Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 41

The Sarga can be summarized as "प्रमदाननः बभंज प्रमदावनं"; It says that the one who protects women (प्रमदाननः) destroyed the garden of pleasure for women ("प्रमदावनं").So, the protector of woman ( Sita), namely Hanuman destroyed the garden of pleasure of Ravana. That is the thrust of this Sarga

Hanuma entered Lanka in search of Sita, going around in an inconspicuous form (वृषदंशकमात्रः); so much so that Sita could not believe Hanuma offering to take her back to Rama, carrying her on his back. Hanuma who hid in the branches of Ashoka tree when Ravana entered the Ashoka grove, now goes about publicly destroying the pleasure garden primarily to attract attention of the same Ravana. It means that the story is taking a turn in this Sarga.

Now Slokas of forty first Sarga with meanings.

||Sloka 41.01||

स च वाग्भिः प्रशस्ताभिः गमिष्यन् पूजितस्तया।
तस्माद्देशादपक्रम्य चिंतयामास वानरः॥41.01||

स॥ सः वानरः प्रशस्थाभिः वाग्भिः पूजितः तस्मात् देशात् अपक्रम्य गमिष्यन् चिंतयामास॥

॥Sloka meanings||

सः वानरः - that Vanara
प्रशस्थाभिः वाग्भिः पूजितः -
having been honored with choicest words
तस्मात् देशात् अपक्रम्य -
going from that place
गमिष्यन् चिंतयामास -
started thinking about

||Sloka summary||

"That Vanara having been honored with choicest words , started thinking about going from that place." ||41.01||

||Sloka 41.02||

अल्पशेषमिदं कार्यं दृष्टेयमसितेक्षणा।
त्रीन् उपायानतिक्रम्य चतुर्थ इह विद्यते॥41.02||

स॥ इदं कार्यं अल्पशेषं (अस्ति)| अयं असितेक्षणा दृष्टा। त्रीन् उपायान् अतिक्रम्य इह चतुर्थ विद्यते।

॥Sloka meanings||

इदं कार्यं अल्पशेषं (अस्ति) -
very little work is remaining.
अयं असितेक्षणा दृष्टा -
this black-eyed lady has been seen
त्रीन् उपायान् अतिक्रम्य -
beyond the three strategies here
इह चतुर्थ विद्यते -
there is a fourth strategy

||Sloka summary||

"This black-eyed lady has been seen. Very little work is remaining. Beyond the three strategies here there is a fourth strategy" ||41.02||

||Sloka 41.03||

न साम रक्षस्सु गुणाय कल्पते
न दानमर्थोपचितेषु युज्यते।
नभेदसाध्या बलदर्पिता जनाः
पराक्रमस्त्वेव ममेह रोचते॥41.03||

स॥ रक्षस्सु साम गुणाय न कल्पते। अर्थोपचितेषु दानं न युज्यते। बलदर्पिताः जनाः भेद साध्याः न | इह मम पराक्रमस्त्वेव रोचते॥

॥Sloka meanings||

रक्षस्सु साम गुणाय न कल्पते -
with Rakshasas negotiation is of no use
अर्थोपचितेषु दानं न युज्यते -
being wealthy gifts also will not work
बलदर्पिताः जनाः भेद साध्याः न -
for people proud of their strength dissension will not work
इह मम पराक्रमस्त्वेव रोचते -
here only my valor will work

||Sloka summary||

"With Rakshasas negotiation is of no use. Being wealthy ' gifts also will not work. For people proud of their strength dissension will not work. Here only my valor will work." ||41.03||

||Sloka 41.04||

न चास्य कार्यस्य पराक्रमा दृते
विनिश्चयः कश्चिदिहोपपद्यते।
हतप्रवीराहि रणेहि राक्षसाः
कथंचिदीयुर्यदिहाद्य मार्दवम्॥41.04||

स॥ इह अस्य कार्यस्य पराक्रमात् ऋते विनिश्चयः कश्चित् न उपपद्यते। यत् रणे हतप्रवीराः राक्षसाः अद्य इह कथंचित् मार्दवं ईयुः॥

॥Sloka meanings||

इह अस्य कार्यस्य -
here for this task
पराक्रमात् ऋते विनिश्चयः -
other than valor any other decision
कश्चित् न उपपद्यते -
nothing else will hold
यत् अद्य रणे हतप्रवीराः राक्षसाः -
if today a few strong Rakshasas are killed
इह कथंचित् मार्दवं ईयुः -
somehow they may soften and yield
.
||Sloka summary||

"Here for this task other than valor nothing else will hold. If I kill a few strong ones they may soften and yield." ||41.04||

||Sloka 41.05||

कार्ये कर्मणि निर्दिष्टे यो बहून्यपि साधयेत्।
पूर्वकार्याविरोधेन स कार्यं कर्तु मर्हति॥41.05||

स॥ कार्ये कर्मणि निर्दिष्टे यः पूर्वकार्या विरोधेन बहूण्यपि साधयेत् सः कार्यं कर्तुं अर्हति॥

॥Sloka meanings||

कार्ये कर्मणि निर्दिष्टे -
a work to be performed is entrusted
यः पूर्वकार्या विरोधेन -
without affecting the earlier work
बहूण्यपि साधयेत् -
one who achieves many other tasks
सः कार्यं कर्तुं अर्हति -
he is the one who is fit to do the work

||Sloka summary||

"When a work is entrusted one who achieves many without affecting the earlier work is the one who is fit to do the work." ||41.05||

||Sloka 41.06||

न ह्येक साधको हेतुः स्वल्पस्यापीह कर्मणः।
योह्यर्थं बहुधा वेद स समर्थोsर्थ साधने॥41.06||

स॥ इह स्वल्पस्य अपि कर्मणः सार्धकः हेतुः एकः न हि | यः अर्थं बहुधा वेद सः अर्थसाधने समर्थः ||

||Sloka meanings||

इह स्वल्पस्य अपि कर्मणः -
here for achieving even a small task
सार्धकः हेतुः एकः न हि -
to be effective there is no one way
यः अर्थं बहुधा वेद -
one who knows the many ways
सः अर्थसाधने समर्थः-
he is capable to achieve the task

||Sloka summary||

"Here for achieving a small task effectively there is no one way. One who knows many ways is capable." ||41.06||

||Sloka 41.07||

इहैव तावत्कृतनिश्चयो ह्यहं
यदि व्रजेयं प्लवगेश्वरालयम्।
परात्म सम्मर्थविशेषतत्त्ववित्
ततः कृतं स्यान् ममभर्तृशासनम्॥41.07||

स॥ अहं इहैव तावत् परात्मसम्मर्दविशेषतत्त्ववित् प्लवगेश्वरालयंव्रजेयं यदि ततः मम भर्तृ शासनं कृतं स्यात् ||

||Sloka meanings||

अहं इहैव तावत् - from here itself
परात्मसम्मर्दविशेषतत्त्ववित् -
understanding the difference between the strength of the enemy forces and our strength
प्लवगेश्वरालयं व्रजेयं यदि -
go to the abode of Vanara king
ततः मम भर्तृ शासनं कृतं स्यात्-
then the orders of my lord are well executed.

||Sloka summary||

"Here itself if I go to the abode of Vanaras after understanding the difference between the strength of the enemy forces and our strength in war, then the orders of my lord are well executed."||41.07||

||Sloka 41.08||

कथं नु खल्वद्य भवेत्सुखागतं
प्रसह्य युद्धं ममराक्षसैः सह।
तथैव खल्वात्मबलं च सारवत्
समानयेन्मां च रणे दशाननः॥41.08||

स॥ अद्य मम राक्षसैः सह प्रसह्य युद्धं कथं नु सुखागतं भवेत्। तथैव आत्मबलं च सारवत् सः दशाननः च माम् रणे समानयेत्॥

Tilaka Tika says- अद्य मम इह आगमनं गमनं सुखागतं सुखफलक्रमागमनं कथं भवेत् , तथा राक्षसैः सह प्रसह्य स्वयमेव बलाकृत्य युद्धं च कथं मम भवेत्।

॥Sloka meanings||

अद्य मम सुखागतं कथं नु -
today how to make coming here happy?
राक्षसैः सह प्रसह्य युद्धं सारवत् भवेत् -
fierce battle with Rakshasa must be made to happen
तथैव सः दशाननः - only then the ten-headed one
रणे माम् च आत्मबलं च समानयेत् -
in the battle will know my strength

||Sloka summary||

How to engage in a war with Rakshasas today ? How to have a happy ending ? That ten ten-headed will gauge his strength and ours in that way only

||Sloka 41.09||

ततः समासाद्य रणे दशाननं समंत्रिवर्गं सबलं सयायिनम्।
हृदि स्थितं तस्य मतं बलं च वै सुखेन मत्वाह मितः पुनर्व्रजे॥41.09||

स॥ ततः समंत्रिवर्गं सबलप्रयायिनं दशाननं रणे समासाद्य तस्य हृदि स्थितं मतं बलं चैव मत्त्वा अहम् इतः सुखेन पुनः व्रजे॥

Tilaka Tika says - सयायिनं ससारथिं

॥Sloka meanings||

ततः समंत्रिवर्गं सबलं सयायिनम् -
then the army with the ministers and charioteers
अप्पुडु मंत्रिवर्गमुतो कूडिन सैन्यमुनु
दशाननं रणे समासाद्य -
facing Ravana in the battle
तस्य हृदि स्थितं मतं बलं चैव मत्त्वा -
knowing his strength and his mind
अहम् इतः सुखेन पुनः व्रजे -
I can happily go back from here.

||Sloka summary||

"Then after finding out the strength of the ten-headed with his army chiefs marching forward and his mind along with his ministers, I can happily go from here."||41.09||

||Sloka 41.10||

इदमस्य नृशंसस्य नंदनोपममुत्तमं।
वनं नेत्रमनः कांतं नानाद्रुमलतायुतम्॥41.10||

स॥ नृशंसस्य अस्य इदं नेत्रमनः क्रांतं नानाद्रुमलायुतं उत्तमं वनं नंदनोपमं ||

||Sloka meanings||

नृशंसस्य अस्य - wicked one's
इदं नेत्रमनः क्रांतं -
this grove is a feast to the eyes
उत्तमं वनं नंदनोपमं-
best grove similar to Nandana vanam
नानाद्रुमलायुतं -
with different kinds of trees and creepers

||Sloka summary||

"This wicked one's Ashoka grove is a feast to the eyes and mind with different kinds of trees creepers and is like the Nandana grove." ||41.10||

||Sloka 41.11||

इदं विध्वंसयिष्यामि शुष्कं वनमिवानलः।
अस्मिन् भग्ने ततः कोपं करिष्यति दशाननः॥41.11||

स॥ शुष्कं वनं अनलः इव इदं विध्वंसयिष्यामि। अस्मिन् भग्ने ततः दशाननः कोपं करिष्यति॥

॥Sloka meanings||

इदं शुष्कं वनं - this dried forest
अनलः इव विध्वंसयिष्यामि -
will destroy this like fire
अस्मिन् भग्ने -
when this is devastated
ततः दशाननः कोपं करिष्यति -
the ten-headed will be angry

||Sloka summary||

"Like a dried forest is destroyed by the fire, I will destroy this garden. When this is devastated the ten-headed will be angry."||41.11||

||Sloka 41.12||

ततोमहत् साश्वमहारथद्विपं बलं समानेष्यति राक्षसाधिपः।
त्रिशूलकालायसपट्टि सायुधम् ततोमहत् युद्धमिदं भविष्यति॥41.12||'

स॥ ततः राक्षसाधिपः साश्वमहारथद्विपं महत् त्रिशूलकालायसपट्टि सायुधं बलं समानेष्यति | ततः इदं महत् युद्धं भविष्यति॥

Tilaka Tika says- समानेष्यति मम प्रति युद्धाय प्रापयिष्यति। अतएव ततः तस्मिन् समये महद्युद्धं भविष्यति।

॥Sloka meanings||

ततः राक्षसाधिपः -
then the king of Rakshasas
महत् साश्वमहारथद्विपं -
great force with horses' chariots and elephant
त्रिशूलकालायसपट्टि सायुधं -
armed with tridents and spears.
बलं समादेक्ष्यति - send army
ततः इदं महत् युद्धं भविष्यति -
then a great war will ensue

||Sloka summary||

"Then the king of Rakshasas will send a great force with horses' chariots and elephants armed with tridents and spears. Then a great war will ensue." ||41.12||

||Sloka 41.13||

अहं तु तैः संयति चंडविक्रमैः समेत्य रक्षोभिरसह्यविक्रमः।
निहत्य तद्रावणचोदितं बलं सुखं गमिष्यामि कपीश्वरालयम्॥41.13||

स॥ अहं तु चण्डविक्रमैः तैः रक्षोभिः संयति समेत्य असह्यविक्रमः रावणचोदितं तत् बलं निहत्य सुखम् कपीश्वरालयं गमिष्यामि॥

॥Sloka meanings||

तैः चण्डविक्रमैः रक्षोभिः संयति समेत्य -
colliding in fight with Rakshasas of fierce strength
असह्यविक्रमः रावणचोदितं तत् बलं निहत्य -
after destroying that army of irresistible valor sent by Ravana
अहं सुखम् कपीश्वरालयं गमिष्यामि -
happily to the abode of Vanaras

||Sloka summary||

"Then colliding in fight with Rakshasas of fierce strength, after destroying that army of irresistible valor sent by Ravana, I can go happily to the abode of Vanaras." ||41.13||

||Sloka 41.14||

ततो मारुतवत् क्रुद्धो मारुतिर्भीमविक्रमः।
ऊरुवेगेन महता द्रुमान् क्षेप्तु मथारभत्॥41.14||

स॥ ततः भीमविक्रमः मारुतिः कृद्धः अथ महता ऊरुवेगेन मारुतवत् द्रुमान् क्षेप्तुं आरभत् ||

||Sloka meanings||

ततः भीमविक्रमः मारुतिः कृद्धः -
then the fierce warrior Maruti being furious
अथ महता ऊरुवेगेन -
with great speed sprung from his thighs
मारुतवत् द्रुमान् क्षेप्तुं आरभत् -
began uprooting the trees like fierce wind

||Sloka summary||

"Then the fierce warrior Maruti being furious started uprooting the trees with speed sprung from his thighs."||41.14||

||Sloka 41.15||

ततस्तु हनुमान् वीरो बभंज प्रमदावनं।
मत्तद्विजसमाघुष्टं नानाद्रुमलतायुतम्॥41.15||

स॥ ततः वीरः हनुमान् मत्तद्विजसमाघुष्टं नानाद्रुमलायुतं प्रमदावनं बभंज॥

॥Sloka meanings||

ततः वीरः हनुमान् -
then valiant Hanuman
मत्तद्विजसमाघुष्टं -
inhabited by intoxicated birds
नानाद्रुमलायुतं -
with a variety of trees and creepers
प्रमदावनं बभंज -
destroyed beautiful garden meant for women folk.

||Sloka summary||

"Then Hanuman destroyed the beautiful garden meant for women folk, with a variety of trees and creepers and inhabited by intoxicated birds." ||41.15||

||Sloka 41.16||

तद्वनं मथितैर्वृक्षैः भिनैश्च सलिलाशयैः।
चूर्णितैः पर्वताग्रैश्च बभूवा प्रियदर्शनम्॥41.16||

स॥ तत् वनं मथितैः वृक्षैः भिन्नैः सलिलाशयैः चूर्णितैः पर्वताग्रैश्च अप्रियदर्शनं बभूव।

॥Sloka meanings||

तत् वनं मथितैः वृक्षैः -
that grove with destroyed trees
भिन्नैः सलिलाशयैः -
with breached ponds
चूर्णितैः पर्वताग्रैश्च -
powdered mountain peaks
अप्रियदर्शनं बभूव -
became ugly looking

||Sloka summary||

"That grove with destroyed trees, breached ponds, and powdered mountain peaks became ugly looking." ||41.16||

||Sloka 41.17, 18||

नाना शकुंतविरुतैः प्रभिन्नैः सलिलाशयैः।
ताम्रैः किसलयैः क्लांतैः क्लांतद्रुमलतायुतम्॥41.17||
न बभौ तद्वनं तत्र दावानलहतं यदा।
व्याकुलावरणा रेजुः विह्वला इव ता लताः॥41.18||

स॥ क्लांतद्रुमलतायुतं तत् वनं नानाशकुंतविरुतैः प्रभिन्नैः सलिलासयैः क्लांतैः ताम्रैः किसलयैः दावानलहतं यदा ताः लताः विह्वलाः इव रेजुः॥

॥Sloka meanings||

क्लांतद्रुमलतायुतं तत् वनं -
that grove with wilted trees and creepers
नानाशकुंतविरुतैः -
with birds shrieking in different kinds of sounds
प्रभिन्नैः सलिलासयैः -
with ponds of water breached
क्लांतैः ताम्रैः किसलयैः -
with tender coppery shoots withered
दावानलहतं यदा -
as though burnt by forest fire
ताः लताः विह्वलाः इव रेजुः-
creepers looked like women shivering in fear with their robes disarrayed

||Sloka summary||

"With wilted trees and creepers, with birds shrieking with different kinds of sounds with ponds of water breached , and with tender coppery shoots withered, the garden looked as though burnt by forest fire and climbers looked like women shivering in fear with their robes disarrayed."||41.17,18||

||Sloka 41.19||

लतागृहैः चित्रगृहैश्च नाशितैः महोरगैर्व्याळ मृगैश्च निर्दुतैः।
शिलागृहैरुन्मधितैः तथा गृहैः प्रणष्टरूपं तदभून्महत् वनम्॥41.19||

स॥ महत् तत् वनं नाशितैः लतागृहैः चित्रगृहैः निर्धुतैः महोरगैः व्यालमृगैश्चतथा उन्मथितैः शिलागृहैः गृहैः प्रणष्ट रूपं अभूत् ||

Govindaraja Tika says- निर्धूतैः पीडितैः

||Sloka meanings||

नाशितैः लतागृहैः चित्रगृहैः -
with destroyed with arbors and picture galleries
निर्धुतैः महोरगैः व्यालमृगैश्च -
with huge serpents and animals scattered
तथा उन्मथितैः शिलागृहैः गृहैः -
with stone houses and sheds destroyed
तत् महत् वनं - the great garden
प्रणष्ट रूपं अभूत् - lay destroyed

||Sloka summary||

"The great garden lay destroyed with arbors and picture galleries ruined huge serpents and animals scattered , stone houses and sheds destroyed."||41.19||

||Sloka 41.20||

सा विह्वला शोकलताप्रताना वनस्थलीशोकलताप्रताना।
जाता दशास्यप्रमदावनस्य कपेर्बलाद्दि प्रमदावनस्य॥41.20||

स॥दशास्य प्रमदावनस्य वनस्थलीशोकलताप्रताना प्रमदावनस्य कपेः बलात् विह्वला शोकलताप्रताना जाता॥

दशास्य प्रमदावनस्य - रावणस्य प्रमदा वनिता विहारोचित वनस्य
प्रमदावनस्य कपेः प्रमदा आवनस्य कपेः बलात्

||Sloka meanings||

शास्य प्रमदावनस्य -
of the pleasure garden of Ravana women
वनस्थलीशोकलताप्रताना -
the creepers of that grove which lay spread
प्रमदावनस्य कपेः बलात् -
with the force of the Vanara who set out to protect the lady
विह्वला शोकलताप्रताना जाता -
the creepers appeared like agitated

||Sloka summary||

"The creepers of the pleasure garden of Ravana totally destroyed by the Vanara who set out to protect the lady appeared as though they were agitated at their fate." ||41.20||

||Sloka 41.21||

स तस्य कृतार्थपतेर्महाकपिः महद्व्यळीकं मनसो महात्मनः।
युयुत्सुरेको बहुभिः महाबलैः श्रिया ज्वलन् तोरणमास्थितः कपिः॥21||

स॥ सः महाकपिः महात्मनः तस्य अर्थपतेः मनसः महत् व्यलीकं कृत्वा महाबलैः बहुभिः एकः युयुत्सुः श्रियाज्वलन् तोरणम् आस्थितः॥

Govindaraja Tika says - अर्थपतेः राज्ञो रावणस्य। मनसः व्यलीकं कृत्वा अप्रियं कृत्वा।युयुत्सुः योद्धमिछ्छुः।तोरणं उद्यान बहः द्वारम् आस्थितः।

॥Sloka meanings||

सः महाकपिः महात्मनः -
the great soul Vanara
तस्य अर्थपतेः मनसः -
in the mind of the ruler of wealth
महत् व्यलीकं कृत्वा-
having created unpleasantness
महाबलैः बहुभिः एकः युयुत्सुः -
ready to fight single handedly many warriors
श्रियाज्वलन् तोरणम् आस्थितः -
stood at the archway glowing with energy

||Sloka summary||

" Having created unpleasantness for the ruler of wealth, the great Vanara glowing with energy, stood at the archway ready to fight single handedly many warriors." ||41.21||

Then अप्पुडु आ प्रमदावनुडु अंटे सीता रक्षकुडगु हनुम, प्रमदावन तोरणमुनु ऎक्कि, प्रमदावन रक्षकुलतो युद्धानिकि सिद्धमुगा कूर्चुंटाडु. आ माटतो नलभै ऒकटव सर्ग समाप्तमु.

Describing all this the poet says, the protector who came to protect Sita, destroyed the garden of pleasure of Ravana.
Having done enough to create a problem for Ravana,
Hanuma stood on the archway ready to face the Rakshasas.

With that the Sarga forty-one comes to an end.

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे एकचत्वारिंशस्सर्गः ||

Thus ends Sarga forty-one of Sundarakanda of Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit , the first poet sage Valmiki

||om tat sat||