Sanskrit text in Devanagari, Kannada, Gujarati, English, Telugu
||om tat sat||

||ōm tat sat||

||dhyānaṁ||

ōm śrīkr̥ṣṇa parabrahmaṇē namaḥ||

ōm ||śuklāṁbaradharaṁ viṣṇuṁ śaśivarṇaṁ caturvidham|
prasannavadanaṁ dhyāyēt sarvavighnōpaśāntayē||

ōm|| agajānana padmārkaṁ gajananamaharniśam|
anēkadantaṁ bhaktānāṁ ēkadantamupāsmahē||

ōm|| akhaṁḍalamaṁḍalākāraṁ vyāptaṁ yēna carācaram|
tatpadaṁ darśitam yēna tasmaiśrī guravē namaḥ||

ōm|| kr̥ṣṇaṁ kamalapatrākṣaṁ puṇyaśravaṇa kīrtanam|
vāsudēaṁ jagadyōniṁ naumi nārāyaṇaṁ harim||

ōm|| vyāsāya viṣṇurūpāya vyāsarūpāya viṣṇavē|
namōvai brahmanidhayē vāśiṣṭhāya namōnamaḥ||

ōm|| nārāyaṇaṁ namaskr̥tya naraṁ caiva narōttamam|
dēvīṁ sarasvatīṁ vyāsaṁ tatō jayamudīrayēt||

||ōm tat sat||

 

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha prathamō'dhyāyaḥ
arjunaviṣādayōgaḥ

dhr̥tarāṣṭra uvāca||

dharmakṣētrē kurukṣētrē
samavētā yuyutsavaḥ |
māmakāḥ pāṇḍavaścaiva
kimakurvatu saṁjaya ||1||

saṁjaya uvāca||

dr̥ṣṭvātu pāṇḍavānīkaṁ
vyūḍhaṁ duryōdhanastadā |
ācārya mupasaṅgamya
rājā vacanamabravīt ||2||

paśyaitāṁ pāṇḍu putrāṇāṁ
ācāryamahatīṁ camūm|
vyūḍhāṁ drupada putrēṇa
tava śiṣyēṇa dhīmatā ||3||

atraśūrā mahēṣvāsā
bhīmārjuna samāyudhiḥ |
yuyudhānō virāṭaśca
drupadaśca mahārathaḥ ||4||

dr̥ṣṭakētuścēkitānaḥ
kāśīrājaśca vīryavān |
purujitkuntī bhōjaśca
śaibyaśca narapuṅgavaḥ ||5||

yudhāmanyuśca vikrānta
uttamaujāśca vīryavān |
saubhaudrō draupadēyāśca
sarva ēva mahārathāḥ ||6||

asmākaṁ tu viśiṣṭhā yē
tānnibōdha dvijōttama |
nāyakā mamasainyasya
saṁjñārthaṁ tān bravīmitē ||7||

bhavān bhīṣmaśca karṇaśca
kr̥paśca samitiñjayaḥ|
aśvatthāmā vikarṇaśca
saumadatti stathaivaca ||8||

anyē ca bahavaḥ śūrā
madarthē tyakta jīvitāḥ |
nānāśastra praharaṇāḥ
sarvē yuddhaviśāradāḥ ||9||

aparyāptaṁ tadasmākaṁ
balaṁ bhīṣmābhirakṣitam |
paryāptaṁ tvidamētēṣāṁ
balaṁ bhīmābhirakṣitāṁ ||10||

ayanēṣu ca sarvēṣu
yathā bhāga mavasthitāḥ|
bhīṣmamēvābhi rakṣantu
bhavantaḥ sarvaēva hi ||11||

tasya saṁjanayan harṣaṁ
kuruvr̥ddhaḥ pitāmahaḥ |
siṁhanādaṁ vinadyōcchaiḥ
śaṁkhaṁ dhadmau pratāpavān ||12||

tataḥ śaṁkhāśca bhēryaśca
paṇavānaka gōmukhāḥ |
sahasaivābhyahanyaṁta
sa śabdastumulō'bhavat ||13||

tataḥ śvētaiḥ hayairyuktē
mahati syandanē sthitau |
mādhavaḥ pāṇḍavaścaiva
divyau śaṁkhau pradadhmatuḥ||14||

pāñcajanyaṁ hr̥ṣīkēśō
dēvadattaṁ dhanaṁjayaḥ|
pauṇḍraṁ dadhmau mahāśaṁkhaṁ
bhīmakarmā vr̥kōda raḥ || 15||

anantavijayaṁ rājā
kuntīputrō yudhiṣṭiraḥ |
nakulaḥ sahadēvaśca
sughōṣa maṇipuṣpakau||16||

kāśyaśca paramēṣvāsaḥ
śikhaṇḍīca maharathaḥ |
dhr̥ṣṭadyamnō virāṭaśca
sātyakiścāparājitaḥ ||17||

drupadō draupadēyāśca
sarvaśaḥ pr̥thivīpatē |
saubhadraśca mahābāhuḥ
śaṁkhān dadhmuḥ pr̥thak pr̥thak ||18||

saghōṣō dhārtarāṣṭrāṇāṁ
hr̥dayāni vyadārayat |
nabhaśca pr̥thivīṁ caiva
tumulō vyanu nādayan ||19||

atha vyavasthitān dr̥ṣṭvā
dhārtarāṣṭrān kapidhvajaḥ |
pravr̥tē śastrasampātē
dhanurudyamya pāṇḍavaḥ ||20||

hr̥ṣīkēśaṁ tadā vākyaṁ
idamāha mahīpatē |

arjuna uvāca||
sēnayōrubhayōrmadhyē
rathaṁ sthāpayamē'cyutā || 21 ||

yāvadētānnirīkṣē'haṁ
yōddhukāmānavasthitān |
kairmayāsaha yōddhavyaṁ
asmin raṇa samudyamē ||22||

yōtsyamānā navēkṣē'haṁ
ya ētē'tra samāgatāḥ |
dhārtarāṣṭrasya durbuddhēḥ
yuddhē priya cikīrṣavaḥ ||23||

sañjaya uvāca||

ēvamuktō hr̥ṣīkēśō
guḍākēśēna bhārata |
sēnayōrubhayōrmadhyē
sthāpayitvā rathōttamam ||24||

bhīṣma drōṇa pramukhataḥ
sarvēṣāṁ ca mahīkṣitām |
uvāca pārtha paśyaitān
samavētān kurūniti ||25||

tatrāpaśyat sthitān pārthaḥ
pitr̥̄natha pitāmahān |
ācāryān mātulān bhrātrūn
putrānpautrān sakhīṁstathā||26||

śvaśurān suhr̥daścaiva
sēnayōrubhayōrapi|
tān samīkṣya sa kauntēyaḥ
sarvān bandhūnavasthitān||27||

kr̥payā parayā''viṣṭō
viṣīdan idamabravīt |

arjuna uvāca ||

dr̥ṣṭvēmaṁ svajanaṁ kr̥ṣṇa
yuyutsaṁ samupasthitam||28||

sīdanti mama gātrāṇi
mukhaṁca pariśuṣyati|
vēpathuśca śarīrē mē
rōmaharṣaścajāyatē ||29||

gāṇḍīvaṁ sraṁsatē hastāt
tvakcaiva paridahyatē |
na ca śaknōmyavasthātuṁ
bhramatīva ca mē manaḥ ||30||

nimittāni ca paśyāmi
viparītāni kēśava|
na caśrēyō'nupaśyāmi
hatvā svajanamāhavē ||31||

na kāñkṣē vijayaṁ kr̥ṣṇa
na ca rājyaṁsukhāni ca|
kiṁnō rājyēna gōviṁda
kiṁ bhōgairjīvitēna vā ||32||

yēṣāmarthē kāṁkṣitaṁ nō
rājyaṁ bhōgāḥ sukhānica |
ta imē'vasthitā yuddhē
prāṇāṁstyaktvā dhanāni ca || 33||

acāryāḥ pitaraḥ putrāḥ
tathaivaca pitāmahāḥ|
mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥ
syālāḥ sambandhinastadā ||34||

ētānnahantumicchāmi
ghnatō'pimadhusūdana |
api trailōkyarājyasya
hētōḥ kiṁ nu mahīkr̥tē ||35||

nihatya dhārtarāṣṭrānnaḥ
kāprītiḥ syājjanārdana |
pāpamēvāśrayē dasmān
hatvaitānātatāyinaḥ ||36||

tasmānnārhā vayaṁ hantuṁ
dhārtarāṣṭrān svabāndhavān |
svajanaṁ hi kathaṁ hatvā
sukhinaḥ syāma mādhavaḥ ||37||

yadyapyētē na paśyanti
lōbhōpahata cētasaḥ |
kulakṣayakr̥taṁ dōṣaṁ
mitradrōhē ca pātakam||38||

kathaṁ na jñēyamasmābhiḥ
pāpādasmānnivartitum|
kulakṣayakr̥taṁ dōṣaṁ
prapaśyadbhirjanārdana ||39||

kulakṣayē praṇaśyanti
kuladharmāḥ sanātanaḥ |
dharmē naṣṭē kulaṁ kr̥tsnaṁ
adharmō'bhibhavatyuta||40||

adharmābhibhavāt kr̥ṣṇa
praduṣyanti kulastriyaḥ |
strīṣu duṣṭāsu vārṣṇēya
jāyatē varṇa saṁkaraḥ ||41||

saṅkarō narakāyaiva
kulaghnānāṁ kulasya ca|
patanti pitarō hyēṣāṁ
luptapiṇḍōdaka kriyāḥ ||42||

dōṣērētaiḥ kulaghnānāṁ
varṇasaṅkarakārakaiḥ |
utsādyantē jātidharmāḥ
kuladharmāśca śāśvatāḥ ||43||

utsanna kuladharmāṇāṁ
manuṣyāṇāṁ janārdana |
narakē niyataṁ vāsō
bhavatītyanuśuśruma ||44||

ahō bata mahāpāpaṁ
kartuṁ vyavasthitā vayaṁ |
yadrājya sukhalōbhēna
hantuṁ svajana mudyatāḥ ||45||

yadi māmapratīkāra
maśastraṁ śastrapāṇayaḥ |
dhārtarāṣṭrā raṇē hanyuḥ
tanmē kṣēmataraṁ bhavēt ||46||

saṁjaya uvāca||

ēvamuktvā arjunaḥ saṁkhyē
rathōpastha upāviśat |
visr̥jya saśaraṁ cāpaṁ
śōka saṁvighnamānasaḥ ||47||

iti śrīmadbhavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōga śāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē arjuna viṣādayōgō nāma
prathamō'dhyāyaḥ |
||ōm tat sat ||

______________________________________________

||ōm tat sat ||

śrīmadbhagavadgītē
atha dvitīyō'dhyāyaḥ
sāṁkhya yōgaḥ||

saṁjaya uvāca||

taṁ tathā kr̥payā''viṣṭaṁ aśrupūrṇākulēkṣaṇam |
viṣīdanta midaṁ vākyaṁ uvāca madhusūdanaḥ ||1||

śrī bhagavānuvāca||

kutastvā kaśmalamidaṁ viṣamē samupasthitam |
anārya juṣṭaṁ asvargyaṁ akīrtikaraṁ arjuna ||2||

klaibyaṁ māsmagamaḥ pārtha naitat tvayyupapadyatē |
kṣudraṁ hr̥daya daurbalyaṁ tvakyōttiṣṭa parantapa ||3||

arjuna uvāca||

kathaṁ bhīṣma mahaṁ saṁkhyē drōṇaṁ ca madhusūdhana |
iṣubhiḥ pratiyōtsyāmi pūjārhāvarisūdana ||4||

gurū nahatvāpi mahānubhāvān
śrēyōbhōktuṁ baikṣamapīhalōkē |
hatvā arthakāmāṁstu gurūnihaiva
bhuñjīya bhōgān ruthira pradigthān ||5||

na caitadvidmaḥ katarannō garīyō
yadvā jayēma yadi vānō jayēyuḥ|
yānēva hatvā na jijīviṣāmaḥ
tē'vasthitāḥ pramukhē dhārtarāṣṭrāḥ||6||

kārpaṇyadōṣō'pahatasvabhāvaḥ
pr̥ccāmi tvāṁ dharma sammūḍhacētāḥ |
yat śrēyassyānniścitaṁ brūhitanmē
śiṣyastē'haṁ śādhi māṁ tvāṁ prapannam||7||

na hi prapaśyāmi mamāpanudyāt
yaccōka mucchōṣaṇa mindriyāṇām|
avāpya bhūmā vasapatna mr̥ddhaṁ
rājyaṁ surāṇāmapi cādhipatyam ||8||

saṁjaya uvāca||

ēvamuktvā hr̥ṣīkēśaṁ guḍākēśaḥ paraṁtapaḥ|
na yōtsyē iti gōvindaṁ uktvā tūṣṇīṁ babhūva ha ||9||

taṁ uvāca hr̥ṣīkēśaḥ prahasanniva bhārata |
sēnayōrubhayōrmadhyē viṣīdantaṁ idaṁ vacaḥ||10||

śrī bhagavānuvāca||

aśōcyā nanvaśōcastvaṁ prajñāvādāṁśca bhāṣasē |
gatāsū nagatāsūṁśca nānu śōcanti paṇḍitāḥ ||11||

natvēvāhaṁ jātu nāsaṁ natvaṁ nēmē janādhipāḥ |
na caiva na bhaviṣyāmaḥ sarvē vayamataḥ param || 12||

dēhinō'smin yathā dēhē kaumāraṁ yauvanaṁ jarā |
tathā dēhāntaraprāptiḥ dhīraḥ tatra namuhyati ||13||

mātrā sparśāstu kauntēya śītōṣṇa sukhaduḥkhadāḥ |
agamāpāyinō'nityāḥ tāṁ stitikṣasva bhārata ||14||

yaṁ hi na vyadhayantyētē puruṣaṁ puruṣarṣabha|
sama duḥkha sukhaṁ dhīraṁ sō'mr̥tatvāya kalpatē ||15||

nāsatō vidyatē bhāvō nābhāvō vidyatē sataḥ |
ubhayōrapi dr̥ṣṭō'ntastvanayōḥ tatva darśibhiḥ ||16||

avināśitu tadviddhi yēna sarva midaṁ tataṁ |
vināśa mavyaya syāsya nakaścit kartumarhati ||17||

antavanta imē dēhāḥ nityassyōktāḥ śarīriṇaḥ|
anāśinō'pramēyasya tasmādyudhyasva bhārata ||18||

ya ēnaṁ vētti hantāram yaścainaṁ manyatē hataṁ |
ubhau tau na vijānītō nāyaṁ hanti na hanyatē ||19||

na jāyatē mriyatē vā kadācit
nāyaṁ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ |
ajō nitya śśāśvatō'yaṁ purāṇō
na hanyatē hanyamānē śarīrē ||20||

vēda vināśinaṁ nityaṁ ya ēnamajamavyayam|
kathaṁ sa puruṣaḥ pārtha kaṁ ghātayati hanti kaṁ ||21||

vāsāṁsi jīrṇāni yathā vihāya
navāni gr̥hṇāti narō'parāṇi|
tathā śarīrāni vihāya jīrṇān
anyāni saṁyāti navāni dēhē||22||

nainaṁ cindanti śastrāṇi nainaṁ dahati pāvakaḥ |
na cainaṁ klēdayantyāpō na śōṣayati mārutaḥ ||23||

acchēdyō'yaṁ adāhyō'yaṁ aklēdyō'śōṣya ēvaca |
nitya sarva gataḥ sthāṇuḥ acalō'yaṁ sanātanaḥ ||24||

avyaktō'yaṁ aciṁtyō'yam avikāryō'yamucyatē|
tasmāt ēvaṁ viditvainaṁ nānu śōcitu marhasi ||25||

atha cainaṁ nitya jātaṁ nityaṁ vā manyasē mr̥taṁ|
tathāpi tvam mahābāhō naivaṁ śōcitu marhasi ||26||

jātasya hi dhruvōmr̥tyuḥ dhruvaṁ janma mr̥tasya ca |
tasmādaparihāryē'rthē na tvaṁ śōcitu marhasi ||27||

avyaktādīni bhūtāni vyakta madhyāni bhārata |
avyakta nidhanānyēna tatra kā paridēvanā ||28||

aścaryavat paśyati kaścidēnaṁ
āścaryavat vadati tathaiva cānyaḥ|
āścaryavaccaina manyaḥ śruṇōti
śrutvāpyēnaṁ vēda na caiva kaścit ||29||

dēhē nityamavadhyō'yaṁ dēhē sarvasya bhārata |
tasmāt sarvāṇi bhūtāni na tvaṁ śōcitumarhasi || 30||

svadharmapi cāvēkṣya na vikampitu marhasi |
dharmyāddhi yuddhāt śrēyō'nyat kṣatriyasya navidyatē ||31||

yadr̥ccayā cōpapannaṁ svargadvāramapāvr̥tam|
sukhinaḥ kṣatriyāḥ pārtha labhantē yuddha mīdr̥śam ||32||

atha cēttvamimaṁ dharmyaṁ saṁgrāmaṁ na kariṣyasi |
tataḥ svadharmaṁ kīrtiṁca hitvā pāpa mavāpsasi ||33||

akīrtiṁ cāpi bhūtāni kathayiṣyaṁti tē'vyayām |
saṁbhāvitasya cā kīrtiḥ maraṇādatirityatē ||34||

bhayādraṇā duparataṁmanyaṁtē tvāṁ maharathāḥ|
yēṣāṁ ca tvaṁ bahumatō bhūtvā yāsyasi lāghavam||35||

avācya vādāṁśca bahūn vadiṣyaṁti tavāhitāḥ |
nindantastava sāmarthyaṁ tatō duḥkhataraṁ nu kim||36||

hatō vā prāpsyasē svargaṁ jitvā vā bhōkṣyasē mahīm|
tasmāduttiṣṭa kauntēya yuddhāya kr̥ta niścayaḥ ||37||

sukhaduḥkhē samē kr̥tvā lābhālābhau jayājayau |
tatō yuddhāya yujyasva naivaṁ pāpamavāpsyasi||38||

ēṣā tē'bhihitē sāṁkhyē buddhi ryōgē tvimāṁ śruṇu |
buddhyāyuktō yayā pārtha karmabandhaṁ prahāsyasi ||39||

nēhābhi kramanāśō'sti pratyavāyō navidyatē |
svalpamapyasya dharmasya trāyatō mahatō bhayāt ||40||

vyavasāyātmikā buddhiḥ ēkēha kurunandana |
bahuśākhāḥ anantāśca buddhayō'vyavasāyinām||41|

yāmimāṁ puṣpitāṁ vācam pravadantya vipaścitaḥ|
vēdavādaratāḥ pārtha nānyadastīti vādinaḥ ||42||

kāmātmānaḥ svargaparāḥ janmakarma phalapradām |
kiyā viśēṣa bahuḷāṁ bhōgaiśvarya gatiṁ prati ||43||

bhōgaiśvarya prasaktānāṁ tayā'pahr̥tacētasām |
vyavasāyātmikā buddhiḥ samadhau na vidhīyatē ||44||

traiguṇya viṣa yāvēdāḥ nistraiguṇyō bhavārjuna |
nirdvandvō nitya sattvōsthō niryōga kṣēma ātmavān ||45||

yāvānartha udapānē sarvataḥ saṁplutōdakē |
tāvān sarvēṣu vēdēṣu brāhmaṇasya vijānataḥ ||46||

karmaṇyēvādhikārastē māphalēṣu kadācana |
mākarmaphala hēturbhūḥ mātē saṅgō'stvakarmaṇi || 47||

yōgastaḥ kuru karmāṇi saṅgaṁ tyaktvā dhanaṁjaya |
sidhya sidhyōḥ samōbhūtvā samatvaṁ yōga ucyatē ||48||

dūrēṇāhyavaraṁ karma buddhiyōgāt dhanaṁjaya |
buddhau śaraṇa manvichcha kr̥paṇāḥ phalahētavaḥ ||49||

buddhiyuktō jahātiha ubhē sukr̥ta duṣkr̥tē |
tasmādyōgāya yujyasva yōgaḥ karmasu kauśalam||50||

karmajaṁ buddhiyuktā hi phalaṁ tyaktvā manīṣiṇaḥ |
janma bandha vinirmuktāḥ padaṁ gaccantyanāmayam||51||

yadātē mōhakalilaṁ buddhirvyatiriṣyati |
tadā gantāsi nirvēdaṁ śrōtavyasya śrutasya ca||52||

śruti viprati pannātē yadā sthāsyati niścalā |
samādhā vacalā buddhiḥ tadā yōga mavāpsyasi||53||

arjuna uvāca||

sthita prajñasya kā bhāṣā samādhistasya kēśava |
sthitadhīḥ kiṁ prabhāṣēta kimāsīta vrajēta kim||54||

śrī bhagavānuvāca||

vrajahāti yadā kāmān sarvān pārtha manōgatān |
ātnmanyēvātmanā tuṣṭaḥ sthita prajñaḥ tadōcyatē ||55||

duḥkhēṣvanudigna manāḥ sukhēṣu vigata spr̥hāḥ |
vītarāga bhayakrōthaḥ sthitadhīḥ munirucyatē ||56||

yassarvatrānabhisnēhaḥ tattatprāpya śubhāśubhaṁ |
nābhi nandati nadvēṣṭi tasya prajñā pratiṣṭitā||57||

yadā saṁhārayatē cāyam kūrmōṅgānīva sarvaśaḥ |
indriyāṇīndriyārthēbhyaḥ tasya prajñā pratiṣṭitā||58||

viṣayā vinivartantē nirāhārasya dēhinaḥ |
rasavarjaṁ rasō' pyasya paraṁ dr̥ṣṭvā nivartatē ||59||

yatatōhyapi kauntēya puruṣasya vipaścitaḥ |
indriyāṇi pramādhīni haranti prasabhaṁ manaḥ ||60||

tāni sarvāṇi saṁyamya yukta āsīta matparaḥ|
vaśē hi yasyēndriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭitā ||61||

dhyāyatō viṣayān puṁsaḥ saṅgastēṣūpajāyatē |
saṅgāt saṁjāyatē kāmaḥ kāmāt krōdhō'bhijāyatē ||62||

krōdhāt bhavati sammōhaḥ sammōhāt smr̥ti vibhramaḥ |
smr̥ti bhraṁśāt buddhināśō buddhināśāt praṇaśyati ||63||

rāgadvēṣaviyuktaistu viṣayānindriyaiścaran |
atmavaśyairvidhēyātmā prasādamadhi gacchati ||64||

prasādē sarvaduḥkhānāṁ hānirasyōpajāyatē |
prasanna cētasō hyāśu buddhiḥ paryavatiṣṭati||65||

nāsti buddhi rayuktasya na cāyuktasya bhāvanā |
nacā bhāvayataśśāntiḥ aśāntasya kutaḥ sukham ||66||

indriyāṇāṁ hi caratāṁ yanmanō'nu vidhīyatē |
tadasya harati prajñāṁ vāyurnāvamivāmbhasi ||67||

tasmādyasya mahābāhō nigr̥hītāni sarvaśaḥ|
indriyāṇīndriyārthēbhyaḥ tasya prajñā pratiṣṭitā ||68||

yāniśā sarvabhūtānāṁ tasyāṁ jāgarti saṁyamī |
yasyāṁ jāgrati bhūtāni sa niśā paśyatē munēḥ ||69||

apūrvamāṇaṁ acala pratiṣṭaṁ
samudramāpaḥ praviśanti yadvat |
tadvat kāmāḥ yaṁ praviśanti sarvē
saśānti māpnōti na kāma kāmī||70||

vihāya kāmān yassarvān pumāṁścarati nispr̥hāḥ|
nirmamō nirahaṁkāraḥ saśāntimadhigaccati || 71||

ēṣā brāhmīsthitiḥ pārtha naināṁ prāpya vimuhyati|
sthitvā' syāmantakālē'pi brahma nirvāṇa mr̥ccati ||72||

iti śrīmadbhagavadgītāsu upaniṣatsubrahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē sāṁkhya yōgōnāma
dvitīyō'dhyāyaḥ ||

||ōm tat sat ||

______________________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha tr̥tīyō'dhyāyaḥ
karmayōgaḥ||

arjuna uvāca||

jyāyasī cēt karmaṇastē matābuddhirjanārdana |
tatkiṁ karmaṇi ghōrē māṁ niyōjayasi kēśava || 1 ||

vyāmiśrēṇēva vākyēna buddhiṁ mōhayasīva mē |
tadēkaṁ vada niścitya yēna śrēyō'hamāpnuyām ||2||

śrī bhagavānuvāca||

lōkē'śmin dvividhā niṣṭhā purā prōktā mayānagha|
jñānayōgēna sāṁkhyānāṁ karmayōgēna yōginām || 3||

nakarmaṇā manārambhāt naiṣkarmyaṁ puruṣō'śnutē |
na ca sannyasanādēva siddhiṁ samadhigacchati ||4||

na hi kaścit kṣaṇamapi jātu tiṣṭhat akarmakr̥t|
kāryatē hyavaśaḥ karma sarvaḥ prakr̥tijairguṇaiḥ || 5||

karmēndriyāṇi saṁyamya ya astē manasā smaran|
indriyārthān vimūḍhātmā mithyācāra sa ucyatē ||6||

yastvindriyāṇi manasā niyamyārabhatē arjuna |
karmēndriyaiḥ karmayōgaṁ asaktassa viśiṣyatē ||7||

niyataṁ kurukarmatvaṁ karma jyāyō hyakarmaṇaḥ |
śarīra yātrāpi ca tē na prasiddhyēt akarmaṇaḥ ||8||

yajñārthāt karmaṇō'nyatra lōkō'yaṁ karmabandhanaḥ|
tadartham karma kauntēya muktasaṅgaḥ samācara ||9||

sahayajñāḥ prajāssr̥ṣṭvā purōvāca prajāpatiḥ |
anēna prasaviṣyadhvamēṣavō'stviṣṭha kāmadhuk || 10||

dēvānbhāvayatānēna tēdēvā bhāvayantu vaḥ|
parasparaṁ bhāvayantaḥ śrēyaḥ paramavāpsyatha ||11||

iṣṭān bhōgān hi vō dēvā dāsyantē yajñabhāvitāḥ |
tairdattā na pradāyaibhyō yō bhujñtēstēna ēva saḥ||12||

yajñaśiṣṭāśinassantō mucyantē sarva kilbiṣaiḥ |
bhuñjatē tē tvaghaṁ pāpā yē pacantyātmakāraṇāt ||13||

annādbhavanti bhūtāni parjanyādannasaṁbhavaḥ |
yajñāt bhavati parjanyō yajñaḥ karmasamudbhavaḥ ||14||

karma brahmōdbhavaṁ viddhi brahmākṣara samudbhavam |
tasmāt sarvagataṁ brahma nityaṁ yajñē pratiṣṭhitam||15||

ēvaṁ pravartitaṁ cakraṁ nānuvartayatīha yaḥ |
aghāyurindriyārāmō mōghaṁ pārtha sa jīvati||16||

yastvātmaratirēva syādātma tr̥ptaśca mānavaḥ|
ātmanyēva ca santuṣṭaḥ tasya kāryaṁ na vidyatē ||17||

naiva tasya kr̥tēnārthō nākr̥tē nēha kaścana |
na cāsya sarvabhūtēṣu kaścidarthavyapāśrayaḥ ||18||

tasmādasaktassatataṁ kāryaṁ karma samācara|
asaktō hyācaran karma paramāpnōti pūruṣaḥ ||19||

karmaṇaiva hi saṁsiddhimāsthitā janakādayaḥ|
lōkasaṁgrahamēvāpi saṁpaśyan karumarhasi || 20||

yadyadācarati śrēṣṭhaḥ tattadēvētarō janāḥ|
sa yatpramāṇam kurutē lōkastadanuvartatē ||21||

na mē pārthāsti kartavyaṁ triṣu lōkēṣu kiṁcana |
nānavāptaṁ avāptavyaṁ varta ēva ca karmaṇi ||22||

yadi hyahaṁ na vartēyaṁ jātu karmaṇyatandritaḥ|
mama vartmānuvartantē manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||23||

utsīdēyurimē lōkā na kuryāṁ karmacēdaham |
saṁkarasya ca kartā syāmupahanyāmimāḥ prajāḥ ||24||

saktāḥ karmaṇyavidvāṁsō yathā kurvanti bhārata |
kuryādvidvāṁ stathā'saktaḥ cikīrṣuḥ lōka saṁgraham || 25||

na buddhibhēdaṁ janayēdajñānāṁ karmasaṅginām |
jōṣayētsarvakarmāṇi vidvānyuktaḥ samācaran || 26||

prakr̥tēḥ kriyamāṇāni guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥ |
ahaṁkāra vimūḍhātmā kartāhaṁ iti manyatē|| 27||

tattvavittu mahābāhō guṇakarmavibhāgayōḥ |
guṇāguṇēṣu vartanta iti matvā na sajjatē ||28||

prakr̥tērguṇasammūḍhāḥ sajjantē guṇakarmasu |
tānakr̥tsnavidō mandān kr̥tsnavinna vicālayēt ||29||

mayi sarvāṇi karmāṇisannyasyādhyātma cētasā |
nirāśīnirmamō bhūtvā yudhyasva vigata jvaraḥ ||30||

yē mē matamidaṁ nityaṁ anutiṣṭhanti mānavāḥ |
śraddhāvantōanasūyāntō mucyantē tē'pi karmabhiḥ ||31||

yē tvētadabhyasūyantō nānutiṣṭhanti mē matam |
sarvajñāna vimūḍhāṁstān viddhi naṣṭānacētasaḥ ||32||

adr̥śaṁ cēṣṭhatē svasyāḥ prakr̥tēḥ jñānavānapi |
prakr̥tiṁ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṁ kariṣyati ||33||

indriyasyēndriyasyārthē rāgadvēṣau vyavasthitau |
tayōrna vaśamāgaccēttau hyasya paripanthinau ||34||

śrēyān svadharmō viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt |
svadharmē nidhanaṁ śrēyaḥ paradharmō bhayāvahaḥ ||35||

arjuna uvāca||

atha kēna prayuktō'yaṁ pāpaṁ carati pūruṣaḥ|
aniccannapi vārṣṇēya balādiva niyōjitaḥ ||36||

śrī bhagavānuvāca||

kāma ēṣa krōdhaēṣa rajōguṇa samudbhavaḥ |
mahāśanō mahāpāpmā viddhyēnamiha vairiṇam ||37||

dhūmēnāvriyatē vahniḥ yathā''darśō malēna ca |
yathōlbēnāvr̥tō garbhastathā tēnēdamāvr̥tam ||38||

āvr̥taṁ jñānamētēna jñāninō nityavairiṇā |
kāmarūpēṇa kauntēya duṣpūrēṇānalēna ca ||39||

indriyāṇi manōbuddhiḥ asyādhiṣṭhānamucyatē |
ētairvimōhayatyēṣa jñānamāvr̥tya dēhinam ||40||

tasmāttvamindriyāṇyādau niyamya bharatarṣabha |
pāpmānaṁ prajahi hyēnaṁ jñānavijñānanāśanam ||41||

indriyāṇi parāṇyāhuḥ indriyēbhyaḥ paraṁ manaḥ |
manasastu parā buddhiryō buddhēḥ paratastu saḥ ||42||

ēvaṁ buddhēḥ paraṁ buddhvā saṁstabhyātmāna mātmanā |
jahi śatruṁ mahābāhō kāmarūpa durāsadam || 43||

ōm
iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsubrahmavidyāyām yōga śāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē karmayōgōnāma
tr̥tīyō'dhyāyaḥ |

||ōm tat sat ||

________________________________

||ōm tat sat ||

śrīmadbhagavadgītē
atha caturthō'dhyāyaḥ
jñāna yōgaḥ||

śrī bhagavānuvāca||

imaṁ vivasvatē yōgaṁ prōktavānahamavyayam |
vivasvān manavē prāha manuḥ ikṣvākavē'bravīt ||1||

ēvaṁ paramparāprāptaṁ imaṁ rājarṣayō viduḥ |
sa kālēnēha mahatā yōgō naṣṭhaḥ parantapa || 2 ||

sa ēvāyaṁ mayā tē'dya yōgaḥ prōktaḥ purātanaḥ |
bhaktō'si mē sakhācēti rahasyaṁ hyētaduttamam || 3 ||

arjuna uvāca||

aparaṁ bhavatō janma paraṁ janma vivasvataḥ|
kathamētadvijānīyāṁ tvamādau prōktavāniti || 4 ||

śrī bhagavānuvāca||

bahūni mē vyatītāni janmāni tava cārjuna |
tānayahaṁ vēda sarvāṇi na tvaṁ vēttha parantapa || 5 ||

ajō'pi sannavyayātmā bhūtānāṁ īśvarō'pi san |
prakr̥tiṁ svāmadhiṣṭāya saṁbhavāmyātmamāyayā|| 6 ||

yadā yadā hi dharmasya glānirbhavati bhārata |
abhyutthānaṁ adharmasya tadātmānam sr̥jāmyaham || 7 ||

paritrāṇāya sādhūnām vināśāya ca duṣkr̥tām |
dharma saṁsthāpanārthāya saṁbhavāmi yugē yugē || 8 ||

janma karma ca mē divyaṁ ēvaṁ yō vētti tattvataḥ |
tyaktvā dēhaṁ punarjanma naiti māmēti sō'rjuna || 9 ||

vītarāga bhaya krōdhā manmayā māmupāśritāḥ |
bahavō jñāna tapasā pūtā madbhāvamāgatāḥ ||10 ||

yē yathā māṁ prapadyantē tāṁ stathaiva bhajāmyaham |
mamavartmānu vartantē manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ || 11 ||

kāṁkṣantaḥ karmaṇāṁ siddhiṁ yajanta iha dēvatāḥ |
kṣipraṁ hi mānuṣē lōkē siddhirbhavati karmajā || 12||

cāturvarṇyaṁ mayā sr̥ṣṭaṁ guṇakarma vibhāgaśaḥ |
tasya kartāramapi māṁ viddhyakartāra mavyayam || 13 ||

namāṁ karmāṇi limpanti namē karmaphalē spr̥hā |
iti māṁ yō'bhijānāti karmabhiḥ na sa badhyatē || 14 {{

ēvaṁ jñātvā kr̥taṁ karma pūrvairapi mumukṣubhiḥ |
kuru karmaiva tasmātvaṁ pūrvaiḥ pūrvataraṁ kr̥tam ||15||

kiṁ karma kimakarmēti kavayō'pyatra mōhitāḥ |
tattē karma pravakṣyāmi yajñātvā mōkṣyasē'śubhāt|| 16||

karmaṇōhyapi bōddhavyaṁ bōddhavyaṁ ca vikarmaṇaḥ |
akarmaṇaśca bōddhavyaṁ gahanā karmaṇō gatiḥ || 17 ||

karmaṇyakarma yaḥ paśyēt akarmaṇi ca karma yaḥ|
sa buddhimān manuṣyēṣu sa yuktaḥ kr̥tsnakarmakr̥t || 18||

yasya sarvē samārambhāḥ kāma saṁkalpavarjitāḥ |
jñānāgni dagdhakarmāṇāṁ tamāhuḥ paṇḍitaṁ budhāḥ || 19 ||

tyaktvā karma phalāsaṅgaṁ nitya tr̥ptō nirāśrayaḥ |
karmaṇyabhipravr̥tō'pi naiva kiṁcitkarōti saḥ || 20||

nirāśīryata cittātmā tyakta sarva parigrahaḥ |
śārīraṁ kēvalaṁ karma kurvannāpnōti kilbiṣam|| 21 ||

yadr̥ccālābhasaṁtuṣṭhō dvandvātītō vimatsaraḥ |
samaḥ siddhāvasiddhau ca kr̥tvāpi na nibadhyatē || 22||

gatasaṅgasya muktasya jñānāvasthitacētasaḥ |
yajñāyācarataḥ karma samagraṁ pravilīyatē || 23||

brahmārpaṇam brahmahaviḥ brahmagnau brahmaṇā hutam |
brahmaiva tēna gantavyaṁ brahmakarmasamādhinā || 24 ||

daivamēvāparē yajñaṁ yōginaḥ paryupāsatē |
brahmāgnāvaparē yajñaṁ yajñēnaivōpajuhvati || 25||

śrōtrādīnīndriyāṇyanyē saṁyamāgniṣu juhvati |
śabdādīnviṣayānanya indriyāgniṣu juhvati || 26||

sarvāṇīndriyakarmāṇi prāṇakarmāṇi cāparē |
ātmasaṁyamayōgāgnau juhvati jñānadīpitē || 27 ||

dravya yajñā tapō yajñā yōga yajñāstathāparē |
svādhyāya jñānayajñaśca yatayaḥ saṁśitavratāḥ || 28 ||

apānē juhvati prāṇaṁ prāṇē'pānaṁ tathā'parē |
prāṇāpāna gatīruddhvā prāṇāyāmaparāyaṇāḥ || 29 ||

aparē niyatāhāraḥ prāṇān prāṇēṣu juhvati |
sarvē'pyētē yajñavidō yajñakṣapita kalmaṣāḥ ||30||

yajñaśiṣṭāmr̥ta bhujō yānti brahma sanātanam|
nāyaṁ lōkō'styayajñasya kutō'nyaḥkurusattama || 31||

ēvaṁ bahuvithā yajñā vitatā brahmaṇō mukhē |
karmajān viddhi tān sarvān ēvaṁ jñātvā vimōkṣyasē || 32||

śrēyān dravyamayādyajñā jñānayajñaḥ parantapa |
sarvaṁ karmākhilaṁ pārtha jñānē parisamāpyatē || 33||

tadviddhi praṇi pātēna paripraśnēna sēvayā |
upadēkṣyanti tē jñānaṁ jñāninaḥ tattva darśinaḥ || 34 ||

yat jñātvā na punarmōhamēvaṁ yāsyasi pāṇḍava |
yēna bhūtānyaśēṣēṇa drakṣyasyātmanyathō mayi || 35||

api cēdapi pāpēbhyaḥ sarvēbhyaḥ pāpakr̥ttamaḥ |
sarvaṁ jñānaplavēnaiva vr̥jinaṁ saṁtariṣyasi || 36||

yathaithāṁsi samiddhō'gniḥ bhasmasātkurutē'rjuna|
jñānāgni sarvakarmāṇi bhasmasātkurutē tathā || 37||

na hi jñānēna sadr̥śaṁ pavitramiha vidyatē |
tat svayaṁ yōgasaṁsiddhaḥ kālēnātmani viṁdati|| 38 ||

śraddhvān labhatē jñānaṁ tatparaḥ saṁyatēndriyaḥ|
jñānaṁ labdhvā parāṁ śāntiṁ acirēṇādhigacchati|| 39 ||

ajñaścāśraddhadhānaśca saṁśayātmā vinaśyati |
nāyaṁ lōkō'sti na parō na sukhaṁ saṁśayātmanaḥ ||40||

yōgasannyastakarmāṇāṁ jñānasaṁchinnasaṁśayam |
ātmavaṁtaṁ na karmāṇi nibadhnaṁti dhanaṁjaya || 41 ||

tasmādajñāna saṁbhūtaṁ hr̥tthsaṁ jñānāsinātmanaḥ |
citvainaṁ saṁśayaṁ yōgamātiṣṭhōttiṣṭha bhārata || 42||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyām yōga śāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē jñānayōgō nāma
caturthō'dhyāyaḥ ||
||ōm tat sat ||

----------------------------------------------------

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha paṁcamō'dhyāyaḥ
karma sanyāsa yōgaḥ||

arjuna uvāca||

sannyāsaṁ karmaṇāṁ kr̥ṣṇa punaryōgaṁca śaṁsasi |
yacchrēya ētayōrēkaṁ tanmē brūhi suniścitam ||1||

śrībhagavānuvāca||

sannyāsaḥ karmayōgaśca niśśrēyasakarāvubhau |
tayōstu karmasannyāsāt karmayōgō viśiṣyatē ||2||

jñēyassa nitya sannyāsī yō na dvēṣṭi na kāṅkṣati |
nirdvandvō hi mahābāhō sukhaṁ bandhātpramucyatē ||3||

sāṁkhyayōgau pr̥thagbālāḥ pravadanti na paṇditāḥ |
ēkamapyāsthitaḥ samyak ubhayōrvindatē phalam ||4||

yatsāṁkhyaiḥ prāpyatē sthānaṁ tadyōgairapi gamyatē |
ēkaṁ sāṁkhyaṁ ca yōgaṁ ca yaḥ paśyati sa paśyati ||5||

sannyāsastu mahābāhō munirbrahma na cirēṇādhigacchati |
yōgayuktō munirbrahma na cirēṇādhigacchati ||6||

yōgayuktō viśuddhātmā vijitātmā jitēndriyaḥ |
sarvabhūtātma bhūtātma kurvannapi na lipyatē ||7||

naivakiṁcitkarōmīti yuktō manyēta tattvavit |
paśyan śr̥ṇvan spr̥śan jighran aśnan gacchan svapan śvasan||8||

pralapan viśr̥jan gr̥haṇan unmiṣannimiṣannapi |
indriyāṇīndriyārthēṣu vartanta iti dhārayan ||9||

brahmāṇyādhāya karmāṇi sajṅaṁ tyaktvā karōti yaḥ|
lipyatē na sa pāpēna padma patra mivāṁbhasā ||10||

kāyēna manasā budhyā kēvalairindriyairapi |
yōginaḥ karma kurvanti saṁgaṁ tyaktvā''tmaśuddhayē ||11||

yuktaḥ karmaphalaṁ tyaktvā śāntimāpnōti naiṣṭhikīm|
ayuktaḥ kāma kārēṇa phalēsaktō nibadhyatē || 12||

sarva karmāṇi manasā sannyasyāstē sukhaṁ vaśī |
navadvārē purē dēhī naiva kurvannakārayan ||13||

na kartr̥tvaṁ na karmāṇi lōkasya sr̥jati prabhuḥ |
na karmaphala saṁyōgaṁ svabhāvastu pravartatē ||14||

nādattē kasyacitpāpaṁ na caiva sukr̥taṁ vibhuḥ |
ajñānēnāvr̥taṁ jñānaṁ tēna muhyanti jantavaḥ ||15||

jñānēna tutadajñānaṁ yēṣāṁ nāśitamātmanaḥ |
tēṣāmādityavat jñānaṁ prakāśayati tatparam ||16||

tadbuddhaya stadātmānaḥ tanniṣṭhāstatparāyaṇāḥ |
gacchantyapunarāvr̥ttiṁ jñāna nirdhūta kalmaṣāḥ ||17||

vidyā vinaya saṁpannē brāhmaṇē gavi hastini |
śunicaiva śvapākē ca paṇditāḥ samadarśinaḥ ||18||

ihaiva tairjitaḥ sargō yēṣāṁ sāmyē sthitaṁ manaḥ |
nirdōṣaṁ hi samaṁ brahma tasmādbrahmaṇi tē sthitāḥ ||19||

na prahr̥ṣyētpriyaṁ prāpya nōdvijētprāpya cā priyam|
sthirabuddhi rasammūḍhō brahmavidbrahmaṇi sthitaḥ||20||

bāhyasparṣēṣvēsaktātmā vindantyātmani sthitam|
sa brahmayōga yuktātmā sukhamakṣayamaśnutē ||21||

yē hi saṁsparśajā bhōgā duḥkhayōnaya ēva tē |
ādyantavantaḥ kauntēya na tēṣu ramatē budhaḥ ||22||

śaknōtīhaiva yassōḍhuṁ prākcharīravimōkṣanāt |
kāmakrōdōdbhavaṁ vēgaṁ sa yuktaḥ sa sukhī naraḥ ||23||

yō'ntaḥsukhō'ntarārāmaḥ tathāntarjyōtirēva ca |
sa yōgī brahmanirvāṇaṁ brahmabhūtō'dhigacchati ||24||

labhantē brahmanirvāṇaṁ r̥ṣayaḥ kṣīṇakalmaṣāḥ |
chinnadvaidhā yatātmānaḥ sarvabhūta hitē ratāḥ ||25||

kāma kōdhaviyuktānāṁ yatīnāṁ yata cētasām |
abhitō brahmanirvāṇaṁ vartatē viditātmanām ||26||

sparsān kr̥tvā bahirbāhyān cakṣuścaivāntarē bhruvōḥ|
prāṇāpānau samau kr̥tvā nasābhyāṇtaracāriṇau || 27||

yatēndriyamanōbuddhiḥ munirmōkṣa parāyaṇaḥ |
vigatēcchā bhayakrōdhō yassadāmukta ēva saḥ ||28||

bhōktāraṁ yajñatapasāṁ sarvalōka mahēśvaram|
suhr̥daṁ sarvabhūtānāṁ jñātvā māṁ śāntimr̥ccati ||29||

iti śrīmadbhavadgītāsūpaniṣatsu brahma vidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē karmasannyāsayōgōnāma
paṁcamō'dhyāyaḥ
ōm tat sat

____________________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha ṣaṣṭhō'dhyāyaḥ
ātma saṁyama yōgaḥ||

śrī bhagavānuvāca||

anāśritaḥ karmaphalaṁ kāryaṁ karma karōti yaḥ|
sa sannyāsī ca yōgī ca na niragnirnacākriyaḥ ||1||

yaṁ sannyāsamiti prāhuryōgaṁ taṁ viddhi pāṇḍava |
na hyasannyastasaṁkalpō yōgī bhavati kaścana ||2||

ārurukṣmōrmunēryōgaṁ karmakāraṇa mucyatē |
yōgārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇa mucyatē ||3||

yadāhi nēndriyārthēṣu na karmasvanuṣajjatē |
sarvasaṁkalpa sannyāsī yōgārūḍhastadōcyatē || 4||

uddharēdātmānā''tmānaṁ na ātmāna mavasādayēt |
atmaiva hyātmanō bandhuḥ ātmaiva ripurātmanaḥ ||5||

bandhurātmātmanastasya yēnātmaivātmanā jitaḥ|
anātmanastu śatr̥tvē vartētātmaiva śatruvat ||6||

jitātmanaḥ praśāntasya paramātmā samāhitaḥ |
śītōṣṇasukhaduḥkhēṣu tathā mānāvamānayōḥ ||7||

jñānavijñāna tr̥ptātmā kūṭasthō vijitēndriyaḥ |
yukta ityucyatē yōgī samalōṣṭāśma kāṁcanaḥ ||8||

suhr̥nmitrāryudāsīna madhyastha dvēṣya banduṣu|
sādhuṣvapi ca pāpēṣu samabuddhirviśiṣyatē ||9||

yōgī yuñīta satataṁ ātmānaṁ rahasi sthitaḥ |
ēkākī yatacittātmā nirāśī raparigrahaḥ || 10||

śucau dēśē pratiṣṭhāpya sthiramāsanamātmanaḥ |
nātyucchritaṁ nāti nīcaṁ cēlājina kuśōttaram||11||

traikāgraṁ manaḥ kr̥tvā yatacittēndriyakriyaḥ |
upaviśyāsanēyuñjyāt yōgamātmaviśuddhayē ||12||

samaṁ kāya śirōgrīvaṁ dhārayannacalaṁ sthiraḥ|
saṁprēkṣya nāsikāgraṁ svaṁ diśaścānavalōkayan ||13||

praśāntātmā vigatabhīḥ brahmacārivratē sthitaḥ|
manassaṁyamya macchittō yukta āsīta matparaḥ ||14||

yuñjannēvaṁ sadā''tmānaṁ yōgī niyatamānasaḥ |
śāntiṁ nirvāṇaparamāṁ matsaṁsthām adhigacchati ||15||

nātyaśnatastu yōgō'sti na caikāntamanaśnataḥ |
na cāti svapnaśīlasya jāgratō naiva cārjunā ||16||

yuktāhāra vihārasya yuktacēṣṭhasya karmasu |
yukta svapnāva bhōdhasya yōgō bhavati duḥkhahā||17||

yadā viniyataṁ cittam ātmanyēvāvatiṣṭhatē |
nispr̥hāssarvakāmēbhyō yukta ityucyatē tadā ||18||

yathā dīpō nivātasthō nēṅgatē sōpamā smr̥tā |
yōginō yatacittasya yuñjatō yōgamātmanaḥ ||19||

yatrō paramatē cittaṁ niruddhaṁ yōgasēvayā |
yatracaivātmanā''tmānaṁ paśyannātmani tuṣyati||20||

sukhamātyantikaṁ yattat buddhigrāhyamatīndriyam |
vētti yatra na caivāyaṁ sthitaścalati tattvataḥ||21||

yaṁ labhdhvā cāparaṁ lābhaṁ manyatē nādhikaṁ tataḥ |
yasmin sthitō na duḥkhēna guruṇāpi vicālyatē ||22||

taṁ vidyā duḥkhasaṁyōga viyōgaṁ yōgasajñitam |
sa niścayēna yōktavyō yōgō'nirviṇṇacētasā ||23||

saṁkalpa prabhavān kāmāṁ styaktvā sarvānaśēṣataḥ |
manasaivēndriyagrāmaṁ viniyamya samantataḥ ||24

śanaiḥ śanairuparamēdbhudhyā dhr̥tigr̥hītayā |
ātmasaṁsthaṁ manaḥ kr̥tvā na kiṁcidapi cintayēt ||25||

yatō yatō niścarati manaścañcalamasthiram |
tatastatō niyamyaitat ātmanyēva vaśaṁ nayēt ||26||

praśāntamanasaṁ hyēnaṁ yōginaṁ sukhamuttamam |
upaiti śāntarajasaṁ brahma bhūta makalmaṣam ||27||

yuñjannēvaṁ sadā''tmānaṁ yōgī vigata kalmaṣa:|
sukhēna brahmasaṁsparśaṁ atyantaṁ sukhamaśnutē ||28||

sarvabhūtastha mātmānaṁ sarvabhūtāni cātmani |
īkṣatē yōga yuktātmā sarvatra samadarśanaḥ ||29||

yōmāṁ paśyati sarvatra sarvaṁ ca mayi paśyati |
tasyāhaṁ na praṇasyāmi sa ca mē napraṇasyati ||30||

sarvabhūta sthitaṁ yōmāṁ bhajatyēkatvamāsthitaḥ|
sarvathā vartamānō'pi sa yōgī mayi vartatē || 31||

atmaupanyēna sarvatra samaṁ paśyati yō'rjuna|
sukhaṁ vā yadi vāduḥkhaṁ sayōgī paramō mataḥ ||32||

arjuna uvāca||

yō'yaṁ yōgastvayā prōktaḥ sāmyēna madhusūdhana |
ētasyāhaṁ na paśyāmi cañcalatvātthsitiṁ sthirām ||33||

cañcalaṁ hi manaḥ kr̥ṣṇa pramāthi balavaddr̥ḍham |
tasyāhaṁ nigrahaṁ manyē vāyōriva suduṣkaram ||34||

śrībhagavānuvāca||

asaṁśayaṁ mahābāhō manō durnigrahaṁ calam |
abhyāsēna tu kauntēya vairāgyēṇa ca gr̥hyatē ||35||

asaṁśayatātmanā yōgō duṣprāpa iti mē matiḥ |
vaśyātmanā tu yatatā śakyō'vāptumupāyataḥ ||36||

arjuna uvāca||

ayatiśraddhayōpētō yōgāccalita mānasaḥ |
aprāpya yōgasaṁsiddhiṁ kāṁ gatiṁ kr̥ṣṇa gacchati ||37||

kaccinnōbhayavibhraṣṭaścinnābhramiva naśyati |
apratiṣṭhō mahābāhō vimūḍhō brahmaṇaḥ pathi ||38||

ētaṁ mē saṁśayaṁ kr̥ṣṇa cchēttu marhasya śēṣataḥ |
tvadanyaḥ saṁśayasyāsya ccētā nahyupapadyatē ||39||

śrībhagavānuvāca||

pārthanaivēha nāmutra vināśastasya vidyatē |
na hi kalyāṇakr̥tkaściddurgatiṁ tāta gacchati ||40||

prāpya puṇyakr̥tāṁ lōkānuṣitvā śāśvatīḥ samāḥ|
śucīnāṁ śrīmatāṁ gēhē yōgabhraṣṭhō'bhijāyatē ||41||

athavā yōgināmēva kulē bhavati dhīmatām |
ētaddhi durlabhataraṁ lōkē janma yadīdr̥śam ||42||

tatra saṁ buddhi saṁyōgaṁ labhatē paurva daihikam |
yatatē ca tatō bhūyasaṁsiddhau kurunandana ||43||

pūrvābhyāsēna tainēva hriyatē hyavaśō'pi saḥ |
jijñāsurapi yōgasya śabdabrahmātivartatē ||44||

prayatnādyatamānastu yōgī saṁśuddhakilbiṣaḥ |
anēka janma saṁsiddhistatō yāti parāṁ gatim||45||

tapasvibhyō'dhikō yōgī jñānibhyō'pi matō'dhikaḥ |
karmibhyāścādhikō yōgī tasmādyōgī bhavārjuna ||46||

yōgināmapi sarvēṣāṁ madgatēnāntarātmanā |
śraddhavān bhajatē yo māṁ sa mē yuktatamō mataḥ ||47||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjunasaṁvādē ātmasaṁyamayōgō nāma
ṣaṣṭhō'dhyāyaḥ ||
||ōm tat sat||

---------------------------------

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha saptamō'dhyāyaḥ
vijñānayōgaḥ||

śrī bhagavānuvāca||

mayyāsakta manāḥ pārtha yōgaṁ yuñjanmadāśrayaḥ|
asaṁśayaṁ samagraṁ māṁ yathā jñāsyasi tat śr̥ṇu||1||

jñānaṁ tē ahaṁ savijñānaṁ idaṁ vakṣyāmyaśēṣataḥ|
yat jñātvā nēha bhūyō'nyajñātavyamavaśiṣyatē ||2||

manuṣyāṇāṁ sahasrēṣu kaścidyatati siddhayē |
yatatāmapi siddhānāṁ kaścinmāṁ vētti tattvataḥ||3||

bhūmirāpō'nalō vāyuḥ khaṁ manōbuddhirēvaca |
ahaṁkāra itīyaṁ mē bhinnā prakr̥tiraṣṭadhā ||4||

aparēyamitastvanyāṁ prakr̥tiṁ viddhi mē parām|
jīvabhūtaṁ mahābāhō yayēdaṁ dhāryatē jagat ||5||

ētadyōnīni bhūtāni sarvāṇītyupadhāraya |
ahaṁ kr̥tsnasya jagataḥ prabhavaḥ praḷayastathā ||6||

mattaḥ parataraṁ nānyatkiṁcidasti dhanaṁjaya |
mayi sarvamidaṁ prōtaṁ sūtrē maṇi gaṇāiva||7||

rasō'hamapsu kauntēya prabhāsmi śaśi sūryayōḥ|
praṇavaḥ sarva vēdēṣu śabdaḥ khē pauruṣaṁ nr̥ṣu||8||

puṇyō gandhaḥ pr̥thivyāṁ ca tējaśāsmi vibhāvasau |
jīvanaṁ sarvabhūtēṣu tapaścāsmi tapasviṣu||9||

bījaṁ māṁ sarvabhūtānāṁ viddhi pārtha sanātanam|
buddhirbuddhi matāmasmi tējastējasvināmaham ||10||

balaṁ balavatāṁ cāhaṁ kāmarāgavivarjitam|
dharnāviruddhō bhūtēṣu kāmō'smi bharatarṣabha ||11||

yē caiva sātvikā bhāvā rājasā stāmasāścayē |
matta ēvēti tānviddhi na tvahaṁ tēṣu tē mayi ||12||

tribhirguṇamayairbhāvaibhiḥ sarvamidaṁ jagat |
mōhitaṁ nābhijānāti māmēbhyaḥ paramavyayam ||13||

daivī hyēṣāguṇamayī mama māya duratyayā |
māmēva yē prapadyantē mayāmētāṁ taranti tē ||14||

na māṁ duṣkr̥tinō mūḍhāḥ prapadyantē narādhamāḥ|
māyayā'pahr̥ta jñānā asuraṁ bhāvamāśritāḥ ||15||

caturvidhā bhajantē māṁ janāḥ sukr̥tinō'rjuna |
ārtō jijñāsurarthārī jñānī ca bharatarṣabha ||16||

tēṣāṁ jñānī nityayukta ēkabhaktirviśiṣyatē |
priyō hi jñāninō'tyarthamahaṁ sa ca mama priyaḥ ||17||

udārāḥ sarva ēvaitē jñānītvātmaiva mē matam |
āsthitaḥ sa hiyuktātmā māmēvānuttamāṁ gatim ||18||

bahūnāṁ janmanāmantē jñānavānmāṁ prapadyatē |
vāsudēvaḥ sarvamiti sa mahātmā durlabhaḥ ||19||

kāmaistesterhr̥tajñānāḥ prapadyantē'nyadēvatāḥ |
taṁ taṁ niyamāsthāya prakr̥tyā niyatāssvayā ||20||

yō yō yāṁ yāṁ tanuṁ bhaktaḥ śraddhayārcitumicchati |
tasya tasyacalāṁ śraddhāṁ tāmēva vidadhāmyaham ||21||

sa tayā śraddhayā yuktaḥ tasyārādhana mīhatē |
labhatē ca tataḥ kāmān mayaiva vihitān hi tān ||22||

antavattu phalaṁ tēṣāṁ tadbhavatyalpamēdhasām |
dēvān dēvayajō yānti madbhaktā yānti māmapi ||23||

avyaktaṁ vyakti māpannaṁ manyantē māmabuddhayaḥ |
paraṁ bhāvamajānantō mamāvyayamanuttamam ||24||

nāhaṁ prakāśaḥ sarvasya yōgamāyāsamāvr̥taḥ |
mūḍhō'yaṁ nābhijānāti lōkō māmajamavyayam ||25||

vēdāhaṁ samatītāni vartamānāni cārjuna |
bhaviṣyāṇi ca bhūtāni māṁ tu vēda na kaścana ||26||

icchādvēṣasamutthēna dvandvamōhēna bhārata |
sarvabhūtāni sammōhaṁ sargē yānti paraṁtapa ||27||

yēṣām tvantagataṁ pāpaṁ janānāṁ puṇyakarmaṇām |
tē dvandva mōhanirmuktā bhajantē māṁ dr̥ḍhavratāḥ ||28||

jarāmaraṇa mōkṣāya mamāśritya yatanti yē|
tē brahma tadviduḥ kr̥tsnamadhyātmaṁ karma cākhilam ||29||

sādhibhūtādhidaivaṁ māṁ sādhiyajñaṁ ca yē viduḥ |
prayāṇakālē'pi ca māṁ tē viduryuktacētasaḥ ||30||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē vijñānayōgō nāma
saptamō'dhyāyaḥ ||
||ōm tat sat||

________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha aṣṭamō'dhyāyaḥ
akṣaraparabrahma yōgaḥ||

arjuna uvāca||

kiṁ tadbrahma kimadhyātmaṁ kiṁ karma puruṣōttama |
adhibhūtaṁ ca kiṁ prōktaṁ adhidaivaṁ kimucyatē ||1||

adhiyajñaḥ kathaṁ kō'tra dēhē'smin madhusūdana|
prāyāṇakālē ca katham jñēyō'si niyatātmabhiḥ || 2||

śrī bhagavānuvāca||

akṣaraṁ brahma paraṁ svabhāvō'dhyātmamucyatē|
bhūtabhāvōdbhavakarō visargaḥ karmasaṁjñitaḥ ||3||

adhibhūtaṁ kṣarō bhāvaḥ puruṣāścādhidaivatam |
adhiyajñō'hamēvātra dēhē dēhabhr̥tāṁ vara||4||

antakālēca māmēva smaranmuktvā kaḷēbaram|
yaḥ prayāti sa madbhāvaṁ yāti nāstyatra saṁśayaḥ||5||

yaṁ yaṁ vāpi smaranbhāvaṁ tyajatyantē kaḷēbaraṁ|
taṁ tamēvaiti kauntēya sadā tadbhāva bhāvitaḥ ||6||

tasmāt sarvēṣukālēṣu māmanusmarayudhya ca |
mayyarpita manōbuddhiḥ māmēvaiṣyasyasaṁśayaḥ ||7||

abhyāsayōgayuktēna cētasā nānyagāminā |
paramaṁ puruṣaṁ divyaṁ yāti pārthānucintayan ||8||

kaviṁ purāṇamanuśāsitāra
manōraṇīyāṁsamanusmarēdyaḥ|
sarvasyadhātāramacintyarūpaṁ
ādityavarṇaṁ tamasaḥ purastāt ||9||

prayāṇakālē manasā'calēna
bhaktya yuktō yōgabalēna caiva|
bhruvōrmadhyē prāṇamāvēśya samyak
sa taṁ paraṁ puruṣaṁ upēti divyaṁ||10||

yadakṣaraṁ vēda vidō vadanti
viśanti yadyatayō vītarāgāḥ|
yadicchantō brahmacaryaṁ caranti
tattēpadaṁ saṁgrahēṇa pravakṣyē ||11||

sarvadvārāṇi saṁyamya manō hr̥dinirudhyaca |
mūrdhnyādhāyātmanaḥ prāṇamāsthitō yōgadhāraṇām||12||

ōm ityēkākṣaraṁ brahma vyāharanmāmanusmaran |
yaḥ prayāti tyajan dēhaṁ sa yāti paramāṁ gatim||13||

ananyacētāḥ satataṁ yōmāṁ smarati nityaśaḥ|
tasyāhaṁ sulabhaḥ pārtha nityayuktasya yōginaḥ ||14||

māmupētya punarjanma duḥkhālayamaśāśvatam |
nāpnuvanti mahātmānaḥ saṁsiddhiṁ paramāṁ gatim||15||

abrahmabhavanāllōkāḥ punarāvartinō'rjuna |
māmupētyatu kauntēya punarjanma na vidyatē ||16||

sahasrayugaparyantaṁ aharyadbrahmaṇō viduḥ|
rātriṁ yugasahasrāntāṁ tē'hōrātravidō janāḥ ||17||

avyaktādvyaktayaḥ sarvāḥ prabhavantyaharāgamē |
rātryāgamē pralīyantē tatraivāvyakta saṁjñakē ||18||

bhūtagrāmaḥ sa ēvāyaṁ bhūtvā bhūtvā pralīyatē|
rātryāgamē'vaśaḥ pārtha prabhavatyaharāgamē ||19||

parastasmāttu bhāvō'nyō avyaktō'vyaktāt sanātanaḥ |
yassa sarvēṣu bhūtēṣu naśyatsu na vinaśyati ||20||

avyaktō'kṣara ityuktaḥ tamāhuḥ paramāṁ gatim|
yaṁ prāpya nanivartantē taddhāma paramaṁ mama || 21||

puruṣaḥ sa pārtha bhaktyā labhyastvananyayā |
yasyāntaḥsthāni bhūtāni yēna sarvamidaṁ tatam||22||

yatrakālē tvanāvr̥ttiṁ āvr̥ttiṁ caiva yōginaḥ |
prayātā yānti taṁ kālaṁ vakṣyāmi bharatarṣabha ||23||

agnijyōtirahaśśukla ṣṣaṇmāsā uttarāyaṇam |
tatra prayātā gacchanti brahma brahmavidō janāḥ ||24||

dhūmōrātriḥ tadā kr̥ṣṇa ṣṣaṇmāsā dakṣiṇāyaṇam|
tatra cāndramasaṁ jyōtiryōgī prāpya nivartatē ||25||

śuklakr̥ṣṇē gatī hyētē jagataḥ śāśvatē matē |
ēkayāyatyanāvr̥tim anyayā'vartatē punaḥ ||26||

naitē sr̥tī pārtha jānanyōgī muhyati kaścana |
tasmātsarvēṣu kālēṣu yōgayuktōbhavārjuna ||27||

vēdēṣuyajñēṣu tapassu caiva
dānēṣu yatpuṇyaphalaṁ pradiṣṭhaṁ|
atyēti tatsarvamidaṁ viditvā
yōgī paraṁ sthānamupaiti cādyam||28||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē akṣaraparabrahmayōgōnāma
aṣṭamō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||
____________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha navamō'dhyāyaḥ
rājavidyā rājaguhyayōgaḥ||

śrī bhagavānuvāca||

idaṁ tu tē guhyatamaṁ pravakṣyāmyanasūyavē|
jñānaṁ vijñānasahitaṁ yat jñātvā mōkṣyasē'śubhāt||1||

rājavidyā rājaguhyaṁ pavitramidamuttamam|
pratyakṣāvagamaṁ dharmyaṁ susukhaṁ kartumavyayam||2||

aśraddhadhānāḥ puruṣā dharmasyāsya parantapa|
aprāpya māṁ nivartantē mr̥tyu saṁsāravartmani||3||

mayā tatamidaṁ sarvaṁ jagadavyaktamūrtinā|
matthsāni sarvabhūtāni na cāhaṁ tēṣvavasthitaḥ||4||

na ca matthsāni bhūtāni paśyamē yōgamaiśvaram|
bhūtabhr̥nnaca bhūtasthō mamātmā bhūtabhāvanaḥ||5||

yathā''kāśasthitō nityaṁ vāyussarvatragō mahān|
tathā sarvāṇi bhūtāni matthsānītyupadhāraya ||6||

sarva bhūtāni kauntēya prakr̥tiṁ yānti māmikām|
kalpakṣayē punastāni kalpādau visr̥jāmyaham||7||

prakr̥tiṁ svāmavaṣṭabhya visr̥jāmi punaḥ punaḥ|
bhūtagrāmamimaṁ kr̥tsnamavaśaṁ prakr̥tērvaśāt||8||

na ca māṁ tāni karmāṇi nibadhnanti dhanaṁjaya|
udāsīnavadāsīnaṁ asaktaṁ tēṣu karmasu||9||

mayā'dhyakṣēṇa prakr̥tiḥ sūyatē sa carācaram|
hētunānēna kauntēya jagadviparivartatē||10||

avajānanti māṁ mūḍhā mānuṣīṁ tanumāśritam|
paraṁ bhāvamajānantō mama bhūtamahēśvaram||11||

mōghaśā mōghakarmāṇō mōghajñānā vicētasaḥ|
rākṣasī māsurīṁ caiva prakr̥tiṁ mōhinīṁ śritāḥ||12||

mahātmanastu māṁ pārtha daivīṁ prakr̥timāśritaḥ|
bhajantyananyamanasō jñātvā bhūtādimavyayam||13||

satataṁ kīrtayantō māṁ yatantaśca dr̥ḍhavratāḥ |
namasyantaśca māṁ bhaktyā nityayuktā upāsatē||14||

jñānayajñēna cāpyanyē yajantō māmupāsatē|
ēkatvēna pr̥thaktvēna bahudhā viśvatō mukham||15||

ahaṁ kratuḥ ahaṁ yajñaḥ svadhāhamahamauṣadham|
mantrō'hamahamēvājyaṁ ahamagnirahaṁ hutam||16||

pitā'hamasya jagatō mātā dhātā pitāmahaḥ |
vēdyaṁ pavitramōṁkāra r̥ksāmayajurēvaca ||17||

gatirbhartā prabhussākṣī nivāsaśśaraṇaṁ suhr̥t|
prabhavaḥ praḷayaḥ sthānaṁ nidhānaṁ bījamavyayam||18||

tapāmyahamahaṁ varṣaṁ nigr̥hṇāmyutsr̥jāmi ca|
amr̥taṁ caiva mr̥tyuśca sadasaccāhamarjuna||19||

traividyā māṁ sōmapāḥ pūtapāpā
yajñairviṣṭā svargatiṁ prārthayantē|
tē puṇyamāsādya surēndralōka
maśnanti divyāndivi dēvabhōgān||20||

tē taṁ bhuktvā svargalōkaṁ viśālaṁ
kṣīṇē puṇyē martyalōkaṁ viśanti|
ēvaṁ trayīdharmaṁ anuprapannā
gatāgataṁ kāmakāmā labhantē||21||

anayāścintayantō māṁ ē janāḥ paryupāsatē |
tēṣāṁ nityābhiyuktānāṁ yōgakṣēmaṁ vahāmyaham||22||

yē'pyannyadēvatā bhaktā yajantē śraddhayānvitaḥ |
tē'pi māmēva kauntēya yajantyavidhipūrvakam||23||

ahaṁ hi sarva yajñānāṁ bhōktā ca prabhurēvaca |
na tu māmabhijānanti tattvēnātaścyavanti tē||24||

yānti dēvavratā dēvān pitrūn yānti pitr̥vratāḥ|
bhūtāni yānti bhūtējyā yānti madyājinō'pi mām||25||

patraṁ puṣpaṁ phalaṁ tōyaṁ yōmē bhaktyā prayacchati|
tadahaṁ bhaktyupahr̥taṁ aśnāmi prayatātmanaḥ||26||

yatkarōsi yadaśnāsi yajjuhōṣi dadāsi yat|
yattapasyasi kauntēya tatkuruṣva madarpaṇam||27||

śubhāśubhaphalai rēvaṁ mōkṣyasē karmabaṁdhanaiḥ|
sannyāsayōgayuktātmā vimuktō māmupaiṣyasi||28||

samō'haṁ sarvabhūtēṣu na mē dvēṣyō'sti na priyaḥ|
yē bhajanti tu māṁ bhaktyā mayi tē tēṣu cāpyaham||29||

apicētsu durācārō bhajatē māmananyabhāk|
sādhurēva sa mantavyaḥ samyagvyavasitō hi saḥ||30||

kṣipraṁ bhavati dharmātmā śaśvacchāntiṁ nigacchati|
kauntēya pratijānīha namē bhaktaḥ praṇaśyati||31||

māṁ hi pārtha vyapāsritya yē'pi syuḥ pāpayōnayaḥ|
striyō vaiśyāstathā śūdrāḥ tē'pi yānti parāṁgatim||32||

kiṁ punarbrahmaṇāḥ puṇyā bhaktā rājarṣayastadā|
anityaṁ asukhaṁ lōkamimaṁ prāpya bhajasvamām||33||

manmanābhava madbhaktō madyājīmāṁ namaskuru|
māmēvaiṣyasi yuktvaivaṁ ātmānaṁ matparāyaṇaḥ||34||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē rājavidyā rājaguhyayōgōnāma
navamō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat ||

____________________________________________
||ōṁ tat sat ||

śrīmadbhagavadgītē
atha daśamō'dhyāyaḥ
vibhūti yōgaḥ||

śrībhagavānuvāca||

bhūya ēva mahābāhō śruṇumē paramaṁ vacaḥ|
yattē'haṁ prīyamāṇāya vakṣyāmi hitakāmyayā||1||

na mē viduḥ suragaṇāḥ prabhavaṁ na maharṣayaḥ|
ahamādirhi dēvānāṁ maharṣīṇāṁ ca sarvaśaḥ||2||

yō māmajamanādiṁ ca vētti lōkamahēśvaram|
asammūḍhasya martyēṣu sarvapāpaiḥ pramucyatē||3||

buddhir-jñānamasammōhaḥ kṣamā satyaṁ damaśśamaḥ|
sukhaṁ duḥkhaṁ bhavō'bhāvō bhayaṁ ca abhayamēva ca||4||

ahiṁsā samatā tuṣṭiḥ tapō dānaṁ yaśō'yaśaḥ|
bhavanti bhāvā bhūtānāṁ mattaēva pr̥thagvidhāḥ||5||

maharṣayassapta pūrvē catvārō manavastathā|
madbhāvā mānasā jātā yēṣāṁ lōka imāḥ prajāḥ||6||

ētāṁ vibhūtiṁ yōgaṁ ca mama yō vētti tattvataḥ|
sō'vikampēna yōgēna yujyatē nātra saṁśayaḥ||7||

ahaṁ sarvasya prabhavō mattaḥ sarvaṁ pravartatē|
iti matvā bhajantē māṁ budhā bhāvasamanvitāḥ||8||

macchittā madgatāprāṇā bōdhayantaḥ parasparam|
kathayantaśca māṁ nityaṁ tuṣyanti ca ramanti ca||9||

tēṣāṁ satatayuktānāṁ bhajatāṁ prīti pūrvakam|
dadāmi buddhi yōgaṁ taṁ yēna māmupāyānti tē||10||

tēṣāmēvānukaṁpārtha mahamajñānajaṁ tamaḥ|
nāśayāmyātmabhāvasthō jñāna dīpēna bhāsvatā||11||

arjuna uvāca||

paraṁ brahma paraṁ dhāma pavitraṁ paramaṁ bhavān |
puruṣaṁ śāśvataṁ divyamādi dēvamajaṁ vibhum||12||

ahustvāṁ r̥ṣayassarvē dēvarṣirnāradastathā|
asitō dēvalō vyāsaḥ svayaṁ caiva bravīṣi mē||13||

sarvamētadr̥taṁ manyē yanmāṁ vadasi kēśava|
na hi tē bhagavan vyaktiṁ vidurdēvā na dānavāḥ||14||

svayamēvātmanātmānaṁ vēttha tvaṁ puruṣōttama|
bhūta bhāvana bhūtēśa dēvadēva jagatpatē||15||

vaktumarhasyaśēṣēṇa divyāhyātma vibhūtayaḥ|
yābhirvibhūtibhirlōkānimāṁstvaṁ vyāpya tiṣṭhasi||16||

kathaṁ vidyāmahaṁ yōgiṁstvāṁ sadā paricintayan|
kēṣu kēṣu ca bhāvēṣu cintyō'si bhagavanmayā||17||

vistarēṇātmanō yōgaṁ vibhūtiṁ ca janārdana|
bhūyaṁ kathaya tr̥ptirhi śruṇvatō nāsti mē'mr̥tam||18||

śrī bhagavānuvāca||

hanta tē kathayiṣyāmi divyāḥ ātma vibhūtayaḥ|
prādhānyataḥ kuruśrēṣṭha nāstyantō vistarasya mē||19||

ahamātmā guḍākēśa sarvabhūtāśayasthitaḥ|
ahamādiśca madhyaṁ ca bhūtānāmanta ēva ca||20||

adityānāmahaṁ viṣṇurjyōtiṣāṁ raviraṁśumān|
marīcirmarutāmasmi nakṣatrāṇāṁmahaṁ śaśī||21||

vēdānāṁ sāmavēdō'smi dēvānāmasmi vāsavaḥ|
indriyāṇāṁ manaścāsmi bhūtānāmasmi cētanā||22||

rudrāṇāṁ śaṁkaraścāsmi mēruśśikhariṇāmaham|
vasūnāṁ pāvakaścāsmi mēruśśikhariṇāmaham|| 23||

purōdhasāṁ ca mukhyaṁ māṁ viddhi pārtha br̥haspatim||
sēnānīmahaṁ skandaḥ sarasāmasmi sāgaraḥ||24||

maharṣīṇāṁ bhr̥gurahaṁ girāmasmyēkamakṣaram|
yajñānāṁ japayajñō'smi sthāvarāṇāṁ himālayaḥ||25||

aśvatthaḥ sarva vr̥kṣaṇāṁ dēvarṣīṇāṁ ca nāradaḥ|
gaṁdharvāṇāṁ citrarathaḥ siddhānāṁ kapilō muniḥ||26||

ucchaiśśravasamaśvānāṁ viddhi māmamr̥tōdbhavam|
irāvataṁ gajēndrāṇāṁ narāṇāṁ ca narādhipam||27||

āyudhānāmahaṁ vajraṁ dhēnūnāmasmi kāmadhuk|
prajanaścāsmi kaṁdarpaḥ sarpāṇāmasmi vāsukiḥ||28||

anantāścāsmi nāgānāṁ varuṇō yādasāmaham|
pitr̥̄ṇāmaryamā cāsmi yamassaṁyamatāmaham||29||

prahlādaścāsmi daityānāṁ kālaḥ kalayatāmaham|
mr̥gāṇāṁ ca mr̥gēndrō'ham vainatēyaśca pakṣiṇām||30||

pavanaḥ pavatāmasmi rāmaśśastrabhr̥tāmaham|
jhuṣāṇāṁ makaraścāsmi śrōtasāmasmi jāhnavī||31||

sargāṇāmādirantaśca madhyaṁ caivāhamarjuna|
adhyātma vidyā vidyānāṁ vādaḥ pravadatāmaham||32||

akṣarāṇāmakārō'smi dvandvaḥ sāmāsikasya ca|
ahamēvākṣayaḥ kālō dhātāhaṁ viśvatō mukhaḥ||33||

mr̥tyussarvaharaścāhaṁ udbhavaśca bhaviṣyatām|
kīrtiśśrīrvākya nārīṇāṁ smr̥tirmēdhā dhr̥tiḥ kṣamā||34||

br̥hatsāma tathā sāmnāṁ gāyatrī chaṁdasāmaham|
māsānāṁ mārgaśīrṣō'haṁ r̥tūnāṁ kuśumākaraḥ||35||

dyūtaṁ chalayatāmasmi tējastējasvināmaham |
jayō'smi vyavasāyō'smi sattvaṁ sattvavatāmaham||36||

vr̥ṣṇīnāṁ vāsudēvō'smi pāṇḍavānāṁ dhanaṁjayaḥ|
munīnāmapyahaṁ vyāsaḥ kavīnāmuśanā kaviḥ||37||

daṇḍō damayatāmasmi nītirasmi jigīṣatām|
maunaṁ caivāsmi guhyānāṁ jñānaṁ jñānavatāmaham||38||

yaccāpi sarvabhūtānāṁ bījaṁ tadahamarjuna|
na tadasti vinā yatsyān mayā bhūtaṁ carācaram||39||

nāntō'sti mama divyānāṁ vibhūtināṁ parantapa|
ēṣa tūddēśataḥ prōktō vibhūtērvistarō mayā||40||

yadyadvibhūtimatsattvaṁ śrīmadūrjitamēva vā|
tattadēvāvagacca tvaṁ mamatējōṁ'śa saṁbhavam||41||

athavā bahunaitēna kiṁ jñātēna tavārjuna|
viṣṭabhyāhamidaṁ kr̥tsnam ēkāṁśēna sthitō jagat||42||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē vibhūtiyōgōnāma
daśamō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||

------------------------------------------
||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha ēkādaśō'dhyāyaḥ
viśvarūpasaṁdarśanayōgaḥ||

arjuna uvāca||

madanugrahāya paramaṁ guhyamadhyātma saṁjñitam|
yatvayōktaṁ vacastēna mōhō'yaṁ vigatō mama||1||

bhavāpyayau hi bhūtānāṁ śrutau vistaraśōmayā|
tattvaḥ kamalapatrākṣa mahātmyamapi cāvyayam||2||

ēvamētadyathā''ttha tvam ātmānaṁ paramēśvara|
draṣṭumicchāmi tē rūpaṁ aiśvaraṁ puruṣōttama||3||

manyasē yadi tat śakyaṁ mayā draṣṭumiti prabhō|
yōgēśvara tatō mē tvaṁ darśayātmāna mavyayam||4||

śrībhagavānuvāca||

paśyamē pārtha rūpāṇi śataśō'tha sahasraśaḥ|
nānāvidhāni divyāni nānāvarṇākr̥tīni ca|| 5||

paśyādityān vasūn rudrānaśvinau marutastathā|
bahūnyadr̥ṣṭapūrvāṇi paśyāścaryāṇi bhārata||6||

ihaikasthaṁ jagatkr̥tsnaṁ paśyādya sa carācaraṁ|
mamadēhē guḍākēśa yaccānyadraṣṭumiccasi||7||

natu māṁ śakyasē draṣṭuṁ anēnaiva svacakṣusā|
divyaṁ dadāmi tēcakṣuḥ paśyamē yōgamaiśvaram||8||

saṁjaya uvāca||

ēvamuktvā tatō rājan mahāyōgēśvarō hariḥ|
darśayāmāsa pārthāya paramaṁ rūpamaiśvaram||9||

anēkavakranayanaṁ anēkādbhutadarśanam|
anēka divyābharaṇaṁ divyānēkōdyatāyutham||10||

divyamālyāṁbaradharaṁ divyagandhānulēpanam|
sarvāścaryamayaṁ dēvaṁ anantaṁ viśvatō mukham||11||

divisūrya sahasrasya bhavēdyugapadutthitā|
yadi bhāssadr̥śī sā syāt bhāsastasya mahātmanaḥ||12||

tatraikasthaṁ jagatkr̥tsnaṁ pravibhaktamanēkadhā|
apaśyaddēvadēvasya śarīrē pāṇḍavastathā||13||

tataḥ sa vismayāviṣṭō hr̥ṣṭarōmā dhanaṁjayaḥ|
praṇamya śirasā dēvaṁ kr̥tāṁjalirabhāṣata||14||

arjuna uvāca||

paśyāmi dēvāṁstava dēva dēhē
sarvāṁstathā bhūtaviśēṣasaṁjñān|
brahmāṇamīśaṁ kamalāsanasthaṁ
r̥ṣīṁśca sarvānuragāṁśca divyān||15||

anēka bāhūdaravaktranētraṁ
paśyāmi tvāṁ sarvatō'nantarūpam|
nāntaṁ na madhyaṁ napunastavādim
paśyāmi viśvēśvara viśvarūpa||16||

kirīṭinaṁ gadinaṁ cakriṇaṁ ca
tējōrāśiṁ sarvatō dīptimaṁtam|
paśyāmi tvāṁ durnirīkṣyaṁ samantā
dīptānalārkadyuti mapramēyam||17||

tvamakṣaraṁ paramaṁ vēditavyaṁ
tvamasya viśvasya paraṁ nidhānam|
tvamavyayaśśāśvata dharmagōptā
sanātanastvaṁ puruṣō matō mē||18||

anādi madhyāntamanantavīrya
manantabāhuṁ śaśisūryanētram|
paśyāmitvāṁ dīptahutāśavaktraṁ
svatējasā viśvamidaṁ tapantam||19||

dyāvāpr̥thivyōridamantaram hi
vyāptaṁ tvayaikēna diśaśca sarvāḥ|
dr̥ṣṭvādbhutaṁ rūpamugraṁ tavēdam
lōkatrayaṁ pravyathitaṁ mahātman||20||

amīhi tvāṁ surasaṁghā viśanti
kēcit bhītāḥ prāṅjalayō gr̥ṇanti|
svastītyuktvā maharṣi siddhisaṁghāḥ
stuvanti tvāṁ stutibhiḥ puṣkalābhiḥ||21||

rudrāditya vasavō yē ca sādhyā
viśvē'śvinau marutaścōṣmapāśca|
gandharvayakṣāsurasiddhasaṁghā
vīkṣantē tvāṁ vismitāścaiva sarvē||22||

rūpaṁ mahattē bahuvaktranētraṁ
mahābāhō bahu bāhūrupādam|
bahūdaraṁ bahu daṁṣṭrākarālam
dr̥ṣṭvā lōkāḥ pravyadhitā stathā'ham||23||

nabhaḥ spr̥śam dīptamanēkavarṇaṁ
vyāttānanaṁ dīpta viśālanētram|
dr̥ṣṭvā hi tvāṁ pravyadhitāntarātmā
dhr̥tiṁ na vindāmi śamaṁ ca viṣṇō||24||

daṁṣṭrākarālāni ca tē mukhāni
dr̥ṣṭvaiva kālā nala sannibhāni|
diśō na jānē na labhē ca śarma
praśīda dēvēśa jagannivāsa||25||

amīca tvāṁ dhr̥tarāṣṭrasya putrāḥ
sarvē sahaivāvani pālasaṁghaiḥ|
bhīṣmadrōṇassūta putra stathā'sau
sahasmadīyairapi yōdhamukhyaiḥ||26||

vaktrāṇi tē tvaramāṇā viśanti
daṁṣṭrākarālāni bhayānikāni|
kēcidvilagnā daśanāntarēṣu
saṁdr̥śyantē cūrṇitairuttamāṁgaiḥ||27||

yathānadīnāṁ bahavō'mbuvēgāḥ
samudramēvābhimukhā dravanti|
tathā tvāmī naralōkavīrā
viśanti vaktrāṇyabhivijvalanti||28||

yathā pradīptaṁ jvalanaṁpataṁgā
viśanti nāśāya samr̥ddhavēgāḥ|
tathaiva nāśāya viśanti lōkā
stavāpi vaktrāṇi samr̥ddavēgāḥ||29||

lēlihyasē grasamānassamantā
llōkān samagrān vadanairjvaladbhiḥ|
tējōbhirāpūrya jagatsamagraṁ
bhāsastavōgrāḥ pratapanti viṣṇō||30||

akhyāhi mē kō bhavānugra rūpō
namō'stu tē dēva vara prasīda|
vijñātu micchāmi bhavantamādyaṁ
na hi prajānāmi tava pravr̥ttim||31||

śrī bhagavānuvāca||

kālō'smi lōka kṣayakr̥tpravr̥ddhō
lōkān samāhartumiha pravr̥ttaḥ|
r̥tē'pi tvā na bhaviṣyanti sarvē
yē'vasthitāḥ pratyanīkēṣu yōdhāḥ||32||

tasmātvamuttiṣṭha yaśō labhasva
jitvā śatrūn bhuṁkṣva rājyaṁ samr̥ddham|
mayaivētē nihatāḥ pūrvamēva
nimittamātraṁ bhava savyasācin||33||

drōṇaṁ ca bhīṣmaṁ ca jayadrathaṁ ca
karṇam tathā'nānyapi yōdhavīrān|
mayāhatāṁ stvaṁ jahi māvyadhiṣṭhā
yudhyasva jētāsi raṇē sapatnān||34||

saṁjaya uvāca||

ētacchrutvāvacanaṁ kēśavasya
kr̥tāṁjalirvēpamānaḥ kirīṭī|
namaskr̥tvā bhūyayēvāha kr̥ṣṇaṁ
sagadgadaṁ bhīta bhītaḥ praṇamya||35||

arjuna uvāca||

sthānē hr̥ṣīkēśa tava prakīrtyā
jagatprahr̥ṣyatyanurajyatē ca|
rakṣāṁsi bhītāni diśō dravanti
sarvē namasyanti ca siddhasaṁghāḥ||36||

kasmācca tē na namēran mahātman
garīyasē brahmaṇō'pyādikartrē|
ananta dēvēśa jagannivāsa
tvamakṣaraṁ sadasa tatparaṁ yat||37||

tvāmādi dēvaḥ puruṣaḥ purāṇaḥ
tvamasya viśvasya paraṁ nidhānam|
vēttā'si vēdyaṁ ca paraṁ ca dhāma
tvayā tataṁ viśvamananta rūpa||38||

vāyuryamō'gnir varuṇaḥ śaśāṅkaḥ
prajāpatistvaṁ prapitāmahaśca|
namō namastē'stu sahasrakr̥tyaḥ
punaśca bhūyō'pi namō namastē||39||

namō purastāt atha pr̥ṣṭatastē
namō'stu tē sarvata ēva sarva|
anantavīryā mitamikramastvam
sarvaṁ samāpnōṣi tatō'si sarvaḥ||40||

sakhēti matvā prasabhaṁ yaduktam
hē kr̥ṣṇa hē yādava hē sakhēti|
ajānatā mahimānaṁ tavēdaṁ
mayā pramādātpraṇayēna vāpi||41|

yaccāpahāsārthamasatkr̥tō'si
vihāraśayyāsanabhōjanēṣu|
ēkō'thavāpyacyuta tatsamakṣaṁ
tat-kṣāmayē tvā mahamapramēyam||42||

pitā'si lōkasya carācarasya
tvamasya pūjyaśca gururgarīyān |
na tvatsamō'styabhyaddhikaḥ kutō'nyō
lōkatrayē'pyapratimaprabhāva||43||

tasmātpraṇamya praṇidhāya kāyaṁ
prasādayē tvāmahamīśa mīḍyam|
pitēva putrasya sakhēva sakhyuḥ
priyaḥ priyāyārhasi dēva sōḍhum||44||

adr̥ṣṭa pūrvaṁ hr̥ṣitō'smi dr̥ṣṭvā
bhayēna ca pravyathitaṁ manō mē|
tadēva mē darśaya dēva rūpaṁ
praśīda dēvēśa jagannivāsa||45||

kirīṭinaṁ gadinaṁ cakrahastaṁ
icchāmitvāṁ draṣṭumahaṁ tathaiva |
tēnaiva rūpēṇa caturbhujēna
sahasrabāhō bhava viśvamūrtē||46||

śrībhagavānuvāca||

mayā prasannēna tavārjunēdaṁ
rūpaṁ paraṁ darśita mātmayōgāt|
tējōmayaṁ viśvamananta mādyaṁ
yanmē tvadanyēna na dr̥ṣṭa pūrvam||47||

na vēdayajñādhyayanairnadānai
rna ca kriyābhirna tapōbhirugraiḥ
ēvaṁ rūpaḥ śakya ahaṁ nr̥lōkē
draṣṭuṁ tvadanyēna kurupravīra||48||

mātē vyathā māca vimūḍhabhāvō
dr̥ṣṭvā rūpaṁ ghōramīdrujñmamēdaṁ|
vyapētabhīḥ prītimanāḥ punastvaṁ
tadēva mē rūpamidaṁ prapaśya||49||

saṁjaya uvāca||

ityarjunaṁ vāsudēvaḥ tathōktvā
svakaṁ rūpaṁ darśayāmāsa bhūyaḥ|
āśvāsayāmāsa ca bhītamēnaṁ
bhūtvā punaḥ saumyavapurmahātmā ||50||

arjuna uvāca||

dr̥ṣṭvēdaṁ mānuṣaṁrūpaṁ tavasaumyaṁ janārdana|
idānīmasmi saṁvr̥ttaḥ sacētāḥ prakr̥tiṁ gataḥ||51||

śrībhagavānuvāca||

sudurdarśamidaṁ rūpaṁ dr̥ṣṭavānapi yanmama|
dēvā apyasya rūpasya nityaṁ darśana kāṅkṣiṇaḥ||52||

nāhaṁ vaidairna tapasā na dānēna na cējyayā|
śakyaṁ ēvaṁ vidhō draṣṭuṁ dr̥ṣṭavānasi māṁ yathā||53||

bhaktyā tvananyayā śakya ahamēvaṁ vidhō'rjuna|
jñātuṁ draṣṭuṁ ca tattvēna pravēṣṭuṁ ca parantapa||54||

matkarmakr̥nmatparamō madbhaktasaṁgavarjitaḥ|
nirvairaḥ sarvabhūtēṣu yassa māmēti pāṇḍava||55||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē viśvarūpa saṁdarśana yōgōnāma
ēkādaśō'dhyāyaḥ||
||ōṁ tat sat ||

________________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
dvādaśō'dhyāyaḥ
bhakti yōgaḥ||

arjuna uvāca||
ēvaṁ satayuktā yē bhaktāstvāṁ paryupāsatē|
yē cāpyakṣaramavyaktaṁ tēṣāṁ kē yōgavittamāḥ||1||

śrībhagavānuvāca||

mayyāvēśya manō yēmāṁ nityayuktā upāsatē|
śraddhayāparayōpētāḥ tē mē yuktatamā matāḥ||2||

yē tvakṣaramanirdēśya mavyaktaṁ paryupāsatē|
sarvatragamacintyaṁ ca kūṭasthamacalaṁ dhruvam||3||

saṁniyamēndriyagrāmaṁ sarvatra samabuddhayaḥ|
tē prāpnuvanti māmēva sarvabhūtahitē ratāḥ||4||

klēśō'dhikataraḥ tēṣāṁ avyaktāsaktacētasām|
avyaktāhi gatirduḥkhaṁ dēhavadbhiravāpyatē||5||

yētu sarvāṇi karmāṇi mayi sanyasya matparāḥ|
ananyēnaiva yōgēna māṁ dhyāyanta upāsatē||6||

tēṣāmahaṁ samuddhartā mr̥tyu saṁsāra sāgarāt |
bhavāmi na cirātpārtha mayyāvēśita cētasām||7||

mayyēva mana ādhatsva mayibuddhiṁ nivēśaya|
nivaṣiṣyasi mayyēva ata ūrdhvaṁ na saṁśayaḥ||8||

atha cittaṁ samādhātuṁ na śaknōṣi mayi sthiram|
abhyāsayōgēna tatō māṁ icchāptuṁ dhanaṁjaya||9||

abhyāsē'pyasamarthō'si matkarmaparamō bhava|
madarthamapi karmāṇi kurvan siddhimavāpsyasi||10||

athaitadapyasaktō'si kartuṁ madyōgamāśritaḥ|
sarvakarma phalatyāgaṁ tataḥ kuru yatātmavān ||11||

śrēyō hi jñānamabhyāsāt jñānāt dhyānaṁviśiṣyatē|
dhyānāt karmaphalatyāgaḥ tyāgācchāntiranantaram||12||

advēṣṭā sarvabhūtānāṁ maitraḥ karuṇa ēvaca |
nirmamō nirahaṁkāraḥ samaduḥkha sukhaḥ kṣamī||13||

saṁtuṣṭaḥ satataṁ yōgī yatātmā dr̥ḍhaniścayaḥ|
mayyarpita manōbuddhiryōmadbhaktaḥ sa mē priyaḥ||14||

yasmānnōdvijatē lōkō lōkānnōdvijatē ca yaḥ|
harṣāmarṣabhayōdvegairmuktō yassa ca mē priyaḥ||15||

anapēkṣa sucirdakṣa udāsīnō gatavyathaḥ|
sarvāraṁbha parityāgī yō madbhaktaḥ sa mē priyaḥ||16||

yō na hr̥ṣyati na dvēṣṭi na śōcati na kāṁkṣati|
śubhāśubha parityāgī bhaktimān yassa mē priyaḥ||17||

samaśśatrau ca mitrē ca tathā mānāvamānayōḥ |
śītōṣṇasukhaduḥkhēṣu samassaṁgavivarjitaḥ||18||

tulyānindastutirmaunī saṁtuṣṭō yēna kēna cit|
anikētaḥ sthiramatiḥ bhaktimān mē priyō naraḥ||19||

yētu dharmyāmr̥tamidaṁ yathōktaṁ paryupāsatē|
śraddhadhānā matparamā bhaktāstē'tīva mē priyāḥ|| 20||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē bhakti yōgōnāma
dvādaśō'dhyāyaḥ||
||ōṁ tat sat ||

______________________________________

||ōṁ tat sat ||

śrīmadbhagavadgītē
atha trayōdaśō'dhyāyaḥ
kṣētra kṣētrajña vibhāga yōgaḥ||

arjuna uvāca||
prakr̥tiṁ puruṣaṁ caiva kṣētraṁ kṣētrajña mēva ca|
ētadvēditumicchāmi jñānaṁ jñēyaṁ ca kēśava||1||

śrībhagavānuvāca||

idaṁ śarīraṁ kauntēya kṣētramityabhidīyatē|
ētadyōvētti taṁ prāhuḥ kṣētrajña iti tadvidaḥ ||2||

kṣētrajñaṁ cāpi māṁ viddhi sarvakṣētrēṣu bhārata|
kṣētra kṣētrajñayōr jñānaṁ yattat jñānaṁ mataṁ mama||3||

tat kṣētraṁ yacca yādr̥kca yadvikāri yataśca yat|
sa ca yō yatprabhāvaśca tatsamāsēna mē śruṇu||4||

r̥ṣibhirbhahudhā gītaṁ chandōbhirvividhaiḥ pr̥thak |
brahmasūtrapadaiścaiva hētumadbhirviniścitaiḥ||5||

mahābhūtānyahaṅkārō buddhiravyaktamēva ca |
indriyāṇi daśaikaṁ ca pañca cēndriyagōcarāḥ||6||

icchādvēṣaḥ sukhaṁ duḥkhaṁ saṅghātaścētanā dhr̥tiḥ|
ētat kṣētraṁ samāsēna savikāra mudāhr̥tam||7||

amānitvaṁ adambhitvaṁ ahiṁsā kṣāntirārjavam|
ācāryōpāsanaṁ śaucaṁ sthairyamātmavinigrahaḥ||8||

indriyārthēṣu vairāgyaṁ anahaṁkāra ēva ca|
janmamr̥tyu jarāvyādhi duḥkhadōṣānudarśanam||9||

asakti ranabhiṣvaṅgaḥ putrgaḥ dāragr̥hādiṣu|
nityaṁ ca samacittatva miṣṭāniṣṭōpapattiṣu||10||

mayi cānanyayōgēna bhaktiravyabhicāriṇī|
viviktadēśa sēvitvamaratirjanasaṁsadi||11||

adhyātma jñāna nityatvaṁ tattvajñānārthadarśanam|
ētat jñānamiti prōktaṁ ajñānaṁ yadatō'nyathā||12||

jñēyaṁ yattatpravakṣyāmi yat jñātvā'mr̥tamaśnutē|
anādimatparamaṁ brahma na sattannāsaducyatē||13||

sarvataḥ pāṇipādaṁ tatsarvatō'kṣi śirōmukham|
sarvataḥ śrutimallōkē sarvamāvr̥tya tiṣṭhati||14||

sarvēndriya guṇābhāsaṁ sarvēndriyavivarjitam|
asaktaṁ sarvabhr̥cchaiva nirguṇaṁ guṇabhōktr̥ ca||15||

bahirantaśca bhūtānāṁ acaraṁ caramēvaca|
sūkṣmatvāt avijñēyaṁ dūrasthaṁ cāntikēca tat ||16||

avibhaktaṁ ca bhūtēṣu vibhaktamiva sthitam|
bhūtabhartr̥ca tat jñēyaṁ grasiṣṇu prabhaviṣṇu ca||17||

jyōtiṣāmapi tajjyōtiḥ tamasaḥ paramucyatē|
jñānaṁ jñēyaṁ jñānagamyaṁ hr̥di sarvasya viṣṭhitam||18||

iti kṣētraṁ tathā jñānaṁ jñēyaṁ cōktaṁ samāsataḥ|
madbhakta ētadvijñāya madbhāvāyōpapadyatē||19||

prakr̥tiṁ puruṣaṁ caiva viddhyanādī ubhāvapi|
vikārāṁśca guṇāṁścaiva viddhi prakr̥ti saṁbhavān||20||

kāryakāraṇa kartr̥tvē hētuḥ prakr̥ti rucyatē|
puruṣaḥ sukhaduḥkhānāṁ bhōktr̥tvē hēturucyatē||21||

puruṣaḥ prakr̥tisthō hi bhuṅktē prakr̥tijān guṇān|
kāraṇaṁ guṇasaṅgō'sya sadasadyōnijanmasu||22||

upadraṣṭānumantā ca bhartā bhōktā mahēśvaraḥ|
paramātmēti cāpyuktō dēhē'smin puruṣaḥ paraḥ||23||

ya ēvaṁ vētti puruṣaṁ prakr̥tiṁ ca guṇaiḥ saha|
sarvathā vartamānō'pi na sa bhūyō'bhijāyatē||24||

dhyānēnātmani paśyanti kēcidātmānamātmanā|
anyē sāṁkhyēna yōgēna karmayōgēna cāparē||25||

anyē tvēva majānantaḥ śrutvā'nyēbhya upāsatē|
tē'pi cātitarantyēva mr̥tyuṁ śrutiparāyaṇaḥ||26||

yāvatsaṁjāyatē kiṁcit satvaṁ sthāvarajaṅgamam|
kṣētra kṣētrajña saṁyōgāt tadviddhi bhatarṣabha||27||

samaṁ sarvēṣu bhūtēṣu tiṣṭhantaṁ paramēśvaram|
vinaśyatsvavinaśyantam yaḥ paśyati sa paśyati||28||

samaṁ paśyan hi sarvatra samavasthita mīśvaram|
na hinastyātmanā''tmānaṁ tatō yāti parāṁgatim||29||

prakr̥tyaiva ca karmāṇi kriyamāṇāni sarvaśaḥ|
yaḥ paśyati tathā''tmānaṁ akartāraṁ sa paśyati||30||

yathābhūtapr̥thakbhāvam ēkasthamanupaśyati|
tata ēva ca vistāraṁ brahma saṁpadyatē tadā||31||

anāditvānnirguṇatvāt paramātmāya mavyayaḥ|
śarīrasthō'pi kauntēya na karōti nalipyatē||32||

yathā sarvagataṁ saukṣmyādākāśaṁ nōpalipyatē|
sarvatrāvasthitō dēhē tathā''tmā nōpalipyatē||33||

yathā prakāśayatyēkaḥ kr̥tsnaṁ lōkamimaṁ raviḥ|
kṣētraṁ kṣētrī tathā kr̥tsnaṁ prakāśayati bhārata||34||

kṣētra kṣētrajñayōrēvaṁ antaraṁ jñānacakṣuṣā|
bhūtaprakr̥ti mōkṣaṁ ca yē viduryānti tē param||35||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē kṣētra kṣētrajña vibhāga yōgōnāma
trayōdaśō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||
________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha caturdaśō'dhyāyaḥ
guṇatraya vibhāga yōgaḥ||

śrībhagavānuvāca||
paraṁ bhūyaḥ pravakṣyāmi jñānānāṁ jñānamuttamam|
yat jñātvā munayaḥ sarvē parāṁ siddhimitō gatāḥ||1||

idaṁ jñānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ|
sargē'pi nōpajāyantē praḷayē na vyadhanti ca||2||

mama yōnirmahadbrahma tasmin garbhaṁ dadhāmyaham|
sambhavassarva bhūtānāṁ tatō bhavati bhārata ||3||

sarvayōniṣu kauntēya mūrtayaḥ saṁbhavantiyāḥ|
tāsāṁ brahma mahadyōniḥ ahaṁ bījapradaḥ pitā||4||

sattvaṁ rajastama iti guṇāḥ prakr̥ti saṁbhavāḥ |
nibadhnanti mahābāhō dēhē dēhinamavyayam ||5||

tatra sattvaṁ nirmalatvāt prakāśakamanāmayam |
sukhasaṅgēna badhnāti jñānasaṅgēna cānaghā||6||

rajō rāgātmakaṁ viddhi tr̥ṣṇā saṅgasamudbhavam|
tannibadhnāti kauntēya karmasaṅgēna dēhinām ||7||

tama stvajñānajaṁ viddhi mōhanaṁ sarvadēhinām |
pramādālasyanidrābhiḥ tannibadhnāti bhārata||8||

sattvaṁ sukhē sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata|
jñānamāvr̥tya tu tamaḥ pramādē sañjayatyuta||9||

rajastamaścābhibhūya sattvaṁ bhavati bhārata|
rajassatvaṁ tamaścaiva tamassattvaṁ rajastathā||10||

sarvadvārēṣu dēhē'smin prakāśa upajāyatē|
jñānaṁ yadā tadā vidyāt vivr̥ddhaṁ sattvamityuta||11||

lōbhaḥ pravr̥ttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spr̥hā|
rajasyētāni jāyantē vivr̥ddhē bharatarṣabha||12||

aprakāśō'pravr̥ttiśca pramādō mōha ēva ca |
tamasyētāni jāyantē viruddhē kurunandana||13||

yada sattvē pravr̥ddhētu praḷayaṁ yāti dēhabhr̥t |
tadōttamavidāṁ lōkān amalānpratipadyatē||14||

rajasi praḷayaṁ gatvā karmasaṅgiṣu jāyatē|
tathā pralīnastamasi mūḍhayōniṣu jāyatē||15||

karmaṇasukr̥tasyāhu sāttvikaṁ nirmalaṁ phalam|
rajasastu phalaṁ duḥkhaṁ ajñānaṁ tamasaḥ phalam||16||

sattvātsañjāyatē jñānaṁ rajasō lōbha ēvaca |
pramādamōhō tamasō bhavatō'jñānamēvaca||17||

ūrdhvaṁ gacchanti sattvasthā madhyē tiṣṭhanti rājasāḥ|
jaghanyaguṇavr̥ttisthā athō gacchanti tāmasāḥ||18||

nānyaṁ guṇēbhyaḥ kartāraṁ yadā draṣṭā'nupaśyati|
guṇēbhyaśca paraṁ vētti madbhāvaṁ sō'dhigacchati||19||

guṇānētānatītyatrīn dēhī dēhasamudbhavaḥ|
janmamr̥tyujarāduḥkhai rvimuktō'mr̥tamaśnutē||20||

arjuna uvāca||

kairliṁgaistrīnguṇānētān atītō bhavati prabhō |
kimācāraṁ kathaṁ caitāṁ strīnguṇānativartatē ||21||

śrībhagavānuvāca||

prakāśaṁ ca pravr̥ttiṁ ca mōhamēva ca pāṇḍava|
nadvēṣṭi sampravr̥ttāni na nivr̥ttāni kāṁkṣati||22||

udāsīnavadāsīnō guṇairyō na vicālyatē|
guṇāvartanta ityēva yō'vatiṣṭhati nēṅgatē||23||

samaduḥkhasukhassvasthaḥ samalōṣṭāśmakāñcanaḥ|
tulyapriyāpriyō dhīraḥ tulyanindātma saṁstutiḥ||24||

mānāvamānayōḥ tulyaḥ tulyō mitrāripakṣayōḥ|
sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa ucyatē||25||

māṁ ca yō'vyabhicārēṇa bhakti yōgēna sēvatē|
sa guṇānsamatītyaitān brahma bhūyāya kalpatē||26||

brahmaṇō hi pratiṣṭā'ham amr̥tasyāvyayasya ca|
śāśvatasya ca dharmasya sukhasyaikāntikasya ca||27||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē guṇatraya vibhāga yōgōnāma
caturdaśō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||

____________

||ōṁ tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha pañcadaśō'dhyāyaḥ
puruṣōttama prāpti yōgaḥ||

śrībhagavānuvāca||

ūrdhvamūlamadhaśśākhaṁ aśvatthaṁ prāhuravyayam|
chandāṁsi yasyaparṇāni yastaṁ vēda sa vēdavit ||1||

athaścōrdhvaṁ prasr̥tāstasyaśākhā
guṇapravr̥ddhā viṣayapravālāḥ|
adhaścamūlānyanusantatāni
karmānubandhīni manuṣyalōkē||2||

narūpamasyēha tathōpalabhyatē
nāntō nacādirna ca saṁpratiṣṭhā|
aśvatthamēnaṁ suvirūḍhamūlā
masaṅgaśastrēṇa dr̥ḍhēna chitvā||3||

tataḥ padaṁ tatparimārgitavyaṁ
yasmin gatā nanivartanti bhūyaḥ|
tamēva cādyaṁ puruṣaṁ prapadyē
yataḥ pravr̥ttiḥ prasr̥tā purāṇī||4||

nirmānamōhā jitasaṅgadōṣā
adhyātmanityā vinivr̥ttakāmāḥ|
dvandvairvimuktāḥ sukhaduḥkhasaṁjñaiḥ
gacchantya mūḍhāḥ padamavyayaṁ tat ||5||

natat bhāsayatē sūryō na śaśājñkō na pāvakaḥ|
yadgatvā nanivartantē taddhāma paramaṁ mama ||6||

mamaivāṁśō jīvalōkē jīvabhūtassanātanaḥ|
manaḥ ṣaṣṭhānīndriyāṇi prakr̥tisthāni karṣati ||7||

śarīraṁ yadavāpnōti yaccāpyutkrāmatīśvaraḥ|
gr̥hītvaitāni saṁyāti vāyurgandhānivāśayat||8||

śrōtraṁ cakṣuḥ sparśanaṁ ca rasanaṁ ghrāṇamēva ca |
adhiṣṭhāya manaścāyaṁ viṣayānupasēvatē||9||

utkrāmantaṁ sthitaṁ vā'pi bhuñjānaṁ vā guṇānvitam |
vimūḍhānānupaśyanti paśyanti jñānacakṣuṣaḥ||10||

yatantō yōginaścainaṁ paśyantyātmanyavasthitam|
yatantō'pyakr̥tātmānō nainaṁ paśyantyacētasaḥ||11||

yadādityagataṁ tējō jagadbhāsayatē'khilam|
yaccandramasi yaccāgnau tattējō viddhi māmakam ||12||

gāmāviśya ca bhūtāni dhāramyaha mōjasā|
puṣṇāmi cauṣadhīssarvā ssōmō bhūtvā rasātmakaḥ||13||

ahaṁ vaiśvānarōbhūtvā prāṇinām dēhamāśritaḥ|
prāṇāpāna samāyuktaḥ pacāmyannaṁ caturvidham||14||

sarvasya cāhaṁ hr̥dhi sanniviṣṭō
mattaḥ smr̥tiḥ jñānamapōhanaṁ ca|
vaidaiśca sarvairahamēva vēdyō
vēdāntakr̥dvēdavidēva cāham||15||

dvāvimau puruṣōlōkē kṣaraścākṣara ēvaca |
kṣarassarvāṇi bhūtāni kūṭasthō'kṣara ucyatē||16||

uttamaḥ puruṣastvanyaḥ paramātmētyudāhr̥taḥ|
yō lōkatrayamāviśya bibhartyavyaya īśvaraḥ||17||

yasmāt kṣaramatītō'ham akṣarādapi cōttamaḥ|
atō'smi lōkēvēdē ca prathitaḥ puruṣōttamaḥ||18||

yōmāmēvamasammūḍhō jānāti puruṣōttamam|
sa sarvabhajati māṁ sarvabhāvēna bhārata||19||

iti guhyatamaṁ śāstra midamuktaṁ mayā'nagha|
ētadbhuddhvā buddhimān syātkr̥takr̥tyaśca bhārata||20||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē puruṣōttama prāpti yōgō nāma
pañcadaśō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat ||

________________________________

||ōṁ tat sat ||

śrīmadbhagavadgītē
atha ṣōḍaśō'dhyāyaḥ
daivāsura saṁpadvibhāga yōgaḥ||

śrībhagavānuvāca||

abhayaṁ sattvasaṁśuddhiḥ jñānayōga vyavasthitiḥ|
dānaṁ damaśca yajñaśca svādhyāya stapa ārjavam||1||

ahiṁsā satyamakrōdhaḥ tyāgaśśāntirapaiśunam|
dayā bhūtēṣvalōlatvaṁ mārdavam hrīracāpalam||2||

tējaḥ kṣamā dhr̥tiśśaucaṁ adrōhōnātimānitā|
bhavanti saṁpadaṁ daivīmabhijātasya bhārata ||3||

dambhō darpō'bhimānaśca krōdhaḥ pāruṣyamēva ca|
ajñānaṁ cābhijātasya pārtha sampadamāsurīm||4||

daivī sampadvimōkṣāya nibandhāyāsurī matā|
māśucassaṁpadaṁ daivī mabhijātō'si pāṇḍava ||5||

dvau bhūtasargau lōkē'smin daiva asuraēva ca |
daivō vistaraśaḥ prōkta asuraṁ pārthamē śr̥ṇu||6||

pravr̥ttiṁ ca nivr̥ttiṁ ca janā na vidurāsurāḥ|
na śaucaṁ nāpi cācārō na satyaṁ tēṣu vidyatē||7||

asatyamapratiṣṭhaṁ tē jagadāhuranīśvaram|
aparasparasambhūtaṁ kimanyatkāmamaitukam||8||

ētāṁ dr̥ṣṭimavaṣṭhabhya naṣṭhātmānō'lpabuddhayaḥ |
prabhavantyugrakarmāṇaḥ kṣayājagatō'hitāḥ||9||

kāmamāśritya duṣpūraṁ dambamānamadānvitāḥ|
mōhādgr̥hītvā'sadgrāhan pravartantē'śucivratāḥ||10||

cintāmaparimēyāṁ ca praḷayāntāmupāśritāḥ|
kāmōpabhōgaparamā ētāvaditi niścitāḥ||11||

āśāpāśaśatairbaddhāḥ kāmakrōdhaparāyaṇāḥ|
īhantē kāmabhōgārtha manyāyēnārthasaṁcayān||12||

idamadya mayālabdhamimaṁ prāpsyēmanōratham|
idamastīdamapi mē bhaviṣyati punardhanam||13||

asau mayāhataśśatruḥ haniṣyē cāparānapi|
īśvarō'hamahaṁ bhōgī siddhō'haṁ balavānsukhī||14||

āḍhyō'bhijanavānasmi kō'nyō'sti sadr̥śō mayā|
yakṣyē dāsyāmi mōdiṣya ityajñānavimōhitāḥ||15||

anēkacittavibhrāntā mōhajāla samāvr̥tāḥ|
prasaktāḥ kāmabhōgēṣu patanti narakē'śucau||16||

ātmasambhāvitāḥ stabdhā dhanamānamadānvitāḥ|
yajantē nāmayajñaistē dambhēnā'vidhipūrvakam||17||

ahaṁkāraṁ balaṁ darpaṁ kāmaṁ krōdhaṁ ca saṁśritāḥ|
māmātmāparadēhēṣu pradviṣantō'bhyasūyakāḥ||18||

tānahaṁ dviṣataḥ krūrān saṁsārēṣu narādhamān|
kṣipāmyajasra maśubhān āsurīṣvēva yōniṣu||19||

āsurīṁ yōnimāpannā mūḍhā janmani janmani|
māmaprāpyaiva kauntēya tatōyāntyadhamāṁ gatim||20||

trividhaṁ narakasyēdaṁ dvāraṁ nāśanamātmanaḥ|
kāmaḥ krōdhastathā lōbhaḥ tasmā dētatrayaṁ tyajēt||21||

ētairvimuktaḥ kauntēya tamōdvāraistribhirnaraḥ|
acaratyātmanaḥ śrēyaḥ tatō yāntiparāṁ gatim||22||

yaśśāstravidhimutsr̥jya vartatē kāmakārataḥ|
na sasiddhimavāpnōti na sukhaṁ na parāṁ gatim||23||

tasmācchāstraṁ pramāṇaṁ tē kāryākāryavyavasthitau|
jñātvā śāstra vidhānōktaṁ karmakartumihārhasi||24||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē daivāsura saṁpadvibhāga yōgō nāma
ṣōḍaśō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||

_________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha saptadaśō'dhyāyaḥ
atha śraddhātraya vibhāga yōgaḥ||

arjuna vāca||

yē śāstravidhi mutsr̥jya
yajantē śraddhayā'nvitāḥ|
tēṣāṁ niṣṭhātu kā kr̥ṣṇa
sattvamāhō rajastamaḥ||1||

śrībhagavānuvāca||

trividhā bhavati śraddhā dēhināṁ sā svabhāvajā|
sāttvikī rājasī caiva tāmasī cēti tāṁ śr̥ṇu||2||

satvānurūpā sarvasya śraddhā bhavati bhārata|
śraddhāmayō'yaṁpuruṣō yō yat śraddhasya ēva saḥ||3||

yajantē sāttvikā dēvān yakṣarakṣāṁsi rājasāḥ|
prētān bhūtagaṇāṁścānyē yajantē tāmasā janāḥ||4||

aśāstravihitaṁ ghōraṁ tapyantē yē tapōjanāḥ|
dambhāhaṁkārasaṁyuktāḥ kāmarāga balānvitāḥ||5||

karśayantaḥ śarīrasthaṁ bhūtagrāmacētasaḥ|
māṁ caivāntaḥ śarīrasthaṁ tānviddhyāsura niścayān||6||

āhārastvapi sarvasya trividhō bhavati priyaḥ|
yajñastapaḥ tathā dānaṁ tēṣāṁ bhēdamimaṁ śr̥ṇu||7||

āyuḥ sattvabalārōgya sukhaprītivivardhanāḥ|
rasyāḥ snigdhāḥ sthirā hr̥dyā āhārāḥ sātvika priyāḥ||8||

kaṭvāmla lavaṇātyuṣṇa tīkṣṇa rūkṣavidāhinaḥ|
ahārā rājasasyēṣṭā duḥkhaśōkāmayapradāḥ||9||

yātayāmaṁ gatarasaṁ pūti paryuṣitaṁ ca yat|
ucchiṣṭamapi cāmēdhyaṁ bhōjanaṁ tāmasapriyam||10||

aphalākāṁkṣibhiryajñō vidhi dr̥ṣṭō ya ijyatē|
yaṣṭavyamēti manaḥ samādhāya sa sātvikaḥ||11||

abhisandhāya tu phalaṁ dambhārthamapi caivayat|
ijyatē bharataśrēṣṭha taṁ yajñaṁ viddhi rājasam||12||

vidhihīnamasr̥ṣṭānnaṁ mantrahīnamadakṣiṇam|
śraddhārahitaṁ yajñaṁ tāmasaṁ paricakṣatē||13||

dēvadvija guruprājña pūjanaṁ śaucamārjavam|
brahmacaryamahiṁsā ca śārīraṁ tapa ucyatē||14||

anudvēgakaraṁ vākyaṁ satyaṁ priyahitaṁ ca yat|
svādhyāyābhyasanaṁ caiva vāṅmayaṁ tapa ucyatē||15||

manaḥ prasādassaumyatvaṁ maunamātmavinigrahaḥ|
bhāvasaṁśuddhirityētat tapō mānasamucyatē||16||

śraddhayā parayā taptaṁ tapastattrividhaṁ naraiḥ|
aphalākāṁkṣibhiryuktaiḥ sātvikaṁ paricakṣatē||17||

satkārapūjamānārthaṁ tapō dambēna caiva yat|
kriyatē tadihaprōktaṁ rājasaṁ calamadhruvam||18||

mūḍhagrāhēṇātmanō yat pīḍayā kriyatē tapaḥ|
parasyōtsādanārthaṁ vā tattāmasamudāhr̥tam||19||

dātavyamiti yaddānaṁ dīyatē'nupakāriṇē|
dēśēkālēca pātrēca taddānaṁ sāttvikaṁ smr̥tam||20||

yattupratyupakārārthaṁ phalamuddisya vā punaḥ|
dīyatē ca parikliṣṭaṁ taddānaṁ rājasasmr̥tam||21||

adēśakālē yaddānaṁ apātrēbhyaśca dīyatē|
asatkr̥ta mavajñātaṁ tat tāmasamudāhr̥tam||22||

ōṁ tatsaditi nirdēśō brahmaṇastrividhaḥ smr̥taḥ|
brāhmaṇāḥ tēna vēdāśca yajñāśca vihitāḥ purā||23||

tasmādōmityudāhr̥tya yajñādānatapaḥ kriyāḥ|
pravartantē vidhānōktāḥ satataṁ brahmavādinām||24||

taditya nabhisandhāya phalaṁ yajñatapaḥ kriyāḥ|
dānakriyāśca vividhāḥ kriyantē mōkṣakāṁkṣibhiḥ||25||

sadbhāvē sādhubhāvēca sadityētat prayujyatē|
praśastē karmaṇi tathā sacchabdaḥ pārtha yujyatē||26||

yajñē tapasi dānē ca sthitissaditi cōcyatē|
karmacaiva tadarthīyaṁ sadityēvābhidīyatē||27||

aśraddhayā hutaṁ dattaṁ tapastaptaṁ kr̥taṁ ca yat|
asat ityucyatē pārtha na ca tatprētya nō iha||28||

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē śraddhātraya vibhāga yōgō nāma
saptadaśō'dhyāyaḥ
||ōṁ tat sat||

_________________________________________

||ōm tat sat||

śrīmadbhagavadgītē
atha aṣthādaśō'dhyāyaḥ
mōkṣasannyāsa yōgaḥ||

arjuna uvāca||

sannyāsasya mahābāhō tattvamicchāmi vēditum|
tyāgasya ca hr̥ṣīkēśa pr̥thakkēśi niṣūdana ||1||

śrībhagavānuvāca||

kāmyānāṁ karmaṇaṁ nyāsaṁ sannyāsaṁ kavayō viduḥ|
sarvakarmaphalatyāgaṁ prāhuḥ tyāgaṁ vicakṣaṇāḥ ||2||

satyājyaṁ dōṣavadityēkē karma prāhuḥ manīṣiṇaḥ|
yajñadāna tapaḥ karma na tyājyamiti cāparē ||3||

niścayaṁ śr̥ṇumē tatra tyāgē bharatasattama|
tyāgōhi puruṣavyāghra trividhaḥ samprakīrtitaḥ ||4||

yajñadāna tapaḥ karma na tyājyaṁ kāryamēvatat |
yajñōdānaṁ tapaścaiva pāvanāni manīṣiṇām ||5||

ētānyapi tu karmāṇi saṅgaṁ tyaktvā phalāni ca|
kartavyānīti mē pārtha niścitaṁ matamuttamam ||6||

niyatasya tu sannyāsaḥ karmaṇō nōpapadyatē|
mōhāttasya parityāgaḥ tāmasaḥ parikīrtitaḥ ||7||

duḥkhamityēva yatkarma kāyaklēśabhayāttyajēt|
sakr̥tvā rājasaṁ tyāgaṁ naiva tyāgaphalaṁ labhēt ||8||

kāryamityēva yatkarma niyataṁ kriyatē'rjuna|
saṅgaṁ tyaktvā phalaṁ caiva tyāgaḥ sāttvikōmataḥ ||9||

na dvēṣṭyakuśalaṁ karma kuśalēnānusajjatē|
tyāgī sattvasamāviṣṭō mēdhāvī chcinnasaṁśayaḥ ||10||

nahi dēhabhr̥tā śakyaṁ tyaktuṁ karmāṇyaśēṣataḥ|
yastu karmaphalatyāgī sa tyāgītyabhidīyatē ||11||

aniṣṭamiṣṭaṁ miśraṁ ca trividhaḥ karmaṇaḥ phalam|
bhavatyatyāgināṁ prētya na tu sannyāsināṁ kvacit ||12||

pañcaitāni mahābāhō kāraṇāni nibōdhamē|
sāṅkhyē kr̥tāntē prōktāni siddhayē sarvakarmaṇām ||13||

adhiṣṭānaṁ tathā kartā karaṇaṁ ca pr̥thagvidham |
vividhāśca pr̥thakcēṣṭā daivaṁ caivātra pañcamam ||14||

śarīravāṅmanōbhiryat karma prārabhatē naraḥ|
nyāyaṁ vā viparītaṁ vā pañcaitē tasya hētavaḥ ||15||

tatraivaṁ sati kartāraṁ ātmānaṁ kēvalaṁ tu yaḥ|
paśyatyakr̥ta buddhitvān na sa paśyati durmatiḥ ||16||

yasya nāhaṅkr̥tō bhāvō buddhiryasya na lipyatē|
hatvā'pi sa imāṁllōkān na hanti na nibadhyatē ||17||

jñānaṁ jñēyaṁ parijñātā trividhā karma cōdanā|
karaṇaṁ karma kartēti trividhaḥ karmasaṅgrahaḥ ||18||

jñānaṁ karma ca kartā ca tridhaiva guṇabhēdataḥ|
prōcyatē guṇasaṅkhyānē yathāvat śr̥ṇutānyapi ||19||

sarvabhūtēṣu yainaikaṁ bhāvamavyayamīkṣatē|
avibhaktaṁ vibhaktēṣu tat jñānaṁ viddhi sāttvikam ||20||

pr̥thaktvēnatu yajñānaṁ nānābhāvānpr̥thagvidhān|
vētti sarvēṣu bhūtēṣu tat jñānaṁ viddhi rājasam ||21||

yattu kr̥tsnavadēkasmin kāryēsaktamahaitukam|
atattvārthavadalpaṁ ca tattāmasamudāhr̥tam ||22||

niyataṁ saṅgarahitam arāgadvēṣataḥ kr̥tam|
aphalaprēpsunā karmayat tat sāttvikamucyatē ||23||

yattukāmēpsunā karma sāhaṅkārēṇa vā punaḥ|
kriyatē bahuḷāyāsaṁ tat rājasamudāhr̥tam ||24||

anubandhaṁ kṣayaṁ hiṁsā manapēkṣya ca pauruṣam|
mōhādārabhyatē karma yat tat tāmasamucyatē ||25||

muktasaṅgō'nahaṁ vādī dhr̥tsāhasamanvitaḥ|
siddhyasiddhyōrnivikāraḥ kartā sāttvika mucyatē ||26||

rāgī karma phalaprēpsuḥ lubdhō hiṁsātmakō'śuciḥ|
harṣaśōkānvitaḥ kartā rājasaḥ parikīrtitaḥ ||27||

ayuktaḥ prākr̥taḥ stabdhaḥ śaṭhō naiṣkr̥tikō'lasaḥ|
viṣādī dīrghasūtrī ca kartā tāmasa ucyatē ||28||

buddhērbhēdaṁ dhr̥tēścaiva guṇataḥ trividhaṁ śr̥ṇu|
prōcyamānamaśēṣēṇa pr̥thaktvēna dhanañjaya ||29||

pravr̥ttiṁca nivr̥ttiṁca kāryākāryē bhayābhayē|
bandhaṁ mōkṣaṁ ca yā vētti buddhiḥ sā pārtha sāttvikī ||30||

yayā dharmamadharmaṁ ca kāryaṁ cā'kāryamēva ca|
ayathāvatprajānāti buddhiḥ sā pārtha rājasī ||31||

adharmaṁ dharmamiti yā manyatē tamasā''vr̥tā|
sarvārthān viparītāṁśca buddhiḥ sā pārtha tāmasī ||32||

dhr̥tyā yayā dhārayatē manaḥ prāṇēndriyakriyāḥ|
yōgēnāvyabhicāriṇyā dhr̥tiḥ sā pārtha sāttvikī ||33||

yayātu dharmakāmārthān dhr̥tyā dhārayatē'rjuna|
prasaṅgēna phalākāṁkṣī dhr̥tiḥ sā pārtha rājasī ||34||

yayā svapnaṁ bhayaṁ śōkaṁ viṣādaṁ madamēva ca|
na vimuñcati durmēdhā dhr̥tiḥ sā pārtha tāmasī ||35||

sukhaṁ tvidānīṁ trividhaṁ śr̥ṇumē bharatarṣabha|
abhyāsādramatē yatra duḥkhāntaṁ ca nigacchati ||36||

yattadagrē viṣamiva pariṇāmē'mr̥tōpamam|
tat sukhaṁ sāttvikaṁ prōktaṁ ātmabuddhi prasādajam ||37||

viṣayēndriya saṁyōgāt yatta dagrē'mr̥tōpamam|
pariṇāmē viṣamiva tat sukhaṁ rājasaṁ smr̥taṁ ||38||

yadagrē cānubandē ca sukhaṁ mōhanamātmanaḥ|
nidrālasya pramādōtthaṁ tat tāmasamudāhr̥tam ||39||

na tadasti pr̥thivyāṁ vā divi dēvēṣu vāpunaḥ|
sattvaṁ prakr̥tijairmuktaṁ yadēbhissyātribhirguṇaiḥ ||40||

brāhmaṇa kṣatriyaviśāṁ śūdrāṇāṁ ca parantapa|
karmāṇi pravibhaktāni svabhāva prabhavairguṇaiḥ ||41||

śamō damaḥ tapaḥ śaucaṁ kṣāntirārjavamēva ca |
jñānaṁ vijñānamāstikyaṁ brāhmaṁ karma svabhāvajam ||42||

śauryaṁ tējō dhr̥tirdākṣyaṁ yuddhēcāpya palāyanam|
dānamīśvarabhāvaśca kṣātraṁ karma svabhāvajam ||43||

kr̥ṣi gōrakṣavāṇijyaṁ vaiśyaṁ karma svabhāvajam|
paricaryātmakaṁ karma śūdrasyāpi svabhāvajam ||44||

svē svē karmaṇyabhirataḥ saṁsiddhiṁ labhatē naraḥ|
svakarma nirataḥ siddhiṁ yathā vindati tat śr̥ṇu ||45||

yataḥ pravr̥tirbhūtānāṁ yēna sarvamidaṁ tatam|
svakarmaṇā tamabhyarcya siddhiṁ vindati mānavaḥ ||46||

śrēyān svadharmō viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt|
svabhāvaniyataṁ karma kurvannāpnōti kilbiṣam ||47||

sahajaṁ karma kauntēya sadōṣamapi na tyajēt|
sarvārambhahi dōṣēṇa dhūmēnāgnirivāvr̥tāḥ ||48||

asakta buddhiḥ sarvatra jitātmā vigataspr̥haḥ|
naiṣkarmyasiddhiṁ paramāṁ sannyāsēnādhi gacchati ||49||

siddhiṁ prāptō yathā brahma tathā''pnōti nibōdhamē|
samāsēnaiva kauntēya niṣṭhā jñānasya yā parā || 50||

buddhyā viśuddhayā yuktō dhr̥tyā''tmānaṁ niyamya ca|
śabdādīn viṣayāṁ styaktvā rāgadvēṣau vyudasya ca ||51||

viviktasēvī laghvāśī yatavākkāyamānasaḥ|
dhyānayōgaparō nityaṁ vairāgyaṁ samupāśritaḥ ||52||

ahaṅkāraṁ balaṁ darpaṁ kāmaṁ krōdhaṁ parigraham|
vimucya nirmamaḥ śāntō brahmabhūyāya kalpatē ||53||

brahmabhūtaḥ prasannātmā na śōcati nākāṁkṣati|
samaḥ sarvēṣu bhūtēṣu madbhaktiṁ labhatē parām ||54||

bhaktyāmāmabhijānāti yāvānyaścāsmi tattvataḥ|
tatō māṁ tattvatō jñātvā viśatē tadanantaram ||55||

sarvakarmāṇyapi sadā kurvāṇō madvyapāśrayaḥ|
matprasādādavāpnōti śāśvataṁ padamavyayam ||56||

cētasā sarva karmāṇi mayi sannyasya matparaḥ|
buddhiyōgamupāśritya maccittaḥ satataṁ bhava ||57||

maccittasarvadurgāṇi matprasādāttariṣyasi|
atha cēttvamahaṅkārān na śrōṣyasi vinaṁkṣyasi ||58||

yadyahaṅkāramāśritya nayōtsya iti manyasē|
mithyaiṣa vyavasāyastē prakr̥tistvāṁ niyōkṣayati ||59||

svabhāvajēna kauntēya nibaddhassvēna karmaṇā|
kartuṁ nēcchasi manmōhāt kariṣyasyavaśō'pi tat ||60||

īśvaraḥ sarvabhūtānāṁ hr̥ddēśē'rjuna tiṣṭati|
bhrāmayansarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā ||61||

tamēva śaraṇaṁ gaccha sarvabhāvēna bhārata|
tat prāsādātparaṁ śāntiṁ sthānaṁ prāpsyasi śāśvatam ||62||

iti tē jñānamākhyātaṁguhyādguhyataraṁ mayā|
vimr̥śyaitat aśēṣēṇa yathēcchasi tathā kuru ||63||

sarvaguhyatamaṁ bhūyaḥ śr̥ṇumē paramaṁ vacaḥ|
iṣṭō'si mē dr̥ḍhamiti tatō vakṣyāmitē hitam ||64||

manmanābhava madbhaktō madyājīmāṁ namaskuru|
māmē vaiṣyasi satyaṁ tē pratijānē priyō'si mē ||65||

sarvadharmān parityajya māmēkaṁ śaraṇaṁ vraja|
ahaṁ tvā sarvapāpēbhyō mōkṣayiṣyāmi mā śucaḥ ||66||

idaṁ tē nā tapaskāya nā bhaktāya kadācana|
na cā'śuśrūṣavē vācyaṁ na ca māṁ yō'bhyasūyati ||67||

ya imaṁ paramaṁ guhyaṁ madbhaktēṣvabhidhāsyati|
bhaktiṁ mayi parāṁ kr̥tvā māmēvaiṣyatyasaṁśayaḥ ||68||

na ca tasmān manuṣyēṣu kaścinmē priyakr̥ttamaḥ|
bhavitā na ca mē tasmāt anyaḥ priyatarō bhuvi ||69||

adhyēṣyatē ca ya imaṁ dharmyaṁ saṁvādamāvayōḥ|
jñānayajñēna tēnāha miṣṭaḥsyāmiti mē matiḥ ||70||

śraddhavān anasūyaśca śr̥ṇuyādapi yō naraḥ|
sō'pi muktaḥ śubhān lōkān āpnuyātpuṇyakarmaṇām ||71||

kacchidētat śrutaṁ pārtha tvayaikāgrēṇacētasā|
kaccidajñānasammōhaḥ praṇaṣṭastē dhanañjaya ||72||

arjuna uvāca||

naṣṭōmōhaḥ smr̥tirlabdhā tvat prāsādānmayā'cyuta|
sthitō'smi gatasandēhaḥ kariṣyē vacanaṁ tava ||73||

saṁjaya uvāca||

ityāhaṁ vāsudēvasya pārthasya ca mahātmanaḥ|
saṁvādamimamaśrauṣaṁ adbhutaṁ rōmaharṣaṇam ||74||

vyāsaprāsādāt śrutavānētat guhyatamaṁ param|
yōgaṁ yōgēśvarāt kr̥ṣṇāt sākṣāt kathayataḥ svayam ||75||

rājan saṁsmr̥tya saṁsmr̥tya saṁvādamimamadbhutam|
kēśavārjunayōḥ puṇyaṁ hr̥ṣyāmi ca muhurmuhuḥ ||76||

tacca saṁsmr̥tya saṁsmr̥tya rūpamatyadbhutaṁ harēḥ|
vismayō mē mahān rājan hr̥ṣyāmi ca punaḥ punaḥ ||77||

yatra yōgēśvaraḥ kr̥ṣṇō yatra pārthō dhanurdharaḥ |
tatraśrīrvijayō bhūtirdhruvān iti matirmama ||78||

iti śrīmanmahābhāratē śatasahasrikāyāṁ saṁhitāyāṁ vaiyāsikyāṁ
śrīmadbhīṣmaparvaṇi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṁ yōgaśāstrē
śrīkr̥ṣṇārjuna saṁvādē mōkṣasannyāsa yōgō nāma
aṣṭādaśō'dhyāya|
śrīmadbhavadgītā svarūpa kr̥ṣṇārjuna saṁvādaṁ samāptam |
||ōṁ tat sat||
_______________________________________