Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 42

At the end of Sarga forty-one, Hanuman decides on the course of action having successfully completed his first task of searching for Sita. The very careful Hanuman , who moved around in a small form so as to be not be detected while conducting his search, now decided on course of action to confront Ravana. Accordingly, he goes on a spree of destruction in the Ashoka grove, resulting in the sounds of birds in panic and the crackling sounds of trees being felled, thus alerting the Rakshasas. The Forty second Sarga opens with that scene.

This Sarga also has the famous victory chant of Hanuman, "જયત્યતિ બલોરામો" - We will have more on that.

Now Slokas of Sarga 42

||Sloka 42.01||

તતઃ પક્ષિ નિનાદેન વૃક્ષભંગસ્વનેન ચ|
બભૂવુ સ્ત્રાસસંભ્રાંતાઃ સર્વે લંકાનિવાસિનઃ||42.01||

સ|| તતઃ સર્વે લંકાવાસિનઃ પક્ષિ નિનાદેણ વૃક્ષભંગસ્વનેન ચ ત્રાસ સંભ્રાંતાઃ બભૂવુઃ||

Rama Tika says- પક્ષિનિનાદાદિના સર્વે લંકા નિવાસિનઃ ત્રાસેન ભયેન સંભ્રાન્તાઃ ઉદ્વિગ્નચિત્તાઃ ભભૂવુઃ||

||Sloka meanings||

તતઃ સર્વે લંકાવાસિનઃ -
then all the residents of Lanka
પક્ષિ નિનાદેણ -
with the sounds of the birds
વૃક્ષભંગસ્વનેન ચ -
with the cracking sounds of trees
ત્રાસ સંભ્રાંતાઃ બભૂવુઃ -
became panicked

||Sloka summary||

"Then all the residents of Lanka became panicked hearing the sounds of the birds and the cracking sounds of trees. " ||42.01||

||Sloka 42.02||

વિદ્રુતાશ્ચ ભયત્રસ્તા વિનેદુર્મૃગપક્ષિણઃ|
રક્ષસાં ચ નિમિત્તાનિ ક્રૂરાણિ પ્રતિપેદિરે||42.02||

સ|| મૃગપક્ષિણઃ વિદ્રુતાઃ ભયત્રાસાઃ વિનેદુઃ | રક્ષસાં ચ ક્રૂરાણિ નિમિત્તાનિ પ્રતિપેદિરે||

||Sloka meanings||.

મૃગપક્ષિણઃ વિદ્રુતાઃ -
beast and birds became scared ran helter skelter
ભયત્રાસાઃ વિનેદુઃ -
made screeching sounds in fear
રક્ષસાં ચ - Rakshasas too
ક્રૂરાણિ નિમિત્તાનિ પ્રતિપેદિરે -
saw fierce portends

||Sloka summary||

"The beast and birds became scared ran and flew away in different directions. The Rakshasas saw fierce portents." ||42.02||

||Sloka 42.03||

તતો ગતાયાં નિદ્રાયાં રાક્ષસ્યો વિકૃતાનનઃ|
તદ્વનં દદૃશુર્ભગ્નં તં ચ વીરં મહાકપિમ્||42.03||

સ|| તતઃ વિકૃતાનનઃ રક્ષસ્યઃ નિદ્રાયાં ગતાયાં તત્ ભગ્નં વનં વીરં મહાકપિં ચ દદ્રુશુઃ ||

||Sloka meanings||

તતઃ વિકૃતાનનઃ રક્ષસ્યઃ -
the Rakshasis with hideous faces
નિદ્રાયાં ગતાયાં -
awakened from sleep
તત્ ભગ્નં વનં -
the devastated grove
વીરં મહાકપિં ચ દદ્રુશુઃ-
saw the heroic Vanara

||Sloka summary||

"Then the Rakshasis with hideous faces awakened from sleep saw the devastated grove and the heroic Vanara." ||42.03||

||Sloka 42.04||

સ તા દૃષ્ટ્વા મહાબાહુઃ મહાસત્ત્વો મહાબલઃ|
ચકાર સુમહદ્રૂપં રાક્ષસીનાં ભયાવહમ્||42.04||

સ|| મહાબલઃ મહાસત્ત્વઃ સઃ તાઃ દૃષ્ટ્વા રાક્ષસીનાં ભયાવહં સુમહત્ રૂપં ચકાર||

||Sloka meanings||

મહાબલઃ મહાસત્ત્વઃ સઃ -
powerful mighty hero Hanuman
તાઃ દૃષ્ટ્વા - seeing them
સુમહત્ રૂપં ચકાર -
assumed a very huge form
રાક્ષસીનાં ભયાવહં -
creating fear for Rakshasas

||Sloka summary||

"The powerful mighty hero Hanuman seeing the Rakshasas assumed a very huge form to create fear."||42.04||

So, Hanuman who moved around in a small form ( વૃષદંશકમાત્રઃ), now assumed a very huge form to create fear among the enemies.

||Sloka 42.05||

તતસ્તં ગિરિ સંકાશં અતિકાયં મહાબલમ્|
રાક્ષસ્યો વાનરં દૃષ્ટ્વા પ્રપચ્છુર્જનકાત્મજમ્||42.05||

સ|| તતઃ તં ગિરિસંકાશં અતિકાયં મહાબલં વાનરં દૃષ્ટ્વા રાક્ષસ્યઃ જનકાત્મજં પ્રપચ્છુઃ||

||Sloka meanings||

તતઃ વાનરં દૃષ્ટ્વા -
then seeing the Vanara
તં ગિરિસંકાશં -
him, of the size of a mountain
અતિકાયં મહાબલં -
large bodied mighty Vanara
રાક્ષસ્યઃ જનકાત્મજં પ્રપચ્છુઃ -
Rakshasas asked the daughter of Janaka
||Sloka summary||

"Then seeing the large bodied mighty Vanara of the size of a mountain, the Rakshasas asked the daughter of Janaka." ||42.05||

||Sloka 42.06||

કોઽયં કસ્ય કુતો વાયં કિન્નિમિત્તમિહાગતઃ|
કથં ત્વયા સહાનેન સંવાદઃ કૃત ઇત્યુત ||42.06||

સ|| અયં કઃ| કસ્ય અયં| કુતઃ કિં નિમિત્તં ઇહ આગતઃ| ત્વયા સઃ અનેન સંવાદઃ કૃતઃ કથં ઇતિ||

Govindaraja says in his Tika - અયં કઃ કિં નામ ઇત્યર્થઃ ત્વયા સઃ સંવાદઃ કથં કૃતઃ ઇત્યાચક્ષ્વા કથય , ન ચ સંવાદ સમયે તસાં નિદ્રિતાત્વેન સંવાદ જ્ઞાન અભાવાત્ કથં તદ્વિષયકઃ પ્રશ્ન ઇતિ વાચ્યં સંવાદ સમયે કિંચિન્નિદ્રાપગમેન સીતામુખપ્રસાદ હેતુક તત્સંબધ્યાનુમાનેન વા તજ્ઞ્જાન સંભવાત્||

||Sloka meanings||

અયં કઃ -
who is this?
કસ્ય અયં -
whom did he belong to ?
કુતઃ કિં નિમિત્તં ઇહ આગતઃ -
where did he come from and for what purpose?
ત્વયા સઃ અનેન સંવાદઃ કૃતઃ કથં ઇતિ -
what was the dialog with him?

||Sloka summary||

'Who is this. Whom did he belong to ? Where did he come from and for what purpose? What was the dialog with him?"||42.07||

Some commentators raised the question, of how did the Rakshasa women guarding Sita, who woke up from their slumber, hearing the noises of the birds and falling trees, know that Sita spoke to that Vanara. This was adequately commented upon by Govindaraja in his Tika and also in Rama Tika. Rakshasis, seeing the aura of peace present in Sita's face, on account of her having talked to Hanuma, gave rise to doubts in their minds and that is implied in their questions for Sita. This also fits in with Hanuman's description of Sita in the last Sloka of Sundarakanda, as having provided solace to the troubled mind of Sita.

||Sloka 42.07||

આચક્ષ્વ નો વિશાલાક્ષિ માભૂત્તે સુભગે ભયમ્|
સંવાદ મસિતાપાંગે ત્વયા કિં કૃતવાનયમ્||42.07||

સ|| વિશાલાક્ષિ નઃ આચક્ષ્વ| સુભગે તે ભયં માભૂત્ | અસિતાપાંગે અયં ત્વયા કિં સંવાદં કૃતવાન્ ||

||Sloka meanings||

વિશાલાક્ષિ નઃ આચક્ષ્વ -
o wide eyed Lady you may tell us
સુભગે તે ભયં માભૂત્ -
o auspicious one let there be no fear
અસિતાપાંગે અયં ત્વયા -
Oh dark eyed one with you
કિં સંવાદં કૃતવાન્ -
what conversation did he have?

||Sloka summary||

"Oh Wide eyed Lady you may tell. Oh Auspicious one let there be no fear. Oh dark eyed one ! What conversation did he have with you"? ||42.07||

||Sloka 42.08||

અથાબ્રવીન્ મહાસાધ્વી સીતા સર્વાંગસુંદરી|
રક્ષસાં ભીમરૂપાણાં વિજ્ઞાને મમ કા ગતિઃ||42.08||

સ|| સીતા મહાસાધ્વી સર્વાંગસુંદરી અબ્રવીન્ | ભીમરૂપાણાં રક્ષસાં વિજ્ઞાને ગતિઃ મમ કા||

||Sloka meanings||

સર્વાંગસુંદરી મહાસાધ્વી -
Chaste lady of beautiful limbs
સીતા અબ્રવીન્ - Sita spoke
ભીમરૂપાણાં રક્ષસાં ગતિઃ-
the ways of fierce looking Rakshasas
વિજ્ઞાને મમ કા - How do I know?

||Sloka summary||

"Chaste Sita , a lady of beautiful limbs spoke. ' How do I know the fierce looking Rakshasas." ||42.08||

||Sloka 42.09||

યૂયમેવાભિજાનીત યોઽયં યદ્વા કરિષ્યતિ|
અ હિ રેવ હ્યહેઃ પાદાન્ વિજાનાતિ ન સંશયઃ||42.09||

સ|| યૂયં એવ અભિજાનીતા અયં યઃ યદ્વા કરિષ્યતિ | અહેઃ પાદાન્ અહિઃ એવ વિજાનાતિ | સંશયઃ ન ||

||Sloka meanings||

યૂયં એવ અભિજાનીતા -
only you know
અયં યઃ યદ્વા કરિષ્યતિ -
who he is, and what he is about?
અહેઃ પાદાન્ અહિઃ એવ વિજાનાતિ -
serpent alone knows the movement of another serpent
સંશયઃ ન -
there is no doubt in that

||Sloka summary||

"Only you know who he is, and what he is about. A serpent alone knows the movement of another serpent."||42.09||

||Sloka 42.10||

અહમપ્યસ્ય ભીતાસ્મિ નૈનં જાનામિ કોન્વયમ્|
વેદ્મિ રાક્ષસ મેવૈન કામરૂપિણ માગતમ્||42.10||

સ||અહં અપિ અસ્ય ભીતા અસ્મિ| એનં કો નુ અયં ન જાનામિ | એનં આગતં કામરૂપિણં રાક્ષસં એવ વેદ્મિ||

Govindaraja says in his Tika- નૈનં જાનામીતિ| વિવાહકાલે રતિસંપ્રયોગે પ્રાણત્યયે સર્વધનાપહત્રે| મિત્રસ્યચાઽર્થેપિ અનૃતં વદેયુઃ પંચાનૃતાન્યાહુ અપાતકાનિ |ઇતિ સ્મરાણાદસત્યોક્તિઃ

||Sloka meanings||

અહં અપિ અસ્ય ભીતા અસ્મિ-
I am also scared of him
એનં કો નુ અયં ન જાનામિ -
I do not know who he is
એનં આગતં -
the one who has come
કામરૂપિણં રાક્ષસં એવ વેદ્મિ -
I think is a Rakshasa who can assume any form

||Sloka summary||

"I am also scared of him. I do not know who he is. I think the one who has come is Rakshasa who can assume any form".||42.10||

Here, Sita does not tell the truth. Hanuma has come to find her and protect her. If she were to tell the truth, the Rakshasas may capture him and hurt him. Not telling truth is a sin too. Thinking that protecting Hanuma is more important, and thinking that she can bear the sin of telling a lie, Sita decides not to tell the truth.

Hanuma is the Teacher. Sita is the disciple. To protect the teacher, the disciple may tell a lie. Disciple ought to be ever ready to protect the teacher. Following that dictum Sita tells a lie.

In Ramayana we see such an incident on one other occasions. When Rama leaves for forest along with Sita and Lakshmana on a chariot, Dasaratha calls out Sumantra, the charioteer, to stop. Rama tells Sumantra to proceed. Rama also tells Sumantra that he can inform the King, that he did not hear the king's directions. Rama, 'the best of men' spoken of by Narada, tells Sumantra to lie. This leads one to question, why did Rama do that?

If Dasaratha with his powers stops Rama from going to forest, then Dasaratha would be committing the sin of not keeping his word. Dasaratha's order to Sumantra was out of his love for his son. But that clearly makes him default on his moral duty. Rama realizes that. In the event of a father defaulting on his "duty", it is the duty of the son to uphold "that duty". King Dasaratha is his father. King is the ruler of the country. King cannot be defaulting on his duty. To keep the king from defaulting, the minister or the son may tell a lie.

The same message is seen in Kathopanishad. Nachiketa sees his father giving away barren cows. He realizes that such gifts will not lead his father to a world of merit. So Nachiketa asks his father to whom will he be given away. The pestered father, being busy in giving away, says "to Yama" Once Nachiketa gets ready to go to Yama, his father realizes his mistake and tries to backtrack. But Nachiketa would not let his father back track. Convincing his father, he proceeds to Yama loka.

So, to stop a father from committing a sin is son's duty. Rama telling Sumantra not to stop is thus proper. Sita telling a lie to protect Hanuma too is thus proper.

Govindaraja says the following in his Tika - નૈનં જાનામીતિ| વિવાહકાલે રતિસંપ્રયોગે પ્રાણત્યયે સર્વધનાપહરે | મિત્રસ્યચાઽર્થેપિ અનૃતં વદેયુઃ પંચાનૃતાન્યાહુ અપાતકાનિ |ઇતિ સ્મરાણાદસત્યોક્તિઃ || At the time of marriage, danger to life, at the time of wealth being stolen away, for friends under those circumstance lie may be told and will not result in a sin.

Applacharyulugaru has another thought on this.

Sita said - "અ હિ રેવ હ્યહેઃ પાદાન્ વિજાનાતિ ન સંશયઃ"||9|| ; Here the word અહિ has two meanings. One is snake and the other is internal enemy. Rakshasa women are the internal enemies of Sita. Hanuma is the internal enemy of the Rakshasa women. The sentence will read as Sita saying, Rakshasa women (her enemies) only will know the footsteps of the destroyer of the grove (Hanuma) who is their enemy. In that interpretation there is no lie!

||Sloka 42.11||

વૈદેહ્યા વચનં શ્રુત્વા રાક્ષ્યસ્યો વિદ્રુતા દિશઃ|
સ્થિતઃ કાશ્ચિદ્ગતાઃ કાશ્ચિત્ રાવણાય નિવેદિતુમ્||42.11||

સ|| વૈદેહ્યાઃ વચનં શ્રુત્વા કાશ્ચિત્ રાક્ષસ્યઃ દિશઃ વિદ્રુતાઃ | કાશ્ચિત્ સ્થિતઃ | કાશ્ચિત્ રાવણાય નિવેદિતું ગતાઃ||

||Sloka meanings||

વૈદેહ્યાઃ વચનં શ્રુત્વા -
hearing those words of Sita
કાશ્ચિત્ રાક્ષસ્યઃ દિશઃ વિદ્રુતાઃ-
some Rakshasas ran in all directions
કાશ્ચિત્ સ્થિતઃ -
some stayed there.
કાશ્ચિત્ રાવણાય નિવેદિતું ગતાઃ -
some went to inform Ravana

||Sloka summary||

"Hearing those words of Sita some Rakshasas ran in all directions. Some stayed there. Some went to inform Ravana"||42.11||

||Sloka 42.12||

રાવણસ્ય સમીપેતુ રાક્ષસ્યો વિકૃતાનનાઃ|
વિરૂપં વાનરં ભીમ માખ્યાતુ મુપચક્રમુઃ||42.12||

સ|| વિકૃતાનનઃ રાક્ષસ્યઃ રાવણસ્ય સમીપે વિરૂપં ભીમં વાનરં આખ્યાતું ઉપવક્રમુઃ||

||Sloka meanings||

વિકૃતાનનઃ રાક્ષસ્યઃ -
hideous looking Rakshasas
રાવણસ્ય સમીપે -
having gone near Ravana
વિરૂપં ભીમં વાનરં -
about the fierce looking Vanara
આખ્યાતું ઉપવક્રમુઃ -
started to tell

||Sloka summary||

"The hideous looking Rakshasas having gone to Ravana, started to tell him about the fierce looking Vanara."||42.12||

||Sloka 42.13||

અશોકવનિકામધ્યે રાજન્ ભીમવપુઃ કપિઃ|
સીતયા કૃતસંવાદઃ તિષ્ઠત્યમિત વિક્રમઃ||42.13||

સ|| રાજન્ અમિત વિક્રમઃ ભીમઃ કપિઃ સીતાયા કૃતસંવાદઃ અશોકવનિકા મધ્યે તિષ્ટતિ||

||Sloka meanings||

રાજન્ અમિત વિક્રમઃ -
o king, a very powerful
ભીમઃ કપિઃ - fierce looking Vanara
સીતાયા કૃતસંવાદઃ -
having had a dialog with Sita
અશોકવનિકા મધ્યે તિષ્ટતિ -
standing in the middle of the Ashoka grove

||Sloka summary||

"Oh King ! A very powerful fierce looking Vanara , having had a dialog with Sita is standing in the middle of the Ashoka grove." ||42.13||

||Sloka 42.14||

ન ચ તં જાનકી સીતા હરિં હરિણલોચના|
અસ્માભિર્બહુધા પૃષ્ઠા નિવેદયિતુમિચ્છતિ||42.14||

સ|| સીતા હરિણલોચના જાનકી અસ્માભિઃ બહુધા પૃષ્ઠા તં નિવેદયિતું ન ઇચ્છતિ ||

||Sloka meanings||

સીતા હરિણલોચના જાનકી -
Sita, with eyes like that of a deer
અસ્માભિઃ બહુધા પૃષ્ઠા -
asked in many ways by us is
તં નિવેદયિતું ન ઇચ્છતિ -
not willing to talk about him

||Sloka summary||

"Sita, whose eyes are like that of a deer, asked in many ways by us is not willing to disclose." ||42.14||

||Sloka 42.15||

વાસવસ્ય ભવેદ્દૂતો દૂતો વૈશ્રવણસ્ય વા|
પ્રેષિતો વાપિ રામેણ સીતાન્વેષણકાંક્ષયા||42.15||

સ|| વાસવસ્ય દૂતો ભવેત્ | વા વૈશ્રવણસ્ય દૂતઃ | સીતાન્વેષણ કાંક્ષયા રામેણ પ્રેષિતઃ અપિ વા ભવેત્ ||

||શ્લોકાર્થમુલુ||

વાસવસ્ય દૂતો ભવેત્ -
maybe he is the messenger of Indra
વા વૈશ્રવણસ્ય દૂતઃ -
or the messenger of Vaisravana
સીતાન્વેષણ કાંક્ષયા -
desirous of knowing Sita
રામેણ પ્રેષિતઃ અપિ વા ભવેત્ -
may have been sent by Rama

||Sloka summary||

"Maybe he is the messenger of Indra or the messenger of Vaisravana. Or he may have been sent by Rama in search of Sita." ||42.15||

||Sloka 42.16||

તેન ત્વદ્ભુતરૂપેણ યત્તત્તવ મનોહરમ્|
નાનામૃગગણાકીર્ણમ્ પ્રમૃષ્ટં પ્રમદાવનમ્||42.16||

સ|| અદ્ભુતરૂપેણ તેન મનોહરં નાનામૃગાકીર્ણં યત્ તવ પ્રમદાવનં પ્રમૃષ્ટં ||

||Sloka meanings||

અદ્ભુતરૂપેણ તેન -
by that fierce looking Vanara
યત્ તવ પ્રમદાવનં-
that which is your pleasure garden
મનોહરં નાનામૃગાકીર્ણં -
beautiful with many varieties of trees and animals
પ્રમૃષ્ટં - destroyed

||Sloka summary||

"By that fierce looking Vanara, that beautiful pleasure garden of yours with many varieties of trees and animals, was destroyed."||42.16||

||Sloka 42.17||

ન તત્ર કશ્ચિદુદ્દેશો યસ્તેન ન વિનાશિતઃ|
યત્રા સા જાનકી સીતા સ તેન ન વિનાશિતઃ||42.17||

સ|| તેન યઃ ન વિનાશિતઃ ઉદ્દેશઃ તત્ર કશ્ચિત્ ન | યત્ર સા જાનકી (સ્થિતઃ) સઃ તેન નવિનાશિતઃ||

||Sloka meanings||

તેન યઃ ન વિનાશિતઃ -
that which is not destroyed by him
ઉદ્દેશઃ તત્ર કશ્ચિત્ ન -
not one such place is there
યત્ર સા જાનકી (સ્થિતઃ) -
only the place where Janaki is
સઃ તેન નવિનાશિતઃ -
that place was not destroyed by him

||Sloka summary||

"There is no single place not destroyed by him. Only the place where Janaki is , that place is not destroyed."||42.17||

||Sloka 42.18||

જાનકીરક્ષણાર્થં વા શ્રમાદ્વા નોપલભ્યતે|
અથાવા કઃ શ્રમસ્તસ્યસૈવ તે નાભિરક્ષિતા||42.18||

સ|| જાનકી રક્ષણાર્થં વા શ્રમાત્ વા ન ઉપલભ્યતે| અથવા કઃ તેન સ એવ અભિરક્ષિતા ||

||Sloka meanings||

જાનકી રક્ષણાર્થં વા -
It is to save Janaki or
શ્રમાત્ વા ન ઉપલભ્યતે -
may have stopped due to exhaustion
અથવા કઃ તેન -
or why by him
સ એવ અભિરક્ષિતા -
only she was saved

||Sloka summary||

"It is to save Janaki or may have stopped due to exhaustion. Else why she alone is saved." ||42.18||

||Sloka 42.19||

ચારુપલ્લવપુષ્પાઢ્યં યં સીતા સ્વયમાસ્થિતા|
પ્રવ્રદ્ધઃ શિંશુપાવૃક્ષઃ સ ચ તેનાભિરક્ષિતઃ||42.19||

સ|| સીતા ચારુપલ્લવપુષ્પાઢ્યં યં સ્વયં આસ્થિતા સઃ પ્રવૃદ્ધઃ શિંશુપાવૃક્ષઃ તેન અભિરક્ષિતઃ ||

||Sloka meanings||

યં ચારુપલ્લવપુષ્પાઢ્યં -
that tree with tender leaves and flower
સીતા સ્વયં આસ્થિતા -
(under which) Sita herself is sitting
સઃ પ્રવૃદ્ધઃ શિંશુપાવૃક્ષઃ -
that large Simsupa tree
તેન અભિરક્ષિતઃ -
saved by him

||Sloka summary||."

"The tree with tender leaves and flowers, that large Simsupa tree under which Sita herself is sitting is saved from destruction by him."

||Sloka 42.20||

તસ્યોગ્રરૂપસ્યોગ્ર ત્વં દંડમાજ્ઞાતુ મર્હસિ|
સીતા સંભાષિતા યેન તદ્વનં ચ વિનાશિતમ્||42.20||

સ|| યેન સીતા સંભાષિતા તત્ વનં ચ વિનાશિતં | તસ્ય ઉગ્રરૂપસ્ય ત્વં ઉગ્રં દણ્ડં આજ્ઞાતું અર્હસિ ||

||Sloka meanings||

યેન સીતા સંભાષિતા -
the one with whom Sita spoke
તત્ વનં ચ વિનાશિતં -
that one destroyed the grove
તસ્ય ઉગ્રરૂપસ્ય ત્વં -
that one with fierce form
ત્વં ઉગ્રં દણ્ડં આજ્ઞાતું અર્હસિ -
you ought to punish him

||Sloka summary||

"The one with whom Sita spoke , that one destroyed the grove. That one with fierce form ought to be punished."||42.20||

||Sloka 42.21||

મનઃ પરિગૃહીતાં તાં તવ રક્ષોગણેશ્વર|
કઃ સીતામભિભાષેત યો ન સ્યાત્ત્યક્તજીવિતઃ||42.21||

સ|| રક્ષો ગણેશ્વર મનઃ પરિગ્રહીતાં તાં સીતાં યઃ ત્યક્તજીવિતઃ નસ્યાત્ અભિભાષેત ?||

||Sloka meanings||

રક્ષો ગણેશ્વર મનઃ પરિગ્રહીતાં -
one who captured the mind of the Lord of the Rakshasa
તાં સીતાં - with that Sita
યઃ ત્યક્તજીવિતઃ નસ્યાત્ અભિભાષેત ? -
unless one has given up hope for life who else can talk

||Sloka summary||

"Unless one has given up hope for life who else can talk to the one who captured the mind of the Lord of the Rakshasa". ||42.21||

||Sloka 42.22||

રાક્ષસીનાં વચઃ શ્રુત્વા રાવણો રાક્ષસેશ્વરઃ|
હુતાગ્નિ રિવ જજ્વાલ કોપસંવર્તિતેક્ષણઃ||42.22||

સ|| રાક્ષસીનાં વચઃ શ્રુત્વા રાક્ષસેશ્વરઃ રાવણઃ કોપ સંવર્તિત ઈક્ષણઃ હુતાગ્નિઃ ઇવ જજ્વાલ||

||Sloka meanings||

રાક્ષસીનાં વચઃ શ્રુત્વા -
hearing those words of the Rakshasisન
રાક્ષસેશ્વરઃ રાવણઃ -
the lord of the Rakshasas, Ravana
કોપ સંવર્તિત ઈક્ષણઃ -
rolling his eye balls in anger
હુતાગ્નિઃ ઇવ જજ્વાલ -
flared up like the blazing sacrificial fire.

||Sloka summary||

"Hearing those words of the Rakshasis , the lord of the Rakshasas, Ravana flared up like the blazing sacrificial fire, rolling his eye balls."||42.23||

||Sloka 42.23||

તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય નેત્રાભ્યાં પ્રાપતન્નાસ્રબિંદવઃ|
દીપ્તાભ્યામિવ દીપાભ્યાં સાર્ચિષઃ સ્નેહબિંદવઃ||42.23||

સ|| તસ્ય કૃદ્ધસ્ય નેત્રાભ્યાં દીપ્તાભ્યાં દીપાભ્યાં સાર્ચિષઃ સ્નેહબિંદવઃ ઇવ અસ્રબિંદવઃ પ્રાપતન્ ||

||Sloka meanings||

તસ્ય કૃદ્ધસ્ય નેત્રાભ્યાં -
from the two eyes of that angry one
દીપ્તાભ્યાં દીપાભ્યાં સાર્ચિષઃ સ્નેહબિંદવઃ ઇવ -
like the drops of old from the burning lamps
અસ્રબિંદવઃ પ્રાપતન્ -
drops of tears fell down

||Sloka summary||

"From the two eyes of that angry one fell down drops of tears like the drops of old from the burning lamps." ||42.23||

||Sloka 42.24||

આત્મનસદૃશાન્ શૂરાન્ કિંકરાન્નામ રાક્ષસાન્ |
વ્યાદિદેશ મહાતેજા નિગ્રહાર્થં હનૂમતઃ||42.24||

સ|| મહાતેજા હનૂમતઃ નિગ્રહાર્થં અત્મનઃ સદૃશાન્ શુરાન્ કિંકરાન્ નામ રાક્ષસાન્ વ્યાદિદેશ ||

||Sloka meanings||

મહાતેજા હનૂમતઃ નિગ્રહાર્થં -
to capture the very powerful Hanuman
અત્મનઃ સદૃશાન્ શુરાન્ -
warriors as powerful as himself
કિંકરાન્ નામ રાક્ષસાન્ વ્યાદિદેશ -
sent Rakshasas known as Kinkaras

||Sloka summary||

"To capture the very powerful Hanuman , he ordered Kinkaras who are as powerful as himself."||42.24||

||Sloka 42.25,26||

તેષા મશીતિ સાહસ્રં કિંકરાણાં તરસ્વિનામ્|
નિર્યયુર્ભવનાત્ તસ્માત્ કૂટમુદ્ગરપાણયઃ||42.25||
મહોદરા મહાદંષ્ટ્રા ઘોરરૂપા મહાબલાઃ|
યુદ્ધાભિમનસઃ સર્વે હનુમદ્ગ્રહણોન્મુખાઃ||42.26||

સ|| તરસ્વિનાં તેષાં કિંકરાણાં અસીતિસહસ્રં મહોદરાઃ મહાદંષ્ટ્રાઃ ઘોરરૂપાઃમહાબલાઃ યુદ્ધાભિમનસઃ સર્વે કૂટમુદ્ગરપાણયઃ હનુમદ્ગ્રહણોદ્યતાઃ તસ્માત્ ભવનાત્ નિર્યયુઃ||

||Sloka meanings||

મહોદરાઃ મહાદંષ્ટ્રાઃ -
large bellied, large toothed
ઘોરરૂપાઃ મહાબલાઃ -
dreadful looking and powerful
યુદ્ધાભિમનસઃ -
interested in fighting wars
સર્વે કૂટમુદ્ગરપાણયઃ -
all of them armed with hammers and clubs
હનુમદ્ગ્રહણોદ્યતાઃ -
intent on capturing Hanuman
કિંકરાણાં અસીતિસહસ્રં -
eighty thousand Kinkaras
તરસ્વિનાં તેષાં -
those moving swiftly
તસ્માત્ ભવનાત્ નિર્યયુઃ -
came out from that building

||Sloka summary||

"The large bellied, large toothed , quick moving, eighty thousand Kinkaras , who are dreadful looking and powerful , interested in fighting wars , all of them armed with hammers and clubs came out of that palace." ||42.25,26||

||Sloka 42.27||

તે કપીંદ્રં સમાસાદ્ય તોરણસ્થમવસ્થિતમ્|
અભિપેતુર્મહાવેગાઃ પતંગા ઇવ પાવકમ્||42.27||

સ|| તે તોરણસ્થં અવસ્થિતં કપીંદ્રં સમાસાદ્ય મહાવેગાગાઃ પતંગાઃ પાવકં ઇવ અભિપેતુઃ||

||Sloka meanings||

તોરણસ્થં અવસ્થિતં -
the one seated on the archway
કપીંદ્રં સમાસાદ્ય -
approaching the best of Vanaras
મહાવેગાઃ પતંગાઃ પાવકં ઇવ -
like the flies rushing into the fire
તે અભિપેતુઃ -
(હનુમંતુનિ) they rushed on him પૈ દૂકિરિ

||Sloka summary||

"They quickly approached the best of Vanaras seated on the archway like the flies rushing into the fire."||42.27||

||Sloka 42.28||

તે ગદાભિર્વિચિત્રાભિઃ પરિઘૈઃ કાંચનાંગદૈઃ|
આજઘ્નુઃ વાનરશ્રેષ્ઠં શરૈશ્ચાદિત્ય સન્નિભૈઃ||42.28||

સ||તે વિચિત્રાભિઃ ગદાભિઃ પરિઘૈઃ કાંચનાંગદૈઃ શરૈઃ આદિત્યસન્નિભૈઃ વાનરશ્રેષ્ઠં આજઘ્નુઃ ચ ||

||Sloka meanings||

વિચિત્રાભિઃ ગદાભિઃ -
with wonderful iron maces
પરિઘૈઃ કાંચનાંગદૈઃ -
with crowbars edged with gold
આદિત્યસન્નિભૈઃ શરૈઃ -
arrows resembling Sun's rays
તે વાનરશ્રેષ્ઠં આજઘ્નુઃ ચ -
they attacked the best of Vanaras

||Sloka summary||

"They attacked the best of Vanaras armed with wonderful iron maces crowbars edged with gold, arrows resembling Sun." ||42.28||

||Sloka 42.29||

મુદ્ગરૈઃ પટ્તિસૈઃ શૂલૈઃ પ્રાસતોમરશક્તિભિઃ|
પરિવાર્ય હનૂમંતં સહસા તસ્થુરગ્રતઃ||42.29||

સ|| મુદ્ગરૈઃ પટ્ટિ શૂલૈઃ પ્રાસતોમરશક્તિભિઃ સહસા હનૂમંતં પરિવાર્ય (તસ્ય) અગ્રતઃ તસ્થુઃ||

||Sloka meanings||

મુદ્ગરૈઃ પટ્ટિ શૂલૈઃ -
With hammers, sharp edged spears
પ્રાસતોમરશક્તિભિઃ -
with barbed missiles and javelins
સહસા હનૂમંતં પરિવાર્ય -
surrounded Hanuman at once
(તસ્ય) અગ્રતઃ તસ્થુઃ-
stood Infront of him

||Sloka summary||

"With hammers, sharp edged spears, tridents, barbed missiles and javelins, they surrounded Hanuman at once and stood Infront of him."||42.29||

||Sloka 42.30||

હનુમાનપિ તેજસ્વી શ્રીમાન્ પર્વતસન્નિભઃ|
ક્ષિતવાવિધ્ય લાંગૂલં નનાદ ચ મહાસ્વનમ્||42.30||'

સ|| તેજસ્વી પર્વતસન્નિભઃ હનુમાન્ અપિ લાંગૂલં ક્ષિતૌ આવિધ્ય મહાસ્વનં નનાદ

||Sloka meanings||

તેજસ્વી પર્વતસન્નિભઃ -
illustrious one resembling a mountain
હનુમાન્ અપિ લાંગૂલં આવિધ્ય ક્ષિતૌ -
Hanuman shook his tail on the ground
મહાસ્વનં નનાદ -
making a huge sound

||Sloka summary||

"The illustrious brilliant Hanuman resembling a mountain roared , and shook his tail on the ground making a huge sound."||42.30||

||Sloka 42.31||

સ ભૂત્વા સુમહાકાયો હનુમાન્મારુતાત્મજઃ|
ધૃષ્ટ માસ્ફોટયામાસ લંકાં શબ્દેન પૂરયન્||42.31||

સ|| મારુતાત્મજઃ સઃ હનુમાન્ સુમહાકાયઃ ભૂત્વા શબ્દેન લંકાં પૂરયન્ ધૃષ્ટં અસ્ફોટયામાસ||

||Sloka meanings||

મારુતાત્મજઃ સઃ હનુમાન્ -
મારુતાત્મજુડુ અયિન આ હનુમંતુ
સુમહાકાયઃ ભૂત્વા-
તન કાયમુનુ પેરિગિંચિ
શબ્દેન લંકાં પૂરયન્ -
લંકાનગરમુ અંતા શબ્દમુતો નિંડુનટ્લુ
ધૃષ્ટં અસ્ફોટયામાસ -
જબ્બલુ ચરિચેનુ

મારુતાત્મજઃ સઃ હનુમાન્ -
Hanuman , the son of wind god,
સુમહાકાયઃ ભૂત્વા-
enlarging his body
શબ્દેન લંકાં પૂરયન્ -
a loud sound reverberating in Lanka fully
ધૃષ્ટં અસ્ફોટયામાસ -
patted himself

||Sloka summary||

"Hanuman , the son of wind god, enlarging his body patted himself making a loud sound reverberating in Lanka fully." ||42.31||

||Sloka 42.32||

તસ્યાસ્ફોટિતશબ્દેન મહતા સાનુનાદિના|
પેતુર્વિહંગા ગગનાદુચ્ચૈશ્ચેદ મઘોષયત્ ||42.32||

સ|| તસ્ય મહતા સાનુનાદિના આસ્ફોટિતશબ્દેન વિહંગાઃ ગગનાત્ પેતુઃ | ઉચ્ચૈઃ ઇદં અઘોષયત્ ||

||Sloka meanings||

તસ્ય મહતા સાનુનાદિના -
by that great frightening echoing sound
આસ્ફોટિતશબ્દેન -
sound of the patting
વિહંગાઃ ગગનાત્ પેતુઃ-
birds fell from the sky
ઉચ્ચૈઃ ઇદં અઘોષયત્ -
this he proclaimed loudly

||Sloka summary||

"By that great frightening echoing sound all the birds fell from the sky. This he proclaimed loudly."||42.32||

||Sloka 42.33-36||

જયત્યતિ બલો રામો લક્ષ્મણસ્ય મહાબલઃ|
રાજાજયતિ સુગ્રીવો રાઘવેણાધિપાલિતઃ||42.33||
દાસોsહં કોસલેંદ્રસ્ય રામસ્યા ક્લિષ્ટકર્મણઃ|
હનુમાન્ શત્રુસૈન્યાનાં નિહંતામારુતાત્મજઃ||42.34||
ન રાવણ સહસ્રં મે યુદ્ધે પ્રતિબલં ભવેત્|
શિલાભિસ્તુ પ્રહરતઃ પાદપૈશ્ચ સહસ્રશઃ||42.35||
અર્દયિત્વા પુરીં લંકાં અભિવાદ્ય ચ મૈથિલીમ્|
સમૃદ્ધાર્થો ગમિષ્યામિ મિષતાં સર્વરક્ષસામ્||42.36||

સ|| અતિ બલઃ રામઃ જયતિ | મહાબલઃ લક્ષ્મણઃ ચ (જયતિ) |રામેણ અભિલાષિતઃ રાજા સુગ્રીવઃ ચ જયતિ||શત્રુસૈન્યાનાં નિહંતા મારુતાત્મજઃ હનુમાન્ અહં ક્લિષ્ટકર્મણઃ રામસ્ય કોસલેંદ્રસ્ય દાસઃ ||સહસ્રશઃ શિલાભિઃ પાદપૈશ્ચ પ્રહરતઃ મે યુદ્ધે રાવણ સહસ્રં પ્રતિબલં ન ભવેત્ ||સર્વરક્ષસાં મિષતાં લંકાં પુરીં અર્દયિત્વા મૈધિલીં અભિવાદ્ય ચ સમૃદ્ધાર્થઃ ગમિષ્યામિ||

||Sloka meanings||

અતિ બલઃ રામઃ જયતિ - Rama who has great strength is victorious
મહાબલઃ લક્ષ્મણઃ ચ (જયતિ) - so is mighty Lakshmana.
રામેણ અભિલાષિતઃ રાજા સુગ્રીવઃ ચ જયતિ -
king Sugriva ruled by Rama too is victorious

શત્રુસૈન્યાનાં નિહંતા - killer of the enemy army
મારુતાત્મજઃ હનુમાન્ - the son of wind god, Hanuman
ક્લિષ્ટકર્મણઃ રામસ્ય - of Rama who can overcome all difficulties
અહં કોસલેંદ્રસ્ય દાસઃ - I am the servant of the Lord of Kosala

સહસ્રશઃ શિલાભિઃ પાદપૈશ્ચ પ્રહરતઃ -
pound with rocks and trees in thousand ways
મે યુદ્ધે - in the war
રાવણ સહસ્રં પ્રતિબલં ન ભવેત્ -
not even a thousand Ravana's can match me

સર્વરક્ષસાં મિષતાં - while all the Rakshasa are watching
લંકાં પુરીં અર્દયિત્વા - having destroyed Lanka
મૈધિલીં અભિવાદ્ય ચ - saluting Maithili
સમૃદ્ધાર્થઃ ગમિષ્યામિ - having accomplished my task I will return

||Sloka summary||

' Rama who has great strength is victorious. So is mighty Lakshmana. The king Sugriva ruled by Rama too is victorious. I , the Killer of the enemy army, the son of wind god, Hanuman I am the servant of Rama ,the Lord of Kosala who can overcome all difficulties. While I pound with rocks and trees in thousand ways in a war, not even a thousand Ravana's can match me. While all the Rakshasa are watching, I will destroy Lanka , saluting Maithili , having accomplished my task I will return." ||42.32-36||

This is the famous 'Victory Chant" or Jaya mantra. These lines are said in first person. When one reads this, it is as though he is chanting. And he will be assured of victory.

The Sloka text is as follows.

"જયત્યતિ બલો રામો લક્ષ્મણસ્ય મહાબલઃ|
રાજાજયતિ સુગ્રીવો રાઘવેણાધિપાલિતઃ||33||
દાસોsહં કોસલેંદ્રસ્ય રામસ્યા ક્લિષ્ટકર્મણઃ|
હનુમાન્ શત્રુસૈન્યાનાં નિહંતામારુતાત્મજઃ||34||
ન રાવણ સહસ્રં મે યુદ્ધે પ્રતિબલં ભવેત્|
શિલાભિસ્તુ પ્રહરતઃ પાદપૈશ્ચ સહસ્રશઃ||35||
અર્દયિત્વા પુરીં લંકાં અભિવાદ્ય ચ મૈથિલીમ્|
સમૃદ્ધાર્થો ગમિષ્યામિ મિષતાં સર્વરક્ષસામ્"||36||

Here Hanuman makes it clear that he is a servant of Rama. As we read the Sloka it is as though we are proclaiming that, "we are the servants of Rama", we are declaring victory for Rama.

One more thing. Sarga starts with Sita trying to protect Hanuma's identity. Sarga ends with a loud proclamation by Hanuma, that he is the follower of Rama

We have seen Hanuma announcing himself as a minister of Sugriva, and as messenger of Rama. After completing the search and meeting Sita, Hanuma too seemed to have realized his self. Now he describes himself as a follower of Rama. The role of "Self" is also similar. Self is a follower of the Supreme being.

It is said , "દાસભૂતાઃ સ્વતઃ સર્વે આત્માનઃ પરમાત્મનઃ" Self is a natural follower of Paramatma or Supreme being. Whatever is done, do the same as the follower of the Supreme being. Seeing Sita, knowing her as all powerful one, yet being dependent on Rama, Hanuman realizes that he too is a follower of Rama. And as a result, declare himself as the follower of the Supreme being.

Hanuma realizes that it is Rama who is getting things accomplished through him. The result of those actions belongs to Rama only. With that focus Hanuma goes to battle and becomes victorious. The same thought is applicable to us.

||Sloka 42.37||

તસ્ય સન્નાદશબ્દેન તેsભવન્ભયશંકિતાઃ|
દદૃશુશ્ચ હનૂમંતં સંધ્યામેઘ મિવોન્નતમ્ ||42.37||

સ|| તે તસ્ય સન્નાદશબ્દેન ભયશંકિતાઃ અભવન્| સંધ્યામેઘં ઇવ ઉન્નતં હનૂમંતં દદૃશુઃ ચ ||

||Sloka meanings||

તસ્ય સન્નાદશબ્દેન -
hearing his loud sound
તે ભયશંકિતાઃ અભવન્ -
they became terrified
ઉન્નતં હનૂમંતં દદૃશુઃ ચ -
saw towering Hanuman
સંધ્યામેઘં ઇવ -
like a cloud in twilight

||Sloka summary||

"They became terrified hearing that loud sound. They saw towering Hanuman like a cloud in twilight. " ||42.37||

||Sloka 42.38||

સ્વામિ સંદેશનિશ્સંકાઃ તતસ્તે રાક્ષસાઃ કપિમ્|
ચિત્રૈઃ પ્રહરણૈર્ભીમૈઃ અભિપેતુસ્તતસ્તઃ||42.38||

સ||તતઃ તે રાક્ષસાઃ સ્વામિસંદેશ નિઃશંકાઃ ચિત્રૈઃ પ્રહરણૈઃ કપિં અભિપેતુઃ||

||Sloka meanings||

તતઃ તે રાક્ષસાઃ -
then those Rakshasas
સ્વામિસંદેશ નિઃશંકાઃ -
ordered by the king without any doubt
ચિત્રૈઃ પ્રહરણૈઃ -
with dreadful weapons
કપિં અભિપેતુઃ -
attacked Hanuman

||Sloka summary||

"Then the Rakshasas ordered by the king without any doubt attacked Hanuman with dreadful weapons." ||42.38||

||Sloka 42.39||

સ તૈ પરિવૃતઃ શૂરૈઃ સર્વતઃ સુમહબલઃ |
અસસાદાઽરગ્યસં ભીમં પરિઘં તોરણાશ્રિતમ્||42.39||

સ|| સુમહાબલઃ સઃ તૈઃ શૂરૈઃ સર્વતઃ પરિવૃતઃ તોરણાશ્રિતં ભીમં આયસં પરિઘં અસસાદ||

||Sloka meanings||

સુમહાબલઃ સઃ -
he the very powerful one
તૈઃ શૂરૈઃ સર્વતઃ પરિવૃતઃ -
surrounded all over by the warriors
તોરણાશ્રિતં - from the archway
ભીમં આયસં પરિઘં અસસાદ -
picked up the terrific iron beam

||Sloka summary||

"The very powerful one surrounded by all the warriors, took the iron beam from the archway." ||42.39||

||Sloka 42.40||

સ તં પરિઘમાદાય જઘાન રજનીચરાન્|
સ પન્નગમિવાદાય સ્ફુરંતં વિનતાસુતઃ||42.40||
વિચચા રાંબરે વીરઃ પરિગૃહ્ય ચ મારુતિઃ|

સ|| સઃ તં પરિઘં આદાયા રજનીચરાન્ જઘાન | વીરઃ સઃ મારુતિઃ વિનતાસુતઃ સ્ફુરંતં પન્નગાં આદાય પરિગૃહ્ય અંબરે વિચચાર||

||Sloka meanings||

સઃ તં પરિઘં આદાયા રજનીચરાન્ જઘાન -
he took that beam and struck the night beings
વીરઃ સઃ મારુતિઃ - that hero Maruti
વિનતાસુતઃ સ્ફુરંતં પન્નગાં આદાય -
like the son of Vinata attacking a serpent raising its head.
પરિગૃહ્ય અંબરે વિચચાર-
moved about the sky with that( iron beam)

||Sloka summary||

"He took that beam and struck the night beings. That hero then moved about the sky like the son of Vinata attacking a serpent raising its head."||42.40||

||Sloka 42.41||

સ હત્વા રાક્ષસાન્ વીરાન્ કિંકરાન્મારુતાત્મજઃ||42.41||
યુદ્ધકાંક્ષી પુનર્વીરઃ તોરણં સમુપાશ્રિતઃ|

સ||વીરઃ સઃ મારુતાત્મજઃ વીરાન્ કિંકરાન્ રાક્ષસાન્ હત્વા યુદ્ધકાંક્ષી તોરણં સમુપાશ્રિતઃ||

||Sloka meanings||

વીરઃ સઃ મારુતાત્મજઃ -
the hero, the son of wind god
વીરાન્ કિંકરાન્ રાક્ષસાન્ હત્વા -
having killed the Rakshasas named Kinkaras
યુદ્ધકાંક્ષી તોરણં સમુપાશ્રિતઃ-
climbed up the arch way again wanting to battle more

||Sloka summary||

"The hero , the son of wind god having killed the Kinkaras , wanting to battle more , climbed up the arch way again." ||42.41||

||Sloka 42.42,43||

તતઃ તસ્માદ્ભયાન્મુક્તાઃ કતિચિત્તત્ર રાક્ષસાઃ||42.42||
નિહતાન્ કિંકરાન્ સર્વાન્ રાવણાય ન્યવેદયન્||42.43||

સ|| તતઃ તત્ર તસ્માત્ ભયાત્ મુક્તાઃ કતિચિત્ રાક્ષસાઃ સર્વાન્ કિંકરાન્ નિહતાન્ (ઇતિ) રાવણાય ન્યવેદયન્||

||Sloka meanings||

તતઃ કતિચિત્ રાક્ષસાઃ - then some of the Rakshasas
તત્ર તસ્માત્ ભયાત્ મુક્તાઃ -
being relieved from fear
સર્વાન્ કિંકરાન્ નિહતાન્ (ઇતિ)-
that all the Kinkaras have been killed
રાવણાય ન્યવેદયન્ -
reported to Ravana

||Sloka summary||

"Then some of the Rakshasas relieved from fear reported to Ravana that all the Kinkaras have been killed."||42.42,43||

||Sloka 42.44||

સ રાક્ષસાનાં નિહતં મહદ્બલં
નિશમ્ય રાજા પરિવૃત્ત લોચનઃ|
સમાદિદેશાપ્રતિમં પરાક્રમે
પ્રહસ્તપુત્રં સમરે સુદુર્જયમ્||42.44||

સ||સઃ રાજા રાક્ષસાનાં મહત્ બલં નિહતં નિશમ્ય પરિવૃતલોચનઃ પરાક્રમે અપ્રતિમં સમરે સુદુર્જયં પ્રહસ્ત પુત્રં સમાદિદેશ||

||Sloka meanings||

સઃ રાજા - that King
રાક્ષસાનાં મહત્ બલં નિહતં નિશમ્ય -
that the great force of Rakshasas was killed,
પરિવૃતલોચનઃ - with eyes rolling
પરાક્રમે અપ્રતિમં સમરે સુદુર્જયં -
the difficult to conquer and matchless one son of Prahasta
પ્રહસ્ત પુત્રં સમાદિદેશ -
son of Prahasta son of Prahasta

||Sloka summary||

"That King having heard that the great force of Rakshasas was killed, with eyes rolling son of Prahasta difficult to conquer and matchless son of Prahasta."||42.44||

Having heard that Kinkaras have been killed, Ravana orders son of Prahasta , his minister to go and capture the Vanara. With that line Sarga 42 comes to an end.

Highlight of this Sarga is the victory chant of Hanuma. This is chant that is adored commented upon and has reverberated through ages.

Picking on the line of "દાસોઽહં રામસ્ય ક્લિષ્ટકર્મણઃ", he says the following:

We have three enemies.
(1) The "I" feeling.
(2) The feeling that I can protect myself.
(3) The feeling that I am the "doer".

Winning over these three is the victory. To win over them, the tool is a "Mantra". That mantra is "Ram raamaaya namah! "નમઃ" has been elaborated before. It says, "this is not mine". When one completes a work and says "Namah", it is as though; you are offering the fruits to the supreme being. One may offer the fruits to Supreme being and be free of bondage. This is the same thing we hear in Gita too.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુંદરકાંડે દ્વિચત્વારિંશસ્સર્ગઃ ||

Thus ends the Sarga forty-two of Sundarakanda in Ramayana the first ever poem composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki.

||om tat sat||