Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 45

After Jambumali was killed Ravana orders the seven sons of the ministers to go and capture Hanuman. They too get killed in the battle with Hanuman. That is the story of forty fifth Sarga.

Now we go with the Slokas of Sarga forty-five.

||Sloka 45.01||

તતસ્તે રાક્ષસેંદ્રેણ ચોદિતા મંત્રિણસ્સુતાઃ|
નિર્યયુર્ભવનાત્ તસ્માત્ સપ્તસપ્તાર્ચિવર્ચસઃ ||45.01||

સ|| તતઃ રાક્ષસેંદ્રેણ ઉદિતાઃ મંત્રિણઃ સપ્તાર્તિ વર્ચસઃ સપ્ત સુતાઃ તસ્માત્ ભવના ત્ નિર્યયુઃ||

||Sloka meanings||
.
રાક્ષસેંદ્રેણ ઉદિતાઃ -
commanded by the king of Rakshasas,
મંત્રિણઃ સપ્ત સુતાઃ -
the seven sons of the minister
સપ્તાર્તિ વર્ચસઃ - energetic like fire
તતઃ તસ્માત્ ભવનાત્ નિર્યયુઃ- then departed from the palace.

||Sloka summary||

" Commanded by the king of Rakshasas, the seven sons of the minister, energetic like fire, then departed from the palace." ||45.01||

||Sloka 45.02||

મહબલપરીવારા ધનુષ્મંતો મહાબલાઃ|
કૃતાસ્ત્રાસ્ત્રવિદાં શ્રેષ્ઠાઃ પરસ્પરજયૈષિણઃ ||45.02||

સ||મહાબલપરીવારાઃ શ્રેષ્ઠાઃ મહાબલાઃ ધનુષ્મંતઃ કૃતાસ્ત્રવિદાં પરસ્પરજૈષિણઃ સ્યાત્||

||Sloka meanings||

મહાબલપરીવારાઃ -
endowed with great army
શ્રેષ્ઠાઃ મહાબલાઃ -
best and mighty
ધનુષ્મંતઃ કૃતાસ્ત્રવિદાં -
experts in archery, having learnt all about Astras
પરસ્પરજૈષિણઃ સ્યાત્ -
desirous of excelling over each other

||Sloka summary||

"They were endowed with great army. Mighty, best, experts in archery, having learnt all about Astras, they are desirous of excelling over each other." ||45.02||

||Sloka 45.03||

હેમજાલપરિક્ષિપ્તૈર્ધ્વજવદ્ભિઃ પતાકિભિઃ|
તોયદસ્વનનિર્ઘોષૈ ર્વાજીયુક્તર્મહારથૈઃ||45.03||

સ||હેમજાલપરિક્ષિપ્તૈઃ ધ્વજદ્ભિઃ પતાકિભિઃ તોયદસ્વન નિર્ઘોષૈઃ વાજિયુક્તૈઃ મહારથૈઃ નિર્યયુઃ||

||Sloka meanings||

હેમજાલપરિક્ષિપ્તૈઃ -
decked with golden mesh
ધ્વજદ્ભિઃ પતાકિભિઃ -
mounted with flag masts and flags
તોયદસ્વન નિર્ઘોષૈઃ -
making sounds like stormy cloud
વાજિયુક્તૈઃ મહારથૈઃ નિર્યયુઃ -
went on chariots yoked with horses

||Sloka summary||

"(They went in) chariots decked with golden mesh mounted with flag masts and flags making sounds like stormy clouds" ||45.03||.

||Sloka 45.04||

તપ્તકાંચન ચિત્રાણિ ચાપાન્યમિત વિક્રમાઃ|
વિષ્ફારયંતઃ સંહૃષ્ટાઃ તટિત્વંત ઇવાંબુદાઃ||45.04||

સ||તપ્તકાંચન ચિત્રાણિ ચાપાનિ વિષ્ફારયંતઃ તટિત્વંતઃ અંબુદા ઇવ અમિત વિક્રમાઃ સંહૃષ્ટાઃ નિર્યયુઃ ||

||Sloka meanings||

તપ્તકાંચન ચિત્રાણિ ચાપાનિ વિષ્ફારયંતઃ-
sporting wonderful bows shining with molten gold
તટિત્વંતઃ અંબુદા ઇવ -
like clouds shining with lightning
અમિત વિક્રમાઃ સંહૃષ્ટાઃ -
very valiant and delighted

||Sloka summary||

"(They were) Sporting wonderful bows shining with molten gold , like clouds shining with lightning, very valiant and delighted". ||45.04||

||Sloka 45.05||

જનન્યસ્તુ તતસ્તેષાં વિદિતા કિંકરાન્ હતાન્|
બભૂવુશ્શોકસંભ્રાંતાઃ સબાંધવસુહૃજ્જનાઃ||45.05||

સ|| તતઃ તેષાં સબાંધવસુહૃત્ જનાઃ જનન્યસ્તુ કિંકરાન્ હતાન્ વિદિત્વા કામસંભ્રાંતાઃ બભૂવુઃ||

||Sloka meanings||

તતઃ તેષાં સબાંધવસુહૃત્ જનાઃ -
then their friends and relatives
જનન્યસ્તુ - mothers too
કિંકરાન્ હતાન્ વિદિત્વા-
knowing that Kinkaras have been killed
કામસંભ્રાંતાઃ બભૂવુઃ -
became agitated

||Sloka summary||

"Then their friends and relatives , and mothers too knowing that Kinkaras have been killed have become agitated." ||45.05||

||Sloka 45.06||

તે પરસ્પરસંઘર્ષા તપ્તકાંચનભૂષણાઃ|
અભિપેતુર્હનૂમંતં તોરણસ્થ મવસ્થિતમ્||45.06||

સ|| તપ્તકાંચન ભૂષણાઃ પરસ્પરસંઘર્ષાત્ તોરણસ્થં અવસ્થિતમ્ હનૂમંતં અભિપેતુઃ||

||Sloka meanings||

તપ્તકાંચન ભૂષણાઃ -
wearing burnished ornaments of gold
પરસ્પરસંઘર્ષાત્ -
competing with each other
તોરણસ્થં અવસ્થિતમ્ -
perched on the archway
હનૂમંતં અભિપેતુઃ-
attacked Hanuman

||Sloka summary||

"Wearing burnished ornaments of gold which were dashing against each other, they attacked Hanuman perched on the archway. " ||45.06||

||Sloka 45.07||

સૃજંતો બાણવૃષ્ટિં તે રથગર્જિત નિસ્સ્વનાઃ|
વૃષ્ટિમંત ઇવાંબોધા વિચેરુર્નૈરૃતાંબુદાઃ||45.07||

સ|| રથગર્જિત નિસ્વનાઃ તે નૈઋતાંબુદાઃ બાણવૃષ્ટિમ્ સૃજંતઃ વૃષ્ટિમંતઃ અમ્બુદા ઇવ વિચેરુઃ||

||Sloka meanings||

રથગર્જિત નિસ્વનાઃ - roaring with the chariots rattling
તે નૈઋતાંબુદાઃ બાણવૃષ્ટિમ્ સૃજંતઃ -
they the clouds of demons sent forth torrent of arrows l
વૃષ્ટિમંતઃ અમ્બુદા ઇવ વિચેરુઃ-
went about like thundering clouds

||Sloka summary||

"Roaring with the chariots rattling , they sent forth torrent of arrows like the bursting stormy clouds." ||45.07||

||Sloka 45.08||

અવકીર્ણસ્તતસ્તાભિર્હનુમાન્ શરવૃષ્ટિભિઃ|
અભવત્સંવૃતાકારઃ શૈલારાડિવ વૃષ્ટિભિઃ||45.08||

સ|| તતઃ તાભિઃ શરવૃષ્ટિભિઃ અવકીર્ણઃ હનુમાન્ વૃષ્ટિભિઃ સંવૃતાકારઃ શૈલારાડિવઅભવત્ ||

||Sloka meanings||

તતઃ તાભિઃ શરવૃષ્ટિભિઃ અવકીર્ણઃ -
then covered with the rain of arrows
હનુમાન્ - Hanuman
વૃષ્ટિભિઃ સંવૃતાકારઃ શૈલારાડિવ -
like the king of mountains covered with showers of rain
અભવત્ - appeared

||Sloka summary||

"Then Hanuman covered with the rain of arrows appeared like king of mountains covered with showers of rain". ||45.08||

||Sloka 45.09||

સ શરાન્મોઘયામાસ તેષા માશુચરઃ કપિઃ|
રથવેગં ચ વીરાણાં વિચરન્વિમલેંબરે||45.09||

સ|| આશુચરઃ સઃ કપિઃ વિમલે અંબરે વિચરન્ તેષાં વીરાણાં શરાન્ રથવેગં ચ મોઘયામાસ||

||Sloka meanings||

આશુચરઃ સઃ કપિઃ -
Vanara capable of moving very fast
વિમલે અંબરે વિચરન્ -
moving fast in the clear sky
તેષાં વીરાણાં શરાન્ -
the arrows of the heroes
રથવેગં ચ મોઘયામાસ -
speed of their chariots impotent

||Sloka summary||

"The Vanara moving fast in the clear sky rendered the arrows of the heroes and the speed of their chariots impotent." ||45.09||

||Sloka 45.10||

સ તૈઃ ક્રીડન્ ધનુષ્મદ્ભિર્વ્યોમ્નિ વીરઃ પ્રકાશતે|
ધનુષ્મદ્ભિર્યથા મેઘૈર્મારુતઃ પ્રભુરંબરે||45.10||

સ|| વ્યોમ્નિ ધનુષ્મદ્ભિઃ તૈઃ ક્રીડન્ સઃ વીરઃ અમ્બરે ધનુષ્મદ્ભિઃ મેઘૈઃ પ્રભુઃ મારુતિઃ યથા પ્રકાશતે||'

||Sloka meanings||

વ્યોમ્નિ ધનુષ્મદ્ભિઃ તૈઃ ક્રીડન્ -
(being) in the sky playing with those carrying bows in the sky
સઃ વીરઃ અમ્બરે - the hero
અમ્બરે મેઘૈઃ પ્રભુઃ મારુતિઃ યથા-
like the powerful wind god playing in the sky with the clouds
પ્રકાશતે - shone

||Sloka summary||

"The hero playing with those carrying bows in the sky shone like the powerful wind god playing in the sky with the clouds." ||45.10||

||Sloka 45.11||

સકૃત્વા નિનદં ઘોરં ત્રાસયં સ્તાં મહાચમૂમ્|
ચકાર હનુમાન્ વેગં તેષુ રક્ષસ્સુ વીર્યવાન્||45.11||

સ||વીર્યવાન્ સઃ ઘોરં નિનદં કૃત્વા તામ્ મહાચમૂં ત્રાસયન્ તેષુ રક્ષસ્સુ વેગં ચકાર||

||Sloka meanings||

વીર્યવાન્ સઃ ઘોરં નિનદં કૃત્વા-
the hero making a loud noise
તામ્ મહાચમૂં ત્રાસયન્ -
frightening that army of Rakshasas
તેષુ રક્ષસ્સુ વેગં ચકાર -
the hero moved among them very fast

||Sloka summary||

"The hero moved among them very fast making loud noise frightening the army of Rakshasas." ||45.11||

||Sloka 45.12||

તલેનાભ્યહનત્કાંશ્ચિત્ પાદૈઃ કાંશ્ચિત્પરંતપઃ
મુષ્ટિનાભ્યહનત્કાંચિન્ નખૈઃ કાંશ્ચિદ્વ્યદારયત્||45.12||

સ||પરંતઃ કાંશ્ચિત્ તલેન અભ્યહનત્ | કાશ્ચિ પાદૈઃ | કાશ્ચિત્ મુષ્ટિના | કાશ્ચિત્ નખૈઃ વ્યદારયત્ ||

||Sloka meanings||

પરંતઃ કાંશ્ચિત્ તલેન અભ્યહનત્ -
the scorcher of enemies hit some with palm
કાશ્ચિ પાદૈઃ -
some with feet
કાશ્ચિત્ મુષ્ટિના -
some with fist
કાશ્ચિત્ નખૈઃ વ્યદારયત્ -
some were pierced with nails

||Sloka summary||

"The scorcher of enemies hit some with palm, some with feet and some with fist. Some were pierced with nails." ||45.12||

||Sloka 45.13||

પ્રમમાથોરસા કાંશ્ચિદૂરૂભ્યાં અપરાન્ કપિઃ|
કેચિત્તસ્ય નિનાદેન તત્રૈવ પતિતા ભુવિ||45.13||

સ||કપિઃ કાંશ્ચિત્ ઉરસા | અપરાન્ ઊરુભ્યાં પ્રમાથ | કેચિત્ તસ્ય નિનાદેન તત્રૈવ ભુવિ પતિતાઃ||

||Sloka meanings||

કાંશ્ચિત્ ઉરસા -
some with chest
અપરાન્ ઊરુભ્યાં કપિઃ પ્રમાથ -
some others with thighs the Vanara strangled
તસ્ય નિનાદેન - by his roar
કેચિત્ તત્રૈવ ભુવિ પતિતાઃ -
some fell on the ground there itself

||Sloka summary||

"The Vanara strangled some with chest, some others with thighs. Some fell on the ground there itself by his roar " ||45.13||

||Sloka 45.14||

તતસ્તેષ્વવસન્નેષુ ભૂમૌ નિપતિતેષુ ચ|
તત્સૈન્યમગમત્ સર્વં દિશોદશ ભયાર્દિતમ્||45.14||

સ||તેષુ અવસન્નેષુ ભૂમૌ નિપતિતેષુ ચ | તતઃ સર્વં સૈન્યં ભયાર્દિતં દશ દિશઃ અગમત્||

||Sloka meanings||

તેષુ અવસન્નેષુ -
when they were dead
ભૂમૌ નિપતિતેષુ ચ -
fallen on the ground
તતઃ સર્વં સૈન્યં ભયાર્દિતં -
then the army struck with fear f
દશ દિશઃ અગમત્ -
fled in all directions

||Sloka summary||

" When they all dropped down dead on the ground , the army struck with fear fled in all directions." ||45.14||

||Sloka 45.15||

વિનેદુર્વિસ્વરં નાગા નિપેતુર્ભુવિ વાજિનઃ|
ભગ્નનીડધ્વજચ્ચત્રૈર્ભૂશ્ચ કીર્ણાsભવ દ્રથૈઃ||45.15||

સ||નાગાઃ વિસ્વરમ્ વિનેદુઃ | વાજિનઃ ભુવિ નિપેતુઃ| ભૂશ્ચ ભગ્નનીડધ્વજચ્છત્રૈઃ રથૈઃ કીર્ણા અભવત્||

||Sloka meanings||

નાગાઃ વિસ્વરમ્ વિનેદુઃ -
elephants trumpeted discordantly
વાજિનઃ ભુવિ નિપેતુઃ -
horses fell down on the ground
ભગ્નનીડધ્વજચ્છત્રૈઃ રથૈઃ-
with broken seats, parasols, flagstaffs and chariots.
ભૂશ્ચ કીર્ણા અભવત્ -
even earth was littered

||Sloka summary||

"The elephants trumpeted discordantly. Horses fell down on the ground. Even earth was littered with had the broken seats, parasols and flagstaffs." ||45.15||

||Sloka 45.16||

સ્રવતારુધિરેણાથ સ્રવંત્યો દર્શિતાઃ પથિ|
વિવિધૈશ્ચ સ્વરૈર્લંકા નનાદ વિકૃતં તદા||45.16||

સ||અથા સ્રવતા રુધિરેણ પથિ સ્રવંત્યઃ દર્શિતાઃ તદા લંકા વિવિધૈઃ સ્વરૈઃ વિકૃતં નનાદ||

Govindaraja in his Tika says - સ્રવન્ત્યઃ નદ્યઃ|

||Sloka meanings||

નનાદ - મારુમોગેનુ

અથા પથિ સ્રવતા રુધિરેણ -
streetways with flowing blood
સ્રવંત્યઃ દર્શિતાઃ -
looked like streams
તદા લંકા વિવિધૈઃ વિકૃતં સ્વરૈઃ-
then Lanka was filled with many kinds of horrifying sounds
નનાદ - reverberated

||Sloka summary||

"Streams of blood flowed. Then Lanka was filled with many kinds of horrifying sounds". ||45.16||

||Sloka 45.17||

સતાન્પ્રવૃદ્દાન્વિહત્ય રાક્ષસાન્
મહાબલશ્ચંડપરાક્રમઃ કપિઃ|
યુયુત્સુરન્યૈઃ પુનરેવ રાક્ષસૈઃ
તમેવ વીરોઽભિજગામ તોરણમ્||45.17||

સ|| વીરઃ મહાબલઃ ચણ્ડ પરાક્રમઃ સ કપિઃ પ્રવૃદ્ધાન્ તાન્ રાક્ષસાન્ વિનિહૃત્ય અન્યૈઃ યુયુત્સુઃ પુનરેવ તં તોરણમેવ અભિજગામ||

Rama Tika says- મહાબલઃ કપીઃ તાન્ રાક્ષસાન્ વિનિહિત્ય અન્યૈઃ પુનઃ યુયુત્સુઃ સન્ તત્ પૂર્વમધિષ્ટિતં તોરણં અભિજગામ|

||Sloka meanings||

વીરઃ મહાબલઃ -
the mighty hero
ચણ્ડ પરાક્રમઃ સ કપિઃ -
fiercely valiant Vanara
પ્રવૃદ્ધાન્ તાન્ રાક્ષસાન્ વિનિહૃત્ય -
having killed mighty Rakshasas
અન્યૈઃ યુયુત્સુઃ -
desirous of battling others
પુનરેવ તં તોરણમેવ અભિજગામ -
again went to that archway.

||Sloka summary|

"The mighty hero , fiercely valiant Vanara having killed mighty Rakshasas desirous of battling others again went to that archway. ." ||45.17||

With the death of the minister's sons and Hanuman coming back to the archway in order to wait for more to come, the Sarga comes to an end.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે પંચચત્ત્વારિંશસ્સર્ગઃ ||

Thus ends Sarga forty-five of Sundarakanda in Ramayana the very first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||