Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 37

In Sarga 36, we saw Hanuma presenting the Signet ring of Rama to Sita. After that the poet describes Sita as one "राम संकीर्तन वीत शोका ". That means one who is rid of sorrow after hearing the praises of Rama. Though the thought that Rama is in deep sorrow in her absence is disconcerting, Sita was rid of her sorrow at least momentarily after hearing the praises of Rama.

In Sarga 37 Sita's mind quickly pivots on the needed actions. Actions that are needed for uniting with Rama. Those actions should also be done in an appropriate way. Appropriate for the name and fame of Rama. That was the thought uppermost in the mind of Sita. In that mode, we see Sita in her true nature as the सह धर्मचारिणि', a lifelong companion.

We also see the ego-the free form of Hanuma, and the mindset of a true 'सह धर्मचारिणि, in the conversation of Sita and Hanuman in this Sarga,

Now we go through Slokas of Sarga 37.

||Sloka 37.01||

सीता तद्वचनं श्रुत्वा पूर्णचंद्र निभानना।
हनूमंत मुवाचेदं धर्मार्थसहितं वचः॥37.01||

स॥ सीता पूर्णचंद्र निभानना धर्मार्थसहितं तद्वचनं श्रुत्वा हनुमंतं इदं वचः उवाच॥

॥Sloka meanings||

सीता पूर्णचंद्र निभानना -
Sita who has a face like that of a full moon
धर्मार्थसहितं तद्वचनं श्रुत्वा -
having heard words full of meaning and righteousness
हनुमंतं इदं वचः उवाच -
spoke to Hanuman as follows.

||Sloka summary||

"Sita who has a face like that of the moon, having heard the words full of righteousness, spoke to Hanuman as follows." ||37.01||

||Sloka 37.02||

अमृतं विषसंस्पृष्टं त्वया वानरभाषितम्।
यच्च नान्यमना रामो यच्च शोकपरायणः॥37.02||

स॥वानर त्वया यच्चरामः न अन्यमना यच्च शोकपरायणः इति भाषितं (तत्) अमृतं विषसंस्पृष्टं॥

Tilaka Tika says - यच्चनान्यमना इति वाक्यं आख्यायते तत् अमृतं। यच्च शोकपरायणमिति वाक्यं आख्याते तत् विषं॥ It says that ' not thinking of anything else other than getting back Sita' is like a nectar ; Lost in sorrow is like a poison.

||Sloka meanings||

वानर - o Vanara
त्वया भाषितं - (words) spoken by you
यच्च रामः न अन्यमना -
that Rama is not thinking of any other
यच्च शोकपरायणः इति भाषितं -
that he is immersed in sorrow
अमृतं विषसंस्पृष्टं-
(like) nectar mixed with poison.

||Sloka summary||

"Oh Vanara ! The words you said that Rama is not thinking of any other thing and that he is immersed in sorrow, are like nectar mixed with poison." ||37.02||

||Sloka 37.03||

ऐश्वर्ये वा सुविस्तीर्णे व्यसने वा सुदारुणे।
रज्ज्वेव पुरुषं बद्ध्वा कृतांतं परिकर्षति॥37.03||

स॥कृतांतः पुरुषः रज्ज्वा बद्ध्वा इव सुविस्तीर्णे ऐश्वर्ये वा सुदारुणे व्यसने वा परिकर्षति ||

||Sloka meanings||

कृतांतः - fate
पुरुषः रज्ज्वा बद्ध्वा इव परिकर्षति -
a man is dragged along as though tied with a rope
सुविस्तीर्णे ऐश्वर्ये वा -
one having great fortune
सुदारुणे व्यसने वा -
or steeped in terrifying adversity

||Sloka summary||

"One having great fortune or steeped in terrifying adversity
'Fate will drag him like one tied with a rope as it were." ||37.03||

Rama Tika says- । ऐश्वर्ये व्यसनेवा विध्यमानं पुरुषं रज्ज्वा बद्ध्वेव कृतान्तः कालः परिकर्षति ताभ्यां अन्यत्र करोति अति अर्थः। एतेन रावण विध्वंसः अवश्यं भवति इति सूचितं। Even if one is rolling in riches or drowning in sorrows, fate will drag him along like one tied with a rope in its own direction, meaning that it can take you in opposite direction. Comment is that this is an indication of eventual destruction of Ravana despite all his riches.

||Sloka 37.04||

विधिर्नूनमसंहार्यः प्राणिनां प्लवगोत्तमः।
सौमित्रं मां च रामं च व्यसनैः पश्य मोहितान्॥37.04||

स॥ प्लवगोत्तम प्राणिनाम् नूनं विधिः असंहार्यः | व्यसनैः मोहितान् सौमित्रिं मां च रामं च पश्य॥

॥Sloka meanings||

प्लवगोत्तम प्राणिनाम् -
best of Vanaras
नूनं विधिः असंहार्यः -
surely cannot overcome fate
व्यसनैः मोहितान् -
afflicted by sorrows
सौमित्रिं मां च रामं च पश्य-
see Lakshmana and myself and Rama

||Sloka summary||

" Oh Best of Vanaras ! Surely it is not possible to overcome fate. See how Rama , Lakshmana and myself are afflicted by sorrows". ||37.04||

Here, "Fate is all too powerful" may sound like that it is indeed impossible to overcome fate for a normal person. What we understand from Sundarakanda, and Hanuma is that, following an appropriate teacher, it is surely possible to stand up to the fate.

One more thing.

We know that Rama is the incarnation of Vishnu, and Sita is Lakshmi, the consort of Vishnu. But they also fall prey to the vagaries of Fate. Therein lies the central truth of Ramayana. Rama, though Rama may be an incarnation of Vishnu, faces the difficulties like any other human being and moves forward showing the way.

Sita's comment is also seen as indication of future. Govindaraja in his commentary says. 'ऐश्वर्ये व्यसने वा विद्यमानं पुरुषं रज्ज्वा बद्ध्वेव कृतान्तः कालः परिकर्षति। ताभ्यां अन्यत्रकरोति इत्यर्थः। एतेन रावण विध्वंसः अवश्यम् भवेत् इति सूचितम्।

Sita's reference to "ऐश्वर्ये वा" meaning "even those in great fortune", is taken as reference to Ravana; and that he is doomed despite the great riches.

||Sloka 37.05||

शोकस्यास्य कदा पारं राघवोऽधिगमिष्यति।
प्लवमानः परिश्रांतो हतनौ स्सागरे यथा॥37.05||

स॥ सागरे हतनौः प्लवमानः परिश्रांतः यथा राघवः अस्य शोकस्य पारं कदा अधिगमिष्यसि ||

||Sloka meanings||

सागरे हतनौः -
in a ship wreck in the ocean
प्लवमानः परिश्रांतः यथा -
suffered while getting drowned
अस्य शोकस्य पारं -
the shore of the ocean of grief
राघवः कदा अधिगमिष्यसि -
when will Raghava reach?

||Sloka summary||

"Raghava who suffered like the one getting drowned in a ship wreck, when will he reach the shore of the ocean of grief." ||37.05||

||Sloka 37.06||

राक्षासानां वधं कृत्वा सूदयित्वा च रावणं।
लंका मुन्मूलितां कृत्वा कदा द्रक्ष्यति मां पतिः॥37.06||

स॥ कदा राक्षसानां च वधं कृत्वा रावणं सूदयित्वा कदा लंकां उन्मूलितां कृत्वा मां पतिः द्रक्ष्यति ||

||Sloka meanings||

राक्षसानां च वधं कृत्वा -
having killed the Rakshasas
रावणं सूदयित्वा -
having killed Ravana
लंकां उन्मूलितां कृत्वा -
having destroyed Lanka
कदा मां पतिः द्रक्ष्यति -
when will my husband see me?

||Sloka summary||

"When will he kill the Rakshasas, kill Ravana, and uproot Lanka? When will he see me?" ||37.06||

||Sloka 37.07||

स वाच्य संत्वरस्येति याव देव न पूर्यते।
अयं संवत्सरः कालः तावद्धि मम जीवितम्॥37.07||

स॥ अयं संवत्सर कालः यावदेव न पूर्यते संत्वरस्येति सः वाच्यः | मम जीवितं तावद्धिः॥

॥Sloka meanings||

अयं संवत्सर कालः -
this one year's time
यावदेव न पूर्यते -
before it is completed
संत्वरस्येति सः वाच्यः -
he be informed to come quickly
मम जीवितं तावद्धिः -
my life is till that time

||Sloka summary||

"There is this time limit of one year. He be informed to come quickly before it is completed. I am alive till that time only." ||37.07||

||Sloka 37.07||

वर्तते दशमे मासो द्वौतु शेषौ प्लवंगम।
रावणेन नृशंसेन समयो यः कृतो मम॥37.08||

स॥ प्लवंगम रावणेन नृशंसेन मम कृतः समयः दशमे मासः वर्तते | शेषः द्वौ तु॥

॥Sloka meanings||

प्लवंगम रावणेन नृशंसेन -
O Vanara by the wicked Ravana
मम कृतः समयः - time was set.
दशमे मासः वर्तते -
tenth month is running
शेषः द्वौ तु - only two are left

||Sloka summary||

"Oh Vanara that time was given by the wicked Ravana. The tenth month is running. Only two months are remaining". ||37.08||

||Sloka 37.09||

विभीषणेन च भ्रात्रा मम निर्यातनं प्रति।
अनुनीतः प्रयत्नेन न च तत् कुरुते मतिम्॥37.09||

स॥ भ्रात्रा विभीषणेन मम निर्यातनं प्रति प्रयत्नेन अनुनीतः | तत् मतिं न कुरुते॥

॥Sloka meanings||

भ्रात्रा विभीषणेन -
by brother Vibhishana
मम निर्यातनं प्रति -
to return me to Rama
प्रयत्नेन अनुनीतः -
made efforts gently
तत् मतिं न कुरुते -
such thought not agreed

||Sloka summary||

"(Ravana's) Brother Vibhishana made efforts to advise my restoration. Such thought has not been agreed to." ||37.09||

That Vibhishana made efforts is a seed for the stories that will follow. Vibhishana intervening in Ravana's order to kill Hanuma further reinforces his role. Hanuma remembers all this and does not to torch Vibhishana's house, even as whole of Lanka is burnt.

||Sloka 37.10||

मम प्रति प्रदानं हि रावणस्य न रोचते।
रावणं मार्गते संख्ये मृत्युः कालवशं गतम्॥37.10||

स॥ मम प्रति प्रदानं हि रावणस्य न रोचते | कालवशं गतं रावणं संख्ये मृत्युः मार्गते॥

॥Sloka meanings||

मम प्रति प्रदानं हि -
to return me
रावणस्य न रोचते -
Ravana does not like
कालवशं गतं रावणं -
having fallen into the trap of time
संख्ये मृत्युः मार्गते -
in search of death in a war.

||Sloka summary||

"Ravana does not like to return me. Having fallen into the trap of time, Ravana is in search of death in a war." ||37.10||

||Sloka 37.11||

ज्येष्ठा कन्याऽनला नाम विभीषण सुता कपे।
तया ममेद माख्यातं मात्रा प्रहितया स्वयम्॥37.11||

स॥ कपे आनला नाम विभीषण ज्येष्टा सुता कन्या मात्रा प्रहितया तया स्वयं मम इदं आख्यातं ||

||Sloka meanings||

कपे आनला नाम विभीषण ज्येष्टा सुता कन्या -
eldest daughter of Vibhishana by name Anala
मात्रा प्रहितया - sent by her mother
तया स्वयं मम इदं आख्यातं
by her this was told to me

||Sloka summary||

"Oh Vanara ! The eldest daughter of Vibhishana by name Anala sent by her mother told this to me. ||37.11||

How does Sita know all about Vibhishana ? Sita clarifies here saying Vibhishana's daughter told her, and the daughter was encouraged by her mother to tell her. This places whole of Vibhishana family in a different category. We heard the same in Trijata's dream too.

||Sloka 37.12||

असंशयं हरिश्रेष्ठ क्षिप्रं मां प्राप्स्यते पतिः।
अंतरात्मा हि मे शुद्धः तस्मिं श्च बहवो गुणाः॥37.12||

स॥ हरिश्रेष्ठ पतिः क्षिप्रं मां असंशयं प्राप्स्यति। मे अंतरात्माच शुद्धः तस्मिंश्च बहवः गुणाः |

Rama Tika says- हि यतः मे अन्तरात्मा शुद्धः तस्मिन् रामे च बहवो गुणाः अतः पतिः रामः क्षिप्रं संप्राप्स्यते।

॥Sloka meanings||.

हरिश्रेष्ठ - best of Vanaras
पतिः क्षिप्रं मां असंशयं प्राप्स्यति -
my husband will surely reach this place soon
मे शुद्धः अंतरात्माच -
my clear conscience ( knows)
तस्मिंश्च बहवः गुणाः -
his many virtues.

||Sloka summary||

"Oh best of Vanaras ! My husband will reach this place soon no doubt about that. My conscience tells me of Rama's many virtues." ||37.12||

||Sloka 37.13||

उत्साहः पौरुषं सत्त्व मानृशंस्यं कृतज्ञता।
विक्रमश्च प्रभावश्च संति वानर राघवे॥37.13||

स॥ वानर राघवे उत्साहः पौरुषं सत्त्वं अनृशंस्यं कृतज्ञता विक्रमश्च प्रभवश्च संति ||

||Sloka meanings||

वानर राघवे संति-
O Vanara, Raghava has ( endowed with)
उत्साहः पौरुषं सत्त्वं -
perseverance , manliness, prowess,
अनृशंस्यं कृतज्ञता -
kindness gratitude
विक्रमश्च प्रभवश्च -
competence, and power

||Sloka summary||

"Oh Vanara ! Raghava is endowed with perseverance , manliness, prowess, kindness, gratitude, competence, and power. " ||37.13||

||Sloka 37.14||

चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानां जघान यः।
जनस्थाने विना भ्रात्रा शत्रुः कः तस्य नो द्विजेत्॥37.14||

स॥ यः जनस्थाने विना भ्रात्रा चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानां जघान तस्य कः शत्रुः नः द्विजेत् ||

||Sloka meanings||

यः जनस्थाने विना भ्रात्रा -
who without his brother's help in Janasthana?
चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानां जघान
killed fourteen thousand Rakshasas
तस्य कः शत्रुः नः द्विजेत् -
for him which enemy cannot be defeated

||Sloka summary||

"Who is the enemy that will not tremble before the one who on his own without his brother's help killed fourteen thousand Rakshasas in Janasthana."||37.14||

||Sloka 37.15||

न स शक्य स्तुलयितुं व्यसनैः पुरुषर्षभ।
अहं तस्य प्रभावज्ञा शक्रस्येव पुलोमजा॥37.15||

स॥ सः पुरुषर्षभः व्यसनैः तुलयितुं न शक्यः | पुलोमजा शक्रस्येव अहं तस्य प्रभावज्ञा॥

॥Sloka meanings||

सः पुरुषर्षभः -
that bull among men
व्यसनैः तुलयितुं न शक्यः -
will not be shaken by sorrow
पुलोमजा शक्रस्येव -
like daughter of Puloma knowing Indra
अहं तस्य प्रभावज्ञा -
I know his powers

||Sloka summary||

"That bull among men will not be shaken by sorrow. Like Puloma daughter of Indra I know his powers." ||37.15||

||Sloka 37.16||

शरजालांशुमान् शूरः कपे रामदिवाकरः।
शत्रुरक्षोमयं तोयं उपशोषं नयिष्यति॥37.16||

स॥ कपे शूरः राम दिवाकरः शरजालांशुमान् शत्रुरक्षोमयं तोयं उपशोषं नयिष्यति ||

||Sloka meanings||

शूरः राम - Valiant Rama
दिवाकरः शरजालांशुमान् -
like the Sun with his rays of dazzling arrows
शत्रुरक्षोमयं तोयं -
sea of enemy Rakshasas
उपशोषं नयिष्यति -
will dry up

||Sloka summary||

"Oh Vanara ! The Valiant Rama like the Sun with his volleys of dazzling arrows will dry up the sea of enemy forces." ||37.16||

||Sloka 37.17||

इति संजल्पमानां तां रामार्थे शोककर्षिताम्।
अश्रुसंपूर्णनयनां उवाच वचनं कपिः॥37.17||

स॥ इति संजल्पमानां रामार्थे शोककर्शितां अश्रु संपूर्णनयनां तां कपिः (इदं) वचनं उवाच॥

॥Sloka meanings||

इति संजल्पमानां -
thus speaking freely
रामार्थे शोककर्शितां -
tormented by sorrow for uniting with Rama
अश्रु संपूर्णनयनां -
with eyes filled with tears
तां कपिः (इदं) वचनं उवाच -
to her Vanara spoke
.

||Sloka summary||

" Then Vanara spoke to her, who was speaking freely, , tormented by sorrow for Rama, with her eyes filled with tears." ||37.17||

||Sloka 37.18||

श्रुत्वैवतु वचो मह्यं क्षिप्र मेष्यति राघवः।
चमूं प्रकर्षन्महतीं हर्यृक्षगणसंकुलाम्॥37.18||

स॥ राघवः श्रुत्वैवतु मह्यं वचः क्षिप्रं एष्यति चमूं प्रकर्षन् महतीं हर्यक्षुगणसंकुलां ||

||Sloka meanings||

राघवः श्रुत्वैवतु मह्यं वचः -
Raghava, on hearing my words
हर्यक्षुगणसंकुलां -
groups of Vanaras and bears
चमूं प्रकर्षन् महतीं -
leading a huge army
क्षिप्रं एष्यति -
will soon come

||Sloka summary||

"Raghava , on hearing my words will soon come here leading a huge army of Vanaras and bears." ||37.18||

||Sloka 37.19||

अथवा मोचयिष्यामि त्वां अद्यैव वरानने।
अस्मात् दुःखात् उपारोह मम पृष्ठमनिंदिते॥37.19||

स॥ वरानने अथवा अद्यैव त्वां अस्मात् दुःखात् मोचयिष्यामि | अनिंदिते मम पृष्टं उपारोह॥

॥Sloka meanings||

वरानने अथवा - O beautiful lady
अद्यैव त्वां अस्मात् दुःखात् मोचयिष्यामि -
today itself I will release you from your grief
अनिंदिते मम पृष्टं उपारोह-
o blame less one, you may ascend my back

||श्लोकतात्पर्यमु

"Oh Beautiful Lady, today itself I will release you from your grief. O blameless one, you may ascend my back." ||37.19||

||Sloka 37.20||

त्वां हि पृष्ठगतां कृत्वा संतरिष्यामि सागरम्।
शक्ति रस्तिहि मे वोढुं लंका मपि स रावणम्॥37.20||

स॥ त्वां पृष्ठगतां कृत्वा सागरं संतरिष्यामि | मे सरावणं लंकां अपि वोढुं शक्तिः अस्ति हि॥

॥Sloka meanings||

त्वां पृष्ठगतां कृत्वा -
keeping you on my back
सागरं संतरिष्यामि -
will cross the ocean
सरावणं लंकां अपि -
Lanka along with Ravana
वोढुं मे शक्तिः अस्ति हि -
I have the power to lift t

||Sloka summary||

" Keeping you on my back I will cross the ocean. I have the power to lift the whole of Lanka along with Ravana".||37.20||

||Sloka 37.21||

अहं प्रस्रवण स्थाय राघवायाद्य मैथिलि।
प्रापयिष्यामि शक्राय हव्यं हुत मिवानलः॥37.21||

स॥ मैथिलि अनलः हुतं हव्यं शक्राय अहं प्रस्रवणस्थाय अद्यैव प्रापयिष्यामि ||

||Sloka meanings||

मैथिलि - O Maithili
अनलः हुतं हव्यं शक्राय -
God of Fire( carrying) oblations put in the fire for Indra
प्रस्रवणस्थाय -
for the one staying on the Mount Prasravana
अहं अद्यैव प्रापयिष्यामि -
I will carry today itself

||Sloka summary||

"Maithili ! Like the sacred fire which carries the oblation to Indra, I will carry you to the one on Prasravana mountain today. " ||37.21||

||Sloka 37.22||

द्रक्ष स्यद्यैव वैदेहि राघवं सह लक्ष्मणम्।
व्यवसाय समायुक्तं विष्णुं दैत्यवथे यथा॥37.22||

स॥ वैदेहि दैत्य वधे व्यवसाय समायुक्तं विष्णुं यथा सहलक्ष्मणं राघवं अद्यैव द्रक्ष्यसि ||

Rama Tika says- दैत्य वधे व्यवसायसगायुक्तं उत्साह सहितं विष्णुं इव तव दर्शने कृतः उत्साहो येन तं गिरिराजस्य मूर्धनि आसीनं पुरन्दरमिव आश्रमस्थं राघवं अद्यैव द्रक्ष्यसि।

॥Sloka meanings||.

वैदेहि - O Vaidehi
विष्णुं यथा - like Vishnu
दैत्य वधे व्यवसाय समायुक्तं-
for the killing of demons making all out efforts
सहलक्ष्मणं राघवं अद्यैव द्रक्ष्यसि -
will see Rama together with Lakshmana today only

||Sloka summary||

"Vaidehi, you will see Rama together with Lakshmana making all out efforts in killing Rakshasas like Vishnu killed Daityas. ||37.22||

||Sloka 37.23||

त्वद्दर्शनकृतोत्साहमाश्रमस्थं महाबलम्।
पुरंदर मिवासीनं नागराजस्य मूर्थनि॥37.23||

स॥ त्वद्दर्शन कृतोत्साहं आश्रमस्थं महाबलं नागराजस्य मूर्धनि आसीनं पुरंदरम् इव ||

||Sloka meanings||

नागराजस्य मूर्धनि आसीनं पुरंदरम् इव -
like the Indra seated on the king of elephants
आश्रमस्थं महाबलं -
powerful one staying in the Ashram
आश्रममुलो नुन्न महाबलवंतुलु
त्वद्दर्शन कृतोत्साहं -
enthused in seeing you
(अद्यैव द्रक्ष्यसि - will see today only)

||Sloka summary||

"( You will see today only) Rama staying in the ashram will be enthused in seeing you like the Indra seated on the king of elephants." ||37.23||

||Sloka 37.24||

पृष्ठमारोह मेदेवी मा विकांक्षस्व शोभने।
योगमन्विच्छ रामेण शशांके नेव रोहिणी॥37.24||

स॥ देवी मम पृष्टं आरोह। शोभने मा विकांक्षस्व | रोहिणी शशांकेनैव (त्वं) रामेण योगं अन्विच्छ॥

॥Sloka meanings||

देवी मम पृष्टं आरोह -
O Devi climb on my back
शोभने मा विकांक्षस्व -
O beautiful one does not hesitate
रोहिणी शशांकेनैव (त्वं) रामेण योगं अन्विच्छ-
like Rohini joining with Moon , you also join Rama

||Sloka summary||

"O Devi climb on my back. O beautiful one, do not hesitate, like Rohini joining with Moon , you also join Rama." ||37.24||

||Sloka 37.25||

कथयंतीव चंद्रेण सूर्येण च महार्चिषा।
मत्पृष्ठमधिरुह्य त्वं तराssकाशमहार्णवौ॥37.25||

स॥ त्वं मत् पृष्ठं अधिरुह्य चंद्रेण महार्चिषा सूर्येण कथयंतीव आकाश महार्णवौ तर॥

॥Sloka meanings||

मत् पृष्ठं अधिरुह्य -
climbing on my back
चंद्रेण महार्चिषा सूर्येण कथयंतीव -
as if conversing with Moon and the flaming Sun
आकाश त्वं महार्णवौ तर -
you can cross ocean flying through the sky

||Sloka summary||

"Climbing on my back you can cross the ocean flying through the sky as if conversing with Moon and the flaming Sun." ||37.25||

||Sloka 37.26||

न हि मे संप्रयातस्य त्वा मितो नयतो अंगने।
अनुगंतुं गतिं शक्ता स्सर्वे लंकानिवासिनः॥37.26||

स॥ अंगने त्वां इतः नयतः संप्रयातस्य मे गतिं अनुगंतुं
सर्वे लंकानिवासिनः न शक्ताः ||

||Sloka meanings||

अंगने त्वां इतः नयतः -
beautiful Lady while I carry you from this place
मे गतिं अनुगंतुं -
to speedily follow me
संप्रयातस्य सर्वे लंकानिवासिनः न शक्ताः-
not possible for the inhabitants of Lanka joining together

||Sloka summary||

"Beautiful Lady! It is not possible for any of the inhabitants of Lanka to speedily follow me while I carry you from this place." ||37.26||

||Sloka 37.27||

यथैवाह मिह प्राप्तः तथैवाहमसंशयः।
यास्यामि पश्य वैदेही त्वामुद्यम विहायसम्॥37.27||

स॥ वैदेहि यथैव अहं इह प्राप्तस्थः एव अहं त्वां उद्यम्य यास्यामि विहायसं न संशयम्॥

॥Sloka meanings||

वैदेहि - Vaidehi
यथैव अहं इह प्राप्तस्थः एव -
just as I reached here
त्वां विहायसं उद्यम्य -
taking you through the sky
यास्यामि न संशयम् -
I will easily go without any doubt

||Sloka summary||

"Vaidehi ! Just as I reached here, similarly taking you on my back I will go across the sky. I have no doubt ".||37.27||

||Sloka 37.28||

मैथिली तु हरिश्रेष्ठात् श्रुत्वा वचनमद्भुतम्।
हर्षविस्मित सर्वांगी हनुमंत मथाब्रवीत्॥37.28||'

स॥ मैथिली हरिश्रेष्ठात् अद्भुतं वचनं श्रुत्वा हर्ष विस्मित सर्वांगी अथ हनुमंतं अब्रवीत् ||

||Sloka meanings||

हरिश्रेष्ठात् अद्भुतं वचनं श्रुत्वा-
hearing those wonderful words of the best of Vanaras
हर्ष विस्मित सर्वांगी -
delighted experiencing joy all over
मैथिली अथ हनुमंतं अब्रवीत् -
Maithili said the following to Hanuman

||Sloka summary||

"Maithili, hearing those wonderful words of the best of Vanaras, was delighted experiencing joy and said the following." ||37.28||

||Sloka 37.29||

हनुमन् दूर मध्वानं कथं मां वोढुमिच्छसि।
तदेव खलु ते मन्ये कपित्वं हरियूथप॥37.29||

स॥ हनुमान् दूरं अध्वानं मां वोढुं कथं इच्छसि | हरियूथप ते कपित्वं तदेव खलु मन्ये॥

॥Sloka meanings||

हनुमान् मां वोढुं कथं इच्छसि -
Hanuman, how do you intend to carry me
दूरं अध्वानं - a distant place.
हरियूथप - O leader of Vanaras
ते कपित्वं तदेव खलु मन्ये -
that is surely your nature as a monkey

||Sloka summary||

"Hanuman ! How do you intend to carry me to such a distant place? This is truly your monkey nature." ||37.29||

||Sloka 37.30||

कथं वाल्पशरीरस्त्वं मामितो नेतु मिच्छसि।
सकाशं मानवेंद्रस्य भर्तुर्मे प्लवगर्षभ॥37.30||

स॥वानरर्षभ अल्पशरीरः त्वं इतः मे भर्तुः मानवेंद्रस्य नेतुं कथं वा इच्छसि॥

॥Sloka meanings||

वानरर्षभ -
O bull among Vanaras
अल्पशरीरः त्वं -
with your small body
इतः मे भर्तुः मानवेंद्रस्य सकाशं -
from here to my husband and the lord of men
नेतुं कथं वा इच्छसि -
how will you take me?

||Sloka summary||

"Oh Bull among Vanaras with your small body how will you take me to the lord of men and my husband". ||37.30||

||Sloka 37.31||

सीताया वचनं श्रुत्वा हनुमान् मारुतात्मजः।
चिंतयामास लक्ष्मीवान्नवं परिभवं कृतम्॥37.31||

स॥ हनुमान् लक्ष्मीवान् मारुतात्मजः सीतायाः वचनं श्रुत्वा नवं परिभवं कृतं चिंतयामास॥

॥Sloka meanings||

हनुमान् लक्ष्मीवान् मारुतात्मजः -
illustrious Hanuman, son of wind god
सीतायाः वचनं श्रुत्वा -
hearing those words of Sita
नवं परिभवं कृतं -
new insult hurled at him
चिंतयामास - he thought

||Sloka summary||

"The illustrious Hanuman, son of wind god hearing those words of Sita threw a new insult hurled at him. "

||Sloka 37.32||

न मे जानाति सत्त्वं वा प्रभावं वाऽसितेक्षणा।
तस्मात् पश्यतु वैदेही यद्रूपं मम कामतः॥37.32||

स॥ असितेक्षणा मे सत्त्वं वा प्रभवं न जानाति | तस्मात् कामतः मम यद्रूपं (तत्) वैदेहि पश्यतु ||

||Sloka meanings||

असितेक्षणा - black eyed lady
मे सत्त्वं वा प्रभवं न जानाति -
not aware of my strength or powers
तस्मात् कामतः मम यद्रूपं -
therefore form I can assume of my free will
(तत्) वैदेहि पश्यतु - let Vaidehi see

||Sloka summary||

"Black eyed lady is not aware of my powers. Therefore let Vaidehi see the form I can assume of my free will ||37.32||

||Sloka 37.33||

इति संचित्य हनुमांस्तदा प्लवगसत्तमः।
दर्शयामास वैदेह्याः स्वरूप मरिमर्दनः॥37.33||

स॥ इति संचित्य तदा प्लवगसत्तमः हनुमान् अरिमर्दनः वैदेह्याः स्वरूपं दर्शयामास॥

॥Sloka meanings||

इति संचित्य तदा अरिमर्दनः -
thinking thus the crusher of enemies
प्लवगसत्तमः हनुमान् -
Hanuman , the best of fliers
वैदेह्याः स्वरूपं दर्शयामास -
started showing his real form to Vaidehi

||Sloka summary||

"Thinking thus Hanuman , the best of fliers and crusher of enemies started showing his real form to Vaidehi." ||37.33||

Here while Hanuma is showing his true from to Sita, we also get a glimpse of his true form. He does feel insulted by Sita's words. He could have responded with an injured ego, that injured ego could have lit a fire of anger. What we see is the ego-less form of Hanuma. He heard Sita. Understood what she does not know. Then showed his true nature. This is also the form of a teacher. Lack of ego is one of the most important attributes of a teacher.

||Sloka 37.34||

स तस्मात्पादपाद्धीमानाप्लुत्य प्लवगर्षभः।
ततो वर्थितु मारेभे सीताप्रत्ययकारणात्॥37.34||'

स॥ धीमान् प्लवगर्षभः सः तस्मात् पादपात् आप्लुत्य ततः सीताप्रत्ययकारणात् वर्धितुं आरेभे॥

॥Sloka meanings||

धीमान् प्लवगर्षभः सः -
the bull among Vanaras and wise
तस्मात् पादपात् आप्लुत्य -
moving away from the tree
ततः सीताप्रत्ययकारणात् -
to increase the confidence of Sita
वर्धितुं आरेभे -
started growing in size

||Sloka summary||

"The wise bull among Vanaras , moving away from the tree started growing in size to increase the confidence of Sita." ||37.34||

||Sloka 37.35||

मेरुमंदर संकाशो बभौ दीप्तानलप्रभः।
अग्रतो व्यवतस्थे च सीताया वानरोत्तमः॥37.35||

स॥ वानरोत्तमः मेरुमंदरसंकासः दीप्तानलप्रभः बभौ | सीतायाः अग्रत्ः व्यवतस्थे॥

॥Sloka meanings||

वानरोत्तमः मेरुमंदर संकासः -
appeared like mount Meru or Mandara
आवानरुडु मेरु मंदरपर्वत समानमुगा
दीप्तानलप्रभः बभौ -
glowing like a blazing fire
सीतायाः अग्रत्ः व्यवतस्थे -
stood in front of Sita.

||Sloka summary||

"The best of Vanaras glowing like a blazing fire appeared like mount Meru or Mandara. Then he stood in front of Sita." ||37.35||

||Sloka 37.36||

हरिः पर्वत संकाशः ताम्रवक्त्रो महाबलः।
वज्रदंष्ट्रो नखो भीमो वैदेहीं इदमब्रवीत्॥37.36||

स॥ पर्वत संकाशः ताम्रवक्त्रः महाबलः वज्रदंष्ट्र नखः भीमः हरिः वैदेहीं इदं अब्रवीत् ||

||Sloka meanings||

पर्वत संकाशः -
resembling a mountain in size
ताम्रवक्त्रः महाबलः -
powerful with a red face
वज्रदंष्ट्र नखः -
with teeth and nails strong like diamonds
भीमः हरिः -
Vanara looking fearsome
वैदेहीं इदं अब्रवीत् -
spoke to Vaidehi as follows

||Sloka summary||

"Resembling a mountain in size, with red face, powerful, with teeth and nails strong like diamonds, looking fearsome , Hanuman spoke to Vaidehi." ||37.36||

||Sloka 37.37||

सपर्वतवनोद्देशां साट्टप्राकार तोरणाम्।
लंका मिमां स नाधां वा नयितुं शक्ति रस्ति मे॥37.37||

स॥ सपर्वतवनोद्देशां साट्टप्राकारतोरणाम् सनाथं इमाम् लंकां नयितुं मे शक्तिः अस्ति ||

||Sloka meanings||

सपर्वतवनोद्देशां -
filled with mountains and gardens
साट्टप्राकारतोरणाम् -
with forts ramparts and gateways
सनाथं इमाम् लंकां -
Lanka along with the king
नयितुं मे शक्तिः अस्ति -
I have the power to carry

||Sloka summary||

"I have the power to carry whole of Lanka filled with mountains and gardens, forts ramparts and gateways along with its king." ||37.37||

||Sloka 37.38||

तदवस्थाप्यतां बुद्धि रलं देवि विकांक्षया।
विशोकं कुरु वैदेहि राघवं सह लक्ष्मणम्॥37.38||

स॥ देवि तत् विकांक्षस्व अलं बुद्धिः अवस्थाप्यताम् | वैदेहि सहलक्ष्मणं राघवं विशोकं कुरु ||

||Sloka meanings||

देवि तत् विकांक्षस्व -
O divine lady, enough of unworthy doubts
अलं बुद्धिः अवस्थाप्यताम् -
be stable with your thoughts
वैदेहि सहलक्ष्मणं राघवं विशोकं कुरु -
O Vaidehi rid Rama and Lakshmana of their sorrow

||Sloka summary||

"Oh Divine lady ! Enough of unworthy doubts. Be stable with your intellect. Oh Vaidehi rid Rama and Lakshmana of their sorrow". ||37.38||

||Sloka 37.39||

तं दृष्ट्वा भीमसंकाशं उवाच जनकात्मजा।
पद्मपत्रविशालाक्षी मारुत स्यौरसं सुतं॥37.39||

स॥ पद्मपत्रविशालाक्षि जनकात्मजा तं भीमसंकासं मारुतस्य औरसं सुतं दृष्ट्वा उवाच॥

॥Sloka meanings||

पद्मपत्रविशालाक्षि जनकात्मजा -
daughter of Janaka, wide eyed lady with eyes like lotus petals,
तं भीमसंकासं - his fearsome form
मारुतस्य औरसं सुतं दृष्ट्वा -
seeing that son of wind god
उवाच - spoke as follows

||Sloka summary||

"The wide-eyed lady, with eyes like lotus petals, the daughter of Janaka , seeing the fearsome form of the son of wind god spoke as follows." ||37.39||

||Sloka 37.40||

तवसत्वं बलं चैव विजानामि महाकपे।
वायोरिव गतिं चैव तेजश्चाग्नेरिवाद्भुतम्॥37.40||

स॥ महाकपे तव सत्त्वं बलं चैव वायोरिव गतिं आग्नेरिव अद्भुतं तेजः च विजानामि ||

||Sloka meanings||

महाकपे तव सत्त्वं बलं -
great Vanara, your power and strength
चैव वायोरिव गतिं -
the speed like that of wind
आग्नेरिव अद्भुतं तेजः च -
the brilliance like that of the fire
विजानामि -
I have understood

||Sloka summary||

"Oh Great Vanara ! I have understood your power and strength. The speed like that of wind , the brilliance like that of the fire is astonishing and splendid." ||37.40||

||Sloka 37.41||

प्राकृतोऽन्यः कथं चेमां भूमि मागंतु मर्हति।
उदधे रप्रमेयस्य पारं वानरपुंगव॥37.41||

स || वानरपुंगव प्राकृतः अन्यः अप्रमेयस्य उदधेः पारं इमां भूमिं आगंतुं कथं अर्हति।

॥Sloka meanings||

वानरपुंगव - best of Vanaras
अप्रमेयस्य उदधेः पारं -
this other shore of the immeasurable ocean
इमां भूमिं आगंतुं -
to reach this land
प्राकृतः अन्यः कथं अर्हति -
how can an ordinary person be capable?

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras ! How can an ordinary person be capable of reaching this shore of the immeasurable ocean? "||37.41||

||Sloka 37.42||

जानामि गमने शक्तिं नयने चापि ते मम।
अवश्यं संप्रधा र्याशु कार्यसिद्धि र्महात्मनः॥37.42||

स॥ गमने मम नयने च अपि शक्तिं जानामि | महात्मनः कार्यसिद्धि अवश्यं आशु संप्रधार्या ||

||Sloka meanings||

गमने मम नयने च अपि -
have the power to carry me
शक्तिं जानामि -
know that you have the power
महात्मनः -
great people
कार्यसिद्धि अवश्यं आशु संप्रधार्या -
after planning carefully will surely achieve success

||Sloka summary||

"I know that you have the power to carry me on the journey. After planning carefully the great people will surely achieve success ". ||37.42||

||Sloka 37.43||

अयुक्तं तु कपिश्रेष्ठ मम गंतुं त्वयाऽनघ।
वायुवेग सवेगस्य वेगो मां मोहयेत्तव॥37.43||'

स॥ अनघ कपिश्रेष्ठ त्वया मम गंतुं अयुक्तं | वायुवेग सवेगस्य तव वेगः माम् मोहयेत् ||

||Sloka meanings||

अनघ कपिश्रेष्ठ -
O sinless one , best of Vanaras
त्वया मम गंतुं अयुक्तं -
not proper for me to come with you
वायुवेग सवेगस्य तव वेगः -
your speed like that of the wind
माम् मोहयेत् -
may render me unconscious.

||Sloka summary||

"Oh Sinless one , best of Vanaras , it is not proper for me to come with you. Your speed like that of the wind may render me unconscious." ||37.43||

||Sloka 37.44||

अहमाकाश मापन्ना ह्युपर्युपरि सागरम्।
प्रपतेयं हि ते पृष्ठाद्भयाद्वेगेन गच्छतः॥37.44||

स॥ सागरस्य उपरि आकाशं अहं वेगेन गच्छतः ते पृष्टात् भयात् आपन्ना प्रपतेयं॥

॥Sloka meanings||

सागरस्य उपरि आकाशं वेगेन गच्छतः -
flying over the sea at high speed
ते पृष्टात् भयात् -
from your back out of fear
आपन्नाअहं प्रपतेयं -
out of fear I may fall off

||Sloka summary||

"When you go over the sea speedily , out of fear I may fall off from your back." ||37.44||

||Sloka 37.45||

पतिता सागरे चाहं तिमिनक्रझुषाकुले।
भवेय माशु विवशा यादसामन्नमुत्तमम्॥37.45||

स॥ तिमिनक्रझषाकुले सागरे पतिता अहं विवशा आशु यादसां उत्तमं अन्नं भवेयं॥

॥Sloka meanings||

तिमिनक्रझषाकुले सागरे पतिता -
falling in to the sea filled with crocodiles
अहं विवशा आशु -
I will be helpless and immediately
यादसां उत्तमं अन्नं भवेयं -
be good food for the aquatic animals

||Sloka summary||

"Falling in to the sea filled with crocodiles I will be helpless and immediately be good for the aquatic animals".||37.45||

||Sloka 37.46||

न च शक्ष्ये त्वया सार्थं गंतुं शत्रुविनाशन।
कळत्रवति संदेहः त्वय्यपि स्यादसंशयः॥37.46||

स॥ हे शत्रुविनाशन त्वया सार्थं गंतुं न शक्ष्ये च कळत्रवति त्वय्यपि संदेहः स्यात् असंशयः॥

Govindaraja Tika says- कळत्रवती रक्ष्यवति त्वयि सन्देहः स्यात्। मम रक्ष्यायां त्वयि विपत् सन्देहः स्यात् इत्यर्थः॥

Kalatravati is one to be protected. With one to be protected on his side, Hanuma will always have more concern for protection, and may be unable to focus on battling the Rakshasas chasing them is the import.

||Sloka meanings||

हे शत्रुविनाशन - O destroyer of foes
त्वया सार्थं गंतुं न शक्ष्ये च -
not possible for me to go with you
कळत्रवति त्वय्यपि संदेहः स्यात् -
being burdened with a woman you also will have concerns
असंशयः - without any doubt

||Sloka summary||

"Oh Destroyer of foes ! It is not possible for me to go with you. When you are burdened with a woman doubtlessly you will have a concern too, without any doubt." ||37.46||

||Sloka 37.47||

ह्रियमाणां तु मां दृष्ट्वा राक्षसा भीमविक्रमाः।
अनुगच्छेयु रादिष्टा रावणेन दुरात्मना॥37.47||

स॥ ह्रियमाणां मां दृष्ट्वा भीमविक्रमाः राक्षसाः दुरात्मना रावणेन आदिष्टाः अनुगच्छेयुः ||

||Sloka meanings||

ह्रियमाणां मां दृष्ट्वा -
seeing me while being carried away
भीमविक्रमाः राक्षसाः -
fearsome Rakshasas
दुरात्मना रावणेन आदिष्टाः -
ordered by the evil Ravana
अनुगच्छेयुः -
follow you

||Sloka summary||

"Seeing me while being carried away, the fearsome Rakshasas ordered by the evil Ravana will follow you." ||37.47||

||Sloka 37.48||

तैस्त्वं परिवृत श्शूरैः शूल मुद्गर पाणिभिः।
भवेस्त्वं संशयं प्राप्तो मया वीर कळत्रवान्॥37.48||

स॥ त्वं शूलमुद्गरपाणिभिः तैः शूरैः परिवृतः वीर मया कळत्रवान् त्वं संशयं प्राप्तः भवेः॥

॥Sloka meanings||

शूलमुद्गरपाणिभिः तैः शूरैः परिवृतः -
being surrounded by those warriors' wielding spears and mace
वीर कळत्रवान् मया -
O hero carrying me a woman
त्वं संशयं प्राप्तः भवेः -
you too will have a concern

||Sloka summary||

"Oh Hero ! Being surrounded by those warriors and carrying me, you too will have a concern". ||37.48||

||Sloka 37.49||

सायुधो बहवो व्योम्नि राक्षासास्त्वं निरायुधः।
कथं शक्ष्यसि संयातुं मां चैव परिरक्षितुम्॥37.49||

स॥ व्योम्नि सायुधाः राक्षसाः बहवः त्वं निरायुथः संयातुं मां परिरक्षितुं च कथं शक्ष्यसि ||

||Sloka meanings||

व्योम्नि सायुधाः राक्षसाः बहवः -
in the sky there will be many armed Rakshasas
त्वं निरायुथः -
you will without weapons
संयातुं मां परिरक्षितुं च -
fighting and protecting me too
कथं शक्ष्यसि -
how can you fight

||Sloka summary||

"In the sky there will be many armed Rakshasas, and you will be alone without weapons. How can you fight and protect me too? " ||37.49||

||Sloka 37.50||

युध्यमानस्य रक्षोभिः तव तैः क्रूरकर्मभिः।
प्रपतेयं हि ते पृष्ठात् भयार्ता कपिसत्तम॥37.50||

स॥ कपिसत्तमः तव क्रूरकर्मभिः तैः युध्यमानस्य भयार्ता ते पृष्ठात् प्रपतेयं हि ||

||Sloka meanings||

कपिसत्तमः - best of Vanaras
क्रूरकर्मभिः तैः युध्यमानस्य तव -
while you are battling those doers of evil deeds
भयार्ता ते पृष्ठात् प्रपतेयं हि -
out of fear I may fall off your back

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras , while you are battling those who do wicked deeds , out of fear I may fall off your back." ||37.50||

||Sloka 37.51||

अथ रक्षांसि भीमानि महंति बलवंति च।
कथंचित् सांपराये त्वां जयेयुः कपिसत्तम॥37.51||

स॥ कपिसत्तम अथ भीमानि महंति बलवंति च रक्षांसि सांपराये कथंचित् त्वं जयेयुः॥

॥Sloka meanings||

कपिसत्तम - best of Vanaras
अथ भीमानि महंति बलवंति च रक्षांसि -
fearsome massive powerful Rakshasas
सांपराये कथंचित् त्वं जयेयुः -
may somehow win over you in the fight

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras ! The fearsome massive powerful Rakshasa may somehow win over you in the fight". ||37.51||

||Sloka 37.52||

अथवा युध्यमानस्य पतेयं विमुखस्य ते।
पतितां च गृहीत्वा मां नयेयुः पापराक्षसाः॥37.52||

स॥ अथवा युध्यमानस्य ते विमुखस्य पतेयुं पतितां माम् गृहीत्वा पाप राक्षसाः नयेयुः॥

॥Sloka meanings||

अथवा युध्यमानस्य -
Or while you are engaged in the fight
ते विमुखस्य पतेयुं -
fall down without your knowledge
पतितां माम् गृहीत्वा -
taking me who has fallen down
पाप राक्षसाः नयेयुः -
wretched Rakshasa take me away

||Sloka summary||

"Or else while you are engaged in the fight when you turn your attention away, I may fall down. Then the wretched Rakshasa may take me away." ||37.52||

||Sloka 37.53||

मां वा हरेयु स्त्वद्दस्ताद्विशसेयुरथापि वा।
अव्यवस्थौ हि दृश्येते युद्धे जयापराजयौ॥37.53||

स॥ त्वत् हस्तात् माम् हरेयुः अथापि वा विशसेयुः | युद्धे जयापराजयौ अव्यवस्थौ दृश्यते हि॥

॥Sloka meanings||

त्वत् हस्तात् - from your hands
माम् हरेयुः अथापि वा विशसेयुः -
may take me away or cut me to pieces.
युद्धे जयापराजयौ -
success or defeat in a war
अव्यवस्थौ दृश्यते हि -
is seen as uncertain

||Sloka summary||

"From your hands they may take me away or cut me to pieces. The success or defeat in a war is seen as uncertain." ||37.53||

||Sloka 37.54||

अहं वापि विपद्येयं रक्षोभि रभितर्जिता।
त्वत्प्रयत्नो हरिश्रेष्ठ भवे न्निष्फल एव तु॥37.54||

स॥ हरिश्रेष्ठ रक्षोभिः अभितर्जिता अहं विपद्येयं वापि त्वत्प्रयत्नः निष्फलः एव तु भवेत् ||

||Sloka meanings||

हरिश्रेष्ठ रक्षोभिः अभितर्जिता -
best of Vanaras very much threatened by Rakshasas
अहं विपद्येयं वापि - I may die
त्वत्प्रयत्नः -
your effort
निष्फलः एव तु भवेत् -
would be a waste too

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras ! In case I am caught by Rakshasas and intimidated and die, then all your effort would be waste too".||37.54||

||Sloka 37.55||

कामं त्व मसि पर्याप्तो निहंतुं सर्वराक्षसान् |
राघवस्य यशो हीयेत्त्वया शस्तैस्तु राक्षसैः॥37.55||

स॥ त्वं सर्वरक्षसान् निहंतुं पर्याप्तः अपि कामं त्वया शस्तै राक्षसैः राघवस्य यशः हीयेत् ||

||Sloka meanings||

त्वं सर्वरक्षसान् -
all the Rakshasas
त्वं निहंतुं पर्याप्तः अपि -
though you may be able to kill
कामं त्वया शस्तै राक्षसैः -
Rakshasas being killed by you
राघवस्य यशः हीयेत् -
Rama's fame will be diminished

||Sloka summary||

"You may be able to kill all the Rakshasas. But by that act of your killing Rakshasas Rama's fame will be diminished." ||37.55||

||Sloka 37.56||

अथवाऽऽदाया रक्षांसि न्यसेयु स्संवृते हि माम्।
यत्र ते नाभिजानीयुर्हरयो नापि राघवौ॥37.56||

स॥अथवा रक्षांसि मां आदाय यत्र ते हरयः राघवौ अपि नाभिजानीयुः संवृते न्यसेयुः ||

||Sloka meanings||

अथवा रक्षांसि मां आदाय -
Or else the Rakshasas having brought me back
यत्र ते हरयः राघवौ अपि -
where neither you nor the Vanaras
नाभिजानीयुः -
not know
संवृते न्यसेयुः -
hide in a secret place

||Sloka summary||

"Or else the Rakshasas having brought me back will conceal me in a place which neither Raghava nor you will know." ||37.56||

||Sloka 37.57||

अरंभस्तु मदर्थो यं ततस्तव निरर्थकः।
त्वया हि सह रामस्य महानागमने गुणः॥37.57||

स॥ ततः मदर्थः तव आरंभस्तु निरर्थकः त्वया सह रामस्य आगमने महान् गुणः॥

॥Sloka meanings||

ततः मदर्थः तव आरंभस्तु निरर्थकः -
so for my sake the effort you started will be a waste
त्वया सह रामस्य आगमने -
Rama coming along with you
महान् गुणः - will be of great merit
महत्तरमैन गुणमुलु कल पनि

॥Sloka summary||

"So for my sake the effort you started will be a waste. Rama coming along with you will be of great merit." ||37.57||

||Sloka 37.58||

मयि जीवित मायत्तं राघवस्य महात्मनः।
भातॄणां च महाबाहो तव राज कुलस्य च॥37.58||

स॥ महाबले महात्मनः रामस्य भ्रात्रूणां तव राजकुलस्य जीवितं मयि आयत्तं॥

॥Sloka meanings||

महाबले - o powerful one
महात्मनः रामस्य भ्रात्रूणां -
of great soul Rama's brothers
तव राजकुलस्य -
of the king's family too
जीवितं मयि आयत्तं -
life will dependent on me

||Sloka summary||

"Oh Powerful one ! The survival of Rama , his brothers, your kings' relatives and yourself is dependent on my survival." ||37.58||

||Sloka 37.59||

तौ निराशौ मदर्थं तु शोकसंतापकर्शितौ।
सह सर्वर्क्षहरिभिस्त्यक्षतः प्राण संग्रहम्॥37.59||

स॥ मदर्थं शोकसंतापकर्शितौ तौ निराशौ सर्वर्क्ष हरिभिः प्राणसंग्रहं त्यक्षतः॥

॥Sloka meanings||

मदर्थं शोकसंतापकर्शितौ -
both immersed in sorrow for me
निराशौ - with hopes lost
सर्वर्क्ष हरिभिः -
all the Vanaras too
तौ प्राणसंग्रहं त्यक्षतः -
they will give up their lives

||Sloka summary||

"Both of them immersed in sorrow , and with hopes lost , and all the Vanaras too will give up their lives".||37.59||

||Sloka 37.60||

भर्तृ भक्तिं पुरस्कृत्य रामादन्यस्य वानर।
न स्पृशामि शरीरं तु पुंसो वानर पुंगव॥37.60||

स॥ वानरपुंगव भर्तुः भक्तिं पुरस्कृत्य रामात् अन्यस्य शरीरं तु न स्प्रुशामि |

||Sloka meanings||

वानरपुंगव - best of Vanaras
भर्तुः भक्तिं पुरस्कृत्य -
being devoted to my husband
रामात्- other than Rama
अन्यस्य शरीरं तु न स्पृशामि -
cannot touch the body of any other person

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras ! Devoted to my husband I cannot touch the body of any other person." ||37.60||

||Sloka 37.61||

यदहं गात्र संस्पर्शं रावणस्य बलाद्गता।
अनीशा किं करिष्यामि विनाथा विवशा सती ||37.61||

स॥ अहं बलात् रावणस्य गात्रसंस्पर्शं गता यत् अनीशा विवशा सती | विनाथा किं करिष्यामि ||

||Sloka meanings||

अहं बलात् -
I was forcefully (brought)
रावणस्य गात्र संस्पर्शं गता -
had body contact with Ravana
यत् अनीशा विवशा सती -
as a helpless one, had no control on myself.
विनाथा किं करिष्यामि -
without my husband what can I do

||Sloka summary||

"I had body contact with Ravana when I was forcefully brought, as I had no control on myself. Without my husband what can I do." ||37.61||

||Sloka 37.62||

यदि रामो दशग्रीवमिह हत्वा स बांधवम्।
मामितो गृह्य गच्छेत्तत्तस्य सदृशं भवेत्॥37.62||

स॥ रामः सबांधवं दशग्रीवं इह हत्वा मां इतः गृह्य गच्छेत् यदि तत् तस्य सदृशं भवेत् ||

||Sloka meanings||

रामः सबांधवं दशग्रीवं इह हत्वा -
If Rama kills Ravana along with all his relations here
मां इतः गृह्य गच्छेत् यदि -
takes me from here and goes
तत् तस्य सदृशं भवेत् -
that will be proper for him

||Sloka summary||

"If Rama kills Ravana along with all his relations here and takes me from here that will be proper for him." ||37.62||

Here Sita says, 'तत् तस्य सदृशं भवेत्'; That is indeed very appropriate for Sita. Why? Hanuma could have made her join Rama in a moment. But as the husband of Sita, Rama killing Ravana and freeing her from her captivity is the honorable way. That is Sita's thought. That may mean increased duration of her captivity. It may result in increased period of separation from Rama. That suffering is minor in Sita's view. Honor of Rama is clearly at a higher pedestal. Surely the added suffering is worth the cause.

||Sloka 37.63||

श्रुता हि दृष्टा श्च मया पराक्रमा
महत्मनस्तस्य रणाविमर्दिनः।
स देवगंधर्वभुजंगराक्षसा
भवंति रामेण समा हि संयुगे ॥37.63||

स॥ रणावमर्दिनः महात्मनः तस्य पराक्रमाः मया श्रुताः दृष्टाश्च संयुगे। देवगंधर्वभुजंगराक्षसाः रामेन समाः न हि॥

॥Sloka meanings||

रणावमर्दिनः महात्मनः -
the great one who is a crusher of enemies in the war
तस्य पराक्रमाः - his valor
मया श्रुताः दृष्टाश्च संयुगे -
heard and seen too in a war
देवगंधर्वभुजंगराक्षसाः -
among Devas, Gandharvas, Bhujangas, and Rakshasas.
रामेण समाः न हि - no one equal to Rama

||Sloka summary||

" Have heard and seen the valor of the great one who is a crusher of enemies in the war. There is no one equal to Ram among Devas, Gandharvas, Bhujangas, and Rakshasas. ||37.63||

||Sloka 37.64||

समीक्ष्य तं संयति चित्रकार्मुकम्
महाबलं वासवतुल्यविक्रमम्।
स लक्ष्मणं को विषहेत राघवम्
हूताशनं दीप्त मिवानिलेरितम्॥37.64||

स॥ चित्रकार्मुकं महाबलं वासवतुल्यविक्रमं सलक्ष्मणं अनिलेरितं दीप्तं हुतासनं इव तं राघवं संयति समीक्ष्य कः विषहेतः॥

॥Sloka meanings||

चित्रकार्मुकं -
wielder of powerful bow,
वासवतुल्यविक्रमं -
equal to Vasava in strength
महाबलं -
endowed with great strength
स लक्ष्मणं -
along with Lakshmana
अनिलेरितं दीप्तं हुतासनं इव -
like a blazing fire whipped by wind
तं राघवं संयति समीक्ष्य कः विषहेतः -
facing him in the battle who can stand

||Sloka summary||

"The wielder of powerful bow, endowed with great strength, is equal to Vasava in strength. He is like a blazing fire whipped by wind. Who can withstand the power of Rama along with Lakshmana."? ||37.64||

||Sloka 37.65||

स लक्ष्मणं राघव माजिमर्दनम्
दिशागजं मत्तमिव व्यवस्थितम्।
स हेत को वानरमुख्य संयुगे
युगांत सूर्यप्रतिमं शरार्चिषम्॥37.65||

स॥वानरमुख्य सलक्ष्मणं आजिमर्दनं मत्तं दिशगजं इव व्यवस्थितं शरार्चिषं युगांतसूर्यप्रतिमं राघवं संयुगे कः सहेत् ||

||Sloka meanings||

वानरमुख्य - o chief of Vanaras
स लक्ष्मणं आजिमर्दनं -
crusher of enemies along with Lakshmana
मत्तं दिशगजं इव व्यवस्थितं -
like the intoxicated elephant supporting the quarters
शरार्चिषं युगांत सूर्यप्रतिमं -
rays of arrows resembling the rays of the Sun at the time of deluge
राघवं संयुगे कः सहेत् -
who can withstand that Rama in the battle?

||Sloka summary||

"Oh Chief of Vanaras ! Who can withstand Rama along with Lakshmana, who are steady like the intoxicated elephants supporting the quarters , whose rays of arrows resemble the rays of the Sun at the time of deluge"? ||37.65||

||Sloka 37.66||

स मे हरिश्रेष्ठ स लक्ष्मणं पतिं
सयूधपं क्षिप्र मिहोपपादय।
चिराय रामं प्रति शोककर्शिताम्
कुरुष्व मां वानरमुख्य हर्षितां॥37.66||

स॥ हरिश्रेष्ठ सः सलक्ष्मणं सयूथपं पतिं क्षिप्रं इह उपपादय | वानरमुख्य रामं प्रति चिराय शोककर्शितां मां हर्षितां कुरुष्व॥

॥Sloka meanings||

हरिश्रेष्ठ - o best of Vanaras
सः सलक्ष्मणं सयूथपं पतिं -
along with Lakshmana and the army of Vanaras
क्षिप्रं इह उपपादय -
bring him here quickly
वानरमुख्य - O chief of Vanaras
रामं प्रति चिराय शोककर्शितां मां -
me who is immersed in sorrow thinking of Rama
हर्षितां कुरुष्व -
make me happy

||Sloka summary||

"Oh Best of Vanaras, Bring him along with Lakshmana and the army of Vanaras here quickly. Oh Chief of Vanaras delight make me who is immersed in sorrow thinking of Rama". ||37.61||

Ramayana is also known as a "सीतायाः चरितं महत्". Themes in this Sarga Indeed, makes the case for Ramayana as "सीतायाः चरितं महत्". The age-old tradition of wives standing up for their husband's honor, probably has its roots in Sita's devotion to Rama. In that traditional mold wives keep doing many things for their husbands ; 'तत् तस्य सदृशं भवेत्' is a thought of many wives over the ages. The husbands too should think on the same lines 'तत् तस्य सदृशं भवेत्'.

With the same thought Sita tells Hanuma. "Oh, best of Vanaras, Bring him along with Lakshmana, and the army of Vanaras here quickly. Oh, Chief of Vanaras make me happy"

That is how Sita conveys her wish to Hanuma.

In this context Ramayana Tilaka says, "चिरकालं शोककर्शितां (मां) रामस्य अत्र आगमने हर्षितांकुरुष्व। समूल सकल नाशनेति भावः।"."I am suffering with sorrow for long time.
make me happy with Rama coming here" It means that Sita wants the destruction of the Rakshasas, who are the cause of her sorrow?

Govindaraja in his commentary also refers to Sita 's wish. " कुरुष्वमां वानर वीर हर्षिताम्","make me happy etc. by bringing Rama and Lakshman here".
He says in his commentary ॥अनया भक्त्या उपायान्तरं स्वरूपविरुद्धं भगवत्प्राप्तौ स ऎवोपाय इति दर्शितः॥ "offered a not so legitimate means of obtaining the 'Darshan 'of Bhagavan, Sita stuck to the proper way of realizing Bhagavan"; Realization by any means is not the mantra. The process shall always be appropriate. This touches on the age-old issue of means and ends. "Ends by any means is not OK. Means are as important as the ends or goals"

Thus, ends the thirty seventh Sarga of Sundarakanda in Shrimad Valmiki Ramayana

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे सप्तत्रिंशस्सर्गः ||

Thus ends the thirty-seventh Sarga of Sundarakanda in Shrimad Valmiki Ramayanam.

||om tat sat||