Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 28
"Sita in sorrow".

The Sarga begins with the sound of birds cooing, seemingly bringing good news to Sita. However, her mind remains haunted by the threats of Ravana and the Rakshasa women.. .

The following narration begins describing Sita's state of mind

||Sloka 28.01||

સા રાક્ષસેંદ્રસ્ય વચો નિશમ્ય
તદ્રાવણ સ્યા પ્રિય મપ્રિયાર્તા|
સીતા વિતત્રાસ યથા વનાંતે
સિંહાભિપન્ના ગજરાજકન્યા||28.01||

સ|| રાક્ષસેંદ્રસ્ય તત્ અપ્રિયં વચઃ નિશમ્ય અપ્રિયાર્તા સા સીતા વનાંતે સિંહાભિપન્ન ગજરાજકન્યા ઇવ વિતત્રાસ||

Tilaka TiKa says- વચો નિશમ્ય સંસ્મૃત્ય, અપ્રિયાર્તા અપ્રિયેણ પ્રિયસંયોગ અભાવેન, આર્તા દુઃખિતા |

||Sloka meanings||

રાક્ષસેંદ્રસ્ય તત્ અપ્રિયં વચઃ નિશમ્ય -
having heard the unpleasant words of the king of Rakshasas
અપ્રિયાર્તા સા સીતા વિતત્રાસ -
bereft of her husband, that Sita was terrified
ગજરાજકન્યા ઇવ -
like the young elephant princess
વનાંતે સિંહાભિપન્ન-
confronted by the lion in the deep forest

||Sloka summary||

"Remembering the unpleasant words spoken by the king of Rakshasas, Sita, who was anxious to be with her husband, felt terrified like a young elephant princess caught by a lion in the middle of the forest." ||28.01||

This Sarga takes place after Trijata's dream, which has good forebodings for Sita. In this context the appropriate meaning for નિશમ્ય is 'having remembered' the vile words of Ravana, Sita was again terrified .

||Sloka 28.02||

સા રાક્ષસી મધ્યગતાચ ભીરુ
ર્વાગ્ભિર્ભૃશં રાવણ તર્જિતા ચ|
કાંતારમધ્યે વિજને વિસૃષ્ટા
બાલેવ કન્યા વિલલાપ સીતા||28.02||

સ|| ભીરુઃ ભૃશં વાગ્ભિઃ રાવણ તર્જિતા ચ રાક્ષસીમધ્યગતા ચ સા સીતા વિજને કાંતારમધ્યે વિશૃજ્ય બાલા કન્યા ઇવ વિલલાપ||

||Sloka meanings||

ભીરુઃ ભૃશં વાગ્ભિઃ રાવણ તર્જિતા ચ -
timid lady, threatened by Ravana's terrible words
રાક્ષસીમધ્યગતા ચ સા સીતા -
Sita, surrounded by Rakshasa women
વિજને કાંતારમધ્યે વિશૃજ્ય બાલા કન્યા ઇવ -
like a young girl left alone in a desolate forest
વિલલાપ - cried

||Sloka summary||

"The timid lady surrounded by Rakshasa women, threatened by Ravana's terrible words wept like a young girl left alone in a desolate forest. ||28.02||

Previously, Sita had emphatically told Ravana that he could not escape from Dasarathi
- "અસંશયં દાશરથેર્નમોક્ષ્યસે";

She had also proudly told the Rakshasa women that her husband was her master, even if he was poor or without a kingdom. However, after being threatened by the Rakshasas, Sita blames herself for her misfortunes, calling herself "અલ્પપુણ્યા" (lacking in merit) and "કૃપણા" (miserable). She goes as far as saying "ન હિ જીવિતેઃ અર્થો" (there is no purpose to this life). All of this shows that Sita is unable to control her mind.

Despite being happy to hear Trijata's dream and the positive omens recalled by Trijata, Ravana's words still reverberate in her mind. Thus, Sita is still unable to find peace.

Poet says that with none of her people being near, she cries like a girl left in the middle of a forest.

||Sloka 28.03||

સત્યં બતેદં પ્રવદંતિ લોકે
નાકાલમૃત્યુર્બવતીતિસંતઃ|
યત્રાહમેવં પરિભર્ત્સ્ય માના
જીવામિ કિંચિત્ ક્ષણમપ્યપુણ્યા|| 3||

સ|| લોકે અકાલમૃત્યુઃ ન ભવતિ ઇતિ ઇદં સત્યં સન્તઃ પ્રવદંતિ| યત્ર એવં પરિભર્ત્સ્યમાના અપુણ્યા અહં દીના ક્ષણં અપિ જીવતિ બત||

||Sloka meanings||

લોકે અકાલમૃત્યુઃ ન ભવતિ ઇતિ -
that untimely death will not happen in this world
ઇદં સત્યં સન્તઃ પ્રવદંતિ -
this truth is stated by elders
યત્ર એવં પરિભર્ત્સ્યમાના અપુણ્યા -
this way threatened and living without merits
અહં દીના ક્ષણં અપિ જીવતિ બત-
I am living pitiably even for a moment is surely because of that

||Sloka summary||

"The elders say that untimely death will not happen in this world. That seems to be true. Even though I am threatened like this, I am living pitifully even for a moment, surely due to a lack of merits." ||28.03|

In her sorrow, Sita blames herself for all her miseries

||Sloka 28.04||

સુખાદ્વિહીનં બહુદુઃખપૂર્ણં
ઇદં તુ નૂનં હૃદયંસ્થિરં મે|
વિશીર્યતે યન્ન સહસ્રધાઽદ્ય
વજ્રાહતં શૃંગ મિવાચલસ્ય||28.04||

સ|| સુખાત્ વિહીનં બહુદુઃખપૂર્ણં ઇદં મે હૃદયં નૂનં સ્થિરં યત્ વજ્રાહતં અચલસ્ય શૃંગમિવ સહસ્રથા અદ્ય નવિશીર્યતે||28.04||

||Sloka meanings||

સુખાત્ વિહીનં બહુદુઃખપૂર્ણં -
Although without happiness and filled with agony
ઇદં મે હૃદયં નૂનં સ્થિરં -
my heart is surely hard
યત્ વજ્રાહતં અચલસ્ય શૃંગમિવ -
like the summit of a mountain hit by Thunderbolt
સહસ્રથા અદ્ય ન વિશીર્યતે - does not break into a thousand pieces

||Sloka summary||

"Although I am without happiness and filled with agony , my heart is hard and does not break into thousand pieces like the mountain hit by Vajrayutha." ||28.04||

||Sloka 28.05||

નૈવાસ્તિ દોષં મમનૂન મત્ર
વધ્યાહ મસ્યાઽપ્રિયદર્શનસ્ય|
ભાવં ન ચાસ્યાહ મનુ પ્રદાતુ
મલં દ્વિજો મંત્રમિવાઽદ્વિજાય||28.05||

સ|| અહં અપ્રિયદર્શનસ્ય અસ્ય વધ્યા અત્ર મમ દોષઃ ન ઇવ અસ્તિ (યદિ) | અહં અસ્ય ભાવં દ્વિજઃ અદ્વિજાય મંત્રમિવ અનુપ્રદાતું ન અલમ્ ||28.05||

Tilaka Tika says- અત્ર ઈદૃશે વિષયે પ્રાણત્યાગોઽપિ નદોષં અસ્તિ| યતઃ અહમ્ અસ્ય વધ્યા| એવં ચ દુર્મરણ દોષસ્ય દુર્વારત્વેન દોષા અભાવોક્તિરિતિ ભાવઃ||28.05||

||Sloka meanings||

અહં અપ્રિયદર્શનસ્ય અસ્ય વધ્યા -
Set to be killed by the ugly one
અત્ર મમ દોષઃ ન ઇવ અસ્તિ (યદિ) -
(If I were to die) there is no fault.
અહં અસ્ય ભાવં અનુપ્રદાતું ન અલમ્ -
I cannot surrender to his wishes
અદ્વિજાય મંત્રમિવ -
like (the Brahmin who would not part) his knowledge to a others

||Sloka summary||

""Set to be killed by the ugly one, if I were to die, there is no fault. I cannot surrender myself to him like the Brahmin who would not share his knowledge with a non-Brahmin." ." ||28.05||

||Sloka 28.06||

નૂનં મમાંગા ન્યચિરા દનાર્ય
શ્શસ્ત્રૈ શ્શિતૈ શ્ચેત્સ્યતિ રાક્ષસેંદ્રઃ|
તસ્મિન્નાગચ્છતિ લોકનાથે
ગર્ભસ્થજંતોરિવ શલ્ય કૃન્તઃ||28.06||

સ|| લોકનાથે તસ્મિન્ આનાગચ્છતિ અનાર્યઃ રાક્ષસેંદ્રઃ શલ્યકૃંતઃ ગર્ભસ્થ જંતોરિવ મમ અંગાનિ નૂનં શ્શિતૈઃ શત્રૈઃ છેત્સ્યતિ||28.06||

Rama Tika says- લોકનાથે તસ્મિન્ રામે અનાગચ્છતિ સતિ અનાર્યઃ ક્ષુદ્રો રાવણઃ મમ અઙ્ગાનિ ગર્બસ્થ જન્તોઃ દિતિર્ગર્ભસ્થ પવનસ્ય અઙ્ગાનિ શલ્યકૃન્તઃ ઇન્દ્રઃ ઇવ છેત્સ્યતિ | ગોવિન્દરાજ ટીકાલો શલ્યકૃન્તઃ નાપિતઃ|

||Sloka meanings||

લોકનાથે તસ્મિન્ આનાગચ્છતિ -
(if) the lord of the world does not come here
અનાર્યઃ રાક્ષસેંદ્રઃ - vile king of Rakshasas
નૂનં શત્રૈઃ મમ અંગાનિ છેત્સ્યતિ -
will surely cut my limbs into pieces with sharp weapons
શલ્યકૃંતઃ ગર્ભસ્થ જંતોરિવ -
like a barber cutting the fetus in the womb

||Sloka summary||

"If he, the lord of the world, does not come here, the vile king of Rakshasas will cut me to pieces like the barber who cuts the fetus with a sharp knife." ||28.06||

||Sloka 28.07||

દુઃખં બતેદં મમદુઃખિતાયા
માસૌ ચિરાયાધિગમિષ્યતૌ દ્વૌ|
બદ્દસ્ય વધ્યસ્ય તથા નિશાંતે
રાજાપરાધાદિવ તસ્કરસ્ય||28.07||

સ|| રાજાપરાધાત્ બદ્ધસ્ય નિશાંતે વધ્યસ્ય તસ્કરસ્ય ઇવ દુઃખિતાયાઃ મમ દ્વૌ માસૌ ચિરાયાધિગમિષ્યતઃ ઇદં દુઃખં બત ||

Tilaka Tika says- ત્વત્તો વિયુક્તા અત એવ અલ્પભાગ્યાઽહમ્|| વિપદ્યામિ વિનસ્યામિ|

Govindaraja Tika says- ચિરાયા દુઃખિતાયાઃ મમ દ્વૌ માસૌ વધસ્ય અવધિભૂતૌ અભિગમિષ્યતઃ|ઇદં દુઃખં બત| કસ્ય દુઃખમ્ ઇવ? રાજાપરાધાત્ બદ્ધસ્ય તથા નિશાન્તે વધ્યસ્ય તસ્કરસ્ય ઇવ દુઃખમ્|

||Sloka meanings||

રાજાપરાધાત્ બદ્ધસ્ય -
caught due to offending the king
નિશાંતે વધ્યસ્ય તસ્કરસ્ય ઇવ -
like a thief waiting to be killed at the dawn
દુઃખિતાયાઃ મમ -
for me in this sorrow
દ્વૌ માસૌ ચિરાયાધિગમિષ્યતઃ -
two months is a long time to wait
ઇદં દુઃખં બત -
alas this grief

||Sloka summary||

"For me sorrowing, this two months is a long time to wait. I am like the thief caught due to offending the king, and waiting overnight to be killed at the daybreak." ||28.07||

||Sloka 28.08||

હા રામ હા લક્ષ્મણ હા સુમિત્રે
હા રામમાતાઃ સહ મે જનન્યા|
એષા વિપદ્યા મ્યહ મલ્પભાગ્યા
મહાર્ણવે નૌરિવ મૂઢવાતા||28.08||

સ||હારામ હા લક્ષ્મણ હા સુમિત્રે હા રામમાતાઃ મે જનન્યા સહ અલ્પભાગ્યા એષા અહં મહાણવે મૂઢવાતા નૌરિવ વિપદ્યામિ||

||Sloka meanings||

હારામ હા લક્ષ્મણ - O Rama, O Lakshmana
હા સુમિત્રે હા રામમાતાઃ - O Sumitra ,O mother of Rama
મે જનન્યા સહ - O mother ઓ જનની ભૂમાતા !
અલ્પભાગ્યા વિપદ્યામિ- me with ill luck going to perish,
મૂઢવાતા નૌરિવ -like a ship caught in the whirlwind
એષા અહં મહાર્ણવે- in the middle of the ocean

||Sloka summary||

"Oh Rama, Oh Lakshmana, Oh Sumitra, Oh Rama's mother, Oh my own mother, I am an ill-starred woman going to perish, like the ship caught in a whirlwind in the midst of an ocean." ||28.08||

||Sloka 28.09||

તરસ્વિનૌ ધારયતા મૃગસ્ય
સત્વેન રૂપં મનુજેંદ્ર પુત્રૌ|
નૂનં વિશસ્તૌ મમ કારણાત્તૌ
સિંહર્ષભૌ દ્વાવિવ વૈદ્યુતેન||9||

સ||મૃગસ્ય રૂપં ધારયતા સત્વેન તરસ્વિનૌ તૌ મનુજેંદ્રપુત્રૌ વૈદ્યુતેન દ્વૌ સિંહર્ષભૌ ઇવ મમ કારણાત્ નૂનમ્ વિશસ્તૌ||

Govindaraja Tika says- મૃગસ્ય રૂપં ધારયતા સત્વેન જન્તુના મમ કારણાત્ મન્નિમિત્તમ્ વિશસ્તૌ હિંસિતૌ| દ્વૌ સિંહર્ષભાવિવ દ્વૌ સિંહાવિવ દ્વૌ વૃષભાવિવ ઇત્યર્થઃ | વૈદ્યુતેન અશનિના||

||Sloka meanings||

મૃગસ્ય રૂપં ધારયતા સત્વેન -
by the creature in the guise of a deer
તરસ્વિનૌ તૌ મનુજેંદ્રપુત્રૌ -
the two powerful princes
વૈદ્યુતેન દ્વૌ સિંહર્ષભૌ ઇવ -
like the two lions hit by a lightning
મમ કારણાત્ નૂનમ્ વિશસ્તૌ-
surely died because of me

||Sloka summary||.

"The two powerful princes must have been killed by the creature in the guise of a deer on my account, like the two mighty lions are killed by the bolt of lightning." ||28.09||

||Sloka 28.10||

નૂનં સ કાલો મૃગરૂપધારી
મા મલ્પભાગ્યાં લુલુભે તદાનીમ્|
યત્રાર્યપુત્રં વિસસર્જ મૂઢા
રામાનુજં લક્ષ્મણપૂર્વજં ચ||28.10||

સ||નૂનં સ કાલઃ મૃગરૂપધારી તદાનીં અલ્પભાગ્યાં મૂઢા માં લુલુભે યત્ર રામાનુજં લક્ષ્મણપૂર્વજમ્ આર્યપુત્રં ચ વિસસર્જ||

||Sloka meanings||

નૂનં સ કાલઃ મૃગરૂપધારી -
Surely that is the fate in the guise of a deer
તદાનીં અલ્પભાગ્યાં મૂઢા માં લુલુભે -
tempted this unfortunate and foolish soul
રામાનુજં લક્ષ્મણપૂર્વજમ્ આર્યપુત્રં ચ વિસસર્જ -
drove away Rama's brother and Lakshmana's elder brother

"Surely that is the fate in the guise of a deer that tempted this unfortunate soul which sent away Rama's brother and Lakshmana's elder brother." ||28.10||

||Sloka 28.11||

હારામ સત્યવ્રત દીર્ઘબાહો
હા પૂર્ણ ચંદ્ર પ્રતિમાનવક્ત્ર|
હા જીવલોકશ્ચ હિતઃ પ્રિયશ્ચ
વધ્યાં ન માં વેત્સિ હિ રાક્ષસાનામ્||28.11||

સ||સત્યવ્રત દીર્ઘબાહો હા રામ હા પૂર્ણચંદ્ર પ્રતિમાન વક્ત્રહા જીવલોકસ્ય હિતઃ પ્રિયશ્ચ મામ્ રક્ષસાનાં વધ્યાં ન વેત્સિ||

||Sloka meanings||

સત્યવ્રત દીર્ઘબાહો હા રામ -
committed to truth, long armed Rama
હા પૂર્ણચંદ્ર પ્રતિમાન વક્ત્રહા -
whose face resembles a shining full moon
જીવલોકસ્ય હિતઃ પ્રિયશ્ચ -
benefactor of the world of beings, dear to every one
મામ્ રક્ષસાનાં વધ્યાં ન વેત્સિ-
do you not know that I am to be killed by the Rakshasas?

||Sloka summary||

"Oh the one committed to truth! Oh the long-armed one! Oh Rama whose face shines like a full moon! Oh beloved of the world, dear to everyone! You do not know that I am to be killed by the Rakshasas." ||28.11||

||Sloka 28.12||

અનન્ય દૈવત્વ મિયં ક્ષમા ચ
ભૂમૌ ચ શય્યા નિયમશ્ચ ધર્મે|
પતિવ્રતા ત્વં વિફલં મમેદં
કૃતં કૃતઘ્નેષ્વિવ માનુષાણામ્||28.12||

સ||અનન્યદૈવત્વં ઇયં ક્ષમા ચ ભૂમૌ શય્ય ધર્મે નિયમશ્ચ પતિવ્રતાત્વં મમ ઇદં કૃતઘ્નેષુ માનુષાણાં કૃતમિવ વિફલમ્ ||

Govindaraja Tika says- અનન્યદેવત્વમ્ આશ્રયણીયાદેવતા ન અસ્તિ , સા રક્ષિષ્યતિ ઇતિ બુદ્ધિ મે નાસ્તિ|.. ઇયં ક્ષમાચ| રાવણપરુષાક્ષરાણિ રાક્ષસીનાં તર્જનભર્ત્સનાદીનિ રામમધુરાલાપ શ્રવણ કુતૂહલેન અહં ક્ષાન્તવન્તી | ભૂમૌ ચ શય્યા| તવાઙ્ગ્કેસમુપાવિશં ઇત્યેવં વિધભોગઃ કદાચિદપિ કિલસેત્ ઇતિ અત્યાશયા હિ મયા ભૂમૌ શયનં ક્રિયતે||નિયમશ્ચ ધર્મે | વિફલં મમેદમ્ અમોઘમપિ મોઘમાસીત્| કસ્યએવં ઇતિ ચેત્ અત્ર આહ - કૃતં કૃતઘ્નેષુ માનુષાણાં| આત્માનં માનુષં મન્યે ઇત્યુક્તરીત્યા માનુષત્વં રામસ્યાપિ અસ્તિ|અતઃ તદિતરમાનુષાણાં મધ્યે કૃતઘ્નેષુકૃતં કાર્યમિવ||અસ્ય કિં મૂલં ઇતિચેત્ મમેદં તસ્મિન્ન કાચિન્નૂનતા મમૈવ દુષ્કૃતં અત્ર હેતુઃ||

Govindaraja, in his Tika, elaborates on Sita's words. He notes that she has no thought of any other god who may protect her. About her tolerance, he says that she is enduring the threats of Ravana and others in the hope of eventually hearing the sweet words of Rama. She sleeps on the ground, hoping that one day she can rest in his arms. She is following the righteous path, but all her efforts are failing, much like the actions done for an ungrateful

||Sloka meanings||

અનન્યદૈવત્વં ઇયં ક્ષમા ચ -
not devoted to any other god other than you, maintaining tolerance
ભૂમૌ શય્ય - sleeping on the ground
ધર્મે નિયમશ્ચ પતિવ્રતાત્વં -
maintaining righteous course of action and discipline, maintaining the vows of chastity
કૃતઘ્નેષુ માનુષાણાં કૃતમિવ -
like the good deeds performed for an ungrateful one
ઇદં વિફલમ્ - these are failing

||Sloka summary||

"Even though I am not devoted to any other god other than you, sleeping on the ground, maintaining a righteous course of action, maintaining discipline, and maintaining the vows of chastity, my efforts are failing like the prayers of an ungrateful person." ||28.12||

||Sloka 28.13||

મોઘો હિ ધર્મશ્ચરિતો મયાઽયમ્
તથૈકપત્નીત્વ મિદં નિરર્થમ્|
યા ત્વાં ન પશ્યામિ કૃશા વિવર્ણા
હીના ત્વયા સંગમને નિરાશા||13||

સ|| યા ત્વાં નપશ્યામિ ત્વયા હીના સંગમાને નિરાશા કૃશા વિવર્ણા મયા ચરિતઃ અયં ધર્મઃ મોઘઃ હિ | તથા ઇદં એકપત્નીત્વાં નિરર્થમ્||

||Sloka meanings||

યા ત્વાં નપશ્યામિ -
not (being able to) seeing you
ત્વયા હીના સંગમાને નિરાશા -
deprived of your company, with no hope in reuniting
કૃશા વિવર્ણા - shrunk and pale
મયા ચરિતઃ અયં ધર્મઃ મોઘઃ હિ -
this righteousness followed by me is vain
તથા ઇદં એકપત્નીત્વાં નિરર્થમ્-
likewise this devotion for one wife too is in vain for you

||Sloka summary||

"Not seeing you, deprived of your company, with no hope in reuniting, following the righteous path is vain and likewise this devotion for one wife too is in vain for you." ||28.13||

||Sloka 28.14||

પિતુર્નિદેશમ્ નિયમેન કૃત્વા
વનાન્ નિવૃત્તશ્ચરિતવ્રતશ્ચ|
સ્ત્રીભિસ્તુ મન્યે વિપિલેક્ષણાભિ
સ્ત્વં રંસ્યસે વીતભયઃ કૃતાર્થઃ||28.14||

સ|| ત્વં પિતુઃ નિર્દેશં નિયમેન કૃત્વા ચરિતવ્રતસ્ય વનાત્ નિવૃતઃ વીત ભયઃ કૃતાર્થઃ વિપુલેક્ષણાભિઃ સ્ત્રીભિઃ રંસ્યસે મન્યે||

||Sloka meanings||

ત્વં પિતુઃ નિર્દેશં નિયમેન કૃત્વા -
Having fulfilled the pledge to your father
ચરિતવ્રતસ્ય વનાત્ નિવૃતઃ -
having returned from the forest
વીત ભયઃ કૃતાર્થઃ -
free of fear and having accomplished
વિપુલેક્ષણાભિઃ સ્ત્રીભિઃ રંસ્યસે મન્યે -
revel in the company of large eyed damsels, I think

||Sloka summary||

"Having fulfilled the pledge to your father, having returned from the forest, free of fear, being an accomplished one, you will surely revel in the company of large-eyed damsels." ||28.14||

||Sloka 28.15||

અહં તુ રામા ત્વયિ જાત કામા
ચિરં વિનાશાય નિબદ્ધભાવા|
મોઘં ચરિત્વાઽથ તપોવ્રતં ચ
ત્યક્ષ્યામિ ધિક્ જીવિત મલ્પભાગ્યા||28.15||

સ|| રામા ત્વયિ જાતકામા અહમ્ તુ ચિરં નિબદ્ધભાવા તપઃ વ્રતં ચ મોઘં વિનાશાય ચરિત્વાથ જિવિતં તક્ષ્યામિ | અલ્પભાગ્યાં ધિક્||

||Sloka meanings||

રામા ત્વયિ જાતકામા -
Oh Rama I loved you
અહમ્ તુ ચિરં નિબદ્ધભાવા -
for a long time kept my feelings of love fixed on you.
તપઃ વ્રતં ચ મોઘં વિનાશાય -
followed penance and all vows in vain
ચરિત્વાથ જિવિતં તક્ષ્યામિ -
having practiced giving up life
અલ્પભાગ્યાં ધિક્- fie on luck less me

||Sloka summary||

""Oh Rama, I loved you. I have for a long time kept my feelings of love fixed on you. I have also followed penance and all vows in vain, only resulting in my doom. After practicing, I am giving up being luckless. Fie on me." ||28.15||

||Sloka 28.16||

સા જીવિતં ક્ષિપ્ર મહં ત્યજેયં
વિષેણ શસ્ત્રેણ શિતેન વાપિ|
વિષસ્ય દાતા ન હિ મેઽસ્તિ કશ્ચિત્
શસ્ત્રસ્ય વા વેશ્મનિ રાક્ષસસ્ય||28.16||

સ|| અહં સા જીવિતં વિષેણ શિતેન શસ્ત્રેણ વા અપિ ક્ષિપ્રં ત્યજેયં | રાક્ષસસ્ય વેશ્મનિ મે વિષસ્ય શસ્ત્રસ્ય વા દાતા કશ્ચિત્ નાસ્તિ||

||Sloka meanings||

અહં સા જીવિતં ક્ષિપ્રં ત્યજેયં -
I shall end that life immediately
વિષેણ શિતેન શસ્ત્રેણ વા અપિ - by taking poison or using sharp weapons.
રાક્ષસસ્ય વેશ્મનિ -
in this palace of the king of Rakshasas
મે વિષસ્ય શસ્ત્રસ્ય વા દાતા કશ્ચિત્ નાસ્તિ - there is no one who can give me poison or the weapons.

||Sloka summary||

"I will end my life at once by taking poison or using sharp weapons. But in this palace of the king of Rakshasas there is no one who can give me poison or the weapons." ||28.16||

||Sloka 28.17||

ઇતીવ દેવી બહુધા વિલપ્ય
સર્વાત્મના રામ મનુસ્મરંતી|
પ્રવેપમાના પરિશુષ્કવક્ત્રા
નગોત્તમં પુષ્પિત માસ સાદ||28.17||

સ|| દેવી ઇતીવ બહુધા વિલપ્ય સર્વાત્મના રામં અનુસ્મરંતી પ્રવેપમાના પરિષુષ્કવક્ત્રા પુષ્પિતં નગોત્તમમ્ અસસાદ ||

||Sloka meanings||

દેવી ઇતીવ બહુધા વિલપ્ય -
In this way the noble lady sorrowing in many ways
સર્વાત્મના રામં અનુસ્મરંતી -
always thinking of Rama, the self of all
પ્રવેપમાના પરિષુષ્કવક્ત્રા -
shivering and with a pale face
પુષ્પિતં નગોત્તમમ્ અસસાદ -
approached the great tree in bloom

||Sloka summary||

"In this way, the pale-looking Queen Sita, sorrowing in many ways and always thinking of Rama, shivering, approached the great tree in bloom." ||28.17||

||Sloka 28.18||

શોકાભિતપ્તા બહુધા વિચિંત્યા
સીતાઽથ વેણ્યુદ્ગ્રથનં ગૃહીત્વા|
ઉદ્બધ્ય વેણ્યુદ્ગ્રથનેન શીઘ્રં
અહં ગમિષ્યામિ યમસ્ય મૂલમ્||28.18||

સ||શોકાભિતપ્તા સીતા બહુધા વિચિન્ત્ય અથ વેણ્યુદ્ગ્રધનં ગૃહીત્વા અહં વેણ્યુદ્ગ્રધનેન ઉદ્બુધ્ય શીઘ્રં યમસ્ય મૂલં ગમિષ્યામિ||

||Sloka meanings||

શોકાભિતપ્તા સીતા બહુધા વિચિન્ત્ય -
Sita, drenched in sorrow, thinking in many ways
અથ વેણ્યુદ્ગ્રધનં ગૃહીત્વા -
took hold of her long braid
અહં વેણ્યુદ્ગ્રધનેન ઉદ્બુધ્ય -
tying myself with this braid
શીઘ્રં યમસ્ય મૂલં ગમિષ્યામિ-
shall reach the Yama's abode quickly

||Sloka summary||

"Drenched in sorrow, thinking in many ways, she took hold of her long braid and said to herself, 'tying myself with this braid I shall reach Yama's abode quickly.'" ||28.18||

||Sloka 28.19||

ઉપસ્થિતા સા મૃદુસર્વગાત્રી
શાખાં ગૃહીત્વાઽથ નગસ્ય તસ્ય |
તસ્યાસ્તુ રામં પ્રવિચિંતયંત્યા
રામાનુજં સ્વં ચ કુલં શુભાંગ્યાઃ||28.19||

સ|| અથ મૃદુસર્વગાત્રી સા તસ્ય નગસ્ય શાખાં ગૃહીત્વા (ઉપસ્થિતા)| રામં રામાનુજં સ્વં કુલં ચ પ્રવિચિંતયંત્યા શુભાંગ્યાઃ તસ્યાઃ તુ શોકાનિમિત્તાનિ ધૈર્યાર્જિતાનિ લોકે પ્રવરાણિ તથા પુરાપિ સિદ્ધાનિ ઉપલક્ષિતાનિ બહૂનિ નિમિત્તાનિ પ્રાદુર્ભભૂવુઃ||

||Sloka meanings||

સા તસ્ય નગસ્ય શાખાં ગૃહીત્વા -
holding the branches of that tree
અથ સા મૃદુસર્વગાત્રી -
then the lady of delicate limbs
રામં રામાનુજં સ્વં કુલં ચ -
of Rama, his brother, her own family
પ્રવિચિંતયંત્યા ઉપસ્થિતા
stood thinking (of them)

||Sloka summary||

"Then the lady of delicate limbs, thinking of Rama, his brother, and her own family, stood holding the branch of that Simsupa tree." ||28.19||

||Sloka 28.20||

શોકાનિમિત્તાનિ તથા બહૂનિ
ધૈર્યાર્જિતાનિ પ્રવરાણિ લોકે|
પ્રાદુર્નિમિત્તાનિ તદા બભૂવુઃ
પુરાપિ સિદ્ધા ન્યુપલક્ષિતાનિ||28.20||

સ|| તસ્યાઃ શુભાંગ્યાઃ તુ શોકાનિમિત્તાનિ ધૈર્યાર્જિતાનિ લોકે પ્રવરાણિ તથા પુરાપિ સિદ્ધાનિ ઉપલક્ષિતાનિ બહૂનિ નિમિત્તાનિ પ્રાદુર્ભભૂવુઃ||

Rama Tika says- રામાગમનસંભાવના નિમિત્તં યેષુ તાનિ ધૈર્યાર્જિતાનિ, ધૈર્યસંપાદકાનિ સિદ્ધાનિ પ્રશિદ્ધાનિ પુરા મિથિલાયાં રામાગમન સમયે ઉપલક્ષિતાનિ દૃષ્ટાનિ પ્રવરાણિ શ્રેષ્ઠાનિ નિમિત્તાનિ શકુનાઃ તદાકાલે શાખાવલમ્બેનોપસ્થિતિસમયે પ્રાદુર્બભૂવુઃ||

||Sloka meanings||

તથા શોકાનિમિત્તાનિ ધૈર્યાર્જિતાનિ -
harbingers of courage, which are dispellers of sorrow,
લોકે પ્રવરાણિ -
well known in the world
પુરાપિ સિદ્ધાનિ ઉપલક્ષિતાનિ -
proven true in olden times
બહૂનિ નિમિત્તાનિ પ્રાદુર્ભભૂવુઃ-
many omens manifested

||Sloka summary||

"Then auspicious omens, which are harbingers of courage, which dispel sorrow, which are well-known and proven in olden times, appeared on her auspicious body." ||28.20||

Rama Tika explains that as Sita stood holding the branches of the Simsupa tree, thinking of Rama, Lakshmana, and her family, auspicious omens which are harbingers of courage manifested, indicating the arrival of Rama. Those omens were seen before. "પુરાપિ સિદ્ધાનિ" means that they appeared before. There were no such occasions after Sita's marriage. Rama Tika concludes that those were the omens referred to before the arrival of Rama in the Court of Janaka.

Thus ends Sarga 28 of Sundarakanda.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે અષ્ટાવિંશસ્સર્ગઃ||

Thus ends the Sarga twenty-eight of Sundarakanda in Ramayana the first poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||

ઽ ઽ :'