|| om tat sat||

Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English
Sundarakanda
Sarga 5
ಅಥ ಪಂಚಮ ಸ್ಸರ್ಗಃ

Fifth Sarga is about Hanuman's search . As he entered Lanka, moon was rising , spreading his light all over as if to help Hanuman in his search. Hanuma then comes across Lankini and over comes her. Defeated by Hanuma , Lankini gives way to Hanuma. Then we hear that Hanuma entered the palace complex of Ravana at the end of fourth Sarga. Time has been moving and it is now mid night. Fifth Sarga starts with description of Moon at the midpoint of the sky.

Like the soothing rays of Moon, the Slokas of the fifth Sarga have a lilting flow with rhyming lines. This Sarga is the most beautiful Sarga to read and enjoy.

In the following we will be quoting from Tika Traya mentioned before. Tika Traya in Sanskrit elaborates the Sloka again Sanskrit typically adding a word of elaboration in Sanskrit for each word thus removing the ambiguity faced by translators where in a word has many meanings.

||Sloka 5.01||

ತತಸ್ಸ ಮಧ್ಯಂಗತ ಮಂಶುಮನ್ತಮ್
ಜ್ಯೋತ್ಸ್ನಾವಿತಾನಂ ಮಹದುದ್ವಮನ್ತಮ್|
ದದರ್ಶ ಧೀಮಾನ್ದಿವಿ ಭಾನುಮನ್ತಮ್
ಗೋಷ್ಠೇ ವೃಷಂ ಮತ್ತಮಿವ ಭ್ರಮನ್ತಮ್||5.01||

ಸ|| ತತಃ ಸಃ ಧೀಮಾನ್ ಮಧ್ಯಂ ಗತಂ ಅಂಶುಮಂತಂ ಉದ್ಯಮಂತಂ ಮಹತ್ ಜ್ಯೋತ್ಸ್ನಾವಿತಾನಮ್ ದಿವಿ ಭಾನುಮಂತಂ ಗೋಷ್ಠೇ ಭ್ರಮಂತಂ ವೃಷಮಿವ ದದರ್ಶ||

Rama Tilaka says - ತತಃ ಅನ್ತಃಪುರ ಪ್ರವೇಶಾನನ್ತರಂಧೀಮಾನ್ ಸಃ ಹನುಮಾನ್ ಮಧ್ಯಂ ತಾರಾಗಣಮನ್ತಃ ಗತಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ, ಭಾನುಮನ್ತಂ ಸೂರ್ಯಮಿವ ಜ್ಯೋತ್ಸ್ನಾವಿತಾನಂ ಚನ್ದ್ರಿಕಾ ವಿಸ್ತಾರಂ ಭುವಿ ಉದ್ವಮನ್ತಂ ಗೋಷ್ಠೇ ಭ್ರಮನ್ತಂ ವೃಷಮಿವ ಅಂಶುಮನ್ತಂ ಚನ್ದ್ರಮಸಂ ದದರ್ಶ|| - The Sloka meanings that follow are in line with the above.

||Sloka meanings||

ತತಃ ಸಃ ಧೀಮಾನ್ -
then that intelligent Hanuman
ಮಧ್ಯಂ ಗತಂ ಅಂಶುಮಂತಂ -
the Moon risen to the middle of the sky
ಮಹತ್ ಜ್ಯೋತ್ಸ್ನಾವಿತಾನಮ್ ಉದ್ಯಮಂತಂ-
spreading great canopy of light
ದಿವಿ ಭಾನುಮಂತಂ -
like the Sun in the sky
ಗೋಷ್ಠೇ ಭ್ರಮಂತಂ ವೃಷಮಿವ -
intoxicated bull moving about in a stable
ದದರ್ಶ - saw

||Sloka summary||

"Then that intelligent Hanuman saw the luminous lord, the Moon, who has risen to the middle of the sky spreading a canopy of light like the Sun in the sky. He( Moon) was looking like an intoxicated mighty bull in the cowshed (amidst a herd of cows)." ||5.01||

||Sloka 5.02||

ಲೋಕಸ್ಯ ಪಾಪಾನಿ ವಿನಾಶಯನ್ತಮ್
ಮಹೋದಧಿಂ ಚಾಪಿ ಸಮೇಧಯನ್ತಮ್|
ಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ವಿರಾಜಯನ್ತಮ್ ದದರ್ಶ ಶೀತಾಂಶುಮಥಾಭಿಯಾನ್ತಮ್||5.02||

ಸ|| ಅಥ ಅಭಿಯಾನ್ತಂ ಲೋಕಸ್ಯ ಪಾಪಾನಿ ವಿನಾಶಯನ್ತಂ ಮಹೋದದ್ಧಿಂ ಸಮೇಧಯಂತಂ ಚಾಪಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ವಿರಾಜಯನ್ತಂ ಶೀತಾಂಶುಂ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಲೋಕಸ್ಯ ಪಾಪಾನಿ ವಿನಾಶಯನ್ತಂ -
warding off the evils of the world
ಮಹೋದದ್ಧಿಂ ಸಮೇಧಯಂತಂ-
augmenting the ocean to swell
ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ವಿರಾಜಯನ್ತಂ -
illuminating the whole world
ಅಥ ಅಭಿಯಾನ್ತಂ ಶೀತಾಂಶುಂ ದದರ್ಶ -
saw the Moon moving forward

||Sloka summary||

"Then the Hanuman moving forward saw the Moon spreading his light as if to ward off the world's agony, augmenting the ocean to swell, and illuminating all the creatures". ||5.02||

Govindaraja in his Tika adds that Hanuma entered Lanka at the time of sunset and Moon rise; Now it is midnight as he reaches Ravana's palace.

||Sloka 5.03||

ಯಾ ಭಾತಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀರ್ಭುವಿಮನ್ದರಸ್ಥಾ
ತದಾ ಪ್ರದೋಷೇಶು ಚ ಸಾಗರಸ್ಥಾ|
ತಥೈವ ತೋಯೇಷು ಚಪುಷ್ಕರಸ್ಥಾ
ರರಾಜ ಸಾ ಚಾರುನಿಶಾಕರಸ್ಥಾ ||5.03||

ಸ|| ಭುವಿ ಯಾ ಮಂದರಸ್ಥಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಭಾತಿ ತಥಾ ಪ್ರದೋಷೇಷು ಸಾಗರಸ್ಥಾ ತಥಾ ತೋಯೇಷು ಪುಷ್ಕರಸ್ಥಾ ಸಾ ಚಾರುನಿಶಾಕರಸ್ಥಾ ದದರ್ಶ||

Rama Tilaka says - 'ಭುವಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಯಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಮನ್ದರಸ್ಥಾ ಸತೀ ಯಥಾ ಭಾತಿ ಪ್ರಕಾಶತೇ, ಪ್ರದೋಷೇಷು ಚ ಸಾಗರಸ್ಥಾ ಯಾ ಯಥಾ ಪ್ರಕಾಶತೇ, ತೋಯೇಷು ಚ ಪುಷಕರಸ್ಥಾ ಸತೀ ಯಾ ಯಥಾ ಪ್ರಕಾಶತೇ , ಸಾ ಚಾರುನಿರಾಕರಸ್ಥಾ ಸತೀ ತಥೈವ ರರಾಜ|| This is simply an elaboration. The word meanings below follow the elaboration.

||Sloka meanings||

ಭುವಿ ಯಾ ಮಂದರಸ್ಥಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀಃ ಭಾತಿ -
like the splendor found on the Mandara Mountain on th earth
ತಥಾ ಪ್ರದೋಷೇಷು ಸಾಗರಸ್ಥಾ -
like the splendor found in the ocean at the time of twilight
ತಥೈವ ತೋಯೇಷು ಚಪುಷ್ಕರಸ್ಥಾ-
like the splendor found in the water on the lotus leaf
ರರಾಜ ಸಾ ಚಾರುನಿಶಾಕರಸ್ಥಾ -
moon shone with the same splendor

||Sloka summary||

"The splendor of the Moon was seen like the splendor found on the Mandara mountain , like the splendor found on the ocean at dusk, like the splendor found in the water on the lotus leaves in the lakes."||5.03||

||Sloka 5.04||

ಶ್ಲೋ|| ಹಂಸೋಯಥಾ ರಾಜತ ಪಞ್ಜರಸ್ಥಃ
ಸಿಂಹೋ ಯಥಾ ಮಂದರಕಂದರಸ್ಥಃ|
ವೀರೋ ಯಥಾ ಗರ್ವಿತ ಕುಞ್ಜರಸ್ಥಃ
ಚಂದ್ರೋಽಪಿ ಬಭ್ರಾಜ ತಥಾಂಬರಸ್ಥಃ||5.04||

ಸ||ಯಥಾ ರಾಜತಪಂಜರಸ್ಥಾಃ ಹಂಸಃ ಯಥಾ ಮಂದರಕನ್ದರಸ್ಥಃ ಸಿಂಹಃ ಯಥಾ ಗರ್ವಿತ ಕುಂಜರಸ್ಥಃ ವೀರಃ ತಥಾ ಅಂಬರಸ್ಥಃ ಚಂದ್ರಃ ಅಪಿ ಭಭ್ರಾಜ ||

||Sloka meanings||

ಯಥಾ ರಾಜತಪಂಜರಸ್ಥಾಃ ಹಂಸಃ -
like the swan in the silver cage
ಯಥಾ ಮಂದರಕನ್ದರಸ್ಥಃ ಸಿಂಹಃ -
like the Lion in the cave on the mountain Mandara
ಯಥಾ ಗರ್ವಿತ ಕುಂಜರಸ್ಥಃ ವೀರಃ -
like the proud hero sitting on an elephant.
ತಥಾ ಅಂಬರಸ್ಥಃ ಚಂದ್ರಃ ಅಪಿ ಭಭ್ರಾಜ
ಆಕಾಶಮುಲೋ ನುನ್ನ ಚಂದ್ರುಡು ಕೂಡಾ ವಿರಾಜಿಲ್ಲೆನು
the Moon in the sky also shone

||Sloka summary||

"The Moon shone like the swan in the silver cage, like the Lion in the cave on the mountain Mandara, like the proud hero sitting on an elephant." ||5.04||

||Sloka 5.05||

ಶ್ಲೋ|| ಸ್ಥಿತಃ ಕಕುದ್ಮಾನಿವ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಶೃಙ್ಗೋ
ಮಹಾಚಲಶ್ವೇತ ಇವೋಚ್ಛಶೃಙ್ಗಃ|
ಹಸ್ತೀವ ಜಾಂಬೂನದ ಬದ್ಧಶೃಙ್ಗೋ
ರರಾಜ ಚಂದ್ರಃ ಪರಿಪೂರ್ಣಶೃಙ್ಗಃ||5.05||

ಸ|| ಪರಿಪೂರ್ಣ ಶೃಂಗಃ ಚಂದ್ರಃ ತೀಕ್ಷ್ಣಶೃಂಗಃ ಸ್ಥಿತಃ ಕಕುದ್ಮಾನಿವ, ಶ್ವೇತಃ ಉಚ್ಚಶೃಂಗಃ ಮಹಾಚಲಃ (ಇವ) ಜಾಮ್ಬೂನದ ಬದ್ಧಶೃಂಗಃ ಹಸ್ತಿ ಇವ ರರಾಜ||

||Sloka meanings||

ತೀಕ್ಷ್ಣಶೃಂಗಃ ಸ್ಥಿತಃ ಕಕುದ್ಮಾನಿವ -
looking like a bull with sharp horns
ಶ್ವೇತಃ ಉಚ್ಚಶೃಂಗಃ ಮಹಾಚಲಃ (ಇವ) -
like the Himalayas with its white peaks
ಜಾಮ್ಬೂನದ ಬದ್ಧಶೃಂಗಃ ಹಸ್ತಿ ಇವ -
like an elephant with its gold-plated tusks.
ಪರಿಪೂರ್ಣ ಶೃಂಗಃ ಚಂದ್ರಃ ರರಾಜ -
The full moon with its horn like spot was shining

||Sloka summary||

"The full moon with its horn like spot was looking like a bull with sharp horns, like the Himalayas with its white tall peaks, like an elephant with its gold-plated tusks." ||5.05||

||Sloka 5.06||

ವಿನಷ್ಟ ಶೀತಾಂಬುತುಷಾರ ಪಙ್ಕೋ
ಮಹಾಗ್ರಹಗ್ರಾಹ ವಿನಷ್ಠ ಪಙ್ಕಃ|
ಪ್ರಕಾಶ ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯಾಶ್ರಯನಿರ್ಮಲಾಙ್ಕೋ
ರರಾಜ ಚಂದ್ರೋ ಭಗವಾನ್ ಶಶಾಙ್ಕಃ ||5.06||

ಸ||ವಿನಷ್ಟ ಶೀತಾಂಬು ತುಷಾರಪಂಕಃ ಮಹಾಗ್ರಹಾಗ್ರಾಹ ವಿನಷ್ಟ ಪಂಕಃ ಪ್ರಕಾಶ ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯಾಶ್ರಯ ನಿರ್ಮಲಾಂಕಃ ಶಶಾಂಕಃ ಭಗವಾನ್ ಚಂದ್ರಃ ರರಾಜ||

ವಿನಷ್ಟ ಶೀತಾಂಬು ತುಷಾರಪಂಕಃ -
graceful radiance like the shining water drops on the lotus leaf rid of its dew
ಮಹಾಗ್ರಹಾಗ್ರಾಹ ವಿನಷ್ಟ ಪಂಕಃ -
one resplendent with the removal of moral impurities by the great planets.
ಚಂದ್ರಃ ಪ್ರಕಾಶ ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯಾಶ್ರಯ ನಿರ್ಮಲಾಂಕಃ - the Moon with its stain shone
ಭಗವಾನ್ ಚಂದ್ರಃ ರರಾಜ - The Moon with its stain shone

||Sloka summary||

"The Moon with its stain shone with graceful radiance like the shining water drops on the lotus leaf rid of its dew, or the one resplendent with the removal of moral impurities by the great planets."||5.06||

Here Moon has been referred to as, 'ಭಗವಾನ್ ಚನ್ದ್ರಃ'; In the second Sarga we heard that , moon spread his rays spreading light everywhere as if to help Hanuman in his search for Sita. In life whenever a help appears unasked for , it is common to attribute it to the Supreme being. Poet is probably referring to Moon too as Bhagavan in that context.

||Sloka 5.07||

ಶ್ಲೋ|| ಶಿಲಾತಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಮೃಗೇನ್ದ್ರೋ
ಮಹಾರಣಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಗಜೇನ್ದ್ರಃ|
ರಾಜ್ಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಯಥಾ ನರೇನ್ದ್ರಃ
ತಥಾಪ್ರಕಾಶೋ ವಿರರಾಜ ಚಂದ್ರಃ||5.07||

ಸ|| ಶಿಲಾತಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಮೃಗೇನ್ದ್ರಃ ಮಹಾರಣಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಗಜೇನ್ದ್ರಃ ರಾಜ್ಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಯಥಾ ನರೇಣ್ದ್ರಃ ತಥಾ ಪ್ರಕಾಶಃ ಚಂದ್ರಃ ರರಾಜ||

||Sloka meanings||

ಶಿಲಾತಲಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಮೃಗೇನ್ದ್ರಃ -
like the king of animals on the top of a rock
ಮಹಾರಣಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಯಥಾ ಗಜೇನ್ದ್ರಃ -
like the lord of the elephants in the deep forest
ರಾಜ್ಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಯಥಾ ನರೇನ್ದ್ರಃ -
like the king who regained his kingdom
ತಥಾಪ್ರಕಾಶೋ ವಿರರಾಜ ಚಂದ್ರಃ - similarly Moon shone with brilliance.

||Sloka summary||

"The Moon shone bright like the lion, the king of animals on the top of a rock. He shone like the lord of the elephants in the deep forest, and like the king who regained his kingdom." ||5.07||

||Sloka 5.08||

ಪ್ರಕಾಶ ಚನ್ದ್ರೋದಯ ನಷ್ಠದೋಷಃ
ಪ್ರವೃತ್ತರಕ್ಷಃ ಪಿಸಿತಾಶದೋಷಃ|
ರಾಮಾಭಿರಾಮೇರಿತಿಚಿತ್ತದೋಷಃ
ಸ್ವರ್ಗ ಪ್ರಕಾಶೋ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರದೋಷಃ||5.08||

ಸ|| ಯದಾ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರದೋಷಃ ಸ್ವರ್ಗಪ್ರಕಾಶಃ ತದಾ ಚಂದ್ರೋದಯ ಪ್ರಕಾಶಾತ್ (ತಿಮಿರ) ದೋಷಃ ನಷ್ಟಃ ಪ್ರವೃತ್ತ ರಕ್ಷಃ ಪಿಶಿತಾಶದೋಷಃ ರಾಮಾಭಿರಾಮೇರಿತಿ ಚಿತ್ತ ದೋಷಃ (ಭವತಿ)||

Govindaraja in his Tika says - ಪ್ರಕಾಶ ಚನ್ದ್ರಸ್ಯೌದಯೇನ ನಷ್ಟಃ ತಿಮಿರಂ ಯಸ್ಮಿನ್ ಸಃ; ಪ್ರವೃದ್ಧಾಃ ರಕ್ಷಸಾಂ ಪಿಶಿತಾಶಾನಾಂ ಚ ದೋಷಃ ಸಂಚಾರರೂಪೋ ಯಸ್ಮಿನ್ ಸಃ; ತಥಾ ರಾಮಾಭಿಃ ಅಭಿರಾಮೈಃ ಕಾನ್ತೈಶ್ಚಈರಿತಃ ತ್ಯಕ್ತಃ ಚಿತ್ತ ದೋಷಃ ಕೋಪಾಭಿಮಾನ ರೂಪಃ ಯಸ್ಮಿನ್; ಸ್ವರ್ಗಪ್ರಕಾಶಃ ಸ್ವರ್ಗತುಲ್ಯಃ ತದ್ವದಾನನ್ದಾವಹ ಇತ್ಯರ್ಥಃ | This is elaboration on the faults that go away because of the twilight shine as the moon rises.

||Sloka meanings||

ಚಂದ್ರೋದಯ ಪ್ರಕಾಶಾತ್ (ತಿಮಿರ) ದೋಷಃ ನಷ್ಟಃ-
with the rise of Moon darkness was dispelled
ಪ್ರವೃತ್ತರಕ್ಷಃ ಪಿಸಿತಾಶದೋಷಃ -
dark deeds of cannibals disappear,
ರಾಮಾಭಿರಾಮೇರಿತಿಚಿತ್ತದೋಷಃ -
the love instincts of ladies lost in anger of love are incited.
ಭಗವಾನ್ ಪ್ರದೋಷಃ ಸ್ವರ್ಗಪ್ರಕಾಶಃ -
the Moon at dusk spread his brilliance

||Sloka summary||

"As the Moon at dusk spread his brilliance, then the darkness was dispelled , dark deeds of cannibals disappear, and the love instincts of ladies lost in anger of love are incited." ||5.08||

The thoughts, that darkness was dispelled, the dark deeds of demons came to a halt and even the anger of women was dissipated, are sufficient support for calling Moon light of the twilight time as Bhagavan- says Rama Tilaka Tika.

Earlier Valmiki referred to Moon as " Bhagavan Shashanka".
"ರರಾಜ ಚನ್ದ್ರೋ ಭಗವಾನ್ ಶಶಾಙ್ಕಃ". In this Sloka Valmiki refers to the night as Bhagavan Pradoshaha." "ಸ್ವರ್ಗಪ್ರಕಾಶೋ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರದೋಷಃ"

The moon who was spreading his rays brightening everything,
who was thus aiding the search for Sita is indeed a "Bhagavan". Because he was helping the cause. The knowledge that helps in understanding "Self" and the knowledge that helps in realizing "Self" is auspicious. The knowledge that directs you towards the normal pursuits, the knowledge that pushes towards actions in search of fruits, that knowledge is inauspicious.

Here the Moon aiding the search of Sita is "Bhagavan" Similarly the night that comes in aid of the search for Sita is " Bhagavan". That night, as well as that life, that comes in aid of the search for Sita, is indeed a form of Bhagavan"

That night is auspicious. Indeed when one is in pursuit of a task, all those that aid him are like the Supreme being himself who is making it happen. Valmiki by calling Moon and the night "Bhagavan" makes that point abundantly clear.

||Sloka 5.09||

ತಂತ್ರೀಸ್ವನಾಃ ಕರ್ಣಸುಖಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ
ಸ್ವಪಯಂತಿ ನಾರ್ಯಃ ಪತಿಭಿಃ ಸುವೃತ್ತಾ|
ನಕ್ತಾಂಚರಾ ಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ಪ್ರವೃತ್ತಾ
ನಿಹರ್ತು ಮತ್ಯದ್ಭುತರೌದ್ರವೃತ್ತಾಃ||5.09||

ಸ|| ತಂತ್ರೀ ಸ್ವನಾಃ ಕರ್ಣಸುಖಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ | ಸುವೃತಾಃ ನಾರ್ಯಃ ಪತಿಭಿಃ ಸ್ವಪನ್ತಿ| ನಕ್ತಂ ಚರಾಃ ಅತ್ಯತ್ಭುತ ರೌದ್ರವೃತ್ತಾಃ ಅಪಿ ವಿಹರ್ತುಂ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ||

||Sloka meanings||

ತಂತ್ರೀ ಸ್ವನಾಃ ಕರ್ಣಸುಖಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ-
Sounds of instruments pleasing to the ears are being heard
ಸುವೃತಾಃ ನಾರ್ಯಃ ಪತಿಭಿಃ ಸ್ವಪನ್ತಿ -
Chaste ladies are sleeping with their husbands
ನಕ್ತಂ ಚರಾಃ ಅತ್ಯತ್ಭುತ ರೌದ್ರವೃತ್ತಾಃ ಅಪಿ-
The night creatures of very angry nature too
ವಿಹರ್ತುಂ ಪ್ರವೃತ್ತಾಃ - are going about

||Sloka summary||

"Sounds of instruments pleasing to the ears are being heard. Chaste ladies are sleeping with their husbands. The night creatures began to roam about exhibiting their arrogance." ||5.09||

||Sloka 5.10||

ಮತ್ತಪ್ರಮತ್ತಾನಿ ಸಮಾಕುಲಾನಿ
ರಥಾಶ್ವಭದ್ರಾಸನ ಸಂಕುಲಾನಿ|
ವೀರಶ್ರಿಯಾಚಾಪಿ ಸಮಾಕುಲಾನಿ
ದದರ್ಶ ಧೀಮಾನ್ ಸ ಕಪಿಃ ಕುಲಾನಿ||5.10||

ಸ|| ಧೀಮಾನ್ ವೀರಃ ಹನುಮಾನ್ ಸಃ ಶ್ರಿಯಾ ಸಮಾಕುಲಾನಿ ಕುಲಾನಿ ಮತ್ತಪ್ರಮತ್ತಾನಿ ಚ ರಥಾಶ್ವಭದ್ರಾಸನ ಸಂಕುಲಾನಿ ಅಪಿ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಸಃ ಶ್ರಿಯಾ ಸಮಾಕುಲಾನಿ ಕುಲಾನಿ -
in the houses of those who are prosperous
ಮತ್ತಪ್ರಮತ್ತಾನಿ ಚ - those who are intoxicated
ರಥಾಶ್ವಭದ್ರಾಸನ ಸಂಕುಲಾನಿ ಅಪಿ -
those having chariots, horses and elephants with great seats
ಧೀಮಾನ್ ವೀರಃ ಹನುಮಾನ್ ದದರ್ಶ -
intelligent and valiant Hanuman saw

||Sloka summary||

"Intelligent Hanuman saw in those prosperous houses, those intoxicated with wealth, those who have chariots with comfortable seats, horses and elephants." ||5.10||

||Sloka 5.11||

ಪರಸ್ಪರಂ ಚಾಧಿಕಮಾಕ್ಷಿಪನ್ತಿ
ಭುಜಾಂಶ್ಚ ಪೀನಾನಧಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ|
ಮತ್ತ ಪ್ರಲಾಪಾನಧಿವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ
ಮತ್ತಾನಿ ಚಾನ್ಯೋನ್ಯಮಧಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ||5.11||

ಸ|| (ತೇ) ಪರಸ್ಪರಂ ಅಧಿಕಂ ಅಕ್ಷಿಪನ್ತಿ | ಪೀನಾನ್ ಭುಜಾನ್ ಚ ಅಧಿಕಂ ಕ್ಷಿಪನ್ತಿ | ಮತ್ತಪ್ರಲಾಪಾನ್ ಅಧಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ | ಮತ್ತಾನಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಅಧಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ||

||Sloka meanings||

ಪರಸ್ಪರಂ ಅಧಿಕಂ ಅಕ್ಷಿಪನ್ತಿ -
they were ridiculing each other very much
ಪೀನಾನ್ ಭುಜಾನ್ ಚ ಅಧಿಕಂ ಕ್ಷಿಪನ್ತಿ -
boisterously patting each other's shoulders
ಮತ್ತಪ್ರಲಾಪಾನ್ ಅಧಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ -
indulging in intoxicated blabbering
ಮತ್ತಾನಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ಅಧಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ-
quarrelling with each other in intoxication

||Sloka summary||

"They (the Rakshasas in those prosperous houses) were ridiculing each other very much, boisterously patting each other's shoulders, they were indulging in intoxicated blabbering. They were even quarrelling with each other in the intoxication." ||5.11||

||Sloka 5.12||

ರಕ್ಷಾಂಸಿ ವಕ್ಷಾಂಸಿ ಚ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ
ಗಾತ್ರಾಣಿ ಕಾನ್ತಾಸು ಚ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ |
ರೂಪಾಣಿ ಚಿತ್ರಾಣಿ ಚ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ
ಧೃಢಾನಿ ಚಾಪಾನಿ ಚ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ||5.12||

ಸ|| (ತೇ) ವಕ್ಷಾಂಸಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಕಾನ್ತಾಸು ಗಾತ್ರಾಣಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ | ರಕ್ಷಾಂಸಿ ದೃಢಾನಿ ಚಾಪಾನಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ | ಚಿತ್ರಾಣಿ ರೂಪಾಣಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ||

||Sloka meanings||

ರಕ್ಷಾಂಸಿ - Among the Rakshasas ( some)
ವಕ್ಷಾಂಸಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ -
expanding their chests
ಕಾನ್ತಾಸು ಗಾತ್ರಾಣಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ -
sportively touching their women
ದೃಢಾನಿ ಚಾಪಾನಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ -
drawing their strong bows
ಚಿತ್ರಾಣಿ ರೂಪಾಣಿ ವಿಕ್ಷಿಪನ್ತಿ ಚ -
assuming wonderful forms.

||Sloka summary||

"Among the Rakshasas some were expanding their chests and sportively touching their women. Some were drawing their strong bows, assuming wonderful forms" ||5.12||.

||Sloka 5.13||

ದದರ್ಶ ಕಾನ್ತಾಶ್ಚ ಸಮಾಲಭಂತ್ಯಃ
ತಥಾಪರಾಃ ತತ್ರ ಪುನಃ ಸ್ವಪನ್ತ್ಯಃ|
ಸುರೂಪವಕ್ತ್ರಾಶ್ಚ ತಥಾ ಹಸಂತ್ಯಃ
ಕ್ರುದ್ಧಾಃ ಪರಾಶ್ಚಾಪಿ ವಿನಿಶ್ರ್ವಸಂತ್ಯಃ||5.13||

ಸ|| ಸಮಾಲಭಂತ್ಯಃ ಕಾನ್ತಾಃ ಚ ತತ್ರ ಅಪರಾಃ ಪುನಃ ಸ್ವಪನ್ತ್ಯಃ| ತೇ ಸುರೂಪ ವಕ್ತ್ರಾಃ ಚ| ತಥಾ ಹಸಂತ್ಯಃ ಕ್ರುದ್ಧಾಃ ಚ|| ಅಪರಾಃ ವಿನಿಃ ಶ್ವಸಂತ್ಯಃ||

||Sloka meanings||

ಸಮಾಲಭಂತ್ಯಃ ಕಾನ್ತಾಃ ಚ -
some women have their limbs smeared with unguents
ತತ್ರ ಅಪರಾಃ ಪುನಃ ಸ್ವಪನ್ತ್ಯಃ - some were sleeping
ತೇ ಸುರೂಪ ವಕ್ತ್ರಾಃ ಚ - some have beautiful countenance
ತಥಾ ಹಸಂತ್ಯಃ ಕ್ರುದ್ಧಾಃ ಚ - some are angry and some are laughing,
ಅಪರಾಃ ವಿನಿಃ ಶ್ವಸಂತ್ಯಃ - some others are sighing.

||Sloka summary||

"Among women have their limbs smeared with unguents, some were sleeping, some have beautiful countenance, some are angry and some are laughing, some others are sighing." ||5.13||

||Sloka 5.14||

ಮಹಾಗಜೈಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ನದದ್ಭಿಃ
ಸುಪೂಜಿತೈಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ಸುಸದ್ಭಿಃ|
ರರಾಜ ವೀರೈಶ್ಚ ವಿನಿಶ್ರ್ವಸದ್ಭಿಃ
ಹ್ರದೋಭುಜಙ್ಗೈ ರಿವ ನಿಶ್ರ್ವಸದ್ಭಿಃ||5.14||

ಸ|| ತಥಾ ನದದ್ಭಿಃ ಮಹಗಜೈಃ ಸುಪೂಜಿತೈಃ ಚ , ವಿನಿಃಶ್ರ್ವಸದ್ಭಿಃ ವೀರೈಃ ಚ ಹ್ರದೋ ನಿಃಶ್ವ್ರಸದ್ಭಿಃ ಭುಜಂಗೈರಿವ ರರಾಜ||

|| Sloka meanings||

ತಥಾ ನದದ್ಭಿಃ ಮಹಗಜೈಃ -
there were huge elephants making noise
ಸುಪೂಜಿತೈಶ್ಚಾಪಿ ತಥಾ ಸುಸದ್ಭಿಃ -
well revered people, and great ones
ವಿನಿಃಶ್ರ್ವಸದ್ಭಿಃ ವೀರೈಃ -
with warriors breathing deeply
ಹ್ರದೋ ನಿಃಶ್ವ್ರಸದ್ಭಿಃ ಭುಜಂಗೈರಿವ ರರಾಜ -
it was like a lake full of hissing serpents

||Sloka summary||

"There were huge respected elephants making sounds. There were warriors also sighing like snakes hissing in a lake." ||5.14||

Govindaraja in his Tika says - ವಿನಿಃಶ್ವಸದ್ಭಿಃ ವೀರೈಃ - ಯುದ್ಧಯೋಗ್ಯವೀರ ಅಲಾಭಾತ್ ವೀರೈಃ | The warriors intent on fighting, not having a chance to fight are sighing. Sounds of their sighs are like the hissing of the snakes in a lake

||Sloka 5.15||

ಬುದ್ಧಿ ಪ್ರಧಾನಾನ್ ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್
ಸಂಶ್ರದ್ಧಧಾನಾನ್ ಜಗತಃ ಪ್ರಧಾನಾನ್|
ನಾನಾವಿಧಾನ್ ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್
ದದರ್ಶ ತಸ್ಯಾಂ ಪುರಿಯಾತುಧಾನಾನ್||5.15||

ಸ|| ತಸ್ಯಾಮ್ ಪುರೀಮ್ ಜಗತಃ ಪ್ರಧಾನಾನ್ ಬುದ್ಧಿಪ್ರಧಾನಾನ್ ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್ ಸಂಶ್ರದ್ಧಧಾನಾನ್ ನಾನಾ ವಿಧಾನಾನ್ ರುಚಿರಾಭಿಧಾನಾನ್ ಯಾತುಧಾನಾನ್ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಬುದ್ಧಿಪ್ರಧಾನಾನ್ ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್ -
intellectuals who were sweet in expression
ಸಂಶ್ರದ್ಧಧಾನಾನ್ ನಾನಾ ವಿಧಾನಾನ್ ಜಗತಃ ಪ್ರಧಾನಾನ್ -
those who had faith in religion, who were in many ways preeminent ones in the world,
ರುಚಿರಾಭಿಧಾನಾನ್ ಯಾತುಧಾನಾನ್ ದದರ್ಶ-
those with good practices and lovely names
ತಸ್ಯಾಮ್ ಪುರೀಮ್ ದದರ್ಶ - saw them in that city

||Sloka summary||

"In that city Hanuman saw intellectuals who were sweet in expression, those who had faith in religion, who were preeminent ones in the world, heroes of different kinds, as well those who follow good practices with lovely names."||5.15||

Rama tilaka says- ಬುದ್ಧಿಪ್ರಧಾನಾನ್ ಅತಿಬುದ್ಧಿಮತಃ; ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್ ಶೋಭನವಚನಾನ್; ಸಂಶ್ರದ್ಧದಾನಾನ್ ಗುರುವಾಕ್ಯಾದೌ ವಿಶ್ವಾಸಯುಕ್ತಾನ್ ; ಜಗತಃ ಇತಸತೋ ಗಚ್ಛತಃ ನಾನಾವಿಧಾನ್ ಯೇಷಾಮ್ ತಾನ್ ; ರುಚಿರಾಭಿದಾನಾನ್ ಶೋಭನನಾಮ ಯುಕ್ತಾನ್ ; ಪ್ರಧಾನಾನ್ ಯಾತುಧಾನಾನ್ ತಸ್ಯಾಂ ಲಂಕಾಯಾಂ ದದರ್ಶ|| This is in line with the translation

||Sloka 5.16||

ನನನ್ದ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ ಚ ತಾನ್ ಸುರೂಪಾನ್ ನಾನಾಗುಣಾನಾತ್ಮಗುಣಾನುರೂಪಾನ್ |
ವಿದ್ಯೋತಮಾನಾನ್ ಸ ತದಾನುರೂಪಾನ್ ದದರ್ಶ ಕಾಂಶ್ಚಿಚ್ಚಪುನರ್ವಿರೂಪಾನ್||5.16||

ಸ|| ಸಃ ಸುರೂಪಾನ್ ನಾನಾಗುಣಾನ್ ಆತ್ಮಗುಣಾನುರೂಪಾಂ ವಿದ್ಯೋತಮಾನಾನ್ ತಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಃ ನನಂದ | ತದಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ವಿರೂಪಾನ್ ಅನುರೂಪಾನ್ ಚ ದದರ್ಶ ||

||Sloka meanings||

ಸುರೂಪಾನ್ ನಾನಾಗುಣಾನ್ -
handsome ones with many virtues
ಆತ್ಮಗುಣಾನುರೂಪಾಂ ವಿದ್ಯೋತಮಾನಾನ್-
whose appearance reflected their virtues
ತಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಃ ನನಂದ -
Seeing them Hanuman was happy
ತದಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ವಿರೂಪಾನ್ -
He also saw ugly ones
ಅನುರೂಪಾನ್ ಚ ದದರ್ಶ -
whose forms reflected their nature too

||Sloka summary||

"Seeing radiant handsome ones with many virtues, whose appearance reflected their virtues Hanuman was happy. He also saw ugly ones whose form reflected their nature too." ||5.16||

||Sloka 5.17||

ತತೋ ವರಾರ್ಹಾಃ ಸುವಿಶುದ್ಧಭಾವಾಃ
ತೇಷಾಂ ಪ್ರಿಯಃ ತತ್ರ ಮಹಾನುಭಾವಾಃ|
ಪ್ರಿಯೇಷು ಪಾನೇಷು ಚ ಸಕ್ತಭಾವಾ
ದದರ್ಶ ತಾರಾ ಇವ ಸುಪ್ರಭಾವಾಃ||5.17||

ಸ|| ತತಃ ತತ್ರ ವರಾರ್ಹಾಃ ವಿಶುದ್ಧಭಾವಾಃ ಮಹಾನುಭಾವಾಃ ಪ್ರಿಯೇಷು ಪಾನೇಷು ಸಕ್ತಭಾವಾಃ ಸುಪ್ರಭಾವಾಃ ಚ ದದರ್ಶ| ತೇಷಾಂ ತಾರಾ ಇವ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ದದರ್ಶ||

|| ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥಮುಲು||

ತತಃ ತತ್ರ ವರಾರ್ಹಾಃ - then there women adorned with choicest clothes
ವಿಶುದ್ಧಭಾವಾಃ - women whose minds are pure
ಮಹಾನುಭಾವಾಃ - magnanimous ones
ಪ್ರಿಯೇಷು ಪಾನೇಷು ಸಕ್ತಭಾವಾಃ ಚ ದದರ್ಶ-
those who are attached to their lovers, and drinks
ತೇಷಾಂ ತಾರಾ ಇವ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ದದರ್ಶ-
Among them he saw women like shining like stars

||Sloka summary||

"He saw women adorned with choicest clothes, women whose minds are pure and attached to their lovers, and drinks, women who are magnanimous . He also saw gentle ones among them shining brightly like the stars." ||5.17||

Among women ಮಹಾನುಭಾವಾಃ means - ಮಹಾನುಭಾವಾಃ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯ ರೂಪಮಹಪ್ರಭಾವಾಃ; it is a reference to highly chaste women.

||Sloka 5.18||

ಶ್ರಿಯಾಜ್ವಲಂತೀ ಸ್ತ್ರಪಯೋಪ ಗುಢಾ
ಯಥಾ ವಿಹಙ್ಗಾಃ ರಮಣೋಪಗೂಢಾಃ |
ದದರ್ಶ ಕಾಶ್ಚಿತ್ಪ್ರಮದೋಪಗೂಢಾಃ
ಯಥಾ ವಿಹಙ್ಗಾಃ ಕುಸುಮೋಪಗೂಢಾಃ ||5.18||

ಸ||ನಿಶೀಥಕಾಲೇ ಉಪಗೂಢಾಃ ಶ್ರಿಯಾ ಜ್ವಲಂತೀಃ ತ್ರಪಯಾ ತಥೈವ ರಮಣೋಪಗೂಢಾಃ ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಕುಸುಮೋಪಗೂಢಾಃ ಪ್ರಮದೋಪಗೂಢಃ ವಿಹಂಗಾಃ ಯಥಾ (ಸ್ತ್ರಿಯಃ) ದದರ್ಶ||

||Sloka summary||

ನಿಶೀಥಕಾಲೇ ಉಪಗೂಢಾಃ -
lover's embrace at night
ತ್ರಪಯಾ ಶ್ರಿಯಾ ಜ್ವಲಂತೀಃ -
shining brightly yet shy
ತಥೈವ ರಮಣೋಪಗೂಢಾಃ ಕುಸುಮೋಪಗೂಢಾಃ ಕಾಶ್ಚಿತ್ -
similarly those adorned with flowers and lost in the embrace
ಪ್ರಮದೋಪಗೂಢಾಃ ವಿಹಂಗಾಃ ಯಥಾ ದದರ್ಶ -
looked like birds filled with joy

||Sloka summary||

"Hanuman saw in the night, ladies embraced by their lovers being shy yet shining brightly. He also saw women adorned with flowers embraced by their beloveds being joyful like free birds". ||5.18||

Rama Tilaka Tika has the following - ರೂಪಾದಿ ಸಂಪತ್ಯಾ ಜ್ವಲನ್ತೀಃ ಪ್ರಕಾಶಮಾನಾಃ; ತ್ರಪಯಾ ಲಜ್ಜಾಯಾ ಉಪಗೂಢಾಃ; ರಮಣೋಪಗೂಢಾಃ ಪತ್ಯಾಲಿಂಗತಾಃ ಅತ ಏವ ಪ್ರಮದೋಪಗೂಢಾಃ; These are in line with the translations.

||Sloka 5.19||

ಅನ್ಯಾಃ ಪುನರ್ಹತ್ಮ್ಯತಲೋಪವಿಷ್ಟಾ
ಸ್ತತ್ರ ಪ್ರಿಯಾಙ್ಕೇಷು ಸುಖೋಪವಿಷ್ಟಾಃ |
ಭರ್ತುಃ ಪ್ರಿಯಾ ಧರ್ಮ ಪರಾ ನಿವಿಷ್ಟಾ
ದದರ್ಶ ಧೀಮಾನ್ಮದನಾಭಿ ವಿಷ್ಟಾಃ||5.19||

ಸ|| ಧೀಮಾನ್ ( ಹನುಮಾನ್) ಹರ್ಮ್ಯತಲೋಪವಿಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಿಯಾಂಗೇಷು ಸುಖೋಪವಿಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಿಯಾಃ ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಃ ಅನ್ಯಾಃ ಭರ್ತುಃ ಧರ್ಮಪರಾಃ ನಿವಿಷ್ಟಾಃ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಹರ್ಮ್ಯತಲೋಪವಿಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಿಯಾಂಗೇಷು ಸುಖೋಪವಿಷ್ಟಾಃ -
women on the terraces of the mansions sitting happily on lover's laps
ಪ್ರಿಯಾಃ ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಃ -
some overwhelmed with pleasure engaged with their lovers,
ಅನ್ಯಾಃ ಭರ್ತುಃ ನಿವಿಷ್ಟಾಃ ಧರ್ಮಪರಾಃ -
yet others righteous ones engaged in love with their husbands
ದದರ್ಶ- saw

||Sloka summary||

"Intelligent Hanuman saw Rakshasa women on the terraces of the mansions sitting happily on lover's laps, some overwhelmed with pleasure engaged with their lovers, yet other righteous ones engaged in love with their husbands." ||5.19||

||Sloka 5.20||

ಅಪಾವೃತಾಃ ಕಾಞ್ಚನರಾಜಿವರ್ಣಾಃ
ಕಾಶ್ಚಿತ್ಪರಾರ್ಥ್ಯಾಃ ತಪನೀಯವರ್ಣಾಃ|
ಪುನಶ್ಚ ಕಾಶ್ಚಿಚ್ಚಶಲಕ್ಷ್ಮವರ್ಣಾಃ
ಕಾಂತ ಪ್ರಹೀಣಾ ರುಚಿರಾಙ್ಗವರ್ಣಾಃ||5.20||

ಸ|| ಅಪಾವೃತಾಃ ಕಾಂಚನರಾಜಿವರ್ಣಾಃ ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಪರಾರ್ಥ್ಯಾಃ ತಪನೀಯವರ್ಣಾಃ ಪುನಶ್ಚ ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಕಾನ್ತಪ್ರಹೀಣಾಃ ಶಶಲಕ್ಷ್ಮವರ್ಣಾಃ ಕಾಶ್ಚಿತ್ ರುಚಿರಾಂಗ ವರ್ಣಾಃ (ದದರ್ಶ)||

||Sloka meanings||

ಅಪಾವೃತಾಃ ಕಾಂಚನರಾಜಿವರ್ಣಾಃ -
some of golden hue without veil
ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಪರಾರ್ಥ್ಯಾಃ ತಪನೀಯವರ್ಣಾಃ -
some altruistic shining with polished gold hue,
ಪುನಶ್ಚ ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಕಾನ್ತಪ್ರಹೀಣಾಃ ಶಶಲಕ್ಷ್ಮವರ್ಣಾಃ -
some pale looking separated from their husbands
ಕಾಶ್ಚಿತ್ ರುಚಿರಾಂಗ ವರ್ಣಾಃ -
a few of attractive complexion

||Sloka summary||

"He saw some of golden hue without veil, some altruistic shining with polished gold hue, some pale looking separated from their husbands , and a few of attractive complexion." ||5.20||

Rama tilaka says - ಅಪಾವೃತಾಃ ಕಾನ್ತಪ್ರಹೀಣಾಃ ಪತಿರಹಿತಾಃ ಅತಏವ ಕಾಂಚನರಾಜಿವರ್ಣಾಃ ಸುವರ್ಣ ರೇಖಾ ಸದೃಶೀಃ; ಪರಾರ್ಥ್ಯಾ ಅತ್ಯುತ್ತಮಾಃ ತಪನೀಯ ವರ್ಣಾಃ ಸುವರ್ಣಸದೃಶವರ್ಣವಿಶಿಷ್ಠಾಃ | this is in synch with the translation.

||Sloka 5.21||

ತತಃ ಪ್ರಿಯಾನ್ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮನೋಭಿರಾಮಾಃ
ಸುಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತಾಃ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ರಾಮಾಃ|
ಗೃಹೇಷು ಹೃಷ್ಟಾಃ ಪರಮಾಭಿರಾಮಾಃ
ಹರಿಪ್ರವೀರಃ ಸ ದದರ್ಶ ರಾಮಾಃ||5.21||

ಸ|| ಹರಿಪ್ರವೀರಃ ತತಃ ಗೃಹೇಷು ಪ್ರಿಯಾನ್ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮನೋಭಿರಾಮಾಃ ಸುಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತಾಃ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯರಾಮಾಃ ಪರಮಾಭಿರಾಮಾಃ ಹೃಷ್ಟಾಃ ಸಃ ದದರ್ಶ ||

||Sloka meanings||

ಪ್ರಿಯಾನ್ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮನೋಭಿರಾಮಾಃ -
some happy ones having obtained their husbands
ಸುಪ್ರೀತಿಯುಕ್ತಾಃ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ರಾಮಾಃ -
some delighted ones, some who were beautiful to look
ಪರಮಾಭಿರಾಮಾಃ ಹೃಷ್ಟಾಃ -
some very happy and ecstatic ones
ಸಃ ಹರಿಪ್ರವೀರಃ ತತಃ ಗೃಹೇಷು ದದರ್ಶ -
that eminent Vanara saw in those houses

||Sloka summary||

"In those houses that best among Vanaras, Hanuman, saw some happy ones having obtained their husbands, also some delighted ones, some who were beautiful to look, some very happy and ecstatic ones." ||5.21||

||Sloka 5.22||

ಚನ್ದ್ರಪ್ರಕಾಶಶ್ಚ ಹಿ ವಕ್ತ್ರಮಾಲಾಃ
ವಕ್ರಾಕ್ಷಿಪಕ್ಷ್ಮಾಶ್ಚ ಸುನೇತ್ರಮಾಲಾಃ|
ವಿಭೂಷಣಾನಾಂಚ ದದರ್ಶ ಮಾಲಾಃ
ಶತಹ್ರದಾನಾಮಿವ ಚಾರುಮಾಲಾಃ||5.22||

ಸ|| ಚಂದ್ರಪ್ರಕಾಶಾಃ ವಕ್ತ್ರಮಾಲಾಶ್ಛ ವಕ್ರಾಕ್ಷಿಪಕ್ಷ್ಮಾಶ್ಚಸುನೇತ್ರಮಾಲಾಃ ಶತಹ್ರದಾನಾಮ್ ಚಾರುಮಾಲಾಃ ವಿಭೂಷಣಾನಾಮ್ ಮಾಲಾಃ ಚ ||

||Sloka meanings||

ಚನ್ದ್ರಪ್ರಕಾಶಶ್ಚ ಹಿ ವಕ್ತ್ರಮಾಲಾಃ -
rows of faces radiating like Moon
ವಕ್ರಾಕ್ಷಿಪಕ್ಷ್ಮಾಶ್ಚ ಸುನೇತ್ರಮಾಲಾಃ -
rows of eyes with sidelong glances and graceful lashes
ವಿಭೂಷಣಾನಾಂ ಚ ಚಾರುಮಾಲಾಃ -
rows of lovely ornaments
ಶತಹ್ರದಾನಾಂ ಮಾಲಾ ಇವ -
resembling a garland of flashes of lightning.
ದದರ್ಶ - saw

||Sloka summary||

"He saw rows of faces radiating like Moon, rows of eyes with sidelong glances and graceful lashes, rows of lovely ornaments resembling a garland of flashes of lightning." ||5.22||

||Sloka 5.23||

ಶ್ಲೋ|| ನತ್ವೇವ ಸೀತಾಂ ಪರಮಾಭಿಜಾತಾಮ್
ಪಥಿಸ್ಥಿತೇ ರಾಜಕುಲೇ ಪ್ರಜಾತಾಮ್|
ಲತಾಂ ಪ್ರಪುಲ್ಲಾಮಿವ ಸಾಧುಜಾತಾಮ್
ದದರ್ಶ ತನ್ವೀಂ ಮನಸಾಭಿಜಾತಾಮ್||5.23||

ಸ|| (ಪರಂತು) ರಾಜಕುಲೇ ಪ್ರಜಾತಾಮ್ ಪರಮಾಭಿಜಾತಾಮ್ ಸಾಧು ಜಾತಾಂ ಮನಸಾಭಿಜಾತಾಮ್ ಪ್ರಫುಲ್ಲಾಂ ಲತಾಂ ಇವ ತನ್ವೀಂ ಪಥಿ ಸ್ಥಿತೇ ಸೀತಾಂ ನ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಪಥಿ ಸ್ಥಿತೇ ರಾಜಕುಲೇ ಪ್ರಜಾತಾಮ್ -
following righteous path born in a royal family
ಪರಮಾಭಿಜಾತಾಮ್ -
exceedingly beautiful
ಸಾಧು ಜಾತಾಂ -
of beautiful form
ಮನಸಾಭಿಜಾತಾಮ್ -
born of her own wish
ಪ್ರಫುಲ್ಲಾಂ ಲತಾಂ ಇವ ತನ್ವೀಂ -
lady like blossoming creeper
ಸೀತಾಂ ನ ದದರ್ಶ -
that Sita was not seen

||Sloka summary||

"(But) He could not see Sita following the righteous path, born in a noble royal family, exceedingly beautiful , and of wonderful form, the one who was born of her own wish, the delicate one who was like a creeper." ||5.23||

Govindaraja says - ಪರಮಾಭಿಜಾತಾಮ್ ಅತ್ಯನ್ತಾಭಿರಾಮಮ್ ; ಸಾಧುಜಾತಾಂ ಸುರೂಪಾಮ್; ಮನಸಾಭಿಜಾತಾಮ್ ಅಯೋನಿಜಾಂ ಇತ್ಯರ್ಥಃ -

Rama Tilaka says - ಮನಸಾ ಪರಮಾತ್ಮ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾತ್ರೇಣ; ಪಥಿ ಸನಾತನ ಧರ್ಮ ಮಾರ್ಗೇ ಸ್ಥಿತೇ; Both are in accordance with our translation.

||Sloka 5.24||

ಸನಾತನೇ ವರ್ತ್ಮನಿ ಸನ್ನಿವಿಷ್ಟಾಮ್
ರಾಮೇಕ್ಷಣಾಂ ತಾಂ ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಮ್|
ಭರ್ತುರ್ಮನಃ ಶ್ರೀಮದನುಪ್ರವಿಷ್ಟಾಮ್
ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯೋ ವರಾಭ್ಯಶ್ಚ ಸದಾ ವಿಶಿಷ್ಟಾಮ್||5.24||

ಸ|| ಸನಾತನೇ ವರ್ತ್ಮನಿ ಸನ್ನಿವಿಷ್ಟಾಂ ರಾಮೇಕ್ಷಣಾಂ ಶ್ರೀಮತ್ ಭರ್ತುಃ ಮನಃ ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಂ ವರಾಭ್ಯಃ ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯಶ್ಚ ಅನುಪ್ರವಿಷ್ಟಾಂ ವಿಶಿಷ್ಟಾಂ ತಾಂ ನ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಸನಾತನೇ ವರ್ತ್ಮನಿ ಸನ್ನಿವಿಷ್ಟಾಂ -
lady who followed the eternal good path,
ರಾಮೇಕ್ಷಣಾಂ -
with mind fixed in her husband
ಶ್ರೀಮತ್ ಭರ್ತುಃ ಮನಃ ಅನುಪ್ರವಿಷ್ಟಾಂ -
lady who is firmly placed herself in her husband's mind
ವರಾಭ್ಯಃ ಸ್ತ್ರೀಭ್ಯಶ್ಚ ವಿಶಿಷ್ಟಾಂ -
a lady best among all women
ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಂ -
lady who is sad in separation from her husband.
ತಾಂ ನ ದದರ್ಶ - he did not see her

||Sloka summary||

"He did not see there the lady who followed the eternal good path, lady with mind fixed in her husband, lady who is firmly placed herself in her husband's mind, lady who is sad in separation from her husband, a lady who is best among all women." ||5.24||

Rama Tilaka says - ಮದನಾಭಿವಿಷ್ಟಾಂ - ಮದನ ವಿಯೋಗೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ದೈನ್ಯೇ ಅಭಿವಿಷ್ಟಾಂ; lady who is sad in separation from her husband.

||Sloka 5.25||

ಉಷ್ಣಾರ್ದಿತಾಂ ಸಾನುಸೃತಾಸ್ರಕಂಠೀಂ
ಪುರಾ ವರಾರ್ಹೋತ್ತಮ ನಿಷ್ಕಕಂಠೀಮ್|
ಸುಜಾತಪಕ್ಷ್ಮಾಮಭಿರಕ್ತಕಂಠೀಮ್
ವನೇ ಪ್ರವೃತ್ತಾಮಿವ ನೀಲಕಂಠೀಮ್||5.25||

ಸ|| ಉಷ್ಣಾರ್ದಿತಾಂ ಸಾನುಸೃತಾಸ್ರಕಂಠೀಂ ಪುರಾ ವರಾರ್ಹೋತ್ತಮ ನಿಷ್ಕಕಂಠೀಂ ಸುಜಾತ ಪಕ್ಷ್ಮಾಂ ಅಭಿರಕ್ತ ಕಂಠೀಂ ವನೇ ಅಪ್ರವೃತ್ತಾಂ ನೀಲಕಂಠೀಂ ಇವ ತನ್ವೀಂ (ತಾಂ ನ ದದರ್ಶ)

ಉಷ್ಣಾರ್ದಿತಾಂ ಸಾನುಸೃತಾಸ್ರಕಂಠೀಂ -
lady whose throat is choked with tears shed because of separation from her husband
ಪುರಾ ವರಾರ್ಹೋತ್ತಮ ನಿಷ್ಕಕಂಠೀಂ -
lady whose neck was earlier wearing costly ornaments,
ಸುಜಾತ ಪಕ್ಷ್ಮಾಂ ಅಭಿರಕ್ತ ಕಂಠೀಂ -
who has beautiful eyelashes, who has sweet loving voice,
ವನೇ ಅಪ್ರವೃತ್ತಾಂ ನೀಲಕಂಠೀಂ ಇವ -
lady who was like peahen earlier wandering in the forests

||Sloka summary||

"He did not see the lady shedding hot tears, whose throat is choked with incessant tears, whose neck was earlier wearing costly ornaments , who has beautiful eyelashes, who has sweet loving voice, lady who was like a peahen who was earlier wandering in the forests." ||5.25||

Ram Tilaka says - ಉಷ್ಣಾರ್ದಿತಾಂ ವಿಯೋಗ ಜನಿತ ತಾಪ ಪೀಡಿತಾಮ್; sad because of separation from her husband

||Sloka 5.26||

ಅವ್ಯಕ್ತ ರೇಖಾಮಿವ ಚಂದ್ರ ರೇಖಾಮ್
ಪಾಂಸುಪ್ರದಿಗ್ಧಾ ಮಿವ ಹೇಮರೇಖಾಮ್|
ಕ್ಷತಪ್ರರೂಢಾ ಮಿವ ಬಾಣರೇಖಾಮ್
ವಾಯುಪ್ರಭಿನ್ನಾಮಿವ ಮೇಘ ರೇಖಾಮ್||5.26||

ಸ|| ಅವ್ಯಕ್ತ ರೇಖಾಂ ಚಂದ್ರರೇಖಾಮಿವ ಪಾಂಸುಪ್ರದಿಗ್ಧಾಂ ಹೇಮ ರೇಖಾಂ ಇವ ಕ್ಷತಪ್ರರೂಢಾಂ ಬಾಣರೇಖಾಮಿವ ವಾಯುಪ್ರಭಿನ್ನಾಂ ಮೇಘರೇಖಾಮಿವ (ಸ ರಾಮ ಪತ್ನೀಂ ನ ದದರ್ಶ)

ಅವ್ಯಕ್ತ ರೇಖಾಂ ಚಂದ್ರರೇಖಾಮಿವ -
an invisible ray like the rays of the moon
ಪಾಂಸುಪ್ರದಿಗ್ಧಾ ಮಿವ ಹೇಮರೇಖಾಮ್ -
like a streak of gold invisible being covered with dust
ಕ್ಷತಪ್ರರೂಢಾಂ ಬಾಣರೇಖಾಮಿವ -
like the scar of a superficially covered wound caused by an arrow
ವಾಯುಪ್ರಭಿನ್ನಾಂ ಮೇಘರೇಖಾಮಿವ -
like a flake of cloud swept away bಯ್ the wind

||Sloka summary||

"She would be like an invisible ray like the rays of the moon, like a streak of gold invisible being covered with dust, like the scar of a superficially covered wound caused by an arrow, like a flake of cloud swept away by the wind." ||5.26||

||Sloka 5.27||

ಸೀತಾಮಪಶ್ಯನ್ ಮನುಜೇಶ್ವರಸ್ಯ
ರಾಮಸ್ಯ ಪತ್ನೀಂ ವದತಾಂ ವರಸ್ಯ|
ಬಭೂವ ದುಃಖಾಭಿಹತಃ ಶಿರಸ್ಯ
ಪ್ಲವಙ್ಗಮೋ ಮಂದ ಇವಾ ಚಿರಸ್ಯ ||5.27||

ಸ|| ವದತಾಂ ವರಸ್ಯ ಮನುಜೇಶ್ವರಸ್ಯ ರಾಮಸ್ಯ ಪತ್ನೀಂ ಅಚಿರಸ್ಯ ಅಪಶ್ಯನ್ ಪ್ಲವಂಗಮಃ ದುಃಖಾಭಿಹಿತಃ ಚಿರಸ್ಯ ಮಂದ ಇವ ಬಭೂವ||

ವದತಾಂ ವರಸ್ಯ -
who is the best one among those who are good at speech
ಮನುಜೇಶ್ವರಸ್ಯ -
king of all men
ರಾಮಸ್ಯ ಪತ್ನೀಂ ಅಚಿರಸ್ಯ ಅಪಶ್ಯನ್ -
unable to see the wife of Rama
ಪ್ಲವಂಗಮಃ ದುಃಖಾಭಿಹಿತಃ -
Hanuman in deep sorrow
ಚಿರಸ್ಯ ಮಂದ ಇವ ಬಭೂವ -
became slow for a while

||Sloka summary|

"Not being able to see the wife of Lord Rama, king of all men, who is the best one among those who are good at speech, Hanuman hit by grief became slow for a while ." ||5.27||

Thus the Sarga ends with that note on the grief-stricken Hanuman, who could not find Sita thus far.

Sundarakanda started with the line,-
"ತತೋ ರಾವಣ ನೀತಾಯಾಃ ಸೀತಾಯಾಃ ಶತೃಕರ್ಷಣಃ".
Hanuman's search is for Sita separated from Rama. As already noted in the very beginning, the deeper inner meaning of this search, is the search for "Self or Jivatma". That "Self" to be united for with "Paramatman". That is the continuing story of Sundarakanda in play.

Continuing with the view of searching for "Self", there are a few points to be noted about the movement of the story in Sundarakanda.

Sundarakanda has three parts namely
- Search
- Darshana
- Destroying the enemies

Hanuma searches for Sita, has her Darshan, and destroys the Rakshasas tormenting her and returns. Let us continue the analogy of the search, The Jiva also searches for Atman. Realizes Atman. And destroys the sins that block the path for realization of Atman.

Upanishads say in one word,-" ಸೋ ಅನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯಃ" -meaning "ಸಃ ಅನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯಃ" -
meaning that " he is fit for enquiry".

Who is fit for enquiry?
That Bhagavan is a fit subject for enquiry It means that search for the Supreme being is indeed an eminent subject. So is the case for search of "Atman".

In this search for Sita, Valmiki describes Hanuman as looking at Rakshasa women. Hanuma was looking at their faces , their eyes and the jewels they are wearing so on. Searching for Sita he has no option but look at the ladies. Poet seems intent on making us ask what is in a face?

Those who are bound for self-realization or bound for realization of the God will have peace reigning on their faces and in their eyes. When that peace is reigning in their faces, then their grasping power increases. When that grasping power increases the realization of Self is on the horizon. When one truly seeks Bhagavan, there is a spark in the eyes like a blooming flower.

The spark in the eye is an indicator of knowledge. When the knowledge is that of Supreme being, the eye adds undefinable piece of beauty to the face. The two attributes namely equanimity and restraint are like jewels to the body. The Seeker should have the three attributes. Peace reigning in their faces. The knowledge of Bhagavan reflected in their eyes, The attributes of equanimity and restraint. One with these three attributes is accepted by the gurus as a seeker.

One more thing.

In the last line of the Sarga we hear -"ಬಭೂವ ದುಃಖಾಭಿಹತಶ್ಚಿರಸ್ಯ"; that Hanuman is hit by grief and was for a moment slowed down in his search of Sita. Hanuma saw many beautiful ones. His mind was enamored. But realizing that he is unable to Sita made him feel dejected.

In the search for "Self" too one would have many wonderful experiences. But the one in search of self-realization is never stopped or diverted by such wonderful experiences. They continue their search for "Self" Instead of delighting at the sight of other women or other wonderful sights , one would become more sorry that they did not succeed in their search for "Self" and would be dejected.

Hanuman's dejection is a similar one.

Thus ends Sarga 5 of Sundarakanda

ಇತ್ಯಾರ್ಷೇ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಮಾಯಣೇ ಆದಿಕಾವ್ಯೇ ವಾಲ್ಮೀಕೀಯೇ
ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ ಸಹಸ್ರಿಕಾಯಾಂ ಸಂಹಿತಾಯಾಮ್
ಶ್ರೀಮತ್ಸುಂದರಕಾಂಡೇ ಪಂಚಮಸ್ಸರ್ಗಃ ||

||ಓಮ್ ತತ್ ಸತ್||

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

|| om tat sat||