Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 50

"दूतोहमिति विज्ञेयो" means "Know that I am a messenger", ; Whose messenger? - "राघवस्य अमित तेजशः".- " the illustrious Rama"
That is Hanuma's statement.

Having decided that he should confront Ravana, Hanuma obeys the Brahmastra and reaches the assembly of the king. Here he announces himself as the messenger of Rama. That is what we hear in this Sarga.

Now Slokas of fiftieth Sarga .

||Sloka 50.01||

तमुद्वीक्ष्य महाबाहुः पिंगाक्षं पुरतः स्थितम्।
कोपेन महताssविष्टो रावणो लोकरावणः ||50.01||
शंकाहृतात्मा दध्यौ स कपींद्रं तेजसा वृतम्।

स॥ महाबाहुः लोकरावणः सः रावणः पुरतः स्थितं महाबाहुं पिंगाक्षं महता कोपेन आविष्टः स तेजसा वृतं कपींद्रं उद्दीक्ष्य शंकाहृतात्मा दध्यौ॥

Tilaka Tika says - तेजसा वृत्तं। दृष्ट्वेति शेषः।

॥Sloka meanings||

महाबाहुः लोकरावणः -
mighty armed one who torments the whole world
सः रावणः महता कोपेन आविष्टः -
overpowered with anger that Ravana
पुरतः स्थितं पिंगाक्षं -
the tawny eyed one standing in front
स तेजसा वृतं कपींद्रं उद्दीक्ष्य-
seeing the best of Vanaras surrounded with brilliance
शंकाहृतात्मा दध्यौ-
started pondering with doubts raised in his heart

||Sloka summary||

"Mighty armed one who torments the whole world, that Ravana overpowered by anger, looking at the tawny eyed one in front surrounded with brilliance, started pondering with doubts raised in his heart."

Mighty armed Ravana who torments the whole world, looking at the tawny eyed Hanuma surrounded with brilliance, over powered with great anger, thought over with doubts cropping up in his mind.

What are those doubts? 'Could he be that lord Nandi, who cursed me when Kailasa was shaken by me?; Could he be the great Asura, Bana, in Vanara form?'

These are doubts in his mind. Though he might say that there is none, not defeated by him, he is always concerned about of the unknown. But as a king, he does not want others to know his thoughts. Keeping his thoughts to himself, he addresses Prahastha, with brief, profound and timely words

||Sloka 50.02,03||

किम् एष भगवान् नंदी भवेत् साक्षात् इहागतः॥50.02||
येनशप्तोऽस्मि कैलासे मया संचालिता पुरा।
सोऽयं वानरमूर्तिः स्यात् किंसिद्बाणोऽपिवाऽसुरः॥50.03||

स॥ एषः पुरा मया कैलासे संचालिते येन शप्तः अस्मि भगवान् साक्षात् इह आगतः नंदी भवेत् किं? । सः अयं वानरमूर्तिः महासुरः बाणः स्यात् किंस्वित् ||

||Sloka meanings||

एषः - this one
पुरा मया कैलासे संचालिते -
when the Kailasa was shaken by me
येन शप्तः अस्मि -
by whom I was cursed
सः भगवान् नंदी साक्षात् इह आगतः भवेत् किं? -
that lord Nandi has he come here in person ?
अयं वानरमूर्तिः -
this one in Vanara form
महासुरः बाणः स्यात् किंस्वित् -
could he the great Asura Bana

||Sloka summary||

"Earlier when the Kailasa was shaken by me by whom I was cursed, could he be that lord Nandi who personally came here? Could he the great Asura Bana in Vanara form?"||50.02,03||

||Sloka 50.4||

स राजा रोषताम्राक्षः प्रहस्तं मंत्रिसत्तमम्।
कालयुक्तमुवाचेदं वचो विपुल मर्थवत् ||50.04||

स॥ सः राजा रोषताम्राक्षः मंत्रिसत्तमं प्रहस्तं कालयुक्तं अर्थवित् अविपुलम् इदं वचः उवाच॥

॥Sloka meanings||

सः राजा रोषताम्राक्षः -
That king with eyes red with anger
मंत्रिसत्तमं प्रहस्तं -
the best of ministers Prahasta
कालयुक्तं अविपुलम् अर्थवित् -
timely briefly with meaning
इदं वचः उवाच -
spoke these words

||Sloka summary||

"That king with eyes red with anger, spoke these words with meaning which are timely and brief ."||50.04||

||Sloka 50.05||

दुरात्मा पृच्छ्यतामेष कुतः किं वाऽस्य कारणम्।
वनभंगे च कोऽस्यार्थो राक्षसीनां च तर्जने॥50.05||

स॥ एष दुरात्मा पृच्छतां कुतः किं वा अस्य कारणं वनभंगे च राक्षसीनां तर्जने च | अस्य अर्थः कः। '

॥Sloka meanings||

एष दुरात्मा पृच्छतां -
ask this wicked one
कुतः किं वा अस्य कारणं-
where did he come from, for what reason?
वनभंगे च राक्षसीनां तर्जने च -
in destruction of the grove and threatening the Rakshasa women
अर्थः कः - what is meaning ?

||Sloka summary||

"Ask this wicked one where did he come from. For what reason the grove was destroyed and Rakshasis threatened? What is the meaning of this?".||50.05||

||Sloka 50.06||

मत्पुरी मप्रधृष्यां वाऽऽगमने किं प्रयोजनम्।
अयोधने वा किं कार्यं पृच्छ्यता मेष दुर्मतिः॥50.06||

स॥ पृच्छ्यता मेष दुर्मतिः अप्रधृष्यां मत्पुरीं आगमने किं प्रयोजनम्। अयोधने वा किं कार्यं।

॥Sloka meanings||

एष दुर्मतिः पृच्छ्यतां -
ask this wicked one
अप्रधृष्यां मत्पुरीं -
to my city which is difficult to access
आगमने किं प्रयोजनम् -
what is the use of his coming here?
अयोधने वा किं कार्यं -
why did he wage war?

||Sloka summary||

"Ask this wicked one what is the use of his coming here to my city which is difficult to access? Why did he wage war?||50.06||

||Sloka 50.07||

रावणस्य वचश्रुत्वा प्रहस्तो वाक्यमब्रवीत् |
समाश्वसिहि भद्रं ते न भीः कर्या त्वयाकपे॥50.07||

स॥ रावणस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्तः वाक्यं अब्रवीत् | हे कपे भद्रं ते |त्वया भीः न कार्या |समाश्वसिहि॥

॥Sloka meanings||

रावणस्य वचः श्रुत्वा -
hearing those words of Ravana
प्रहस्तः वाक्यं अब्रवीत् -
Prahasta spoke these words
हे कपे भद्रं ते -
o Vanara feel safe
त्वया भीः न कार्या -
you need not be afraid.
समाश्वसिहि - be relaxed

||Sloka summary||

"Hearing those words of Ravana Prahasta spoke these words." Oh Monkey feel safe. You need not be afraid. Be relaxed." ||50.07||

||Sloka 50.08||

यदि तावत् त्वं इंद्रेण प्रेषितो रावणालयम्।
तत् त्वमाख्याहि माभूत्ते भयं वानर मोक्ष्यसे॥50.08||

स॥ वानर त्वं इंद्रेण रावणालयं प्रेषितः यदि तावत् तत् त्वं आख्याहि | भयं माभूत् | मोक्ष्यसे।

॥Sloka meanings||

वानर cत्वं - o Vanara you
त्वं इंद्रेण रावणालयं प्रेषितः -
you were sent by Indra to this place of Ravana
यदि तावत् तत् त्वं आख्याहि -
that you may tell us
भयं माभूत् -
do not be afraid
मोक्ष्यसे- will be released

||Sloka summary||

"ओ वानरा इंद्रुनिचे त ई रावणालयमुनकु पंपबडिनचो अदि चॆप्पुमु. भयपडकुमु. नीवु बंधमु नुंचि मोक्षमु पोंदॆदवु." ||50.08||

"Oh Vanara if you were sent by Indra to this place of Ravana that you tell us. Do not be afraid. You will be released".||50.08||

||Sloka 50.09||

यदि वैश्रवणस्य त्वं यमस्य वरुणस्य च।
चार रूप मिदं कृत्वा प्रविष्टो नः पुरीमिमाम्॥50.09||
विष्णुना प्रेषितोपि वा दूतो विजयकांक्षिणा।

स॥ इदं चाररूपम् कृत्वा नः इमां पुरीं प्रविष्टः त्वं वैश्रवणस्य यमस्य वरुणस्य च विजयकांक्षिणा विष्णुना दूतः प्रेषितः वा अपि ( आख्याहि)||

||Sloka meanings||

इदं चाररूपम् कृत्वा -
in this spy's form
नः इमां पुरीं प्रविष्टः त्वं -
You who entered this our city
वैश्रवणस्य यमस्य वरुणस्य च -
of Vaisravana or Yama or Varuna
विजयकांक्षिणा विष्णुना -
Or of Vishnu desirous of victory
दूतः प्रेषितः वा अपि -
as a spy sent here

||Sloka summary||

" You entered this city in this spies form. Were you sent by Vaisravana or Yama or Varuna? Or Vishnu desirous of victory sent you as a messenger". ||50.09||

||Sloka 50.10||

न हि ते वानरं तेजो रूपमात्रं तु वानरम्॥50.10||
तत्त्वतः कथयस्वाद्यततो वानर मोक्ष्यसे।

स॥वानरः ते रूपमात्रं तु | तेजः वानरः न हि | अद्य तत्त्वतः कथयस्व | ततः मोक्ष्यसे॥

॥Sloka meanings||

वानरः ते रूपमात्रं तु -
you are Vanara by form only
तेजः वानरः न हि -
by brilliance you are not Vanara
अद्य तत्त्वतः कथयस्व -
today tell the truth
ततः मोक्ष्यसे - t
then you will be released

||Sloka summary||

"You are Vanara by form only. By brilliance you are not Vanara. Today tell the truth. Then you will be released." ||50.10||

||Sloka 50.11||

अनृतं वदतश्चापि दुर्लभं तव जीवितम्॥50.11||
अथवा यन्निमित्तं ते प्रवेशो रावणालये।

स॥तव अनृतं वदतः जीवितं दुर्लभं। अथवा रावणालये ते प्रवेशः यन्निमित्तः॥

॥Sloka meanings||

तव अनृतं वदतः -
If you tell untruth
जीवितं दुर्लभं -
will be difficult to live
अथवा रावणालये -
the palace of Ravana
ते प्रवेशः यन्निमित्तः -
for what reason did you enter

||Sloka summary||

"If you tell untruth it will be difficult to live. For what reason did you enter the palace of Ravana".||50.11||

||Sloka 50.12||

एवमुक्तो हरिश्रेष्ठः तदा रक्षोगणेश्वरम्॥50.12||
अब्रवीन्नास्मि शक्रस्य यमस्य वरुणस्य वा।

धनदेन न मेशख्यं विष्णुना नास्मि चोदितः॥50.13||
जातिरेव मम त्वेषा वानरोऽह मिहागतः।

स॥ एवं उक्तः हरिश्रेष्ठः तदा रक्षोगणेश्वरं अब्रवीत् | शक्रस्य यमस्य वरुणस्य न अस्मि | मे धनदेन सख्यं न। विष्णुना चोदितः न | एषा मम जातिरेव | अहं वानरः इह आगतः॥

Rama Tika says - एषा वानरत्व रूपैव मम जातिः।अत एव वानर एवाहं दर्शनं दुर्लभं तस्य राक्षसेन्द्रस्य तव दर्शनार्थं इह आगतः। अत एव राक्षस राजस्य दर्शनार्थे वनं विनासितम् ।

॥Sloka meanings||

एवं उक्तः हरिश्रेष्ठः -
thus questioned, the best of Vanaras
तदा रक्षोगणेश्वरं अब्रवीत्-
then spoke to king of Rakshasas
शक्रस्य यमस्य वरुणस्य न अस्मि -
not of Sakra or Yama or Varuna
मे धनदेन सख्यं न -
I am not friend of Kubera
विष्णुना चोदितः न -
was not sent by Vishnu
एषा मम जातिरेव -
I am Vanara by birth
अहं वानरः इह आगतः -
I am a Vanara who came here

||Sloka summary||

"Thus questioned, the best of Vanaras spoke to Ravana." I am not from Sakra or Yama or Varuna. I am not friend of Kubera. I was not sent by Vishnu. I am a Vanara by birth who came here".||50.12,13||

||Sloka 50.14||

दर्शने राक्षसेंद्रस्य दुर्लभे तदिदं मया॥50.14||
वनं राक्षस राजस्य दर्शनार्थे विनाशितं।

स॥ राक्षसेंद्रस्य दर्शने दुर्लभे मया तत् इदं वनं राक्षसराजस्य दर्शनार्थे विनाशितं ||

||Sloka meanings||

राक्षसेंद्रस्य दर्शने दुर्लभे -
difficult to get to the presence of the king of Rakshasas
मया तत् इदं वनं -
hence this grove
राक्षसराजस्य दर्शनार्थे विनाशितं -
destroyed to seek the audience of the king of Rakshasas

||Sloka summary||

"It is difficult to get to the presence of the king of Rakshasas. So, I have destroyed the grove to see the king." ||50.14||

||Sloka 50.15||

ततस्ते राक्षसाः प्राप्ता बलिनो युद्धकांक्षिणः॥50.15||
रक्षणार्थं तु देहस्य प्रतियुद्धामयारणे।

स॥ ततः बलिनः ते राक्षसाः युद्धकांक्षिणः प्राप्ताः देहस्य रक्षनार्थं तु मया रणे प्रतियुद्धाः॥

॥Sloka meanings||

ततः बलिनः ते राक्षसाः -
then the powerful Rakshasas
युद्धकांक्षिणः प्राप्ताः -
desirous of war came
देहस्य रक्षनार्थं तु -
to protect my body
मया रणे प्रतियुद्धाः -
I fought back

||Sloka summary||

" Then the powerful Rakshasas desirous of war came. To protect my body I fought back." ||50.15||

||Sloka 50.16||

अस्त्रपाशै र्नशक्योऽहं बद्धुं देवासुरैरपि॥50.16||
पितामहा देव वरो ममाप्येष्योऽभ्युपागतः।

स॥ अहं देवासुरैरपि अस्त्रपाशैः बद्धं न शक्यः | एषः वरः पितामहादेव अभ्युपागतः॥

॥Sloka meanings||

देवासुरैरपि -
even by Devas or Asuras
अस्त्रपाशैः -
by any weapons
अहं बद्धं न शक्यः -
I cannot be captured
एषः वरः - this boon
पितामहादेव अभ्युपागतः -
is given by Brahma

||Sloka summary||

"I cannot be captured by Devas or Asuras, by any weapons or ropes. This is a boon I have from the grandsire Brahma".||50.16||

||Sloka 50.17,18||

राजानं द्रष्टुकामेन मयास्त्र मनुवर्तितम्॥50.17||
विमुक्तो ह्यह मस्त्रेण राक्षसैस्त्वभिपीडितः।
केनचिद्राजकार्येण संप्राप्तोऽस्मि तवान्तिकम्॥50.18||

स॥ राजानं द्रष्टुकामेन मया अस्त्रं अनुवर्तितं राक्षसैः अभिपीडितः तु अहं अस्त्रेण विमुक्तो हि केनाचित् राजकार्येण तव अन्तिकं संप्राप्तः अस्मि॥

॥Sloka meanings||

राजानं द्रष्टुकामेन -
to see the king
राक्षसैः अभिपीडितः तु -
though being troubled
अहं अस्त्रेण विमुक्तो हि -
though released by the weapon
मया अस्त्रं अनुवर्तितं -
I obeyed the weapon
केनाचित् राजकार्येण -
for some work related to the king
तव अन्तिकं संप्राप्तः अस्मि-
to your presence I have come

||Sloka summary||

"To see the king, though being troubled, though released by the weapon, I have obeyed the Astra. For some work related to the king I have come to your presence". ||50.17,18||

||Sloka 50.19||

दूतोहमिति विज्ञेयो राघव स्यामितौ जसः।
श्रूयतां चापि वचनं मम पथ्य मिदं प्रभो॥50.19||

स॥ अहं अमित तेजसः राघवस्य दूतः इति विज्ञेयः |प्रभो इदं मम पथ्यं वचनं श्रूयतां चापि॥

॥Sloka meanings||

अहं अमित तेजसः राघवस्य दूतः-
I am the messenger of the highly powerful Raghava
इति विज्ञेयः - Know this
प्रभो इदं मम पथ्यं वचनं -
Oh King, these good words from me
श्रूयतां चापि - please hear

||Sloka summary||

"Know this that I am the messenger of the highly powerful Raghava. Oh King, please hear these good words from me".||50.19||

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे पंचाशस्सर्गः ||

Thus ends the Sarga fifty of Sundarakanda in Ramayana the first poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.
||om tat sat||

||ōm tat sat||