సుందరకాండ
ఏబదిమూడవ సర్గము

తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా దశగ్రీవో మహాబలః |
దేశకాలహితం వాక్యం భ్రాతురుత్తర మబ్రవీత్ ||

తా|| మహాబలశాలి అయిన దశగ్రీవుడు దేశకాలానుగుణముగా తన తమ్ముడు పలికిన వచనములు విని అతనితో ఇట్లు పలికెను.

సమ్యగుక్తం హి భవతా దూతవధ్యా విగర్హితా |
అవశ్యంతు వధాదన్యః క్రియతామస్య నిగ్రహః ||
కపీనాం కిల లాంగూలం ఇష్టం భవతి భూషణమ్|
తదప్య దీప్యతాం శీఘ్రం తేన దగ్ధేన గచ్చతు ||

తా|| " నీవు చెప్పినది నిజము. దూతను వధించుట నిందనీయము. ఈ వానరుని మఱియొక విధముగా శిక్షింపవలెను. వానరులకు వారి వాలముపై ఎక్కువ మక్కువ. అదియే వారి అలంకారము. వెంటనే ఇతను వాలమునకు నిప్పు అంటింఛుడు. ఇతడు కాలిన వాలముతో వెళ్ళిపోవును.

ఆజ్ఞాపయద్రాక్షసేంద్రః పురం సర్వం సచత్వరమ్ |
లాంగూలేన ప్రదీప్తేన రక్షోభిః పరిణీయతామ్ ||

తా|| "మండుచున్న వాలముతో ఈ వానరునిని పురమునందంతటనూ త్రిప్పుడు" అని రావణుడు రాక్షసులను ఆజ్ఞాపించెను.

స భూయ స్సంగతైః క్రూరై రాక్షసైర్హరిసత్తమః |
నిబద్ధః కృతవాన్ వీరః తత్కాలసదృశీమ్ మతిమ్ ||
తతస్తే సంవృతాకారం సత్వవంతం మహాకపిమ్|
పరిగృహ్య యయుర్హృష్టా రాక్షసాః కపికుంజరమ్ ||

తా|| కౄరులైన రాక్షసులందరూ కలిసి ఆ వానరోత్తముని దృఢముగా బంధించిరి. ఆ బంధములనుండి బయటపడగల సామర్థ్యమున్ననూ ఆ వీరుడు సమయస్ఫూర్తితో ఆలోచించి ఆ బంధముల లోనే యుండెను. ఆప్పుడు ఆ రాక్షసులు సంతోషించుచూ మహాబలశాలియూ తనమనోభావములను లోపలనే ఉంచుకున్న కపివరుని పట్టుకొని వెళ్ళిరి.

శంఖభేరీనినాదైస్తం ఘోషయంతః స్వకర్మభిః |
రాక్షసాః క్రూరకర్మాణః చారయంతిస్మ తాం పురీమ్ ||

తా|| కౄరకర్ములైన రాక్షసులు సంఖానాదములతో భేరీధ్వనులతో తమభుఅజములను తట్టుకొనుచూ సింహగర్జనలతో ఆ లంకానగరమంతటయూ ప్రతిద్వనింప చేయుచూ ఆ హనుమంతుని త్రిప్ప సాగిరి.

దీప్యమానే తతస్తస్య లాంగూలాగ్రే హనూమతః |
రాక్షస్య స్తా విరూపాక్ష్యః శంసుర్దేవ్యాస్తదప్రియమ్ ||
యస్త్వయా కృత సంవాదః సీతే తామ్రముఖః కపిః |
లాంగూలేన ప్రదీప్తేన స ఏష పరిణీయతే ||
శ్రుత్వా తద్వచనం క్రూరం ఆత్మాపహరణోసమమ్ |
వైదేహీ శోకసంతప్తా హుతాశన ముపాగమత్ ||

తా|| ఆ హనుమంతుని వాలాగ్రము మండుచుండగా వికృతనేత్రములు గల రాక్షసవనితలు ఆ అప్రియమైన విషయమును సీతాదేవితో చెప్పిరి. " ఓ సీతా ఇంతకముందు నీతో మాట్లాడిన ఎర్రని ముఖముగల వానరుని వానరుని వాలమునకు నిప్పు అంటించి రాక్షసులు అతనిని నగరమంతయూ త్రిప్పుచున్నారు."
తన అపహరణమునకు సమమైన ఆ కౄరమైన వచనములను వినిన సీతాదేవి బాధకులొనై అగ్నిదేవుని ప్రార్థించెను.

మంగళాభిముఖితస్య సా తదాసీన్మహాకపేః |
ఉపతస్థే విశాలాక్షీ ప్రయతా హవ్యవాహనమ్ ||

తా|| విశాలాక్షియూ సాధ్వియూ అయిన సీతాదేవి హనుమంతుని క్షేమమును గోరుచూ అగ్నిదేవునకు ఇట్లు విన్నవించెను.

యద్యతి పతిశుశ్రూషా యద్యస్తి చరితం తపః |
యదిచాస్తేకపత్నీత్వం శీతో భవ హనూమతః ||
యదికించిదనుక్రోశః తస్యమయ్యస్తి ధీమతః |
యది వా భాగ్య శేషోమే శీతో భవ హనూమతః ||
యదిమాం వృత్తసంపన్నాం తత్సమాగమలాలసామ్ |
స విజానాతి ధర్మాత్మా శీతో భవ హనూమతః ||
యదిమాం తారయేదార్యః సుగ్రీవసత్యసంగరః|
అస్మాదుఃఖాంబుసంరోధాత శీతోభవహనూమతః ||

తా|| "నేను పతిసేవాపరాయణనే ఆయినచో తపమాచరించియున్నచో నేను నిష్కలంక పతివ్రత అయినచో ఓ అగ్నిదేవా హనుమంతుని చల్లగా చూడుము. ఓ దేవా నేను ఏమాత్రమైననూ ధీమంతుడైన ఆ శ్రీరామ ప్రభువు యొక్క దయకు నోచుకునియున్నచో నాపుణ్యఫలముఏకొంచమైననూ మిగిలినచో మారుతిని చల్లగాచూడుము. ధర్మాత్ముడైన నా స్వామి నన్ను సచ్చీలసంపన్నగా భావించినచో , తనసమాగమమునకు నేను వేయికళ్ళతో ఎదురుచూచున్నట్లు ఎఱిగినచో ఓ హవ్యవాహనా వాయుసూనుని చల్లగా చూడుము. పూజ్యుడు సత్యసంధుడు అయిన సుగ్రీవుడు నన్ను ఈ దుఃఖసముద్రమునుండి గట్టేక్కింపగలడేని ఓ వైశ్వానరా హనుమంతుని చల్లగాచూడుము."

తతస్తీక్షార్చిరవ్యగ్రః ప్రదక్షిణశిఖోనలః |
జజ్వాల మృగశాబాక్ష్యాః శంసన్నివ శివం కపేః ||
దహ్యమానే చ లాంగూలే చింతయామాస వానరః |
ప్రదీప్తోగ్నరయం కస్మాత్ న మాం దహతి పర్వతః |
దృశ్యతే చ మహాజ్వాలః కరోతి న చ మే రుజమ్ ||
సీతాయాశ్చానృశంస్యేన తేజసా రాఘవస్య చ |
పితుశ్చ మమ సఖ్యేన న మాం దహతి పావకః ||

తా|| సీతాదేవియొక్క ప్రభావమున హనుమంతునికి క్షేమము కలుగును అని తెలుపుచున్నాడా అనునటుల తీక్ష్ణమైన అగ్ని నెమ్మదిగా ప్రదక్షిన పూర్వకుముగా ప్రజ్వలింపసాగెను. వాలము దహింపబడుచుండగా వానరోత్తముడు ఇట్లు ఆలోచించసాగెను." ప్రజ్వలించుచున్న ఈ అగ్ని నన్ను ఏల కాల్చుట లేదు. మహాజ్వాలలతో కనపడుచున్న ఈ అగ్ని నన్నేమాత్రము బాధించుట లేదు. సీతాదేవి కనికరమువలను లేక శ్రీరాముని తేజోప్రభావమువలన లేక నాతండ్రిఅయిన వాయుదేవునకు మిత్రుడగుటవలన అగ్ని నన్ను దహింపకయుండవచ్చును."

కథమస్మద్విధస్యేహ బంధనం రాక్షసాధమైః |
ప్రతిక్రియాస్య యుక్తాస్యాత్ సతి మహ్యం పరాక్రమే ||

తా|| ఈ రాక్షసాధములు రాముని బంటు అయిన నన్ను బంధింపగల్గిరి. నేను పరాక్రమవంతుడనైనచో దీనికి ప్రతీకారము చేయవలెను"

తతశ్చిత్యా చ తాన్ పాశాన్ వేగవాన్ వై మహాకపిః|
ఉత్పపాథ వేగేన ననాద చ మహాకపిః||
విముక్తశ్చాభవత్ శ్రీమాన్ పునః పర్వతసన్నిభః |
వీక్షమాణశ్చ దదృశే పరిఘం తోరణాశ్రితమ్ ||
సతం గృహ్య మహాబాహుః కాలాయసపరిష్కృతమ్ |
రక్షిణస్తాన్ పునస్సర్వాన్ సూదయామాస మారుతిః||

తా|| అంతట మహాబలశాలిఅయిన హనుమంతుడు ఆ బంధనములను చేదించుకొని వేగముగా ఆకసమునకు ఎగిరి పెద్దగా గర్జించెను.ధీశాలిఅయిన హనుమంతుడు బంధవిముక్తుడైన పిమ్మట మఱల పర్వత సదృశుడై అటినిటు పరికించిచూడగా ఆయన దృష్టి తోరణద్వారముపైనున్న ఇనుపగుదియపై బడెను. మాహాబాహువైన హనుమంతుడు ఆ ఇనుప గుదియతో ఆ ద్వారరక్షకులనందరిని సంహరించెను

స తాన్నిహత్వా రణచండ విక్రమః
సమీక్షమాణః పునరేవ లంకాం|
ప్రదీప్తలాంగూలకృతార్చిమాలీ
ప్రకాశతాదిత్యైవార్చిమాలీ ||

తా|| యుద్ధమున వీరహార మొనర్చి రాక్షసులను పరిమార్చిన హనుమంతుడు మఱల లంకను పరికించిచూడసాగెను. అప్పుడు అతడు మండుచున్న వాలాగ్నిజ్వాలలతో ఒప్పుచూ ఆకాసములో ప్రకాశించుచున్న సూర్యునివలె తేజరిల్లెను.

సుందరకాండ
ఏబదిమూడవ సర్గము
సమాప్తము