Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 28
"Sita in sorrow".

The Sarga begins with the sound of birds cooing, seemingly bringing good news to Sita. However, her mind remains haunted by the threats of Ravana and the Rakshasa women.. .

The following narration begins describing Sita's state of mind

||Sloka 28.01||

ಸಾ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ವಚೋ ನಿಶಮ್ಯ
ತದ್ರಾವಣ ಸ್ಯಾ ಪ್ರಿಯ ಮಪ್ರಿಯಾರ್ತಾ|
ಸೀತಾ ವಿತತ್ರಾಸ ಯಥಾ ವನಾಂತೇ
ಸಿಂಹಾಭಿಪನ್ನಾ ಗಜರಾಜಕನ್ಯಾ||28.01||

ಸ|| ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ತತ್ ಅಪ್ರಿಯಂ ವಚಃ ನಿಶಮ್ಯ ಅಪ್ರಿಯಾರ್ತಾ ಸಾ ಸೀತಾ ವನಾಂತೇ ಸಿಂಹಾಭಿಪನ್ನ ಗಜರಾಜಕನ್ಯಾ ಇವ ವಿತತ್ರಾಸ||

Tilaka TiKa says- ವಚೋ ನಿಶಮ್ಯ ಸಂಸ್ಮೃತ್ಯ, ಅಪ್ರಿಯಾರ್ತಾ ಅಪ್ರಿಯೇಣ ಪ್ರಿಯಸಂಯೋಗ ಅಭಾವೇನ, ಆರ್ತಾ ದುಃಖಿತಾ |

||Sloka meanings||

ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ತತ್ ಅಪ್ರಿಯಂ ವಚಃ ನಿಶಮ್ಯ -
having heard the unpleasant words of the king of Rakshasas
ಅಪ್ರಿಯಾರ್ತಾ ಸಾ ಸೀತಾ ವಿತತ್ರಾಸ -
bereft of her husband, that Sita was terrified
ಗಜರಾಜಕನ್ಯಾ ಇವ -
like the young elephant princess
ವನಾಂತೇ ಸಿಂಹಾಭಿಪನ್ನ-
confronted by the lion in the deep forest

||Sloka summary||

"Remembering the unpleasant words spoken by the king of Rakshasas, Sita, who was anxious to be with her husband, felt terrified like a young elephant princess caught by a lion in the middle of the forest." ||28.01||

This Sarga takes place after Trijata's dream, which has good forebodings for Sita. In this context the appropriate meaning for ನಿಶಮ್ಯ is 'having remembered' the vile words of Ravana, Sita was again terrified .

||Sloka 28.02||

ಸಾ ರಾಕ್ಷಸೀ ಮಧ್ಯಗತಾಚ ಭೀರು
ರ್ವಾಗ್ಭಿರ್ಭೃಶಂ ರಾವಣ ತರ್ಜಿತಾ ಚ|
ಕಾಂತಾರಮಧ್ಯೇ ವಿಜನೇ ವಿಸೃಷ್ಟಾ
ಬಾಲೇವ ಕನ್ಯಾ ವಿಲಲಾಪ ಸೀತಾ||28.02||

ಸ|| ಭೀರುಃ ಭೃಶಂ ವಾಗ್ಭಿಃ ರಾವಣ ತರ್ಜಿತಾ ಚ ರಾಕ್ಷಸೀಮಧ್ಯಗತಾ ಚ ಸಾ ಸೀತಾ ವಿಜನೇ ಕಾಂತಾರಮಧ್ಯೇ ವಿಶೃಜ್ಯ ಬಾಲಾ ಕನ್ಯಾ ಇವ ವಿಲಲಾಪ||

||Sloka meanings||

ಭೀರುಃ ಭೃಶಂ ವಾಗ್ಭಿಃ ರಾವಣ ತರ್ಜಿತಾ ಚ -
timid lady, threatened by Ravana's terrible words
ರಾಕ್ಷಸೀಮಧ್ಯಗತಾ ಚ ಸಾ ಸೀತಾ -
Sita, surrounded by Rakshasa women
ವಿಜನೇ ಕಾಂತಾರಮಧ್ಯೇ ವಿಶೃಜ್ಯ ಬಾಲಾ ಕನ್ಯಾ ಇವ -
like a young girl left alone in a desolate forest
ವಿಲಲಾಪ - cried

||Sloka summary||

"The timid lady surrounded by Rakshasa women, threatened by Ravana's terrible words wept like a young girl left alone in a desolate forest. ||28.02||

Previously, Sita had emphatically told Ravana that he could not escape from Dasarathi
- "ಅಸಂಶಯಂ ದಾಶರಥೇರ್ನಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ";

She had also proudly told the Rakshasa women that her husband was her master, even if he was poor or without a kingdom. However, after being threatened by the Rakshasas, Sita blames herself for her misfortunes, calling herself "ಅಲ್ಪಪುಣ್ಯಾ" (lacking in merit) and "ಕೃಪಣಾ" (miserable). She goes as far as saying "ನ ಹಿ ಜೀವಿತೇಃ ಅರ್ಥೋ" (there is no purpose to this life). All of this shows that Sita is unable to control her mind.

Despite being happy to hear Trijata's dream and the positive omens recalled by Trijata, Ravana's words still reverberate in her mind. Thus, Sita is still unable to find peace.

Poet says that with none of her people being near, she cries like a girl left in the middle of a forest.

||Sloka 28.03||

ಸತ್ಯಂ ಬತೇದಂ ಪ್ರವದಂತಿ ಲೋಕೇ
ನಾಕಾಲಮೃತ್ಯುರ್ಬವತೀತಿಸಂತಃ|
ಯತ್ರಾಹಮೇವಂ ಪರಿಭರ್ತ್ಸ್ಯ ಮಾನಾ
ಜೀವಾಮಿ ಕಿಂಚಿತ್ ಕ್ಷಣಮಪ್ಯಪುಣ್ಯಾ|| 3||

ಸ|| ಲೋಕೇ ಅಕಾಲಮೃತ್ಯುಃ ನ ಭವತಿ ಇತಿ ಇದಂ ಸತ್ಯಂ ಸನ್ತಃ ಪ್ರವದಂತಿ| ಯತ್ರ ಏವಂ ಪರಿಭರ್ತ್ಸ್ಯಮಾನಾ ಅಪುಣ್ಯಾ ಅಹಂ ದೀನಾ ಕ್ಷಣಂ ಅಪಿ ಜೀವತಿ ಬತ||

||Sloka meanings||

ಲೋಕೇ ಅಕಾಲಮೃತ್ಯುಃ ನ ಭವತಿ ಇತಿ -
that untimely death will not happen in this world
ಇದಂ ಸತ್ಯಂ ಸನ್ತಃ ಪ್ರವದಂತಿ -
this truth is stated by elders
ಯತ್ರ ಏವಂ ಪರಿಭರ್ತ್ಸ್ಯಮಾನಾ ಅಪುಣ್ಯಾ -
this way threatened and living without merits
ಅಹಂ ದೀನಾ ಕ್ಷಣಂ ಅಪಿ ಜೀವತಿ ಬತ-
I am living pitiably even for a moment is surely because of that

||Sloka summary||

"The elders say that untimely death will not happen in this world. That seems to be true. Even though I am threatened like this, I am living pitifully even for a moment, surely due to a lack of merits." ||28.03|

In her sorrow, Sita blames herself for all her miseries

||Sloka 28.04||

ಸುಖಾದ್ವಿಹೀನಂ ಬಹುದುಃಖಪೂರ್ಣಂ
ಇದಂ ತು ನೂನಂ ಹೃದಯಂಸ್ಥಿರಂ ಮೇ|
ವಿಶೀರ್ಯತೇ ಯನ್ನ ಸಹಸ್ರಧಾಽದ್ಯ
ವಜ್ರಾಹತಂ ಶೃಂಗ ಮಿವಾಚಲಸ್ಯ||28.04||

ಸ|| ಸುಖಾತ್ ವಿಹೀನಂ ಬಹುದುಃಖಪೂರ್ಣಂ ಇದಂ ಮೇ ಹೃದಯಂ ನೂನಂ ಸ್ಥಿರಂ ಯತ್ ವಜ್ರಾಹತಂ ಅಚಲಸ್ಯ ಶೃಂಗಮಿವ ಸಹಸ್ರಥಾ ಅದ್ಯ ನವಿಶೀರ್ಯತೇ||28.04||

||Sloka meanings||

ಸುಖಾತ್ ವಿಹೀನಂ ಬಹುದುಃಖಪೂರ್ಣಂ -
Although without happiness and filled with agony
ಇದಂ ಮೇ ಹೃದಯಂ ನೂನಂ ಸ್ಥಿರಂ -
my heart is surely hard
ಯತ್ ವಜ್ರಾಹತಂ ಅಚಲಸ್ಯ ಶೃಂಗಮಿವ -
like the summit of a mountain hit by Thunderbolt
ಸಹಸ್ರಥಾ ಅದ್ಯ ನ ವಿಶೀರ್ಯತೇ - does not break into a thousand pieces

||Sloka summary||

"Although I am without happiness and filled with agony , my heart is hard and does not break into thousand pieces like the mountain hit by Vajrayutha." ||28.04||

||Sloka 28.05||

ನೈವಾಸ್ತಿ ದೋಷಂ ಮಮನೂನ ಮತ್ರ
ವಧ್ಯಾಹ ಮಸ್ಯಾಽಪ್ರಿಯದರ್ಶನಸ್ಯ|
ಭಾವಂ ನ ಚಾಸ್ಯಾಹ ಮನು ಪ್ರದಾತು
ಮಲಂ ದ್ವಿಜೋ ಮಂತ್ರಮಿವಾಽದ್ವಿಜಾಯ||28.05||

ಸ|| ಅಹಂ ಅಪ್ರಿಯದರ್ಶನಸ್ಯ ಅಸ್ಯ ವಧ್ಯಾ ಅತ್ರ ಮಮ ದೋಷಃ ನ ಇವ ಅಸ್ತಿ (ಯದಿ) | ಅಹಂ ಅಸ್ಯ ಭಾವಂ ದ್ವಿಜಃ ಅದ್ವಿಜಾಯ ಮಂತ್ರಮಿವ ಅನುಪ್ರದಾತುಂ ನ ಅಲಮ್ ||28.05||

Tilaka Tika says- ಅತ್ರ ಈದೃಶೇ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗೋಽಪಿ ನದೋಷಂ ಅಸ್ತಿ| ಯತಃ ಅಹಮ್ ಅಸ್ಯ ವಧ್ಯಾ| ಏವಂ ಚ ದುರ್ಮರಣ ದೋಷಸ್ಯ ದುರ್ವಾರತ್ವೇನ ದೋಷಾ ಅಭಾವೋಕ್ತಿರಿತಿ ಭಾವಃ||28.05||

||Sloka meanings||

ಅಹಂ ಅಪ್ರಿಯದರ್ಶನಸ್ಯ ಅಸ್ಯ ವಧ್ಯಾ -
Set to be killed by the ugly one
ಅತ್ರ ಮಮ ದೋಷಃ ನ ಇವ ಅಸ್ತಿ (ಯದಿ) -
(If I were to die) there is no fault.
ಅಹಂ ಅಸ್ಯ ಭಾವಂ ಅನುಪ್ರದಾತುಂ ನ ಅಲಮ್ -
I cannot surrender to his wishes
ಅದ್ವಿಜಾಯ ಮಂತ್ರಮಿವ -
like (the Brahmin who would not part) his knowledge to a others

||Sloka summary||

""Set to be killed by the ugly one, if I were to die, there is no fault. I cannot surrender myself to him like the Brahmin who would not share his knowledge with a non-Brahmin." ." ||28.05||

||Sloka 28.06||

ನೂನಂ ಮಮಾಂಗಾ ನ್ಯಚಿರಾ ದನಾರ್ಯ
ಶ್ಶಸ್ತ್ರೈ ಶ್ಶಿತೈ ಶ್ಚೇತ್ಸ್ಯತಿ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಃ|
ತಸ್ಮಿನ್ನಾಗಚ್ಛತಿ ಲೋಕನಾಥೇ
ಗರ್ಭಸ್ಥಜಂತೋರಿವ ಶಲ್ಯ ಕೃನ್ತಃ||28.06||

ಸ|| ಲೋಕನಾಥೇ ತಸ್ಮಿನ್ ಆನಾಗಚ್ಛತಿ ಅನಾರ್ಯಃ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಃ ಶಲ್ಯಕೃಂತಃ ಗರ್ಭಸ್ಥ ಜಂತೋರಿವ ಮಮ ಅಂಗಾನಿ ನೂನಂ ಶ್ಶಿತೈಃ ಶತ್ರೈಃ ಛೇತ್ಸ್ಯತಿ||28.06||

Rama Tika says- ಲೋಕನಾಥೇ ತಸ್ಮಿನ್ ರಾಮೇ ಅನಾಗಚ್ಛತಿ ಸತಿ ಅನಾರ್ಯಃ ಕ್ಷುದ್ರೋ ರಾವಣಃ ಮಮ ಅಙ್ಗಾನಿ ಗರ್ಬಸ್ಥ ಜನ್ತೋಃ ದಿತಿರ್ಗರ್ಭಸ್ಥ ಪವನಸ್ಯ ಅಙ್ಗಾನಿ ಶಲ್ಯಕೃನ್ತಃ ಇನ್ದ್ರಃ ಇವ ಛೇತ್ಸ್ಯತಿ | ಗೋವಿನ್ದರಾಜ ಟೀಕಾಲೋ ಶಲ್ಯಕೃನ್ತಃ ನಾಪಿತಃ|

||Sloka meanings||

ಲೋಕನಾಥೇ ತಸ್ಮಿನ್ ಆನಾಗಚ್ಛತಿ -
(if) the lord of the world does not come here
ಅನಾರ್ಯಃ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಃ - vile king of Rakshasas
ನೂನಂ ಶತ್ರೈಃ ಮಮ ಅಂಗಾನಿ ಛೇತ್ಸ್ಯತಿ -
will surely cut my limbs into pieces with sharp weapons
ಶಲ್ಯಕೃಂತಃ ಗರ್ಭಸ್ಥ ಜಂತೋರಿವ -
like a barber cutting the fetus in the womb

||Sloka summary||

"If he, the lord of the world, does not come here, the vile king of Rakshasas will cut me to pieces like the barber who cuts the fetus with a sharp knife." ||28.06||

||Sloka 28.07||

ದುಃಖಂ ಬತೇದಂ ಮಮದುಃಖಿತಾಯಾ
ಮಾಸೌ ಚಿರಾಯಾಧಿಗಮಿಷ್ಯತೌ ದ್ವೌ|
ಬದ್ದಸ್ಯ ವಧ್ಯಸ್ಯ ತಥಾ ನಿಶಾಂತೇ
ರಾಜಾಪರಾಧಾದಿವ ತಸ್ಕರಸ್ಯ||28.07||

ಸ|| ರಾಜಾಪರಾಧಾತ್ ಬದ್ಧಸ್ಯ ನಿಶಾಂತೇ ವಧ್ಯಸ್ಯ ತಸ್ಕರಸ್ಯ ಇವ ದುಃಖಿತಾಯಾಃ ಮಮ ದ್ವೌ ಮಾಸೌ ಚಿರಾಯಾಧಿಗಮಿಷ್ಯತಃ ಇದಂ ದುಃಖಂ ಬತ ||

Tilaka Tika says- ತ್ವತ್ತೋ ವಿಯುಕ್ತಾ ಅತ ಏವ ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಽಹಮ್|| ವಿಪದ್ಯಾಮಿ ವಿನಸ್ಯಾಮಿ|

Govindaraja Tika says- ಚಿರಾಯಾ ದುಃಖಿತಾಯಾಃ ಮಮ ದ್ವೌ ಮಾಸೌ ವಧಸ್ಯ ಅವಧಿಭೂತೌ ಅಭಿಗಮಿಷ್ಯತಃ|ಇದಂ ದುಃಖಂ ಬತ| ಕಸ್ಯ ದುಃಖಮ್ ಇವ? ರಾಜಾಪರಾಧಾತ್ ಬದ್ಧಸ್ಯ ತಥಾ ನಿಶಾನ್ತೇ ವಧ್ಯಸ್ಯ ತಸ್ಕರಸ್ಯ ಇವ ದುಃಖಮ್|

||Sloka meanings||

ರಾಜಾಪರಾಧಾತ್ ಬದ್ಧಸ್ಯ -
caught due to offending the king
ನಿಶಾಂತೇ ವಧ್ಯಸ್ಯ ತಸ್ಕರಸ್ಯ ಇವ -
like a thief waiting to be killed at the dawn
ದುಃಖಿತಾಯಾಃ ಮಮ -
for me in this sorrow
ದ್ವೌ ಮಾಸೌ ಚಿರಾಯಾಧಿಗಮಿಷ್ಯತಃ -
two months is a long time to wait
ಇದಂ ದುಃಖಂ ಬತ -
alas this grief

||Sloka summary||

"For me sorrowing, this two months is a long time to wait. I am like the thief caught due to offending the king, and waiting overnight to be killed at the daybreak." ||28.07||

||Sloka 28.08||

ಹಾ ರಾಮ ಹಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಹಾ ಸುಮಿತ್ರೇ
ಹಾ ರಾಮಮಾತಾಃ ಸಹ ಮೇ ಜನನ್ಯಾ|
ಏಷಾ ವಿಪದ್ಯಾ ಮ್ಯಹ ಮಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾ
ಮಹಾರ್ಣವೇ ನೌರಿವ ಮೂಢವಾತಾ||28.08||

ಸ||ಹಾರಾಮ ಹಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಹಾ ಸುಮಿತ್ರೇ ಹಾ ರಾಮಮಾತಾಃ ಮೇ ಜನನ್ಯಾ ಸಹ ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾ ಏಷಾ ಅಹಂ ಮಹಾಣವೇ ಮೂಢವಾತಾ ನೌರಿವ ವಿಪದ್ಯಾಮಿ||

||Sloka meanings||

ಹಾರಾಮ ಹಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣ - O Rama, O Lakshmana
ಹಾ ಸುಮಿತ್ರೇ ಹಾ ರಾಮಮಾತಾಃ - O Sumitra ,O mother of Rama
ಮೇ ಜನನ್ಯಾ ಸಹ - O mother ಓ ಜನನೀ ಭೂಮಾತಾ !
ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾ ವಿಪದ್ಯಾಮಿ- me with ill luck going to perish,
ಮೂಢವಾತಾ ನೌರಿವ -like a ship caught in the whirlwind
ಏಷಾ ಅಹಂ ಮಹಾರ್ಣವೇ- in the middle of the ocean

||Sloka summary||

"Oh Rama, Oh Lakshmana, Oh Sumitra, Oh Rama's mother, Oh my own mother, I am an ill-starred woman going to perish, like the ship caught in a whirlwind in the midst of an ocean." ||28.08||

||Sloka 28.09||

ತರಸ್ವಿನೌ ಧಾರಯತಾ ಮೃಗಸ್ಯ
ಸತ್ವೇನ ರೂಪಂ ಮನುಜೇಂದ್ರ ಪುತ್ರೌ|
ನೂನಂ ವಿಶಸ್ತೌ ಮಮ ಕಾರಣಾತ್ತೌ
ಸಿಂಹರ್ಷಭೌ ದ್ವಾವಿವ ವೈದ್ಯುತೇನ||9||

ಸ||ಮೃಗಸ್ಯ ರೂಪಂ ಧಾರಯತಾ ಸತ್ವೇನ ತರಸ್ವಿನೌ ತೌ ಮನುಜೇಂದ್ರಪುತ್ರೌ ವೈದ್ಯುತೇನ ದ್ವೌ ಸಿಂಹರ್ಷಭೌ ಇವ ಮಮ ಕಾರಣಾತ್ ನೂನಮ್ ವಿಶಸ್ತೌ||

Govindaraja Tika says- ಮೃಗಸ್ಯ ರೂಪಂ ಧಾರಯತಾ ಸತ್ವೇನ ಜನ್ತುನಾ ಮಮ ಕಾರಣಾತ್ ಮನ್ನಿಮಿತ್ತಮ್ ವಿಶಸ್ತೌ ಹಿಂಸಿತೌ| ದ್ವೌ ಸಿಂಹರ್ಷಭಾವಿವ ದ್ವೌ ಸಿಂಹಾವಿವ ದ್ವೌ ವೃಷಭಾವಿವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ | ವೈದ್ಯುತೇನ ಅಶನಿನಾ||

||Sloka meanings||

ಮೃಗಸ್ಯ ರೂಪಂ ಧಾರಯತಾ ಸತ್ವೇನ -
by the creature in the guise of a deer
ತರಸ್ವಿನೌ ತೌ ಮನುಜೇಂದ್ರಪುತ್ರೌ -
the two powerful princes
ವೈದ್ಯುತೇನ ದ್ವೌ ಸಿಂಹರ್ಷಭೌ ಇವ -
like the two lions hit by a lightning
ಮಮ ಕಾರಣಾತ್ ನೂನಮ್ ವಿಶಸ್ತೌ-
surely died because of me

||Sloka summary||.

"The two powerful princes must have been killed by the creature in the guise of a deer on my account, like the two mighty lions are killed by the bolt of lightning." ||28.09||

||Sloka 28.10||

ನೂನಂ ಸ ಕಾಲೋ ಮೃಗರೂಪಧಾರೀ
ಮಾ ಮಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಂ ಲುಲುಭೇ ತದಾನೀಮ್|
ಯತ್ರಾರ್ಯಪುತ್ರಂ ವಿಸಸರ್ಜ ಮೂಢಾ
ರಾಮಾನುಜಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಪೂರ್ವಜಂ ಚ||28.10||

ಸ||ನೂನಂ ಸ ಕಾಲಃ ಮೃಗರೂಪಧಾರೀ ತದಾನೀಂ ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಂ ಮೂಢಾ ಮಾಂ ಲುಲುಭೇ ಯತ್ರ ರಾಮಾನುಜಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಪೂರ್ವಜಮ್ ಆರ್ಯಪುತ್ರಂ ಚ ವಿಸಸರ್ಜ||

||Sloka meanings||

ನೂನಂ ಸ ಕಾಲಃ ಮೃಗರೂಪಧಾರೀ -
Surely that is the fate in the guise of a deer
ತದಾನೀಂ ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಂ ಮೂಢಾ ಮಾಂ ಲುಲುಭೇ -
tempted this unfortunate and foolish soul
ರಾಮಾನುಜಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಪೂರ್ವಜಮ್ ಆರ್ಯಪುತ್ರಂ ಚ ವಿಸಸರ್ಜ -
drove away Rama's brother and Lakshmana's elder brother

"Surely that is the fate in the guise of a deer that tempted this unfortunate soul which sent away Rama's brother and Lakshmana's elder brother." ||28.10||

||Sloka 28.11||

ಹಾರಾಮ ಸತ್ಯವ್ರತ ದೀರ್ಘಬಾಹೋ
ಹಾ ಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರ ಪ್ರತಿಮಾನವಕ್ತ್ರ|
ಹಾ ಜೀವಲೋಕಶ್ಚ ಹಿತಃ ಪ್ರಿಯಶ್ಚ
ವಧ್ಯಾಂ ನ ಮಾಂ ವೇತ್ಸಿ ಹಿ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮ್||28.11||

ಸ||ಸತ್ಯವ್ರತ ದೀರ್ಘಬಾಹೋ ಹಾ ರಾಮ ಹಾ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ಪ್ರತಿಮಾನ ವಕ್ತ್ರಹಾ ಜೀವಲೋಕಸ್ಯ ಹಿತಃ ಪ್ರಿಯಶ್ಚ ಮಾಮ್ ರಕ್ಷಸಾನಾಂ ವಧ್ಯಾಂ ನ ವೇತ್ಸಿ||

||Sloka meanings||

ಸತ್ಯವ್ರತ ದೀರ್ಘಬಾಹೋ ಹಾ ರಾಮ -
committed to truth, long armed Rama
ಹಾ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ಪ್ರತಿಮಾನ ವಕ್ತ್ರಹಾ -
whose face resembles a shining full moon
ಜೀವಲೋಕಸ್ಯ ಹಿತಃ ಪ್ರಿಯಶ್ಚ -
benefactor of the world of beings, dear to every one
ಮಾಮ್ ರಕ್ಷಸಾನಾಂ ವಧ್ಯಾಂ ನ ವೇತ್ಸಿ-
do you not know that I am to be killed by the Rakshasas?

||Sloka summary||

"Oh the one committed to truth! Oh the long-armed one! Oh Rama whose face shines like a full moon! Oh beloved of the world, dear to everyone! You do not know that I am to be killed by the Rakshasas." ||28.11||

||Sloka 28.12||

ಅನನ್ಯ ದೈವತ್ವ ಮಿಯಂ ಕ್ಷಮಾ ಚ
ಭೂಮೌ ಚ ಶಯ್ಯಾ ನಿಯಮಶ್ಚ ಧರ್ಮೇ|
ಪತಿವ್ರತಾ ತ್ವಂ ವಿಫಲಂ ಮಮೇದಂ
ಕೃತಂ ಕೃತಘ್ನೇಷ್ವಿವ ಮಾನುಷಾಣಾಮ್||28.12||

ಸ||ಅನನ್ಯದೈವತ್ವಂ ಇಯಂ ಕ್ಷಮಾ ಚ ಭೂಮೌ ಶಯ್ಯ ಧರ್ಮೇ ನಿಯಮಶ್ಚ ಪತಿವ್ರತಾತ್ವಂ ಮಮ ಇದಂ ಕೃತಘ್ನೇಷು ಮಾನುಷಾಣಾಂ ಕೃತಮಿವ ವಿಫಲಮ್ ||

Govindaraja Tika says- ಅನನ್ಯದೇವತ್ವಮ್ ಆಶ್ರಯಣೀಯಾದೇವತಾ ನ ಅಸ್ತಿ , ಸಾ ರಕ್ಷಿಷ್ಯತಿ ಇತಿ ಬುದ್ಧಿ ಮೇ ನಾಸ್ತಿ|.. ಇಯಂ ಕ್ಷಮಾಚ| ರಾವಣಪರುಷಾಕ್ಷರಾಣಿ ರಾಕ್ಷಸೀನಾಂ ತರ್ಜನಭರ್ತ್ಸನಾದೀನಿ ರಾಮಮಧುರಾಲಾಪ ಶ್ರವಣ ಕುತೂಹಲೇನ ಅಹಂ ಕ್ಷಾನ್ತವನ್ತೀ | ಭೂಮೌ ಚ ಶಯ್ಯಾ| ತವಾಙ್ಗ್ಕೇಸಮುಪಾವಿಶಂ ಇತ್ಯೇವಂ ವಿಧಭೋಗಃ ಕದಾಚಿದಪಿ ಕಿಲಸೇತ್ ಇತಿ ಅತ್ಯಾಶಯಾ ಹಿ ಮಯಾ ಭೂಮೌ ಶಯನಂ ಕ್ರಿಯತೇ||ನಿಯಮಶ್ಚ ಧರ್ಮೇ | ವಿಫಲಂ ಮಮೇದಮ್ ಅಮೋಘಮಪಿ ಮೋಘಮಾಸೀತ್| ಕಸ್ಯಏವಂ ಇತಿ ಚೇತ್ ಅತ್ರ ಆಹ - ಕೃತಂ ಕೃತಘ್ನೇಷು ಮಾನುಷಾಣಾಂ| ಆತ್ಮಾನಂ ಮಾನುಷಂ ಮನ್ಯೇ ಇತ್ಯುಕ್ತರೀತ್ಯಾ ಮಾನುಷತ್ವಂ ರಾಮಸ್ಯಾಪಿ ಅಸ್ತಿ|ಅತಃ ತದಿತರಮಾನುಷಾಣಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಕೃತಘ್ನೇಷುಕೃತಂ ಕಾರ್ಯಮಿವ||ಅಸ್ಯ ಕಿಂ ಮೂಲಂ ಇತಿಚೇತ್ ಮಮೇದಂ ತಸ್ಮಿನ್ನ ಕಾಚಿನ್ನೂನತಾ ಮಮೈವ ದುಷ್ಕೃತಂ ಅತ್ರ ಹೇತುಃ||

Govindaraja, in his Tika, elaborates on Sita's words. He notes that she has no thought of any other god who may protect her. About her tolerance, he says that she is enduring the threats of Ravana and others in the hope of eventually hearing the sweet words of Rama. She sleeps on the ground, hoping that one day she can rest in his arms. She is following the righteous path, but all her efforts are failing, much like the actions done for an ungrateful

||Sloka meanings||

ಅನನ್ಯದೈವತ್ವಂ ಇಯಂ ಕ್ಷಮಾ ಚ -
not devoted to any other god other than you, maintaining tolerance
ಭೂಮೌ ಶಯ್ಯ - sleeping on the ground
ಧರ್ಮೇ ನಿಯಮಶ್ಚ ಪತಿವ್ರತಾತ್ವಂ -
maintaining righteous course of action and discipline, maintaining the vows of chastity
ಕೃತಘ್ನೇಷು ಮಾನುಷಾಣಾಂ ಕೃತಮಿವ -
like the good deeds performed for an ungrateful one
ಇದಂ ವಿಫಲಮ್ - these are failing

||Sloka summary||

"Even though I am not devoted to any other god other than you, sleeping on the ground, maintaining a righteous course of action, maintaining discipline, and maintaining the vows of chastity, my efforts are failing like the prayers of an ungrateful person." ||28.12||

||Sloka 28.13||

ಮೋಘೋ ಹಿ ಧರ್ಮಶ್ಚರಿತೋ ಮಯಾಽಯಮ್
ತಥೈಕಪತ್ನೀತ್ವ ಮಿದಂ ನಿರರ್ಥಮ್|
ಯಾ ತ್ವಾಂ ನ ಪಶ್ಯಾಮಿ ಕೃಶಾ ವಿವರ್ಣಾ
ಹೀನಾ ತ್ವಯಾ ಸಂಗಮನೇ ನಿರಾಶಾ||13||

ಸ|| ಯಾ ತ್ವಾಂ ನಪಶ್ಯಾಮಿ ತ್ವಯಾ ಹೀನಾ ಸಂಗಮಾನೇ ನಿರಾಶಾ ಕೃಶಾ ವಿವರ್ಣಾ ಮಯಾ ಚರಿತಃ ಅಯಂ ಧರ್ಮಃ ಮೋಘಃ ಹಿ | ತಥಾ ಇದಂ ಏಕಪತ್ನೀತ್ವಾಂ ನಿರರ್ಥಮ್||

||Sloka meanings||

ಯಾ ತ್ವಾಂ ನಪಶ್ಯಾಮಿ -
not (being able to) seeing you
ತ್ವಯಾ ಹೀನಾ ಸಂಗಮಾನೇ ನಿರಾಶಾ -
deprived of your company, with no hope in reuniting
ಕೃಶಾ ವಿವರ್ಣಾ - shrunk and pale
ಮಯಾ ಚರಿತಃ ಅಯಂ ಧರ್ಮಃ ಮೋಘಃ ಹಿ -
this righteousness followed by me is vain
ತಥಾ ಇದಂ ಏಕಪತ್ನೀತ್ವಾಂ ನಿರರ್ಥಮ್-
likewise this devotion for one wife too is in vain for you

||Sloka summary||

"Not seeing you, deprived of your company, with no hope in reuniting, following the righteous path is vain and likewise this devotion for one wife too is in vain for you." ||28.13||

||Sloka 28.14||

ಪಿತುರ್ನಿದೇಶಮ್ ನಿಯಮೇನ ಕೃತ್ವಾ
ವನಾನ್ ನಿವೃತ್ತಶ್ಚರಿತವ್ರತಶ್ಚ|
ಸ್ತ್ರೀಭಿಸ್ತು ಮನ್ಯೇ ವಿಪಿಲೇಕ್ಷಣಾಭಿ
ಸ್ತ್ವಂ ರಂಸ್ಯಸೇ ವೀತಭಯಃ ಕೃತಾರ್ಥಃ||28.14||

ಸ|| ತ್ವಂ ಪಿತುಃ ನಿರ್ದೇಶಂ ನಿಯಮೇನ ಕೃತ್ವಾ ಚರಿತವ್ರತಸ್ಯ ವನಾತ್ ನಿವೃತಃ ವೀತ ಭಯಃ ಕೃತಾರ್ಥಃ ವಿಪುಲೇಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ರಂಸ್ಯಸೇ ಮನ್ಯೇ||

||Sloka meanings||

ತ್ವಂ ಪಿತುಃ ನಿರ್ದೇಶಂ ನಿಯಮೇನ ಕೃತ್ವಾ -
Having fulfilled the pledge to your father
ಚರಿತವ್ರತಸ್ಯ ವನಾತ್ ನಿವೃತಃ -
having returned from the forest
ವೀತ ಭಯಃ ಕೃತಾರ್ಥಃ -
free of fear and having accomplished
ವಿಪುಲೇಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಸ್ತ್ರೀಭಿಃ ರಂಸ್ಯಸೇ ಮನ್ಯೇ -
revel in the company of large eyed damsels, I think

||Sloka summary||

"Having fulfilled the pledge to your father, having returned from the forest, free of fear, being an accomplished one, you will surely revel in the company of large-eyed damsels." ||28.14||

||Sloka 28.15||

ಅಹಂ ತು ರಾಮಾ ತ್ವಯಿ ಜಾತ ಕಾಮಾ
ಚಿರಂ ವಿನಾಶಾಯ ನಿಬದ್ಧಭಾವಾ|
ಮೋಘಂ ಚರಿತ್ವಾಽಥ ತಪೋವ್ರತಂ ಚ
ತ್ಯಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಧಿಕ್ ಜೀವಿತ ಮಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾ||28.15||

ಸ|| ರಾಮಾ ತ್ವಯಿ ಜಾತಕಾಮಾ ಅಹಮ್ ತು ಚಿರಂ ನಿಬದ್ಧಭಾವಾ ತಪಃ ವ್ರತಂ ಚ ಮೋಘಂ ವಿನಾಶಾಯ ಚರಿತ್ವಾಥ ಜಿವಿತಂ ತಕ್ಷ್ಯಾಮಿ | ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಂ ಧಿಕ್||

||Sloka meanings||

ರಾಮಾ ತ್ವಯಿ ಜಾತಕಾಮಾ -
Oh Rama I loved you
ಅಹಮ್ ತು ಚಿರಂ ನಿಬದ್ಧಭಾವಾ -
for a long time kept my feelings of love fixed on you.
ತಪಃ ವ್ರತಂ ಚ ಮೋಘಂ ವಿನಾಶಾಯ -
followed penance and all vows in vain
ಚರಿತ್ವಾಥ ಜಿವಿತಂ ತಕ್ಷ್ಯಾಮಿ -
having practiced giving up life
ಅಲ್ಪಭಾಗ್ಯಾಂ ಧಿಕ್- fie on luck less me

||Sloka summary||

""Oh Rama, I loved you. I have for a long time kept my feelings of love fixed on you. I have also followed penance and all vows in vain, only resulting in my doom. After practicing, I am giving up being luckless. Fie on me." ||28.15||

||Sloka 28.16||

ಸಾ ಜೀವಿತಂ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಮಹಂ ತ್ಯಜೇಯಂ
ವಿಷೇಣ ಶಸ್ತ್ರೇಣ ಶಿತೇನ ವಾಪಿ|
ವಿಷಸ್ಯ ದಾತಾ ನ ಹಿ ಮೇಽಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್
ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವಾ ವೇಶ್ಮನಿ ರಾಕ್ಷಸಸ್ಯ||28.16||

ಸ|| ಅಹಂ ಸಾ ಜೀವಿತಂ ವಿಷೇಣ ಶಿತೇನ ಶಸ್ತ್ರೇಣ ವಾ ಅಪಿ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ತ್ಯಜೇಯಂ | ರಾಕ್ಷಸಸ್ಯ ವೇಶ್ಮನಿ ಮೇ ವಿಷಸ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವಾ ದಾತಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ನಾಸ್ತಿ||

||Sloka meanings||

ಅಹಂ ಸಾ ಜೀವಿತಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ತ್ಯಜೇಯಂ -
I shall end that life immediately
ವಿಷೇಣ ಶಿತೇನ ಶಸ್ತ್ರೇಣ ವಾ ಅಪಿ - by taking poison or using sharp weapons.
ರಾಕ್ಷಸಸ್ಯ ವೇಶ್ಮನಿ -
in this palace of the king of Rakshasas
ಮೇ ವಿಷಸ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವಾ ದಾತಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ನಾಸ್ತಿ - there is no one who can give me poison or the weapons.

||Sloka summary||

"I will end my life at once by taking poison or using sharp weapons. But in this palace of the king of Rakshasas there is no one who can give me poison or the weapons." ||28.16||

||Sloka 28.17||

ಇತೀವ ದೇವೀ ಬಹುಧಾ ವಿಲಪ್ಯ
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ರಾಮ ಮನುಸ್ಮರಂತೀ|
ಪ್ರವೇಪಮಾನಾ ಪರಿಶುಷ್ಕವಕ್ತ್ರಾ
ನಗೋತ್ತಮಂ ಪುಷ್ಪಿತ ಮಾಸ ಸಾದ||28.17||

ಸ|| ದೇವೀ ಇತೀವ ಬಹುಧಾ ವಿಲಪ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ರಾಮಂ ಅನುಸ್ಮರಂತೀ ಪ್ರವೇಪಮಾನಾ ಪರಿಷುಷ್ಕವಕ್ತ್ರಾ ಪುಷ್ಪಿತಂ ನಗೋತ್ತಮಮ್ ಅಸಸಾದ ||

||Sloka meanings||

ದೇವೀ ಇತೀವ ಬಹುಧಾ ವಿಲಪ್ಯ -
In this way the noble lady sorrowing in many ways
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ರಾಮಂ ಅನುಸ್ಮರಂತೀ -
always thinking of Rama, the self of all
ಪ್ರವೇಪಮಾನಾ ಪರಿಷುಷ್ಕವಕ್ತ್ರಾ -
shivering and with a pale face
ಪುಷ್ಪಿತಂ ನಗೋತ್ತಮಮ್ ಅಸಸಾದ -
approached the great tree in bloom

||Sloka summary||

"In this way, the pale-looking Queen Sita, sorrowing in many ways and always thinking of Rama, shivering, approached the great tree in bloom." ||28.17||

||Sloka 28.18||

ಶೋಕಾಭಿತಪ್ತಾ ಬಹುಧಾ ವಿಚಿಂತ್ಯಾ
ಸೀತಾಽಥ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಥನಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ|
ಉದ್ಬಧ್ಯ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಥನೇನ ಶೀಘ್ರಂ
ಅಹಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ ಯಮಸ್ಯ ಮೂಲಮ್||28.18||

ಸ||ಶೋಕಾಭಿತಪ್ತಾ ಸೀತಾ ಬಹುಧಾ ವಿಚಿನ್ತ್ಯ ಅಥ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಧನಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಅಹಂ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಧನೇನ ಉದ್ಬುಧ್ಯ ಶೀಘ್ರಂ ಯಮಸ್ಯ ಮೂಲಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ||

||Sloka meanings||

ಶೋಕಾಭಿತಪ್ತಾ ಸೀತಾ ಬಹುಧಾ ವಿಚಿನ್ತ್ಯ -
Sita, drenched in sorrow, thinking in many ways
ಅಥ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಧನಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ -
took hold of her long braid
ಅಹಂ ವೇಣ್ಯುದ್ಗ್ರಧನೇನ ಉದ್ಬುಧ್ಯ -
tying myself with this braid
ಶೀಘ್ರಂ ಯಮಸ್ಯ ಮೂಲಂ ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ-
shall reach the Yama's abode quickly

||Sloka summary||

"Drenched in sorrow, thinking in many ways, she took hold of her long braid and said to herself, 'tying myself with this braid I shall reach Yama's abode quickly.'" ||28.18||

||Sloka 28.19||

ಉಪಸ್ಥಿತಾ ಸಾ ಮೃದುಸರ್ವಗಾತ್ರೀ
ಶಾಖಾಂ ಗೃಹೀತ್ವಾಽಥ ನಗಸ್ಯ ತಸ್ಯ |
ತಸ್ಯಾಸ್ತು ರಾಮಂ ಪ್ರವಿಚಿಂತಯಂತ್ಯಾ
ರಾಮಾನುಜಂ ಸ್ವಂ ಚ ಕುಲಂ ಶುಭಾಂಗ್ಯಾಃ||28.19||

ಸ|| ಅಥ ಮೃದುಸರ್ವಗಾತ್ರೀ ಸಾ ತಸ್ಯ ನಗಸ್ಯ ಶಾಖಾಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ (ಉಪಸ್ಥಿತಾ)| ರಾಮಂ ರಾಮಾನುಜಂ ಸ್ವಂ ಕುಲಂ ಚ ಪ್ರವಿಚಿಂತಯಂತ್ಯಾ ಶುಭಾಂಗ್ಯಾಃ ತಸ್ಯಾಃ ತು ಶೋಕಾನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಧೈರ್ಯಾರ್ಜಿತಾನಿ ಲೋಕೇ ಪ್ರವರಾಣಿ ತಥಾ ಪುರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಿ ಉಪಲಕ್ಷಿತಾನಿ ಬಹೂನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪ್ರಾದುರ್ಭಭೂವುಃ||

||Sloka meanings||

ಸಾ ತಸ್ಯ ನಗಸ್ಯ ಶಾಖಾಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ -
holding the branches of that tree
ಅಥ ಸಾ ಮೃದುಸರ್ವಗಾತ್ರೀ -
then the lady of delicate limbs
ರಾಮಂ ರಾಮಾನುಜಂ ಸ್ವಂ ಕುಲಂ ಚ -
of Rama, his brother, her own family
ಪ್ರವಿಚಿಂತಯಂತ್ಯಾ ಉಪಸ್ಥಿತಾ
stood thinking (of them)

||Sloka summary||

"Then the lady of delicate limbs, thinking of Rama, his brother, and her own family, stood holding the branch of that Simsupa tree." ||28.19||

||Sloka 28.20||

ಶೋಕಾನಿಮಿತ್ತಾನಿ ತಥಾ ಬಹೂನಿ
ಧೈರ್ಯಾರ್ಜಿತಾನಿ ಪ್ರವರಾಣಿ ಲೋಕೇ|
ಪ್ರಾದುರ್ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ತದಾ ಬಭೂವುಃ
ಪುರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾ ನ್ಯುಪಲಕ್ಷಿತಾನಿ||28.20||

ಸ|| ತಸ್ಯಾಃ ಶುಭಾಂಗ್ಯಾಃ ತು ಶೋಕಾನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಧೈರ್ಯಾರ್ಜಿತಾನಿ ಲೋಕೇ ಪ್ರವರಾಣಿ ತಥಾ ಪುರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಿ ಉಪಲಕ್ಷಿತಾನಿ ಬಹೂನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪ್ರಾದುರ್ಭಭೂವುಃ||

Rama Tika says- ರಾಮಾಗಮನಸಂಭಾವನಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಯೇಷು ತಾನಿ ಧೈರ್ಯಾರ್ಜಿತಾನಿ, ಧೈರ್ಯಸಂಪಾದಕಾನಿ ಸಿದ್ಧಾನಿ ಪ್ರಶಿದ್ಧಾನಿ ಪುರಾ ಮಿಥಿಲಾಯಾಂ ರಾಮಾಗಮನ ಸಮಯೇ ಉಪಲಕ್ಷಿತಾನಿ ದೃಷ್ಟಾನಿ ಪ್ರವರಾಣಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಶಕುನಾಃ ತದಾಕಾಲೇ ಶಾಖಾವಲಮ್ಬೇನೋಪಸ್ಥಿತಿಸಮಯೇ ಪ್ರಾದುರ್ಬಭೂವುಃ||

||Sloka meanings||

ತಥಾ ಶೋಕಾನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಧೈರ್ಯಾರ್ಜಿತಾನಿ -
harbingers of courage, which are dispellers of sorrow,
ಲೋಕೇ ಪ್ರವರಾಣಿ -
well known in the world
ಪುರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಿ ಉಪಲಕ್ಷಿತಾನಿ -
proven true in olden times
ಬಹೂನಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪ್ರಾದುರ್ಭಭೂವುಃ-
many omens manifested

||Sloka summary||

"Then auspicious omens, which are harbingers of courage, which dispel sorrow, which are well-known and proven in olden times, appeared on her auspicious body." ||28.20||

Rama Tika explains that as Sita stood holding the branches of the Simsupa tree, thinking of Rama, Lakshmana, and her family, auspicious omens which are harbingers of courage manifested, indicating the arrival of Rama. Those omens were seen before. "ಪುರಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾನಿ" means that they appeared before. There were no such occasions after Sita's marriage. Rama Tika concludes that those were the omens referred to before the arrival of Rama in the Court of Janaka.

Thus ends Sarga 28 of Sundarakanda.

ಇತ್ಯಾರ್ಷೇ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಮಾಯಣೇ ಆದಿಕಾವ್ಯೇ ವಾಲ್ಮೀಕೀಯೇ
ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ ಸಹಸ್ರಿಕಾಯಾಂ ಸಂಹಿತಾಯಾಮ್
ಶ್ರೀಮತ್ಸುಂದರಕಾಂಡೇ ಅಷ್ಟಾವಿಂಶಸ್ಸರ್ಗಃ||

Thus ends the Sarga twenty-eight of Sundarakanda in Ramayana the first poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||