Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 52

"क्षमस्व रोषं त्यज राक्षसेंद्र"- means 'Oh, King of Rakshasas, please forgive. Give up your anger'

These are words of Vibhishana. Vibhishana is the younger brother of Ravana. Ravana's mother approached her children and tells them about their step brother Vaisrava, and suggested them follow him and get similar ascetic powers. Ravana vows to better him and performs penance for ten thousand at Gokarna to please Brahma. At the same time Vibhishana too performs penance, following his mother direction. When pleased Brahma asked him to choose his boon , Vibhishana asks for a boon that will help him stay on the path of Righteousness at all times. Such is Vibhishana's commitment to righteousness is what we see in this Sarga.

In Sundarakanda this is the first time we see Vibhishana. Trijata in detailing her dream, mentions Vibhishana. 'एकः तत्र मया दृष्टः श्वेतःछत्रो विभीषणः' - 'I saw one with white umbrella, that is Vibhishana'. White is an auspicious color. That means that dream of Trijata indicates good for Vibhishana.

Sita too mentions Vibhishana. Sita said that Vibhishana tried to advise Ravana to return Sita. This tells us that Vibhishana is one who is aware of Sita's abduction. He is one who knows the right and wrong. He was unsuccessful in pushing Ravana to return Sita. Now we see him in an active role.

So, we hear the story of Sarga 52.

||Sloka 52.01||

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा वानरस्य महात्मनः|
आज्ञापयत् वधं तस्य रावणः क्रोथमूर्चितः||52.01||

स|| रावणः महात्मनः वानरस्य तस्य वचनं श्रुत्वा क्रोधमूर्छितः तस्य वधं आज्ञापयत्||

||Sloka meanings||

महात्मनः वानरस्य -
of the great soul Vanara
तस्य वचनं श्रुत्वा-
hearing his words
क्रोधमूर्छितः रावणः
Ravana overpowered with anger
तस्य वधं आज्ञापयत् -
ordered that he be killed

||Sloka summary||.

Ravana, hearing the words of the great Vanara , overpowered with anger , ordered that he be killed.

||Sloka 52.02||

वधे तस्य समाज्ञप्ते रावणेन दुरात्मना|
निवेदितवतो दौत्यं नानुमेने विभीषणः||52.02||

स|| दुरात्मना रावणेन निवेदितवतः तस्य वधे समाज्ञप्ते विभीषणः दौत्यं नानु मेने ||

Govindaraja Tika says - निवेदितवतः उक्तवतः

Rama Tika says - वध इति। रावणेन वधे समाज्ञप्तं सति दौत्यं स्वनिष्टदूत धर्मं निवेदितवतो हनूमतः वधे विभीषणो नानु मेने अनुमतिं न चकार।

॥Sloka meanings||

दुरात्मना रावणेन -
by wicked Ravana
निवेदितवतः -
one who carried the message
तस्य वधे समाज्ञप्ते -
his killing is ordered
विभीषणः दौत्यं नानु मेने -
Vibhishana did not approve

||Sloka summary||

Vibhishana did not agree with the wicked Ravana's order to kill the one who announced himself ( as a messenger). ||52.02||

This Sarga starts with,"वधे तस्य समाज्ञप्ते रावणेन दुरात्मनः",- "When the evil Ravana ordered that one to be killed". Then Vibhishana springs to action.

Vibhishana did not agree with the wicked Ravana's order.
The order was to kill the one who announced himself as a messenger. Vibhishana, who stands by the right course of action, having realized that the Rakshasa king was angry,
started thinking about his course of action.

Vibhishana, skilled in speech having made up his mind,
then spoke to his reverential elder in meaningful and wholesome manner

||Sloka 52.03||

तं रक्षोधिपतिं क्रुद्धं तच्च कार्यमुपस्थितम्|
विदित्वा चिंतयामास कार्यं कार्यविधौ स्थितः||52.03||

स|| कार्यविधौ स्थितः तं रक्षोधिपं कृद्धं उपस्थितं तत् कार्यं च विदित्वा कार्यं चिंतयामास||

||Sloka meanings||

कार्यविधौ स्थितः -
one who stands by the right course of action
तं रक्षोधिपं कृद्धं -
that king of Rakshasas who was angry
उपस्थितं - approaching him
तत् कार्यं च विदित्वा -
having realized what is to be done
कार्यं चिंतयामास -
started thinking about the action needed

||Sloka summary||

( Vibhishana) The one who stands by the right course of action, having realized that the Rakshasa king was angry, started thinking about the course of action. ||52.03|

||Sloka 52.04||

निश्चितार्थः ततः साम्ना पूज्य शत्रुजिदग्रजम्|
उवाच हित मत्यर्थं वाक्यं वाक्य विशारदः||52.04||

स|| ततः निश्चितार्थः शत्रुजित् वाक्यविशारदः पूज्यं अग्रजं अत्यर्थं हितं वाक्यं साम्ना उवाच||

Rama Tika says- साम्ना सामरूप उपायेन

||Sloka meanings||

ततः निश्चितार्थः -
then the one who is decided about action
शत्रुजित् वाक्यविशारदः -
one who won over the enemies and one who is skilled in speech
पूज्यं अग्रजं - revered elder
अत्यर्थं हितं वाक्यं -
with meaningful wholesome words
साम्ना उवाच -
spoke with soothing words

||Sloka summary||

Then the winner of enemies skilled in speech having made up his mind, spoke to his reverential elder in meaningful and wholesome manner.||52.04||

||Sloka 52.05||

क्षमस्व रोषं त्यजराक्षसेंद्र
प्रसीदमद्वाक्य मिदं श्रुणुष्व|
वधं न कुर्वंति परावरज्ञाः
दूतस्य संतो वसुधाधिपेन्द्राः||52.05||

स|| राक्षसेंद्र क्षमस्व | रोषं त्यज|| इदं मद्वाक्यं श्रुणुस्व| वसुधाधिपेंद्राः परावरज्ञाः संतः दूतस्य वधं न कुर्वंति||

||Sloka meanings||

राक्षसेंद्र क्षमस्व -
O king of Rakshasas, forgive him
रोषं त्यज - give up your anger
इदं मद्वाक्यं श्रुणुस्व -
please hear my words.
वसुधाधिपेंद्राः -
rulers of the earth
परावरज्ञाः संतः -
good men who know what is exalted and what is mean
दूतस्य वधं न कुर्वंति -
do not kill a messenger

||Sloka summary||

"Oh King of Rakshasas ! Forgive him. Give up your anger. Please hear my words. Rulers of the earth , good men who know what is exalted and what is mean, do not kill a messenger." .||52.04||

||Sloka 52.06||

राजधर्मविरुद्धं च लोकवृत्तैश्च विगर्हितम्|
तव चासदृशं वीर कपे रस्य प्रमापणम्||52.06||

स|| वीर कपेः प्रमापणं राजधर्मविरुद्धं च लोक वृत्तैश्च गर्हितं | तव च असदृशं ||

Govindaraja Tika says- प्रमापणं मारणं।

||Sloka meanings||

वीर कपेः प्रमापणं -
O mighty one killing this Vanara
राजधर्मविरुद्धं च -
against the right conduct of kings
लोक वृत्तैश्च गर्हितं -
deprecated in the world
तव च असदृशं -
it is unbecoming of you.

||Sloka summary||

"Oh Mighty one, killing this Vanara is against the right conduct of kings and is deprecated in diplomacy. It is unbecoming of you." ||52.06||

||Sloka 52.07||

धर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च राजधर्म विशारदः|
परावरज्ञो भूतानां त्व मेव परमार्थवित्||52.07||

स||त्वमेव धर्मज्ञः च कृतज्ञः च राजधर्मविशारदः भूतानां परावरज्ञः परमार्थवित् ||

||Sloka meanings||

त्वमेव धर्मज्ञः च -
you alone are the knower of Dharma.
कृतज्ञः च -
knower of gratitude too
राजधर्मविशारदः -
you know the statecraft
भूतानां परावरज्ञः -
knower of the right and wrong practices among all beings
परमार्थवित् -
knower of supreme truth

||Sloka summary||

"You alone are the knower of Dharma. You have a sense of gratitude. You know the statecraft. You know the right and wrong practices among all beings, and the supreme truth." ||52.07||

||Sloka 52.08||

गृह्यन्ते यदि रोषेण त्वादृशोऽपि विपश्चितः|
ततः शास्त्रविपश्चित्त्वं श्रम एव हि केवलम्||52.08||

स|| त्वादृशः विचक्षणः रोषेण गृह्यंते ततः शास्त्रविपश्चित्वं केवलं श्रम एव हि ||

Tilaka Tika says- शास्त्रविपश्चित्वं शास्त्र पांडित्य संपादनं

Rama Tika says - यदि त्वादृशोविचक्षणा अपि दोषेण कर्त्रा गृह्यन्ते तदा शास्त्र विपश्चित्वं शास्त्र ज्ञानं श्रम एव।

||Sloka meanings||

त्वादृशः विचक्षणः -
if a wise one like you
रोषेण गृह्यंते -
overpowered with anger
ततः शास्त्रविपश्चित्वं -
study of scriptures
केवलं श्रम एव हि -
fruitless labor

||Sloka summary||

"If a wise one like you is overpowered with anger then the study of scriptures is a fruitless exercise." ||52.08||

||Sloka 52.09||

तस्मात् प्रसीद शत्रुघ्न राक्षसेन्द्र दुरासद|
युक्तायुक्तं विनिश्चित्य दूत दण्डो विधीयताम्||52.09||

स|| राक्षसेंद्र शत्रुघ्न दुरासद प्रसीद | तस्मात् युक्तायुक्तं विनिश्चित्य दूतः दण्डः विधीयताम् ||

Rama Tika says - तस्मात् मदुक्त हेतोः प्रसीद चित्त प्रसादं कुरु। अत एव युक्तायुक्तं विनिश्चित्य दूत दण्डः दूतोचित क्रिया विधीयताम्।

||Sloka meanings||

राक्षसेंद्र - o king
शत्रुघ्न दुरासद प्रसीद -
o destroyer of foes, o unassailable one, calm down
तस्मात् युक्तायुक्तं विनिश्चित्य -
only after carefully considering what is proper and improper
दूतः दण्डः विधीयताम् -
impose the punishment on the messenger

||Sloka summary||

"Oh King ! Oh destroyer of foes ! Oh Unassailable one ! Calm down. Only after carefully considering what is proper and improper then impose the punishment on the messenger".||52.09||

||Sloka 52.10||

विभीषणवचः श्रुत्वा रावणो राक्षसेश्वरः|
रोषेण महताऽऽविष्टो वाक्य मुत्तरमब्रवीत्||52.10||

स|| राक्षसेश्वरः रावणः विभीषणवचः श्रुत्वा महता रोषेण आविष्टः उत्तरं वाक्यं अब्रवीत्||

||Sloka meanings||

राक्षसेश्वरः रावणः -
Ravana, the king of Rakshasas Ravana
विभीषणवचः श्रुत्वा -
having heard those words of Vibhishana
महता रोषेण आविष्टः -
still overcome with anger
उत्तरं वाक्यं अब्रवीत् -
thus replied to him

||Sloka summary||

"The king of Rakshasas Ravana having heard those words of Vibhishana , still overcome with anger replied to him." ||52.06||

||Sloka 52.11||

न पापानां वधे पापं विद्यते शत्रुसूदन|
तस्मादेवं वधिष्यामि वानरं पापचारिणम्||52.11||

स|| शत्रुसूदन पापानां वधे पापं न विद्यते| वानरं पापचारिणं तस्मात् एवं वधिष्यामि||

||Sloka meanings||

शत्रुसूदन - o slayer of foes
पापानां वधे पापं न विद्यते -
killing sinners is not a sin
वानरं पापचारिणं -
Vanara who is a sinner
तस्मात् एवं वधिष्यामि-
so I shall have him killed

||Sloka summary||

"Oh Slayer of foes ! Killing sinners is not a sin. This Vanara is a sinner. So I shall have him killed'.||52.11||

||Sloka 52.12||

अधर्ममूलं बहुदोषयुक्तं
अनार्यजुष्टं वचनम् निशम्य|
उवाच वाक्यं परमार्थतत्त्वम्
विभीषणो बुद्धिमतां वरिष्ठ||52.12||

स|| विभीषणः बुद्धिमतां वरिष्ठः बहुदोषयुक्तं अधर्ममूलं अनार्य जुष्टं वचनं निशम्य परमार्थतत्वं वचनं उवाच||

||Sloka meanings||

विभीषणः बुद्धिमतां वरिष्ठः-
Vibhishana foremost among the wise
बहुदोषयुक्तं अधर्ममूलं -
unrighteous words which are false and unacceptable
अनार्य जुष्टं वचनं -
words unacceptable to noble souls
निशम्य - having heard
परमार्थतत्वं वचनं उवाच -
spoke words of supreme truth

||Sloka summary||

"Vibhishana foremost among the wise, hearing the unrighteous words which are false and unacceptable to noble souls, spoke words of supreme truth." ||52.12||

||Sloka 52.13||

प्रसीद लंकेश्वर राक्षसेन्द्र
धर्मार्थ युक्तं वचनं श्रुणुष्व|
दूतान् अवध्यान् समयेषु राजन्
सर्वेषु सर्वत्र वदन्ति सन्तः||52.13||

स|| राक्षसेंद्र लंकेश्वर प्रसीद| धर्मार्थ युक्तं वचनं श्रुणुस्व| राजन् सन्तः सर्वत्र सर्वेषु वदंति| सर्वेषु समयेषु दूतान् अवध्यान् ||

Govindaraja Tika says- सर्वत्र सर्वेषु सर्व देशेषु सर्वजातिषु इत्यर्थः

||Sloka meanings||

राक्षसेंद्र लंकेश्वर प्रसीद -
o king, please calm down
धर्मार्थ युक्तं वचनं श्रुणुस्व -
hear these words of Dharma and Artha.
राजन् सन्तः सर्वत्र सर्वेषु वदंति-
knowledgeable people everywhere say this.
सर्वेषु समयेषु दूतान् अवध्यान् -
at all times the messengers are not to be killed

||Sloka summary||

"Oh King, please calm down. Hear these words of Dharma and Artha. Oh King, the knowledgeable people everywhere say this. At all times the messengers are not to be killed". ||52.13||

||Sloka 52.14||

असंशयं शत्रुरयं प्रवृद्धः
कृतं ह्यने नाप्रिय मप्रमेयम्|
न दूतवध्यां प्रवदन्ति संतो
दूतस्य दृष्टा बहवो हि दण्डाः||52.14||

स|| अयं शत्रुः प्रवृद्धः अशंसयम् | अनेन अप्रमेयं अप्रियं कृतं हि | सन्तः दूतवध्याम् न प्रवदन्ति | दूतस्य बहवः दण्डाः दृष्टाः हि ||

Rama Tika says- हि यतः अप्रमेयं बहु अप्रियं अनेन कृतं अतोऽयं प्रवृद्धः महान् शत्रुः तथापि सन्तः दूतवध्यां दूतानां वधं न प्रवदन्ति। बहवः दण्डाः दृष्टा शास्त्रे अपि अवलोकिताः ||

||Sloka meanings||

अयं शत्रुः प्रवृद्धः अशंसयम् -
without a doubt this enemy has done a great harm
अनेन अप्रमेयं अप्रियं कृतं हि -
he has done incomparably unpleasant acts
सन्तः दूतवध्याम् न प्रवदन्ति -
knowledgeable people do not talk of killing messengers
दूतस्य बहवः दण्डाः दृष्टाः हि -
there are many punishments seen for the messengers

||Sloka summary||

"Without a doubt this enemy has done a great harm. He has done incomparably unpleasant acts. The knowledgeable people do not talk of killing messengers. There are many punishments seen for the messengers." ||52.14||

||Sloka 52.15||

वैरूप्यमंगेषु कशाभिघातो
मौण्ड्यं तथा लक्षण सन्निपातः|
एतान् हि दूते प्रवदन्ति दण्डान्
वधस्तु दूतस्य न नः श्रुतोऽपि||52.15||

स|| अंगेषु वैरुध्यं कशाभिघातः मौण्ड्यं तथा लक्षण सन्निपातः एतत् दूते दण्डान् प्रवदंति| दूतस्य वधस्तु श्रुतः नास्ति||

||Sloka meanings||

अंगेषु वैरुध्यं -
deforming their limbs
कशाभिघातः - flogging,
मौण्ड्यं तथा लक्षण सन्निपातः -
shaving the head, similarly disfigurement
एतत् दूते दण्डान् प्रवदंति -
these are the punishments prescribed for a messenger.
दूतस्य वधस्तु श्रुतः नास्ति -
killing of messenger is not heard

||Sloka summary||

"Deforming their limbs, flogging, shaving the head, similarly disfigurement, these are the punishments prescribed for a messenger. The killing of messenger is not heard". ||52.15||

||Sloka 52.16||

कथं च धर्मार्थवीनीतबुद्धिः
परावरप्रत्ययनिश्चितार्थः|
भवद्विधः कोपवशे हि तिष्ठत्
कोपन् नियच्छन्ति हि सत्त्ववन्तः ||52.16||

स|| धर्मार्थ विनीत बुद्धिः परावरप्रत्यय निश्चितार्थः | भवद्विधः कोपवसे कथं तिष्ठेत् | सत्त्ववंतः कोपं नियच्छन्ति हि ||

||Sloka meanings||.

धर्मार्थ विनीत बुद्धिः -
those well versed in Dharma and Artha
परावरप्रत्यय निश्चितार्थः -
come to a decision after seeing pros and cons
भवद्विधः कोपवसे कथं तिष्ठेत् -
learned ones like you how can you be swayed by anger
सत्त्ववंतः कोपं नियच्छन्ति हि -
courageous ones keep the anger under control.

||Sloka summary||

"Those well versed in Dharma and Artha they decide about good and bad. Learned ones like you how can you be swayed by anger. Courageous ones keep the anger under control." ||52.16||

||Sloka 52.17||

न धर्मवेदे न च लोकवृत्ते
न शास्त्रबुद्धि ग्रहणेषु चापि|
विद्येत कश्चित्तव वीर तुल्यः
त्वं ह्युत्तमः सर्व सुरासुराणाम्||52.17||

स|| वीर धर्मवादे तव तुल्यः कश्चित् न | लोकवृत्ते (तव तुल्यः) न। शास्त्रबुद्धि ग्रहणेषुचापि न | त्वं सर्व सुर असुराणां उत्तमः हि॥

||Sloka meanings||

वीर धर्मवादे तव तुल्यः कश्चित् न -
o great warrior there is none to equal you in the discussion of dharma
लोकवृत्ते (तव तुल्यः) न -
none in the conduct of affairs
शास्त्रबुद्धि ग्रहणेषुचापि न -
none in grasping the essence of Sastras
त्वं सर्व सुर असुराणां उत्तमः हि-
you are the best among all Suras and Asuras'

||Sloka summary||

Oh Great warrior there is none to equal you in the discussion of Dharma. None in the conduct of affairs. None in grasping the essence of Sastras. You are the best among all Suras and Asuras'.||52.17||

||Sloka 52.18||

शूरेण वीरेण निशाचरेंद्र
सुरासुराणामपि दुर्जयेन|
त्वया प्रगल्भाः सौरदैत्यसंघाः
जितास्च युद्धेष्वकृत् नरेंद्राः||52.18||

स|| निशाचरेंद्र शूरेण वीरेण सुरासुराणां अपि त्वया दुर्जयेन| प्रगल्भाः सुरदैत्य संघाः नरेंद्राः युद्धेषु असकृत् जिताः च||

||Sloka meanings||

निशाचरेंद्र -o lord of night beings
शूरेण वीरेण सुरासुराणां अपि -
by brave and courageous as well as Suras and Asuras
त्वया दुर्जयेन - you are invincible
प्रगल्भाः सुरदैत्य संघाः नरेंद्राः -
hosts of loud mouthed Suras and Daityas
युद्धेषु असकृत् जिताः च-
have been won over by you repeatedly in battles

||Sloka summary||

"Oh Lord of night beings ! You are invincible by the brave , by the courageous, by Suras and Asuras. Hosts of loud mouthed Suras and Daityas have been won over by you repeatedly" ||52.18||

||Sloka 52.19||

न चाप्यस्य कपेर्घाते कंचित्पश्याम्यहं गुणम्|
ते ष्वयं पात्यतां दण्डोयैरयं प्रेषितः कपिः||52.19||

स|| अस्य कपेः घाते अहं किंचित् गुणं न पश्यामि | अयं दण्डः यैः अयं कपिः प्रेषितः तेषु पात्यतां||

Govindaraja Tika says - न केवलं दूतस्य वधे शास्त्र विरोधः, गुणमपि नकिंचित् पश्यामि। अतः एतत् प्रेषकेप्यपि दण्डः पात्यताम् इति आह।

Rama Tika says - अस्य कपेर्घाते किंचित् गुणं न पश्यामि। अतः परैः अयं कपिः प्रेषितः तेषु अयं प्राणांतः दण्डः पात्यताम्॥

||Sloka meanings||

अस्य कपेः घाते -
killing this Vanara
अहं किंचित् गुणं न पश्यामि -
I am not seeing any merit
अयं दण्डः यैः अयं कपिः प्रेषितः -
by whom he was sent, they are punishable
तेषु पात्यतां - punish them

||Sloka summary||

". I am not seeing any merit in killing this Vanara. This punishment has to be on those by whom he was sent" . ||52.19||

||Sloka 52.20||

साधुर्वायदि वासाधुः परैरेष समर्पितः|
ब्रुवन्परार्थं परवान् न दूतो वध मर्हति||52.20||'

स||साधुः वा असाधुः यदि एष परैः समर्पितः| परार्थं ब्रुवन् परवान् दूतः वधं न अर्हति||

||Sloka meanings||

साधुः वा असाधुः यदि -
good or bad
एष परैः समर्पितः -
he was sent by others
परार्थं ब्रुवन् -
speaking for others
परवान् दूतः वधं न अर्हति -
the messenger does not deserve to be killed

||Sloka summary||

"Good or bad he was sent by others. Speaking for others, the messenger does not deserve to be killed." ||52.20||

||Sloka 52.21||

अपिचास्मिन्हते राजन् नान्यं पश्यामि खेचरम्|
इह यः पुनरागच्छेत् परं पारं महोदधेः||52.21||

स||राजन् अपि च अस्मिन् हते यः महोदधेः परं पारं पुनः इह आगच्छेत् अन्यं खेचरं न पश्यामि||

Govindaraja Tika says - अस्मिन् हते सति वृत्तांतं निवेदक अभावत् रामलक्ष्मणयोः इह आगमन अभावेन तव शतृ क्षयो नस्यात्। विमुक्ते अस्मिन् एतस्मिन् निवेदित वृत्तांतयोः तयोः इह आगमनात् यत्नेन तव शतृ नाशो भवेत् इति अभिप्रेत्याह।

||Sloka meanings||

राजन् - o king
अपि च अस्मिन् हते - supposing he is killed
यः महोदधेः परं पारं पुनः -
one who can cross the great ocean
इह आगच्छेत् अन्यं खेचरं -
one who come through the skies here.
न पश्यामि - I do not see

||Sloka summary||

"ओ राजन् ! इतनिनि चंपिनचो ई महासागरमु दाटि इक्कडिकि रागलवाडु इंकॊकडु नाकु कनपडुटलेदु." ||52.21||

"Oh King ! Supposing he is killed , I do not see another creature who can cross the great ocean and come through the skies here." ||52.21||

||Sloka 52.22||

तस्मान्नास्य वधे यत्नः कार्यः परपुरंजयः|
भवान् सेंद्रेषु देवेषु यत्न मास्थातु मर्हति||52.22||

स||परपुरंजय तस्मात् अस्य वधे यत्नः न कार्यः | भवान् सेन्द्रेषु देवेषु यत्नं अस्थातुं अर्हति||

||Sloka meanings||

परपुरंजय तस्मात् -
O hero who can conquer citadels of enemies
तस्मात् अस्य वधे यत्नः न कार्यः -
hence effort should not be made to kill him
सेन्द्रेषु देवेषु -
with Devas including Indra
भवान् यत्नं अस्थातुं अर्हति -
you are fit to fight

||Sloka summary||

"ओ परपुंजय ! अंदुवलनु इतनिनि वधिंचु प्रयत्नमु चेयरादु. नीवु इंद्रुनितो सहा देवतलतो युद्धमु चेयुटकु तगिनवाडिवि." ||52.22||

"Oh Hero who can conquer citadels of enemies ! So effort in killing him should not be made. You are fit to fight against Devas including Indra". ||52.22||
.
||Sloka 52.23||

अस्मिन्विशिष्टे न हि दूत मन्यं
पश्यामि यस्तौ राजपुत्त्रौ|
युद्धाय युद्धप्रियाय दुर्विनीता
वुद्योजये दीर्घपथावरुद्धौ||52.23||"

स|| युद्धप्रिय अस्मिन् विनष्टे दुर्विनीतौ दीर्घपरावरुद्धौ तौ नरराजपुत्रौ यः युद्धाय उज्योजयेत् अन्यं दूतं न पश्यामि हि ||

Govindaraja Tika says- अस्मिन् विनष्टे इति एतत श्लोकानन्तरं पराक्रमोत्साह मनस्विनां चेति श्लोकः। ततो हिताश्चेति श्लोकः। अथ तदेक देसेनेति श्लोकः।अथ निशाचराणं इति सर्गान्त श्लोकः। अयमेव पाठक्रमः समीचीनः। अन्ये अत्र श्लोकाः कल्पिते दृश्यन्ते॥

||Sloka meanings||

युद्धप्रिय अस्मिन् विनष्टे -
o lover of war, if he is slain
दुर्विनीतौ दीर्घपरावरुद्धौ -
ill-mannered princes who are obstructed from reaching this place
तौ नरराजपुत्रौ - those two princes
यः युद्धाय उज्योजयेत् -
who can incite them to war?
अन्यं दूतं न पश्यामि हि -
I do not see anybody

||Sloka summary||'

"Oh Lover of war! If he is slain , I do not see anybody who can incite those two ill-mannered princes who are obstructed from reaching this place ( to come here) ".||52.23||

Govindaraja in his Tika says the correct sequence of Slokas here starts with Sloka ,"पराक्रमोत्साह मनस्विनांच", followed by Sloka, "हिताश्च शूराश्च" , which is followed by Sloka, "तदेकदेशेन" and Sloka, "निशाचराणां". Sarga also ends with this Sloka.

||Sloka 52.24||

पराक्रमोत्साह मनस्विनां च
सुरासुराणामपि दुर्जयेव|
त्वया मनो नन्दन नैतानाम्
युद्धायतिर्नाशयितुं न युक्ता||52.24||

स|| नैतानां मनोनन्दन पराक्रमोत्साहमनस्विनां च सुरासुराणां अपि दुर्जयेन त्वया युद्धायतिः नाशयितुं न युक्ता ||

||Sloka meanings||

नैतानां मनोनन्दन -
delight of Rakshasas
पराक्रमोत्साहमनस्विनां च -
for all those endowed with vigor and valor
सुरासुराणां अपि दुर्जयेन त्वया -
even for the Suras and Asuras
युद्धायतिः नाशयितुं न युक्ता -
not proper for you destroy a chance for war

||Sloka summary||

"Delight of Rakshasas ! Invincible for all those endowed with vigor and valor or ( invincible) even for the Suras and Asuras, it is not proper for you lose a chance for war ( with those two princes)'" ||52.24||

||Sloka 52.25||

हिताश्च शूराश्च समाहिताश्च
कुलेषु जाताश्च महागुणेषु|
मनस्विनः शस्त्रभृतां वरिष्टाः
कोट्यग्रतस्ते सुभृताश्च योधाः||52.25||"

स|| हिताश्च शूराश्च समाहिताश्च महागुणेषु कुलेषु जाताः मनस्विनः शस्त्रभृतां वशिष्टाः सुभृताश्च योधाः कोट्यग्रतः||

||Sloka meanings||

हिताश्च शूराश्च समाहिताश्च -
well-wishers, well established courageous ones, intellectuals
महागुणेषु कुलेषु जाताः -
those born in noted families with good qualities
मनस्विनः शस्त्रभृतां वशिष्टाः -
intelligent, best among the wielders of weapons
सुभृताश्च योधाः -
warriors well provided for ,
कोट्यग्रतः - large number in excess of cores

||Sloka summary||

"You have well-wishers, well established courageous ones, intellectuals born in noted families with good qualities, well paid wielders of weapons, in your presence. "||52.25||

||Sloka 52.26||

त देक देशेन बलस्य तावत्
केचित्तवाsदेशकृतोsभियास्तु|
तौ राजपुत्त्रौ विनिगृह्य मूढौ
परेषु ते भावयितुं प्रभावम्||52.26||

स|| तत् तव आदेशकृतः केचित् बलस्य एकदेशेन मूढौ तौ राजपुत्रौ विनिगृह्य ते प्रभावं भावयितुं अभियांतु ||

||Sloka meanings||'

तत् तव आदेशकृतः -
they with your order
केचित् बलस्य एकदेशेन -
with one part (of the army) march out for war
मूढौ तौ राजपुत्रौ विनिगृह्य -
capture the two foolish princes
ते प्रभावं भावयितुं अभियांतु -
exhibiting your power among your enemies

||Sloka summary||

"By your order let some powerful ones with one part (of the army) march out for war and capture the two princes exhibiting your power among your enemies ". ||52.26||

||Sloka 52.27||

निशाचरणामधिपोनुजस्य
विभीषणस्योत्तम वाक्यमिष्टम्|
जग्राह बुद्द्या सुरलोकशत्रु
र्महाबलो राक्षसराजमुख्यः||52.27||

स|| निशाचराणां सुरलोकशत्रुः महाबलः राक्षसराजमुख्यः अनुजस्य विभीषणस्य इष्टं उत्तमवाक्यं बुद्ध्या जग्राह||

||Sloka meanings||

निशाचराणां सुरलोकशत्रुः -
enemy of gods among Rakshasas
महाबलः राक्षसराजमुख्यः -
mighty chief among the Rakshasas
अनुजस्य विभीषणस्य - of his brother Vibhishana
इष्टं उत्तमवाक्यं - words of excellent advice
बुद्ध्या जग्राह- decided to accept

||Sloka summary||

"The mighty chief among the Rakshasas, the king of night roamers and enemy of gods accepted the words of excellent advice from Vibhishana." ||52.27||

Thus ends Sarga fifty-two of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे द्विपंचाशस्सर्गः ||

||om tat sat||