanuma realized that he won the confidence of Sita. Now he builds on that in this Sarga by introducing himself as a messenger of sagacious Rama, (દૂતો રામસ્ય ધીમતઃ) and hands over the signet ring of Rama further cementing her confidence. Handing over the ring is the highlight of this Sarga and is treated as a seminal event.

Now we go through the Slokas of Sarga thirty-six

||Sloka 36.01||

ભૂય એવ મહાતેજા હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
અબ્રવીત્ પ્રશ્રિતં વાક્યં સીતા પ્રત્યયકારણાત્||36.01||

સ||મહાતેજા હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ ભૂયઃ સીતા પ્રત્યયકારણાત્ પ્રશ્રિતં વાક્યં અબ્રવીત્||

||Sloka meanings||

મહાતેજા મારુતાત્મજઃ હનુમાન્ -
Hanuman powerful son of wind god
ભૂયઃ સીતા પ્રત્યયકારણાત્ -
again to inspire confidence in Sita
પ્રશ્રિતં વાક્યં અબ્રવીત્ -
humbly spoke the following words

||Sloka summary||

"The powerful son of wind god , Hanuman again spoke humbly to inspire confidence in Sita." ||36.01||

||Sloka 36.02||

વાનરોઽહં મહભાગે દૂતો રામસ્ય ધીમતઃ|
રામાનામાંકિતં ચેદં પશ્ય દેવ્યંગુળીયકમ્||36.02||

સ|| હે મહાભાગે ! અહં વાનરઃ | ધીમતઃ રામસ્ય દૂતઃ| દેવિ પશ્ય ચ ઇદં રામનામાંકિતં અંગુળીયકં||

||Sloka meanings||

હે મહાભાગે ! અહં વાનરઃ-
O Noble lady, I am a Vanara
ધીમતઃ રામસ્ય દૂતઃ-
a messenger of learned Rama
દેવિ ઇદં રામનામાંકિતં અંગુળીયકં-
the ring with the name of Rama inscribed
દેવિ પશ્ય ચ -
Divine lady, please see

||Sloka summary||

"Oh Noble lady ! I am a Vanara. I am a messenger of learned Rama. Oh Divine lady ! See the ring with the name of Rama inscribed." ||36.02||

According to many, this is Sloka is to be read before starting on Sundarakanda Parayana. The Parayana offering prayers to Rama is spiritual reading of Ramayana.

Again according to many this episode shows the way of a of Guru or the teacher showing the path to a Seeker. The classical process or the way is as follows. The Seeker first must hear the Story of Bhagavan, Then the Seeker should know the celestial form the Bhagavan. Then having been taken in by that celestial form, the seeker's confidence in the Guru grows. Having observed the Seeker sufficiently, having realized that the seeker is now ready to put his belief in that Bhagavan, the Guru then elaborates on his experiences to the Seeker. Once the Seeker is firmly on the path to seek liberation, the Guru then gives the instruction in the form of a Mantra. The instruction of 'Mantra' is a form of giving knowledge. This is the protocol Master follows in providing instruction to the Seeker

In handing over the Rama's signet ring to Sita, Hanuma seems to follow the same process says Appalacharyulu garu. Sitting on the Simsupa tree Hanuma observes Sita for a long time. Having overheard the exchanges of Sita and Ravana, having seen Sita's longing for Rama, having seen her desperation for being rescued by Rama, having seen her getting ready to give up life, Hanuma sings the story of Ikshwakus for Sita. Hanuma describes the almost celestial form of Rama. Having described how he was associated with Rama, Hanuma announces himself as the messenger of Rama. Then he hands over the signet ring of Rama. The Signet ring of Rama is the token. It is the 'Mantra' here.

Hanuma could have given the ring first to get Sita's confidence. He would have at once received Sita's confidence. But Hanuma did not do that. Hanuma followed the process the Guru follows with the Seeker. He waited till Sita is ready to believe him, like the teacher who waits till seeker is ready.

The Sloka starts with "વાનરોઽહં". Saying that he is Vanara, he distances himself from the evil Rakshasa, setting at rest Sita's fears. By saying 'Vanara', he declares his humbleness.

Hanuma then addresses Sita as 'મહાભાગે '; 'Mahabhage' means most fortunate. The Seeker favored by the Bhagavan is indeed the most fortunate. The fortunate Seeker will be blessed with a teacher who will provide instruction. The Seeker blessed with a teacher is the most fortunate. Thus Hanuma addressing Sita as "Mahabhage" is very appropriate. Teacher carries the message of Bhagavan to the Seeker. Thus the teacher acts in the role of a messenger. Here Hanuma is the messenger, messenger of wise and sagacious Rama.

Rama is a form of delight. Dhiman is store house of Knowledge. He is the messenger of one whose form is bliss; He is the messenger of one who is all knowledge Here we hear the echo of Rama being that Supreme being.

The Mantra is obtained as a favor of Bhagavan, The Teacher passes it on to the Seeker. As though following the same process, Hanuma too gives the Rama's ring as token of knowledge to Sita

In the protocol of the Master and Disciple, the mantra given by the teacher is the tool. The tool enables the Seeker in his search. That tool enables him to experience. The tool ultimately drives the sorrows away

Sita seeing the ring of Rama, experiences Ramadas though Rama was right in front of her. The Ring was given by Rama, brought by Hanuma and given to Sita. Like Seeker whose sorrows are dispersed by the Mantra, Sita too was momentarily rid of her sorrow. That is what we hear through the poet.

||Sloka 36.03||

પ્રત્યયાર્થં તવાઽઽનીતં તેન દત્તં મહાત્મના|
સમાશ્વસિહિ ભદ્રં તે ક્ષીણ દુઃખફલા હ્યસિ||36.03||

સ|| મહાત્મના તેન દત્તં તવ પ્રત્યયાર્થં અનીતં સમાશ્વસિ હિ | (તવ) દુઃખફલા ક્ષીણં અસિ | ભદ્રં તે||

||Sloka meanings||

મહાત્મના તેન દત્તં -
given by him, the great soul
તવ પ્રત્યયાર્થં અનીતં -
to get your trust, brought here
સમાશ્વસિ હિ -
be pleased
(તવ) દુઃખફલા ક્ષીણં અસિ-
Your sorrows have ended.
ભદ્રં તે -
may the best things happen

||Sloka summary||

"This was given by him, the great soul, to get your trust. Oh Lady be calm. Your sorrows have ended. May the best things happen". ||36.03||

||Sloka 36.04||

ઇત્યુક્ત્વા પ્રદદૌ તસ્યૈ સીતાયૈ વાનરોત્તમઃ|
ગૃહીત્વા પ્રેક્ષમાણા સા ભર્તુઃ કરવિભૂષણમ્||
ભર્તારમિવ સંપ્રાપ્તા જાનકી મુદિતાઽ ભવત્||36.04||

સ|| વાનરઃ ઇતિ ઉક્ત્વા સીતાયૈ તસ્યૈ ભર્તુઃ કરવિભૂષણં પ્રદદૌ |સા જાનકી તત્ ગૃહીત્વા પ્રેક્ષમાણા ભર્તારં સંપ્રાપ્તા ઇવ મુદિતા ભવત્||

||Sloka meanings||

વાનરઃ ઇતિ ઉક્ત્વા -
Vanara having said this
સીતાયૈ તસ્યૈ ભર્તુઃ કરવિભૂષણં પ્રદદૌ -
gave the ornament that adorned her husband's hand to Sita
સા જાનકી તત્ ગૃહીત્વા -
Sita too taking that ring
પ્રેક્ષમાણા ભર્તારં સંપ્રાપ્તા ઇવ -
gazed at it as though she obtained her husband.
મુદિતા ભવત્ -
became very happy

||Sloka summary||

"Saying this the Vanara gave the ornament that adorned her husband's hand to Sita. Sita too taking that ring and gazing at the same longingly became very happy as though she obtained her husband." ||36.04||

"કરવિભૂષણં" means the ring. Having received the same, Janaki was delighted as though she obtained her husband.

The word "કરવિભૂષણમુ" the emphasis is about "કરં"the hand; "કરં" the hand helps one to accomplish things. Bhagavan's hand projects protection. Protection of the whole world. Maintenance of the whole world is that act of protection. The hand thus is a symbol of protection.

The acts of creation, maintenance and destruction are all part of the Supreme being . How does that realization of Supreme being come about? What is the tool for that realization? The Mantra given by the Master is that tool. The realization that the Supreme being is the protector, happens once the instruction is provided by the teacher. The receipt of the instruction leads to the feeling of seeing Bhagavan himself. It leads to delight.

As soon as she received the ringside too was delighted

||Sloka 36.05||

ચારુતદ્વદનં તસ્યા સ્તામ્રશુક્લાય તેક્ષણમ્|
અશોભત વિશાલાક્ષ્યા રાહુમુક્ત ઇવોડ્ડુરાટ્||36.05||

સ||તસ્યાઃ વિશાલાક્ષ્યાઃ ચારુ વદનં તામ્રશુક્લાયતેક્ષણં રાહુમુક્ત ઇવોડ્ડુરાટ્ અશોભત ||

||Sloka meanings||

તસ્યાઃ વિશાલાક્ષ્યાઃ ચારુ વદનં -
that wide eyed lady with beautiful face
તામ્રશુક્લાયતેક્ષણં -
with reddish eyes
રાહુમુક્ત ઇવોડ્ડુરાટ્ -
like the moon freed from Rahu.
અશોભત - shone

||Sloka summary||

"That wide eyed lady with reddish eyes shone like the moon freed from Rahu." ||36.05||

||Sloka 36.06||

તતસ્સા હ્રીમતી બાલા ભર્તૃસંદેશહર્ષિતા|
પરિતુષ્ટા પ્રિયં કૃત્વા પ્રશશંસ મહાકપિમ્||36.06||

સ||તતઃ સા બાલા ભર્તૃસંદેશ હર્ષિતા હ્રીમતી પરિતુષ્ટા પ્રિયં કૃત્વા મહાકપિં પ્રશશંસ ||

||Sloka meanings||

તતઃ સા બાલા -
then that young lady
ભર્તૃસંદેશ હર્ષિતા -
delighted by the message from her husband,
હ્રીમતી પરિતુષ્ટા-
blushed and felt happy
પ્રિયં કૃત્વા -
pleased him
મહાકપિં પ્રશશંસ -
praised the great Vanara

Tilaka Tika says- વિક્રાન્તઃ શૂરઃ| સમર્થો દેશકાલોઽચિતકૃત્ય ચતુરઃ| પ્રાજ્ઞો ધર્માર્થ વિષયક સર્વ શાસ્ત્રાર્થ તત્વજ્ઞઃ||

||Sloka summary||

Then that young lady Sita delighted by the message from her husband, blushed and felt happy. Praising the great Vanara for his actions, she pleased him with the following words. ||36.06||

||Sloka 36.07||

વિક્રાંતસ્ત્વં સમર્થસ્ત્વં પ્રાજ્ઞસ્ત્વં વાનરોત્તમ|
યે નેદં રાક્ષપદં ત્વયૈકેન પ્રધર્ષિતમ્||36.07||

સ|| વાનરોત્તમા એકેન યેન ત્વયા ઇદં રાક્ષસ પદં પ્રદર્ષિતં ત્વં વિક્રાંતઃ | ત્વં સમર્થઃ | ત્વં પ્રાજ્ઞઃ ||

||Sloka meanings||

વાનરોત્તમા એકેન યેન ત્વયા -
single-handedly by whom alone
ઇદં રાક્ષસ પદં પ્રદર્ષિતં -
this un assailable Rakshasa abode assailed
ત્વં વિક્રાંતઃ - you are brave
ત્વં સમર્થઃ -you are very capable.
ત્વં પ્રાજ્ઞઃ - you are very knowledgeable

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras ! Single-handedly by whom the Rakshasa abode has been assailed , that person being you , you are very brave. You are very capable. You are very knowledgeable." ||36.07||

Sita delighted to receive the signet ring of Rama Sit has three words for Hanuma .

"વિક્રાંતઃ ત્વં; You are very brave".
"સમર્થઃ ત્વં -You are very capable".
"પ્રાજ્ઞઃ ત્વં- You are very knowledgeable"

These three are Hanuma's traits. By this we know Hanuma has strength, power and knowledge. These are also necessary for a teacher. To control the Tamas and Rajas one needs the knowledge. To control the powerful mind one has to be capable. Thus Sita lauds the power of Hanuma.

||Sloka 36.08||

શતયોજનવિસ્તીર્ણઃ સાગરો મકરાલયઃ|
વિક્રમશ્લાઘનીયેન ક્રમતા ગોષ્પદીકૃતઃ||36.08||

સ|| વિક્રમશ્લાઘનીયેન સાગરઃ મકરાલયઃ શતયોજન વિસ્તીર્ણઃ ક્રમતા ગોષ્પદીકૃતઃ ||

||Sloka meanings||

વિક્રમશ્લાઘનીયેન -
with admirable prowess
શતયોજન વિસ્તીર્ણઃ સાગરઃ મકરાલયઃ -
hundred Yojana wide ocean, which is the abode of crocodiles
ક્રમતા ગોષ્પદીકૃતઃ -
reduced it to a calf's hoof mark

||Sloka summary||

"Your admirable prowess reduced the hundred Yojana wide ocean which is the abode of crocodiles to a calf's hoof mark". ||36.08||

||Sloka 36.09||

ન હિ ત્વાં પ્રાકૃતં મન્યે વાનરં વાનરર્ષભ|
યસ્ય તે નાસ્તિ સંત્રાસો રાવણા ન્નાપિ સંભ્રમઃ||36.09||

સ|| વાનરર્ષભઃ યસ્ય તે રાવણાત્ સંત્રાસઃ નાસ્તિ સંભ્રમઃ અપિ ત્વાં પ્રાકૃતં વાનરં ન મન્યે||

||Sloka meanings||

વાનરર્ષભઃ યસ્ય તે -
O Bull among Vanaras, the way
રાવણાત્ સંત્રાસઃ નાસ્તિ -
no fear of Ravana
સંભ્રમઃ અપિ -
or excitement too
ત્વાં પ્રાકૃતં વાનરં ન મન્યે-
do not think you are an ordinary Vanara

||Sloka summary||

"Oh Bull among Vanaras ! Being the one who has no fear or excitement of Ravana, I do not think you are an ordinary Vanara". ||36.09||

||Sloka 36.10||

અર્હસે ચ કપિશ્રેષ્ઠ મયા સમભિભાષિતુમ્|
યદ્યસિ પ્રેષિતસ્તેન રામેણ વિદિતાત્મના||36.10||

સ|| રામેન વિદિતાત્મના તેન પ્રેષિતઃ અસિ યદિ કપિશ્રેષ્ઠ મયા સમભિભાષિતું અર્હસે ||

||Sloka meanings||

રામેન વિદિતાત્મના -
by Rama, who realized self,
તેન પ્રેષિતઃ અસિ યદિ -
if you are sent by Rama
કપિશ્રેષ્ઠ મયા સમભિભાષિતું અર્હસે -
it is proper for me to talk with you.

||Sloka summary||

"Oh best among Vanaras, if you are sent by Rama, who realized self, it is proper for me to talk with you." ||36.10||

||Sloka 36.11||

પ્રેષયિષ્યતિ દુર્દર્ષો રામો ન હ્ય પરીક્ષિતમ્|
પરાક્રમ મવિજ્ઞાય મત્સકાશં વિશેષતઃ||36.11||

સ|| દુર્દર્ષઃ રામઃ પરાક્રમં અવિજ્ઞાય અપરીક્ષિતમ્ ન પ્રેક્ષ્યતિ વિશેષતઃ મત્ સકાશમ્ ||

||Sloka meanings||

દુર્દર્ષઃ રામઃ -
Rama who is of formidable valor
પરાક્રમં અવિજ્ઞાય -
without knowing his valor
અપરીક્ષિતમ્ ન પ્રેક્ષ્યતિ -
will not send one without (testing their capabilities)
વિશેષતઃ મત્ સકાશમ્-
specially to me

||Sloka summary||

"Rama who is of formidable valor, will not send one specially to me without knowing or without testing their capabilities." ||36.11||

In Sundarakanda Hanuman plays the greatest role. In spite of many obstacles he moves on and on. Thus he shows how a man may cross the ocean of life with a single-minded pursuit. Such a man too requires strength, power and knowledge. That is what Sita emphasized

The Vanara crossed the sea infested with many beings. The Vanara made the crossing of an ocean look like jumping across a calf's hoof mark. The Vanara broke into impenetrable Ravana's fort. That Vanara is not a simple Vanara. That is amply clear to Sita. The signet Ring of Rama confirms that he is indeed the messenger of Rama. With such evidence Sita knew that she can talk to Hanuma.

At once all the questions fears lingering in her mind come out. They come out like the overflowing flood of river waters. We will hear all those questions.

||Sloka 36.12||

દિષ્ટ્યા ચ કુશલી રામો ધર્માત્મા સત્યસંગરઃ|
લક્ષ્મણશ્ચ મહાતેજા સ્સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ||36.12||

સ|| દિષ્ટ્યા રામઃ ધર્માત્મઃ સત્યસંગરઃ કુશલી | મહાતેજા સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ લક્ષ્મણઃ ચ||

||Sloka meanings||

રામઃ ધર્માત્મઃ સત્યસંગરઃ -
righteous Rama, the follower of truth
દિષ્ટ્યા કુશલી -
fortunately, is well
મહાતેજા સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ -
glorious one who is the pleasure of Sumitra
મહાતેજોવંતુડૈન સુમિત્રાનંદનુડુ અગુ
લક્ષ્મણઃ ચ - Lakshmana too ( is well)

||Sloka summary||

"Fortunately the righteous Rama, the follower of truth, is well. The glorious Lakshmana who is the pleasure of Sumitra too is well." ||36.12||

||Sloka 36.13||

કુશલી યદિ કાકુત્સ્થઃ કિં નુ સાગરમેખલાં|
મહીં દહતિ કોપેન યુગાંતાગ્નિ રિવોત્થિતઃ||36.13||

સ|| યદિ કાકુક્ત્સ્થઃ કુશલી યુગાંતાગ્નિઃ ઇવ ઉત્થિતં કોપેન સાગરમેખલાં મહતીં કિં ન દહતિ||

||Sloka meanings||

યદિ કાકુક્ત્સ્થઃ કુશલી -
If Kakutstha is well
યુગાંતાગ્નિઃ ઇવ ઉત્થિતં કોપેન -
with his rage as risen if it is the end of the Yuga"
સાગરમેખલાં મહતીં -
this earth circled by ocean
કિં ન દહતિ -
why does he not burn?

||Sloka summary||

"If Kakutstha is well , why does he not burn this earth circled by ocean in his rage as if it is the end of the Yuga".||36.13||

||Sloka 36.14||

અથવા શક્તિમંતૌ તૌ સુરાણા મપિ વિગ્રહે|
મમૈવ તુ ન દુઃખાનાં અસ્તિ મન્યે વિપર્યયઃ||36.14||

સ|| અથવા તૌ સુરાણાં અપિ નિગ્રહે શક્તિમંતૌ તુ મમ દુઃખેનામેવ વિપર્યયઃ નાસ્તિ મન્યે||

Rama Tika says- સુરાણામપિ નિગ્રહે શક્તિમન્તૌ તૌ રામલક્ષ્મણૌ સ્ત એવ તથાપિ મમ દુઃખાનાં વિપર્યયો વિનાશકાલો ન એવ ઇતિ અહં મન્યે|

||Sloka meanings||

અથવા તૌ - or
સુરાણાં અપિ નિગ્રહે શક્તિમંતૌ તુ -
though being capable of holding even the Devas
મમ દુઃખેનામેવ -
for my sorrows
વિપર્યયઃ નાસ્તિ મન્યે -
there is no reversal I think

||Sloka summary||

"Though both being capable of holding even the Devas , for my sorrows there is no reversal I think." ||36.14||

||Sloka 36.15||

કચ્ચિન્ન વ્યધિતો રામઃ કચ્ચિન્ન પરિતપ્યતે|
ઉત્તરાણિ ચ કાર્યાણિ કુરુતે પુરુષોત્તમઃ||36.15||

સ|| રામઃ ન વ્યધિતઃ કચ્ચિત્? નપરિતપ્યતે કચ્ચિત્? (બહુશઃ) પુરુષોત્તમઃ ઉત્તરાણિ કાર્યાણિ કુરુતે ||

||Sloka meanings||

રામઃ ન વ્યધિતઃ કચ્ચિત્? -
hope Rama is not depressed
નપરિતપ્યતે કચ્ચિત્? -
hope he is not suffering
પુરુષોત્તમઃ -
that best of men
ઉત્તરાણિ કાર્યાણિ કુરુતે -
probably taking necessary steps

||Sloka summary||

"Hope Rama is not depressed. Hope he is not suffering . Probably he is taking necessary steps ( for my rescue)." ||36.15||

||Sloka 36.16||

કચ્ચિન્ન દીનઃ સંભ્રાંતઃ કાર્યેષુ ચ ન મુહ્યતિ|
કચ્ચિ ત્પુરુષકાર્યાણિ કુરુતે નૃપતેસ્સુતઃ||36.16||

સ|| નૃપતેઃ સુતઃ દીનઃ સંભ્રાંતઃ ન કચ્ચિત્ | કાર્યેષુ નમુહ્યતિ | પુરુષકાર્યાણિ કચ્ચિત્ કુરુતે ( ઇતિ મન્યે)||

||Sloka meanings||

નૃપતેઃ સુતઃ -
the king's son
દીનઃ સંભ્રાંતઃ ન કચ્ચિત્ -
hope not too depressed
કાર્યેષુ નમુહ્યતિ -
not turning away from action
પુરુષકાર્યાણિ કચ્ચિત્ કુરુતે ( ઇતિ મન્યે)-
hope he is attending to his duties

||Sloka summary||

"The king's son is hope not too depressed turning away from action. Hope he is attending to his duties." ||36.16||

||Sloka 36.17||

દ્વિવિધં ત્રિપાધોપાય મુપાય મપિ સેવતે|
વિજિગીષુ સ્સુહૃત્ કચ્ચિન્ મિત્રેષુ ચ પરંતપ||36.17||

સ|| પરંતપઃ દ્વિવિધં ઉપાયં ત્રિવિધોપાયં અપિ સેવતે વિજિગીષુઃ મિત્રેષુ સુહૃત્ કચ્ચિત્ ||

Tilaka Tika says- દ્વિવિધં સૌમ્યાસૌમ્યરૂપ પ્રકારદ્વયવત્ | ત્રિવિધં ધર્માર્થકામલક્ષણ ત્રિવિધ પુરુષાર્થાનાં પ્રાપ્ત ઉ ઉપાયં સેવતે કચ્ચિત્| પાયભૂત

||Sloka meanings||

પરંતપઃ વિજિગીષુઃ -
the terror of enemies, desirous of victory
દ્વિવિધં ઉપાયં -
the two remedies
ત્રિવિધોપાયં અપિ સેવતે -
or uses the three remedies
મિત્રેષુ સુહૃત્ કચ્ચિત્ -
with friends and well wishers

||Sloka summary||

"The terror of enemies , he who desires to be victorious must be following two types or may be three types of action, with friends and well-wishers." ||36.17||

||Sloka 36.18||

કચ્ચિ ન્મિત્રાણિ લભતે મિત્રૈશ્ચાપ્યભિગમ્યતે|
કચ્ચિત્ કલ્યાણમિત્રશ્ચ મિત્રૈશ્ચાપિ પુરસ્કૃતઃ||36.18||

સ|| મિત્રાણિ કચ્ચિત્ લભતે| મિત્રૈઃ અપિ અભિગમ્યતે | કલ્યાણમિત્રશ્ચ કચ્ચિત્ |મિત્રૈશ્ચ અપિ પુરસ્કૃતઃ ||

Govindaraja Tika says- અભિગમ્યતે લભ્યતે| મૈત્રૈશ્ચકચ્ચિદુપકારં કૃત્વા સ્વયં ઉપકારં મિત્રાદપેક્ષતે કચ્ચિત્ ઇત્યર્થઃ||

||Sloka meanings||

મિત્રાણિ કચ્ચિત્ લભતે -
hope he is making friends.
મિત્રૈઃ અપિ અભિગમ્યતે-
do friends also need him?
કલ્યાણ મિત્રશ્ચ કચ્ચિત્ -
hope they are his well wishers
મિત્રૈશ્ચ અપિ પુરસ્કૃતઃ -
hope he is honored by his friends

||Sloka summary||

"Hope he is making friends. Friends also need him. Hope they are good friends. Hope he is honored by his friends. ||36.18||

||Sloka 36.19||

કચ્ચિ દાશાસ્તિ દેવાનાં પ્રસાદં પાર્થિવાત્મજઃ|
કચ્ચિત્ પુરુષકારં ચ દૈવં ચ પ્રતિપદ્યતે||36.19||

સ|| પાર્થિવાત્મજઃ દેવાનાં પ્રસાદં આશાસ્તિ કચ્ચિત્ | પુરુષકારં ચ દૈવં ચ પ્રતિપદ્યતે||

||Sloka meanings||

પાર્થિવાત્મજઃ -
the son of the king
દેવાનાં પ્રસાદં આશાસ્તિ કચ્ચિત્ -
keep getting blessings of the Gods
પુરુષકારં ચ દૈવં ચ -
personal effort as well as divine support.
પ્રતિપદ્યતે - does he perform?

||Sloka summary||

"Does the son of the king, Rama keep getting blessings of the Gods. Does he follow the personal effort as well as divine support? " ||36.19||

||Sloka 36.20||

કચ્ચિ ન્નવિગત સ્નેહઃ પ્રવાસાન્મયિ રાઘવઃ|
કચ્ચિ ન્માં વ્યસનાત્ અસ્માન્મોક્ષયિષ્યતિ વાનર||36.20||

સ|| રાઘવઃ પ્રવાસાત્ મયિ વિગતસ્નેહઃ ન કચ્ચિત્ |હે વાનર ! માં અસ્માત્ વ્યસનાત્ (રામઃ) મોક્ષયિષ્યતિ કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

રાઘવઃ પ્રવાસાત્ -
Raghava due to separation
મયિ વિગતસ્નેહઃ ન કચ્ચિત્ -
devoid of love for me
હે વાનર ! -O Vanara
માં અસ્માત્ વ્યસનાત્ (રામઃ) મોક્ષયિષ્યતિ કચ્ચિત્ -
hope he will liberate me from this misery

||Sloka summary||

"Due to separation, is Raghava devoid of love. Oh Vanara! Hope he will liberate me from this misery". ||36.20||

||Sloka 36.21||

સુખાનામુચિતો નિત્યં અસુખાનાં અનૂચિતઃ|
દુઃખમુત્તરમાસાદ્ય કચ્ચ્ દ્રામો ન સીદતિ||36.21||

સ|| નિત્યં સુખાનાં ઉચિતઃ અસુખાનાં અનૌચિતઃ રાઘવઃ દુઃખં આસાદ્ય ન સીદતિ કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

નિત્યં સુખાનાં ઉચિતઃ-
one who always deserves happiness
અસુખાનાં અનૌચિતઃ -
not used to discomforts
રાઘવઃ દુઃખં આસાદ્ય -
Rama facing sorrows
ન સીદતિ કચ્ચિત્ -
has he become depressed?

||Sloka summary||

"Hope Rama who deserves happiness and is not used to unhappiness , has not become depressed facing sorrows." ||36.21||

||Sloka 36.22||

કૌસલ્યાયા સ્તથા કચ્ચિત્ સુમિત્રાયાઃ તથૈવ ચ|
અભીક્ષ્ણં શ્રૂયતે કચ્ચિત્ કુશલં ભરતસ્ય ચ||36.22||

સ|| કૌસલ્યાયાઃ તથા સુમિત્રાયાઃ તથૈવ ચ ભરતસ્ય કુશલં અભીક્ષણં શ્રૂયતે કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

કૌસલ્યાયાઃ તથા સુમિત્રાયાઃ -
of mother Kausalya, similarly mother Sumitraક
તથૈવ ચ ભરતસ્ય ચ -
as well as of Bharata
કુશલં અભીક્ષણં -
well being
અભીક્ષણં શ્રૂયતે -
is hearing constantly
કચ્ચિત્ - hopefully

||Sloka summary||

"Hope he is hearing the well-being of mother Kausalya, similarly mother Sumitra as well as that of Bharata. " ||36.22||

||Sloka 36.23||

મન્નિમિત્તેન માનાર્હઃ કચ્ચિ ચ્છોકેન રાઘવઃ|
કચ્ચિ ન્નાન્યમના રામઃ કચ્ચિ ન્માં તારયિષ્યતિ||36.23||

સ||માનાર્હઃ રામઃ મન્નિમિત્તેન શોકેન કચ્ચિત્ ન અન્યમાનઃ ન કચ્ચિત્ | મામ્ કચ્ચિત્ તારયિષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

માનાર્હઃ રામઃ -
respectable Raghava
મન્નિમિત્તેન શોકેન -
facing sorrow on my account
અન્યમાનઃ ન કચ્ચિત્ -
hope has not become absent minded
મામ્ કચ્ચિત્ તારયિષ્યતિ-
when will he save me?

||Sloka summary||

"The respectable Raghava facing sorrow on my account hope has not become absent minded. When will he save me."? ||36.23||

||Sloka 36.24||

કચ્ચિ દક્ષૌહિણીં ભીમાં ભરતો ભાતૃવત્સલઃ|
ધ્વજિનીં મંત્રિર્ગુપ્તાં પ્રેષયિષ્યતિ મત્કૃતે||36.24||

સ|| ભાત્રુવત્સલઃ ભરતઃ મંત્રિભિઃ ગુપ્તાં ભીમાં અક્ષૌહિણીં મત્કૃતે કચ્ચિત્ પ્રેષયિષ્યતિ ||

Rama Tilaka says - મત્કૃતે મન્ મોચનાર્થમ્

||Sloka meanings||=

ભાત્રુવત્સલઃ ભરતઃ -
Bharat devoted to his brother
મંત્રિભિઃ ગુપ્તાં ભીમાં અક્ષૌહિણીં -
an army of one Akshhauni protected by ministers
મત્કૃતે કચ્ચિત્ પ્રેષયિષ્યતિ -
will he send for me?

||Sloka summary||

"Bharat devoted to his brother, will he send an army of one Akshhauni protected by ministers for me."||36.24||

||Sloka 36.25||

વાનરાધિપતિઃ શ્રીમાન્ સુગ્રીવઃ કચ્ચિદેષ્યતિ|
મત્કૃતે હરિભિર્વીરૈ ર્વૃતો દંતાનખાયુધઃ||36.25||

સ|| વાનરાધિપઃ શ્રીમાન્ સુગ્રીવઃ મત્કૃતે દંતાનખાયુધઃ હરિભીઃ વૃતઃ કચ્ચિત્ એષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

વાનરાધિપઃ શ્રીમાન્ સુગ્રીવઃ -
illustrious king of Vanaras Sugriva
દંતાનખાયુધઃ હરિભીઃ વૃતઃ -
surrounded by valiant Vanaras with teeth and nails as weapons
મત્કૃતે કચ્ચિત્ એષ્યતિ -
when will he reach here?

||Sloka summary||

"The illustrious king of Vanaras surrounded by valiant Vanaras who use teeth as well as nails as weapons, when will he reach here?" ||36.25||

||Sloka 36.26||

કચ્ચિ ચ્ચ લક્ષ્મણ શ્શૂરઃ સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ|
અસ્ત્રવિચ્ચરજાલેન રાક્ષસાન્ વિધમિષ્યતિ||36.26||

સ|| શૂરઃ સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ લક્ષ્મણઃ અસ્ત્રવિચ્ચરજાલેન કચ્ચિત્ રાક્ષસાન્ વિધમિષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

શૂરઃ સુમિત્રાનંદવર્ધનઃ -
valiant one, son of Sumitra
લક્ષ્મણઃ અસ્ત્રવિચ્ચરજાલેન -
Lakshmana expert in using weapons
કચ્ચિત્ રાક્ષસાન્ વિધમિષ્યતિ -
when will he kill the Rakshasas?

||Sloka summary||

"The valiant Lakshmana, son of Sumitra , expert in using weapons, will he kill the Rakshasas with a flow of arrows. ||36.26||

||Sloka 36.27||

રૌદ્રેણ કચ્ચિદસ્ત્રેણ જ્વલતા નિહતં રણે|
દ્રક્ષ્યાં અલ્પેન કાલેન રાવણં સસુહૃજ્જનમ્||36.27||

સ|| જ્વલતા રૌદ્રેણ અસ્ત્રેણ રણે સસુહૃત્ જનં નિહતં રાવણં અલ્પેન કાલેન દ્રક્ષ્યામિ કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

જ્વલતા રૌદ્રેણ અસ્ત્રેણ -
with anger with fiery weapons
રણે સસુહૃત્ જનં નિહતં રાવણં -
Ravana killed along with his friends in a battle
અલ્પેન કાલેન દ્રક્ષ્યામિ કચ્ચિત્-
hope I can see in a short time

||Sloka summary||

"Hope I can see Ravana and his friends slain in a fiery battle soon ?" ||36.27||

||Sloka 36.28||

કચ્ચિન્ન તદ્દેમ સમાનવર્ણં તસ્યાનનં પદ્મસમાનગંધિ|
મયા વિના શુષ્યતિ શોકદીનં જલક્ષયે પદ્મ મિવાતપેન||36.28||

સ||તસ્ય હેમ સમાનવર્ણં પદ્મસમાનગંધિ તત્ આનનમ્ મયા વિના શોકદીનં જલક્ષયે આતપેન પદ્મં ઇવ ન શુષ્યતિ કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

તસ્ય તત્ આનનમ્ હેમ સમાનવર્ણં -
that face with his golden complexion
પદ્મસમાનગંધિ -
with lotus fragrance
મયા વિના શોકદીનં -
pale with grief in my separation
જલક્ષયે આતપેન પદ્મં ઇવ -
lotus without water in scorching heat
ન શુષ્યતિ કચ્ચિત્ -
hope has not withered away

||Sloka summary||

"Hope Rama who has face like that of a moon with its golden complexion and lotus fragrance has not withered away with grief like the lotus without water in scorching heat." ||36.28||

||Sloka 36.29||

ધર્માપદેશાત્ ત્યજતશ્ચ રાજ્યં
માંચાપ્યરણ્યં નયતઃ પદાતિમ્|
નાસીદ્વ્યધા યસ્ય ન ભીર્નશોકઃ
કચ્ચિચ્ચ ધૈર્યં હૃદયે કરોતિ||36.29||

સ||ધર્માપદેશાત્ રાજ્યં ત્યજતઃ માં ચાપિ પદાતિમ્ અરણ્યં નયતઃ યસ્ય વ્યથા નાસીત્ ન ભીઃ ન શોકઃ સઃ હૃદયે ધૈર્યં કરોતિ કચ્ચિત્ ||

||Sloka meanings||

ધર્માપદેશાત્ રાજ્યં ત્યજતઃ -
when he has given up kingdom for the sake of truthfulness
માં ચાપિ પદાતિમ્ અરણ્યં નયતઃ-
or led me to the forest on foot without showing agony
યસ્ય વ્યથા નાસીત્ ન ભીઃ ન શોકઃ -
without showing agony , fear or sorrow ,
સઃ હૃદયે ધૈર્યં કરોતિ કચ્ચિત્ -
hope has retained the courage of his heart

||Sloka summary||

Rama who has given up kingdom for the sake of truthfulness and righteous conduct , led me to the forest on foot without showing agony , fear or sorrow , has retained the courage of his heart. ||36.29||

||Sloka 36.30||

ન ચાસ્ય માત ન પિતા નાન્યઃ
સ્નેહા દ્વિશિષ્ઠોઽસ્તિ મયા સમો વા|
તાવ ત્ત્વહં દૂત જિજીવિષેયં
યાવત્પ્રવૃત્તિં શૃણુયાં પ્રિયસ્ય||36.30||

સ||અસ્ય સ્નેહાત્ મયા સમો વા વિશિષ્ઠઃ માતા ન પિતા ન અન્યઃ નાસ્તિ | દૂતઃ પ્રિયસ્ય પ્રવૃતિમ્ યાવત્ શૃણુયં તાવત્તુ અહં જિજીવિશેષયં ||

||Sloka meanings||

અસ્ય મયા સ્નેહાત્ -
his love for me
સમો વા વિશિષ્ઠઃ -
equal or more
માતા ન પિતા ન -
not love of his mother nor his father.
ન અન્યઃ નાસ્તિ -
not otherwise
પ્રિયસ્ય પ્રવૃતિમ્ -
news from my dear one husband
યાવત્ શૃણુયં -
as long as I can hear
તાવત્તુ અહં જિજીવિશેષયં -
wish to survive until

||Sloka summary||

"His love for me is equal or more than the love of his mother or father. It is not otherwise. O messenger I wish to survive until I see news from my husband". ||36.30||

||Sloka 36.31||

ઇતીવ દેવી વચનં મહાર્થં
તં વાનરેંદ્રં મધુરાર્થ મુક્ત્વા|
શ્રોતું પુનસ્તસ્ય વચોઽભિ રામં
રામાર્થયુક્તં વિરરામ રામા||36.31||

સ|| દેવી તં વાનરેંદ્રં મહાર્થં મધુરાર્થં વચનમ્ ઉક્ત્વા તસ્ય અભિરામં રામાર્થયુક્તં વચઃ પુનઃ શ્રોતું વિરરામ||

||Sloka meanings||

દેવી - divine lady
તં વાનરેંદ્રં મહાર્થં મધુરાર્થં વચનમ્ ઉક્ત્વા -
having told the Vanara in meaningful and sweet words
તસ્ય અભિરામં રામાર્થયુક્તં વચઃ -
about her beloved Rama and for Rama,
પુનઃ શ્રોતું વિરરામ -
remained silent waiting to hear again more

||Sloka summary||

"The divine lady thus having told the Vanara in meaningful and sweet words about her beloved Rama, then remained silent waiting to hear again more words about Rama." ||36.31||

Govindaraja in his Tika says , calling Hanuman વાનરેંદ્રં , while there is Sugriva who was coronated by Rama, surely implies the leadership role in the matters of divinity.

||Sloka 36.32||

સીતાયા વચનં શ્રુત્વા મારુતિ ર્ભીમવિક્રમઃ|
શિરસ્યંજલિ માધાય વાક્યમુત્તરમબ્રવીત્||36.32||

સ||મારુતિઃ ભીમવિક્રમઃ સીતાયાઃ વચનં શ્રુત્વા શિરસ્યંજલિં આધાય ઉત્તરં વાક્યં અબ્રવીત્ ||

||Sloka meanings||

મારુતિઃ ભીમવિક્રમઃ -
Maruti the fierce warrior
સીતાયાઃ વચનં શ્રુત્વા -
hearing the words of Sita
શિરસ્યંજલિં આધાય -
bowing his head in obeisance
ઉત્તરં વાક્યં અબ્રવીત્ -
said the following in his reply.

||Sloka summary||

"Maruti the fierce warrior, hearing the words of Sita , bowing his head in obeisance said the following in his reply." ||36.32||

||Sloka 36.33||

ન ત્વા મિહસ્થાં જાનીતે રામઃ કમલ લોચને|
તેન ત્વાં નાનય ત્યાશુ શચીમિવ પુરંદરઃ||36.33||

સ|| કમલલોચને ત્વાં ઇહસ્થાં રામઃ ન જાનીતે | તેન પુરંદરઃ શચીમિવ ત્વાં આશુ ન આનયતિ ||

||Sloka meanings||

કમલલોચને -
lady with eyes like lotus petals
ત્વાં ઇહસ્થાં -
that you are here
રામઃ ન જાનીતે -
Rama does not know
પુરંદરઃ શચીમિવ -
like Indra got back Sachi
ત્વાં તેન આશુ ન આનયતિ -
you were not brought back by him immediately

||Sloka summary||

"Oh Lady with eyes like lotus petals ! Rama does not know that you are here. So he has not brought you back immediately like Indra got back Sachi." ||36.33||

||Sloka 36.34||

શ્રુત્વૈવ તુ વચો મહ્યં ક્ષિપ્ર મેષ્યતિ રાઘવઃ|
ચમૂં પ્રકર્ષન્ મહતીં હર્યૃક્ષગણસંકુલામ્||36.34||

સ|| મહ્યં વચઃ શ્રુત્વૈવ તુ રાઘવઃ હર્યક્ષુગણસંકુલાં મહતીં ચમૂં પ્રકર્ષન્ ક્ષિપ્રં એષ્યતિ||

||Sloka meanings||

મહ્યં વચઃ શ્રુત્વૈવ તુ -
hearing my words
હર્યક્ષુગણસંકુલાં મહતીં ચમૂં પ્રકર્ષન્ -
leading a huge army of the troops of Vanaras and bears
રાઘવઃ ક્ષિપ્રં એષ્યતિ -
Raghava will immediately come here

||Sloka summary||

"Hearing my words Raghava will immediately come here leading a huge army of the troops of Vanaras and bears." ||36.34||

||Sloka 36.35||

વિષ્ટંભયિત્વા બાણૌઘૈ રક્ષોભ્યં વરુણાલયમ્|
કરિષ્યતિ પુરીં લંકાં કાકુત્સ્થઃ શાંતરાક્ષસામ્||36.35||

સ|| કાકુત્સ્થઃ અક્ષોભ્યં વરુણાલયં બાણૌઘૈઃ વિષ્ટંભયિત્વા લંકાં પુરીં શાંતરાક્ષસાં કરિષ્યતિ ||

Govindaraja Tika says- વિષ્ટંભયિત્વા સ્તબ્ધં કૃત્વે ઇતિ અર્થઃ|

||Sloka meanings||

કાકુત્સ્થઃ - Kakutstha
અક્ષોભ્યં વરુણાલયં -
the ocean that cannot be perturbed
બાણૌઘૈઃ વિષ્ટંભયિત્વા -
making still by a torrent of arrows
લંકાં પુરીં શાંતરાક્ષસાં કરિષ્યતિ-
will rid the city of Lanka of all Rakshasas

||Sloka summary||

"The Kakutstha making still the ocean by a torrent of arrows, will rid the city of Lanka of all Rakshasas" . ||36.35||

||Sloka 36.36||

તત્ર યદ્યંતરા મૃત્યુ ર્યદિ દેવા સ્સહાસુરાઃ|
સ્થાસ્યંતિ પથિ રામસ્ય સ તાનપિ વધિષ્યતિ||36.36||

સ|| તત્ર રામસ્ય પથિ અંતરા મૃત્યુઃ સહાસુરાઃ દેવાઃ સ્થાસ્યંતિ યદિ સઃ તાન્ અપિ વધિષ્યતિ ||

||Sloka meanings||

તત્ર રામસ્ય પથિ અંતરા -
comes in the way of Rama
મૃત્યુઃ સહાસુરાઃ દેવાઃ -
death with Suras and gods
સ્થાસ્યંતિ યદિ -
stand in the way
સઃ તાન્ અપિ વધિષ્યતિ -
he will destroy them also

||Sloka summary||

"There, if death or anybody else comes in the way of Rama , he will destroy them also." ||36.36||

||Sloka 36.37||

તવાદર્શનજે નાર્યે શોકેન સ પરિપ્લુતઃ|
ન શર્મ લભતે રામ સ્સિંહાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ||36.37||

સ|| આર્ય સઃ રાઘવઃ તવ અદર્શનજેન શોકેન પરિપ્લુતઃ સિંહાર્દિતઃ દ્વિપઃ ઇવ શર્મ ન લભતે||

||Sloka meanings||

આર્ય સઃ રાઘવઃ - -noble Rama
તવ અદર્શનજેન શોકેન પરિપ્લુતઃ --immersed in sorrow being unable to see you,
સિંહાર્દિતઃ દ્વિપઃ ઇવ - like an elephant tormented by a lion
શર્મ ન લભતે - he is not happy

||Sloka summary||

"Oh Gentle lady ! Not able to see you, immersed in sorrow he is unhappy like an elephant tormented by a lion." ||36.37||

||Sloka 36.38, 39||

મલયેન ચ વિંધ્યેન મેરુણા મંદરેણ ચ|
દર્દુરેણ ચ તે દેવિ શપે મૂલફલેન ચ||36.38||
યથા સુ નયનં વલ્ગુ બિંબોષ્ઠં ચારુકુંડલમ્|
મુખં દ્રક્ષ્યસિ રામસ્ય પૂર્ણચંદ્ર મિવોદિતમ્||36.39||

સ|| દેવિ મલયેન ચ વિંધ્યેન મેરુણા દર્દુરેણ મૂલફલેન તે શપે | યથા સુનયનં વલ્ગુ બિંબોષ્ઠં ચારુકુણ્ડલં ઉદિતં પૂર્ણચંદ્રં ઇવ રામસ્ય મુખં દ્રક્ષ્યસિ||

||Sloka meanings||

દેવિ મલયેન ચ વિંધ્યેન મેરુણા -
in the name of Malaya , Vindhyas, the Meru Mountain,
દર્દુરેણ મૂલફલેન તે શપે -
Dardura and by the roots and fruits as well I swear
યથા સુનયનં વલ્ગુ બિંબોષ્ઠં ચારુકુણ્ડલં -
one with beautiful eyes red lips like Bimba fruit, with lovely ear rings
ઉદિતં પૂર્ણચંદ્રં ઇવ -
like the rising full moon
રામસ્ય મુખં દ્રક્ષ્યસિ -
will see Rama's countenance

||Sloka summary||

"Oh Sita I swear in the name of Vindhyas, the Meru Mountain, Dardura and by the roots and fruits as well that you will soon see Rama with beautiful eyes red lips like Bimba fruit, with lovely ear rings and with a countenance resembling full moon".||36.38,39||

||Sloka 36.40||

ક્ષિપ્રં દ્રક્ષ્યસિ વૈદેહિ રામં પ્રસ્રવણે ગિરૌ|
શતક્રતુ મિવાસીનં નાગરાજસ્ય મૂર્થનિ||36.40||

સ||વૈદેહિ પ્રસ્રવેણ ગિરૌ રામં નાગરાજસ્ય મૂર્ધનિ આસીનં શતક્રતું વ ક્ષિપ્રં દ્રક્ષ્યસિ||

||Sloka meanings||

વૈદેહિ - Oh Vaidehi
નાગરાજસ્ય મૂર્ધનિ આસીનં શતક્રતું ઇવ -
seated like Indra on the back of an elephant on the mount
રામં પ્રસ્રવેણ ગિરૌ -
Rama seated on the mount Prasaravana,'
ક્ષિપ્રં દ્રક્ષ્યસિ -
will soon see

||Sloka summary||

"Oh Vaidehi ! You will see Rama seated on the back of an elephant on the mount Prasaravana, like the Indra who performed hundred Kratus." ||36.40||

||Sloka 36.41||

ન માંસં રાઘવોભુજ્ઞ્કે નચાઽપિ મધુસેવતે|
વન્યં સુવિહિતં નિત્યં ભક્તમશ્નાતિ પંચમમ્||36.41||

સ||| રાઘવઃ માંસં ન ભુજ્ઞ્કે | મધુ અપિ ન સેવતે | નિત્યં પંચમં સુવિહિતં વન્યં ભુક્તં અશ્નાતિ ||

||Sloka meanings||

રાઘવઃ માંસં ન ભુજ્ઞ્કે -
Raghava does not eat meat
મધુ અપિ ન સેવતે -
does not drink too
નિત્યં વન્યં ભુક્તં અશ્નાતિ -
always eating forest food only
પંચમં સુવિહિતં -
only one fifth as prescribed

||Sloka summary||

"Raghava does not eat meat. Does not drink too. He is always eating only one fifth of the food as prescribed for ascetics." ||36.41||

||Sloka 36.42||

નૈવદંશાન્ન મશકાન્નકીટાન્ નસરીસૃપાન્|
રાઘવોઽપનયેત્ ગાત્રાત્ ત્વદ્ગતે નાંતરાત્મના||36.42||

સ||રાઘવઃ ત્વદ્ગતેન અંતરાત્મના ગાત્રાત્ દંશાન્ નૈવ અપનયેત્ અસકાન્ ન કીટાન્ ન સરીસૃપાન્ ન ||

||Sloka meanings||

ત્વદ્ગતેન અંતરાત્મના -
always thinking about you after you left
ગાત્રાત્ દંશાન્ નૈવ -
flies from his limbs
મશકાન્ ન કીટાન્ ન સરીસૃપાન્ -
or mosquitos nor insects or even serpents
રાઘવઃ ન અપનયેત્ -
Rama does not drive away

||Sloka summary||

"After you left always thinking about you, Raghava no longer drives away flies or mosquitos nor insects or even serpents from his body." ||36.42||

||Sloka 36.43||

નિત્યં ધ્યાનપરો રામો નિત્યં શોકપરાયણઃ|
નાન્ય ચ્ચિંતયતે કિંચિ ત્સ તુ કામવશં ગતઃ||36.43||

સ||રામઃ નિત્યં ધ્યાનપરઃ નિત્યં શોકપરાયણઃ કામવશં ગતઃ અન્યત્ ન ચિંતયતે ||

||Sloka meanings||

રામઃ નિત્યં શોકપરાયણઃ -
always immersed in sorrow
નિત્યં કામવશં ગતઃ ધ્યાનપરઃ-
absorbed in love for you, Rama is always meditating.
અન્યત્ ન ચિંતયતે -
does not think of anything else.

||Sloka summary||

"Always immersed in sorrow, Rama is always meditating. Absorbed in love for you, he does not think of anything else."
||36.43||

||Sloka 36.44||

અનિદ્ર સ્સતતં રામ સ્સુપ્તોઽપિ ચ નરોત્તમઃ|
સીતેતિ મધુરાં વાણીં વ્યાહરન્ પ્રતિબુધ્યતે||36.44||

સ|| રામઃ સતતં અનિદ્રઃ નરોત્તમઃ સુપ્તો અપિ સીતેતિ મધુરાં વાણીં વ્યાહરન્ પ્રતિબુધ્યતે ||

||Sloka meanings||

રામઃ સતતં અનિદ્રઃ -
Rama is never sleeping
નરોત્તમઃ સુપ્તો અપિ -
even if he sleeps
સીતેતિ મધુરાં વાણીં -
(saying) Sita in sweet voice in
વ્યાહરન્ પ્રતિબુધ્યતે -
wakes up uttering

||Sloka summary||

". Rama is never sleeping. Even if he sleeps he will wake up uttering Sita in sweet voice in his sleep."||36.44||

||Sloka 36.45||

દૃષ્ટ્વા ફલં વા પુષ્પં વા યદ્વાsન્ય ત્સુમનોહરમ્|
બહુશો હા પ્રિયે ત્યેવં શ્વસં સ્ત્વાં અભિભાષતે||36.45||

સ|| ફલં વા પુષ્પં વા યત્ વા સુમનોહરં અન્યત્ દૃષ્ટ્વા શ્વસન્ હા પ્ત્રિયેત્યેવં ત્વાં બહુશઃ અભિભાષતે||

||Sloka meanings||

ફલં વા પુષ્પં વા -
fruit or flower
યત્ વા સુમનોહરં અન્યત્ દૃષ્ટ્વા-
or seeing anything beautiful
શ્વસન્ હા પ્ત્રિયે ઇતિ -
deeply sighing calls out saying 'O Dear
એવં ત્વાં બહુશઃ અભિભાષતે -
thus many times speaking of you

||Sloka summary||

"Whenever he sees fruit or flower, deeply sighing he calls out again and again saying 'Oh Dear oh Dear'."||36.45||

||Sloka 36.46||

સ દેવિ નિત્યં પરિતપ્યમાન સ્ત્વાં એવ સીતે ત્યભિભાષમાણઃ|
ધૃતવ્રતો રાજસુતો મહાત્મા તવૈવ લાભાય કૃતપ્રયત્નઃ||36.46||

સ|| દેવી મહાત્મા સઃ રાજસુતઃ નિત્યં પરિતપ્યમાનઃ સીતેતિ ત્વામેવ અભિભાષમાનઃ ધૃતવર્તઃ તવ લાભાય કૃતપ્રયત્નઃ |

||Sloka meanings||

દેવી મહાત્મા સઃ રાજસુતઃ -
Oh Devi the great soul and the prince
નિત્યં પરિતપ્યમાનઃ -
always burning away
સીતેતિ ત્વામેવ અભિભાષમાનઃ-
saying Sita always wanting to talk to you
ધૃતવ્રતઃ -firm in his decision
તવ લાભાય કૃતપ્રયત્નઃ-
makes efforts to secure you only

||Sloka summary||

"Oh Devi the great soul and the prince always burning away, wanting to talk about you. Firm about his decision, he makes efforts to secure you only." ||36.46||

||Sloka 36.47||

સા રામસંકીર્તનવીતશોકા રામસ્ય શોકેન સમાનશોકા|
શરમ્મખે સાંબુદશેષ ચંદ્રા નિશેવ વૈદેહસુતા બભૂવ||36.47||

સ|| રામસ્ય શોકેન સમાનશોકા રામસંકીર્તન વીત શોકા સા વૈદેહ સુતા શરન્ મુખે સામ્બુદશેષચંદ્રા નિશેવ બભૂવ||

||Sloka meanings||

રામસ્ય શોકેન સમાનશોકા -
equally sad because of his sorrow
રામસંકીર્તન વીત શોકા -
sorrow mitigated by hearing about Rama,
સા વૈદેહ સુતા -
that Vaidehi
શરન્મુખે નિશેવ -
like a night at the advent of autumn
સામ્બુદશેષ ચંદ્રા બભૂવ-
moon looking partly muffled by clouds and partly bright

||Sloka summary||

'Though equally sad because of his sorrow, that Vaidehi , with her sorrow mitigated by hearing about Rama, appeared like the moon on a night at the advent of autumn looking partly muffled by clouds and partly bright".||36.47||.

Poet says that on hearing that Rama is ever in sorrow because of separation, Sita whose sorrow equals Rama's sorrow, was sad, though happy to know that Rama is well and doing all to get her back. She shone like the moon, that is at once bright and not bright too, on a clouded monsoon sky.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે ષટ્ર્ત્રિંશસ્સર્ગઃ ||

Thus ends Sarga thirty-six of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||