Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 45

After Jambumali was killed Ravana orders the seven sons of the ministers to go and capture Hanuman. They too get killed in the battle with Hanuman. That is the story of forty fifth Sarga.

Now we go with the Slokas of Sarga forty-five.

||Sloka 45.01||

ततस्ते राक्षसेंद्रेण चोदिता मंत्रिणस्सुताः।
निर्ययुर्भवनात् तस्मात् सप्तसप्तार्चिवर्चसः ||45.01||

स॥ ततः राक्षसेंद्रेण उदिताः मंत्रिणः सप्तार्ति वर्चसः सप्त सुताः तस्मात् भवना त् निर्ययुः॥

॥Sloka meanings||
.
राक्षसेंद्रेण उदिताः -
commanded by the king of Rakshasas,
मंत्रिणः सप्त सुताः -
the seven sons of the minister
सप्तार्ति वर्चसः - energetic like fire
ततः तस्मात् भवनात् निर्ययुः- then departed from the palace.

||Sloka summary||

" Commanded by the king of Rakshasas, the seven sons of the minister, energetic like fire, then departed from the palace." ||45.01||

||Sloka 45.02||

महबलपरीवारा धनुष्मंतो महाबलाः।
कृतास्त्रास्त्रविदां श्रेष्ठाः परस्परजयैषिणः ||45.02||

स॥महाबलपरीवाराः श्रेष्ठाः महाबलाः धनुष्मंतः कृतास्त्रविदां परस्परजैषिणः स्यात्॥

॥Sloka meanings||

महाबलपरीवाराः -
endowed with great army
श्रेष्ठाः महाबलाः -
best and mighty
धनुष्मंतः कृतास्त्रविदां -
experts in archery, having learnt all about Astras
परस्परजैषिणः स्यात् -
desirous of excelling over each other

||Sloka summary||

"They were endowed with great army. Mighty, best, experts in archery, having learnt all about Astras, they are desirous of excelling over each other." ||45.02||

||Sloka 45.03||

हेमजालपरिक्षिप्तैर्ध्वजवद्भिः पताकिभिः।
तोयदस्वननिर्घोषै र्वाजीयुक्तर्महारथैः॥45.03||

स॥हेमजालपरिक्षिप्तैः ध्वजद्भिः पताकिभिः तोयदस्वन निर्घोषैः वाजियुक्तैः महारथैः निर्ययुः॥

॥Sloka meanings||

हेमजालपरिक्षिप्तैः -
decked with golden mesh
ध्वजद्भिः पताकिभिः -
mounted with flag masts and flags
तोयदस्वन निर्घोषैः -
making sounds like stormy cloud
वाजियुक्तैः महारथैः निर्ययुः -
went on chariots yoked with horses

||Sloka summary||

"(They went in) chariots decked with golden mesh mounted with flag masts and flags making sounds like stormy clouds" ||45.03||.

||Sloka 45.04||

तप्तकांचन चित्राणि चापान्यमित विक्रमाः।
विष्फारयंतः संहृष्टाः तटित्वंत इवांबुदाः॥45.04||

स॥तप्तकांचन चित्राणि चापानि विष्फारयंतः तटित्वंतः अंबुदा इव अमित विक्रमाः संहृष्टाः निर्ययुः ||

||Sloka meanings||

तप्तकांचन चित्राणि चापानि विष्फारयंतः-
sporting wonderful bows shining with molten gold
तटित्वंतः अंबुदा इव -
like clouds shining with lightning
अमित विक्रमाः संहृष्टाः -
very valiant and delighted

||Sloka summary||

"(They were) Sporting wonderful bows shining with molten gold , like clouds shining with lightning, very valiant and delighted". ||45.04||

||Sloka 45.05||

जनन्यस्तु ततस्तेषां विदिता किंकरान् हतान्।
बभूवुश्शोकसंभ्रांताः सबांधवसुहृज्जनाः॥45.05||

स॥ ततः तेषां सबांधवसुहृत् जनाः जनन्यस्तु किंकरान् हतान् विदित्वा कामसंभ्रांताः बभूवुः॥

॥Sloka meanings||

ततः तेषां सबांधवसुहृत् जनाः -
then their friends and relatives
जनन्यस्तु - mothers too
किंकरान् हतान् विदित्वा-
knowing that Kinkaras have been killed
कामसंभ्रांताः बभूवुः -
became agitated

||Sloka summary||

"Then their friends and relatives , and mothers too knowing that Kinkaras have been killed have become agitated." ||45.05||

||Sloka 45.06||

ते परस्परसंघर्षा तप्तकांचनभूषणाः।
अभिपेतुर्हनूमंतं तोरणस्थ मवस्थितम्॥45.06||

स॥ तप्तकांचन भूषणाः परस्परसंघर्षात् तोरणस्थं अवस्थितम् हनूमंतं अभिपेतुः॥

॥Sloka meanings||

तप्तकांचन भूषणाः -
wearing burnished ornaments of gold
परस्परसंघर्षात् -
competing with each other
तोरणस्थं अवस्थितम् -
perched on the archway
हनूमंतं अभिपेतुः-
attacked Hanuman

||Sloka summary||

"Wearing burnished ornaments of gold which were dashing against each other, they attacked Hanuman perched on the archway. " ||45.06||

||Sloka 45.07||

सृजंतो बाणवृष्टिं ते रथगर्जित निस्स्वनाः।
वृष्टिमंत इवांबोधा विचेरुर्नैरृतांबुदाः॥45.07||

स॥ रथगर्जित निस्वनाः ते नैऋतांबुदाः बाणवृष्टिम् सृजंतः वृष्टिमंतः अम्बुदा इव विचेरुः॥

॥Sloka meanings||

रथगर्जित निस्वनाः - roaring with the chariots rattling
ते नैऋतांबुदाः बाणवृष्टिम् सृजंतः -
they the clouds of demons sent forth torrent of arrows l
वृष्टिमंतः अम्बुदा इव विचेरुः-
went about like thundering clouds

||Sloka summary||

"Roaring with the chariots rattling , they sent forth torrent of arrows like the bursting stormy clouds." ||45.07||

||Sloka 45.08||

अवकीर्णस्ततस्ताभिर्हनुमान् शरवृष्टिभिः।
अभवत्संवृताकारः शैलाराडिव वृष्टिभिः॥45.08||

स॥ ततः ताभिः शरवृष्टिभिः अवकीर्णः हनुमान् वृष्टिभिः संवृताकारः शैलाराडिवअभवत् ||

||Sloka meanings||

ततः ताभिः शरवृष्टिभिः अवकीर्णः -
then covered with the rain of arrows
हनुमान् - Hanuman
वृष्टिभिः संवृताकारः शैलाराडिव -
like the king of mountains covered with showers of rain
अभवत् - appeared

||Sloka summary||

"Then Hanuman covered with the rain of arrows appeared like king of mountains covered with showers of rain". ||45.08||

||Sloka 45.09||

स शरान्मोघयामास तेषा माशुचरः कपिः।
रथवेगं च वीराणां विचरन्विमलेंबरे॥45.09||

स॥ आशुचरः सः कपिः विमले अंबरे विचरन् तेषां वीराणां शरान् रथवेगं च मोघयामास॥

॥Sloka meanings||

आशुचरः सः कपिः -
Vanara capable of moving very fast
विमले अंबरे विचरन् -
moving fast in the clear sky
तेषां वीराणां शरान् -
the arrows of the heroes
रथवेगं च मोघयामास -
speed of their chariots impotent

||Sloka summary||

"The Vanara moving fast in the clear sky rendered the arrows of the heroes and the speed of their chariots impotent." ||45.09||

||Sloka 45.10||

स तैः क्रीडन् धनुष्मद्भिर्व्योम्नि वीरः प्रकाशते।
धनुष्मद्भिर्यथा मेघैर्मारुतः प्रभुरंबरे॥45.10||

स॥ व्योम्नि धनुष्मद्भिः तैः क्रीडन् सः वीरः अम्बरे धनुष्मद्भिः मेघैः प्रभुः मारुतिः यथा प्रकाशते॥'

॥Sloka meanings||

व्योम्नि धनुष्मद्भिः तैः क्रीडन् -
(being) in the sky playing with those carrying bows in the sky
सः वीरः अम्बरे - the hero
अम्बरे मेघैः प्रभुः मारुतिः यथा-
like the powerful wind god playing in the sky with the clouds
प्रकाशते - shone

||Sloka summary||

"The hero playing with those carrying bows in the sky shone like the powerful wind god playing in the sky with the clouds." ||45.10||

||Sloka 45.11||

सकृत्वा निनदं घोरं त्रासयं स्तां महाचमूम्।
चकार हनुमान् वेगं तेषु रक्षस्सु वीर्यवान्॥45.11||

स॥वीर्यवान् सः घोरं निनदं कृत्वा ताम् महाचमूं त्रासयन् तेषु रक्षस्सु वेगं चकार॥

॥Sloka meanings||

वीर्यवान् सः घोरं निनदं कृत्वा-
the hero making a loud noise
ताम् महाचमूं त्रासयन् -
frightening that army of Rakshasas
तेषु रक्षस्सु वेगं चकार -
the hero moved among them very fast

||Sloka summary||

"The hero moved among them very fast making loud noise frightening the army of Rakshasas." ||45.11||

||Sloka 45.12||

तलेनाभ्यहनत्कांश्चित् पादैः कांश्चित्परंतपः
मुष्टिनाभ्यहनत्कांचिन् नखैः कांश्चिद्व्यदारयत्॥45.12||

स॥परंतः कांश्चित् तलेन अभ्यहनत् | काश्चि पादैः | काश्चित् मुष्टिना | काश्चित् नखैः व्यदारयत् ||

||Sloka meanings||

परंतः कांश्चित् तलेन अभ्यहनत् -
the scorcher of enemies hit some with palm
काश्चि पादैः -
some with feet
काश्चित् मुष्टिना -
some with fist
काश्चित् नखैः व्यदारयत् -
some were pierced with nails

||Sloka summary||

"The scorcher of enemies hit some with palm, some with feet and some with fist. Some were pierced with nails." ||45.12||

||Sloka 45.13||

प्रममाथोरसा कांश्चिदूरूभ्यां अपरान् कपिः।
केचित्तस्य निनादेन तत्रैव पतिता भुवि॥45.13||

स॥कपिः कांश्चित् उरसा | अपरान् ऊरुभ्यां प्रमाथ | केचित् तस्य निनादेन तत्रैव भुवि पतिताः॥

॥Sloka meanings||

कांश्चित् उरसा -
some with chest
अपरान् ऊरुभ्यां कपिः प्रमाथ -
some others with thighs the Vanara strangled
तस्य निनादेन - by his roar
केचित् तत्रैव भुवि पतिताः -
some fell on the ground there itself

||Sloka summary||

"The Vanara strangled some with chest, some others with thighs. Some fell on the ground there itself by his roar " ||45.13||

||Sloka 45.14||

ततस्तेष्ववसन्नेषु भूमौ निपतितेषु च।
तत्सैन्यमगमत् सर्वं दिशोदश भयार्दितम्॥45.14||

स॥तेषु अवसन्नेषु भूमौ निपतितेषु च | ततः सर्वं सैन्यं भयार्दितं दश दिशः अगमत्॥

॥Sloka meanings||

तेषु अवसन्नेषु -
when they were dead
भूमौ निपतितेषु च -
fallen on the ground
ततः सर्वं सैन्यं भयार्दितं -
then the army struck with fear f
दश दिशः अगमत् -
fled in all directions

||Sloka summary||

" When they all dropped down dead on the ground , the army struck with fear fled in all directions." ||45.14||

||Sloka 45.15||

विनेदुर्विस्वरं नागा निपेतुर्भुवि वाजिनः।
भग्ननीडध्वजच्चत्रैर्भूश्च कीर्णाsभव द्रथैः॥45.15||

स॥नागाः विस्वरम् विनेदुः | वाजिनः भुवि निपेतुः। भूश्च भग्ननीडध्वजच्छत्रैः रथैः कीर्णा अभवत्॥

॥Sloka meanings||

नागाः विस्वरम् विनेदुः -
elephants trumpeted discordantly
वाजिनः भुवि निपेतुः -
horses fell down on the ground
भग्ननीडध्वजच्छत्रैः रथैः-
with broken seats, parasols, flagstaffs and chariots.
भूश्च कीर्णा अभवत् -
even earth was littered

||Sloka summary||

"The elephants trumpeted discordantly. Horses fell down on the ground. Even earth was littered with had the broken seats, parasols and flagstaffs." ||45.15||

||Sloka 45.16||

स्रवतारुधिरेणाथ स्रवंत्यो दर्शिताः पथि।
विविधैश्च स्वरैर्लंका ननाद विकृतं तदा॥45.16||

स॥अथा स्रवता रुधिरेण पथि स्रवंत्यः दर्शिताः तदा लंका विविधैः स्वरैः विकृतं ननाद॥

Govindaraja in his Tika says - स्रवन्त्यः नद्यः।

॥Sloka meanings||

ननाद - मारुमोगॆनु

अथा पथि स्रवता रुधिरेण -
streetways with flowing blood
स्रवंत्यः दर्शिताः -
looked like streams
तदा लंका विविधैः विकृतं स्वरैः-
then Lanka was filled with many kinds of horrifying sounds
ननाद - reverberated

||Sloka summary||

"Streams of blood flowed. Then Lanka was filled with many kinds of horrifying sounds". ||45.16||

||Sloka 45.17||

सतान्प्रवृद्दान्विहत्य राक्षसान्
महाबलश्चंडपराक्रमः कपिः।
युयुत्सुरन्यैः पुनरेव राक्षसैः
तमेव वीरोऽभिजगाम तोरणम्॥45.17||

स॥ वीरः महाबलः चण्ड पराक्रमः स कपिः प्रवृद्धान् तान् राक्षसान् विनिहृत्य अन्यैः युयुत्सुः पुनरेव तं तोरणमेव अभिजगाम॥

Rama Tika says- महाबलः कपीः तान् राक्षसान् विनिहित्य अन्यैः पुनः युयुत्सुः सन् तत् पूर्वमधिष्टितं तोरणं अभिजगाम।

॥Sloka meanings||

वीरः महाबलः -
the mighty hero
चण्ड पराक्रमः स कपिः -
fiercely valiant Vanara
प्रवृद्धान् तान् राक्षसान् विनिहृत्य -
having killed mighty Rakshasas
अन्यैः युयुत्सुः -
desirous of battling others
पुनरेव तं तोरणमेव अभिजगाम -
again went to that archway.

||Sloka summary|

"The mighty hero , fiercely valiant Vanara having killed mighty Rakshasas desirous of battling others again went to that archway. ." ||45.17||

With the death of the minister's sons and Hanuman coming back to the archway in order to wait for more to come, the Sarga comes to an end.

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे पंचचत्त्वारिंशस्सर्गः ||

Thus ends Sarga forty-five of Sundarakanda in Ramayana the very first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||