Sanskrit Text in Telugu , Kannada, Gujarati, Devanagari, English

|| om tat sat||

Sundarakanda
Sarga 54

"ನ ವಾನರೋಽಯಂ " means he is not a Vanara. Then, who is he? - "ಸ್ವಯಮೇವ ಕಾಲಃ" means "he is death personified".

This is the dialogue among the people of Lanka. The dialog is about Hanuma. All those who went to battle with Hanuma experienced that.

Namely, the Kinkaras, the guards of Chaitya Prasada, Jambumali, the sons of the ministers, and the five Generals. All of them have seen Hanuma in the battle. Now the people of Lanka too realize that. How this realization came about is the story of this Sarga.

Now fifty -fourth Sarga with Sloka meanings and summary.

||Sloka 54.01||

ವೀಕ್ಷಮಾಣಸ್ತತೋ ಲಂಕಾಂ ಕಪಿಃ ಕೃತ ಮನೋರಥಃ|
ವರ್ಥಮಾನ ಸಮುತ್ಸಾಹಃ ಕಾರ್ಯಶೇಷಚಿನ್ತಯತ್||54.01||

ಸ|| ತತಃ ಕೃತಮನೋರಥಃ ಕಪಿಃ ಲಂಕಾಂ ವೀಕ್ಷಮಾಣಃ ವರ್ಧಮಾನ ಸಮುತ್ಸಾಹಃ ಶೇಷಂ ಕಾರ್ಯಂ ಅಚಿನ್ತಯತ್||

||Sloka meanings||

ತತಃ ಕೃತಮನೋರಥಃ -
then the one who achieved his objectives
ಕಪಿಃ ಲಂಕಾಂ ವೀಕ್ಷಮಾಣಃ -
Vanara looking at the city of Lanka
ವರ್ಧಮಾನ ಸಮುತ್ಸಾಹಃ -
with growing zeal
ಶೇಷಂ ಕಾರ್ಯಂ ಅಚಿನ್ತಯತ್ -
thought over the remaining work

||Sloka summary||

"Then having achieved his objectives the Vanara looking at the city of Lanka with growing zeal thought over the remaining work."||54.01||

||Sloka 54.02||

ಕಿನ್ನು ಖಲ್ವಶಿಷ್ಠಂ ಮೇ ಕರ್ತವ್ಯ ಮಿಹ ಸಾಂಪ್ರತಮ್|
ಯದೇಷಾಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ಭೂಯಃ ಸಂತಾಪಜನನಂ ಭವೇತ್ ||54.02||

ಸ|| ಯತ್ ಏಷಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾಮ್ ಭೂಯಃ ಸಂತಾಪ ಜನನಂ ಭವೇತ್ ಕಿಂ ನು ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮೇ ಇಹ ಸಾಂಪ್ರಾತಂ ಅವಶಿಷ್ಟಂ||

||Sloka meanings||

ಯತ್ ಏಷಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾಮ್ -
now to these Rakshasas
ಭೂಯಃ ಸಂತಾಪ ಜನನಂ ಭವೇತ್ -
again give more torment
ಕಿಂ ನು ಕರ್ತವ್ಯಂ ಮೇ - what is my duty
ಇಹ ಸಾಂಪ್ರಾತಂ ಅವಶಿಷ್ಟಂ -
that is presently left over

||Sloka summary||

"Presently the action that is left over as my duty is that action which will give more torment to these Rakshasas." ||54.02||

||Sloka 54.03||

ವನಂ ತಾವತ್ ಪ್ರಮಥಿತಂ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾ ರಾಕ್ಷಸಾ ಹತಾಃ|
ಬಲೈಕ ದೇಶಃ ಕ್ಷಪಿತಃ ಶೇಷಂ ದುರ್ಗ ವಿನಾಶನಮ್||54.03||

ಸ|| ವನಂ ಪ್ರಮಥಿತಂ ತಾವತ್ ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಃ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಹತಾಃ | ಬಲೈಕ ದೇಶಃ ಕ್ಷಪಿತಃ | ದುರ್ಗವಿನಾಶನಂ ಶೇಷಂ||

||Sloka meanings||

ವನಂ ಪ್ರಮಥಿತಂ ತಾವತ್ -
grove was destroyed
ಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಃ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಹತಾಃ -
powerful Rakshasas were killed
ಬಲೈಕ ದೇಶಃ ಕ್ಷಪಿತಃ -
one part of the army is destroyed
ದುರ್ಗವಿನಾಶನಂ ಶೇಷಂ -
destruction of the citadel is left

||Sloka summary||

"The grove was destroyed. Powerful Rakshasas killed. One part of the army is destroyed." ||54.03||

||Sloka 54.04||

ದುರ್ಗೇವಿನಾಶಿತೇ ಕರ್ಮ ಭವೇತ್ಸುಖಪರಿಶ್ರಮಮ್|
ಅಲ್ಪಯತ್ನೇನ ಕಾರ್ಯೇಽಸ್ಮಿನ್ ಮಮಸ್ಯಾತ್ ಸಫಲಃ ಶ್ರಮಃ||54.04||

ಸ|| ದುರ್ಗೇ ವಿನಾಶಿತೇ ಕರ್ಮ ಸುಖಪರಿಶ್ರಮಮ್ ಭವೇತ್| ಅಸ್ಮಿನ್ ಕಾರ್ಯೇ ಅಲ್ಪಯತ್ನೇನ ಶ್ರಮಃ ಸಫಲಃ ಸ್ಯಾತ್||

||Sloka meanings||

ದುರ್ಗೇ ವಿನಾಶಿತೇ ಕರ್ಮ - if the citadel is destroyed
ಕರ್ ಸುಖಪರಿಶ್ರಮಮ್ ಭವೇತ್-
that action will be a happy conclusion.
ಅಲ್ಪಯತ್ನೇ ಅಸ್ಮಿನ್ ಕಾರ್ಯೇ -
with a little effort in this action
ಸಫಲಃ ಸ್ಯಾತ್- success obtained
ನ ಶ್ರಮಃ - no labor

||Sloka summary||

"If the citadel is destroyed that action will be a happy conclusion. In this action success is there with a little effort." ||54.04||

||Sloka 54.05||

ಯೋಹ್ಯಯಂ ಮಮ ಲಾಂಗೂಲೇ ದೀಪ್ಯತೇ ಹವ್ಯ ವಾಹನಃ|
ಅಸ್ಯ ಸಂತರ್ಪಣಂ ನ್ಯಾಯಂ ಕರ್ತುಮೇಭಿರ್ಗೃಹೋತ್ತಮೈಃ||54.05||

ಸ|| ಮಮಲಾಂಗೂಲೇ ಯಃ ಅಯಂ ಹವ್ಯವಾಹನಃ ದೀಪ್ಯತೇ ಅಸ್ಯ ಏಭಿಃ ಗೃಹೋತ್ತಮೈಃ ಸನ್ತರ್ಪಣಂ ಕರ್ತುಂ ನ್ಯಾಯಮ್||

Govindaraja Tika says - ಯಃ ಅಗ್ನಿಃ ಅತಿ ಶೀತಲತಯಾ ಮಮ ಮಹೋಫಕಾರಂ ಕೃತವಾನ್ ಅಸ್ಯ ಂತರ್ಪಣಂ ನ್ಯಾಯಃ ಇತಿ ಅರ್ಥಃ||

||Sloka meanings||

ಮಮಲಾಂಗೂಲೇ - on my tail
ಯಃ ಅಯಂ ಹವ್ಯವಾಹನಃ ದೀಪ್ಯತೇ -
this fire that is burning
ಏಭಿಃ ಗೃಹೋತ್ತಮೈಃ -
with these best of buildings
ಅಸ್ಯ ಸನ್ತರ್ಪಣಂ ಕರ್ತುಂ ನ್ಯಾಯಮ್ -
it is proper to satiate the fire b

||Sloka summary||

"It is proper to satiate the fire burning on this tail with these best mansions".||54.05||

Govindaraja Tika says - ನಾಲಾಂಗೂಲಮು ಶೀತಲಮುಗಾ ವುಂಚಿನ ಅಗ್ನಿದೇವುನಕು ಉತ್ತಮಮೈನ ಗೃಹಮುಲತೋ ಸಂತರ್ಪಣ ಚೇಯುಟ ನ್ಯಾಯಮು ಅನಿ.

Hanuman remembered that the Fire god was cool for his benefit.
Govindaraja in his commentary elaborates as follows.

ಗೋ ಟೀ|| (ಅಗ್ನಿಃ) ಅತಿಸೀತಲತಯಾ ಮಮ ಮಹೋಪಕಾರಂ ಕೃತವಾನ್|
ಅಸ್ಯ ಸಂತರ್ಪಣಂ ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ಇತ್ಯರ್ಥಃ||
So Hanuma decides to propiate the god of Fire with his offering. We have always seen Hanuma weighing the pros and cons of his actions. This is one time he is proceeding on his hunch, to do something that will result in more torment,"ಸಂತಾಪಜನನಂ ಭವೇತ್"

||Sloka 54.06||

ತತಃ ಪ್ರದೀಪ್ತಲಾಂಗೂಲಃ ಸವಿದ್ಯುದಿವ ತೋಯದಃ|
ಭವನಾಗ್ರೇಷು ಲಂಕಾಯಾ ವಿಚಚಾರ ಮಹಾಕಪಿಃ||54.06||

ಸ|| ತತಃ ಪ್ರದೀಪ್ತಲಾಂಗೂಲಃ ಮಹಾಕಪಿಃ ಸವಿದ್ಯುತ್ ತೋಯದಃ ಇವ ಲಂಕಾಯಾಃ ಭವನಾಗ್ರೇಷು ವಿಚಚಾರ||

||Sloka meanings||

ತತಃ ಪ್ರದೀಪ್ತಲಾಂಗೂಲಃ ಮಹಾಕಪಿಃ -
then Hanuman with his glowing tail
ಸವಿದ್ಯುತ್ ತೋಯದಃ ಇವ -
looking like a cloud with lightning,
ಲಂಕಾಯಾಃ ಭವನಾಗ್ರೇಷು ವಿಚಚಾರ -
wandered on the top of the mansions in Lanka

||Sloka summary||

"Then Hanuman with his glowing tail, looking like a cloud with lightning, wandered on the top of the mansions in Lanka."||54.06||

||Sloka 54.07||

ಗೃಹಾದ್ಗೃಹಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಉದ್ಯಾನಾನಿಚ ವಾನರಃ|
ವೀಕ್ಷಮಾಣೋ ಹ್ಯಸಂತ್ರಸ್ತಃ ಪ್ರಾಸಾದಾಂಶ್ಚ ಚಚಾರ ಸಃ||54.07||

ಸ|| ಸಃ ವಾನರಃ ಉದ್ಯಾನಾನಿ ಚ ಪ್ರಾಸಾದಾಶ್ಚ ವೀಕ್ಷಮಾಣಃ ಅಸನ್ತ್ರಸ್ತಃ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಗೃಹಾತ್ ಗೃಹಂ ಚಚಾರ||

||Sloka meanings||

ಸಃ ವಾನರಃ ಉದ್ಯಾನಾನಿ - that Vanara
ಉದ್ಯಾನಾನಿ ಪ್ರಾಸಾದಾಶ್ಚ ವೀಕ್ಷಮಾಣಃ -
seeing the gardens and mansions
ಅಸನ್ತ್ರಸ್ತಃ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ - without fear
ಗೃಹಾತ್ ಗೃಹಂ ಚಚಾರ-
moving from one house to the other house

||Sloka summary||

"That Vanara wandered without fear seeing the gardens and mansions , moving from one house to the other house of the Rakshasas."||54.07||

||Sloka 54.08,9||

ಅವಪ್ಲುತ್ಯ ಮಹಾವೇಗಃ ಪ್ರಹಸ್ತಸ್ಯ ನಿವೇಶನಮ್|
ಅಗ್ನಿಂ ತತ್ರ ಸ ನಿಕ್ಷಿಪ್ಯ ಶ್ವಸನೇನ ಸಮೋ ಬಲೀ||8||
ತತೋನ್ಯತ್ಪುಪ್ಲುವೇ ವೇಶ್ಮ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವಸ್ಯ ವೀರ್ಯವಾನ್ ||
ಮುಮೋಚ ಹನುಮಾನ್ ಅಗ್ನಿಂ ಕಾಲಾನಲಶಿಖೋಪಮಮ್||54.09||

ಸ|| ಮಹಾವೇಗಃ ಶ್ವಸನೇನ ಸಮಃ ಬಲೀ ವೀರ್ಯವಾನ್ ಸಃ ಪ್ರಹಸ್ತಸ್ಯ ನಿವೇಶನಂ ಅವಪ್ಲುತ್ಯ ತತ್ರ ಅಗ್ನಿಂ ನಿಕ್ಷಿಪ್ಯ ತತಃ ಅನ್ಯತ್ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವಸ್ಯ ವೇಶ್ಮ ಪುಪ್ಲುವೇ ಹನುಮಾನ್ ಕಾಲನಲಶಿಖೋಪಮಮ್ ಅಗ್ನಿಂ ಮುಮೋಚ||

||Sloka meanings||

ಮಹಾವೇಗಃ ಶ್ವಸನೇನ ಸಮಃ -
speedy one who is equal in speed with Vayu
ಬಲೀ ವೀರ್ಯವಾನ್ - mighty and powerful
ಸಃ ಪ್ರಹಸ್ತಸ್ಯ ನಿವೇಶನಂ ಅವಪ್ಲುತ್ಯ - j
umped on the mansion of Prahasta
ತತ್ರ ಅಗ್ನಿಂ ನಿಕ್ಷಿಪ್ಯ -
setting the same on fire
ತತಃ ಅನ್ಯತ್ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವಸ್ಯ ವೇಶ್ಮ ಪುಪ್ಲುವೇ -
then jumped on the mansion of Mahaparsva.
ಹನುಮಾನ್ ಕಾಲನಲಶಿಖೋಪಮಮ್ -
Hanuman looking like the fire at the time of dissolution
ಅಗ್ನಿಂ ಮುಮೋಚ- lit the fire

||Sloka summary||

"The mighty and speedy Hanuman , who is equals the speed of Vayu, jumped on the mansion of Prahasta , setting the same to fire then jumped on the mansion of Mahaparsva. Hanuman looking like the fire at the time of dissolution set fire to the same." ||54.08,09||

||Sloka 54.10||

ವಜ್ರದಂಷ್ಟ್ರಸ್ಯ ಚ ತಥಾ ಪುಪ್ಲುವೇ ಸ ಮಹಾಕಪಿಃ|
ಶುಕಸ್ಯ ಚ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಸಾರಣಸ್ಯ ಚ ಧೀಮತಃ||54.10||

ಸ|| ಮಹಾತೇಜಾಃ ಸಃ ಮಹಾಕಪಿಃ ತದಾ ವಜ್ರದಂಷ್ಟ್ರಸ್ಯ ಶುಕಸ್ಯ ಧೀಮತಃ ಸಾರಣಸ್ಯ ಚ ಪುಪ್ಲುವೇ||

||Sloka meanings||.

ಮಹಾತೇಜಾಃ ಸಃ ಮಹಾಕಪಿಃ -
very brilliant and great Vanara
ತದಾ ವಜ್ರದಂಷ್ಟ್ರಸ್ಯ -
then of Vajradamshtra
ಶುಕಸ್ಯ ಧೀಮತಃ ಸಾರಣಸ್ಯ ಚ -
of Suka and of wise Sarana , ಸಾರಣುನಿ ಯೊಕ್ಕ ( ಗೃಹಮುಲಪೈ)
ಪುಪ್ಲುವೇ - jumped up

||Sloka summary||

"The very brilliant and great Vanara jumped on the mansions of Vajradamshtra's, Suka's, wise Sarana's houses ( setting fire to the same). " ||54.10||

||Sloka 54.11||

ತಥಾ ಚೇನ್ದ್ರಜಿತೋ ವೇಶ್ಮ ದದಾಹ ಹರಿಯೂಥಪಃ|
ಜಮ್ಬುಮಾಲೇಃ ಸುಮಾಲೇಶ್ಚ ದದಾಹ ಭವನಂ ತತಃ||54.11||

ಸ|| ಹರಿಯೂಥಪಃ ತಥಾ ಇಂದ್ರಜಿತಃ ವೇಶ್ಮ ದದಾಹ|ತತಃ ಜಂಬುಮಾಲೇ ಸುಮಾಲೇಶ್ಚ ಭವನಮ್ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||.

ಹರಿಯೂಥಪಃ -
the best of Vanaras
ತಥಾ ಇಂದ್ರಜಿತಃ ವೇಶ್ಮ ದದಾಹ -
then burnt the palace of Indrajit
ತತಃ ದದಾಹ ಚ - then he burnt
ಜಂಬುಮಾಲೇ ಸುಮಾಲೇಶ್ಚ ಭವನಮ್ -
Jambumaali's and Sumali's mansions

||Sloka summary||

"Then the best of Vanaras burnt the palace of Indrajit. Then he burnt Jambumaali's and Sumali's mansions. " ||54.11||

||Sloka 54.12||

ರಸ್ಮಿಕೇತೋಶ್ಚ ಭವನಂ ಸೂರ್ಯಶತ್ರೋಃ ತಥೈವ ಚ|
ಹ್ರಸ್ವಕರ್ಣಸ್ಯ ದಂಷ್ಟ್ರಸ್ಯ ರೋಮಶಸ್ಯ ಚ ರಕ್ಷಸಃ||54.12||

ಸ|| ರಸ್ಮಿಕೇತೋಶ್ಚ ಭವನಂ ತಥೈವ ರಕ್ಷಸಃ ಸೂರ್ಯಶತ್ರೋಃ ಚ ಹ್ರಸ್ವಕರ್ಣಶ್ಚ ದಂಷ್ಟ್ರಶ್ಚ ರೋಮಶಸ್ಯ ಚ(ದದಾಹ)||

||Sloka meanings||

ರಸ್ಮಿಕೇತೋಶ್ಚ ಭವನಂ ತಥೈವ -
then Rasmiketu's palace
ರಕ್ಷಸಃ ಸೂರ್ಯಶತ್ರೋಃ ಚ -
Rakshasas Suryasatru and
ಹ್ರಸ್ವಕರ್ಣಶ್ಚ ದಂಷ್ಟ್ರಶ್ಚ ರೋಮಶಸ್ಯ ಚ(ದದಾಹ)-
Hrasvakarna's, DamShtra's, Roma's too ( houses were burnt)

||Sloka summary||

"Then Rasmiketu's palace, similarly the mansions of the Rakshasas Hrasvakarna, DamShtra, Roma were burnt. " ||54.12||

||Sloka 54.13||

ಯುದ್ಧೋನ್ಮತ್ತಸ್ಯ ಮತ್ತಸ್ಯ ಧ್ವಜಗ್ರೀವಸ್ಯ ರಕ್ಷಸಃ|
ವಿದ್ಯುಜ್ಜಿಹ್ವಸ್ಯ ಘೋರಸ್ಯ ತಥಾ ಹಸ್ತಿಮುಖಸ್ಯ ಚ||54.13||

ಸ||ರಕ್ಷಸಃ ಯುದ್ಧೋನ್ಮತ್ತಸ್ಯ ಮತ್ತಸ್ಯ ಧ್ವಜಗ್ರೀವಸ್ಯ ವಿದ್ಯುಜ್ಜಿಹ್ವಸ್ಯ ಘೋರಸ್ಯ ತಥಾ ಹಸ್ತಿಮುಖಸ್ಯ ಚ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||.

ರಕ್ಷಸಃ ಯುದ್ಧೋನ್ಮತ್ತಸ್ಯ ಮತ್ತಸ್ಯ -
Rakshasas of Yuddhonmatta and of Matta
ಧ್ವಜಗ್ರೀವಸ್ಯ ವಿದ್ಯುಜ್ಜಿಹ್ವಸ್ಯ ಘೋರಸ್ಯ -
DhvajagrIva's , Vidyujjihva's Ghora's
ತಥಾ ಹಸ್ತಿಮುಖಸ್ಯ ಚ ದದಾಹ -
similarly Hastimukha's mansions were burnt
||Sloka summary||

"Rakshasas Yuddhonmatta's, Matta's , DhvajagrIva's , Vidyujjihva's Ghora's similarly Hastimukha's mansions were burnt."||54.13||

||Sloka 54.14||

ಕರಾಳಸ್ಯ ಪಿಶಾಚಸ್ಯ ಶೋಣಿತಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ|
ಕುಂಭಕರ್ಣಸ್ಯ ಭವನಂ ಮಕರಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚೈವ ಹಿ||54.14||

ಸ|| ಕರಾಳಸ್ಯ ಪಿಶಾಚಸ್ಯ ಶೋಣಿತಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚ ಏವ ಹಿ ದದಾಹ| ಕುಂಭಕರ್ಣಸ್ಯ ಭವನಂ ಮಕರಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚ ಏವ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||

ಕರಾಳಸ್ಯ ಪಿಶಾಚಸ್ಯ -
Karala's , Pisacha's,
ಶೋಣಿತಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚ ಏವ ಹಿ ದದಾಹ -
Sonitaksha's mansions also were burnt.
ಕುಂಭಕರ್ಣಸ್ಯ ಭವನಂ -
Kumbhakarna's palace
ಮಕರಾಕ್ಷಸ್ಯ ಚ ಏವ ದದಾಹ -
Makarakshasa's palace also was burnt

||Sloka summary||

"Karala's , Pisacha's, Sonitaksha's mansions also were burnt. Kumbhakarna's palace, Makarakshasa's palace also were burnt"||54.14||

||Sloka 54.15||

ಯಜ್ಞಶತ್ರೋಶ್ಚ ಭವನಂ ಬ್ರಹ್ಮಶತ್ರೋಃ ತಥೈವ ಚ|
ನರಾನ್ತಕಸ್ಯ ಕುಂಭಸ್ಯ ನಿಕುಂಭಸ್ಯ ದುರಾತ್ಮನಃ||54.15||

ಸ|| ಯಜ್ಞಶತ್ರೋಃ ಭವನಂ ತಥೈವ ಬ್ರಹ್ಮಶತ್ರೋಃ ಚ ನರಾನ್ತಕಸ್ಯ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ ದುರಾತ್ಮನಃ ನಿಕುಂಭಸ್ಯಚ ಭವನಂ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||

ಯಜ್ಞಶತ್ರೋಃ ಭವನಂ -
Yagnyasatru's mansion
ತಥೈವ ಬ್ರಹ್ಮಶತ್ರೋಃ ಚ ನರಾನ್ತಕಸ್ಯ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ -
similarly of Brahmasatru's , of Narantaks's, of Kumbhas'
ದುರಾತ್ಮನಃ ನಿಕುಂಭಸ್ಯಚ -
wicked Nikumbha's too
ಭವನಂ ದದಾಹ -
palaces were burnt

||Sloka summary||

"Yagnyasatru's mansion, similarly Brahmasatru's , Narantaks's, Kumbha's and the wicked Nikumbha's mansions were also burnt." ||54.15||

||Sloka 54.16||

ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಮಹಾತೇಜಾ ವಿಭೀಷಣ ಗೃಹಂ ಪ್ರತಿ|
ಕ್ರಮಮಾಣಃ ಕ್ರಮೇಣೈವ ದದಾಹ ಹರಿಪುಂಗವಃ||54.16||

ಸ|| ಮಹಾತೇಜಾ ವಿಭೀಷಣ ಗೃಹಂ ಪ್ರತಿ ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ ಕ್ರಮಮಾಣಃ ಕ್ರಮೇನೈವ ಹರಿಪುಂಗವಃ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||

ಹರಿಪುಂಗವಃ - best of vanaras
ಮಹಾತೇಜಾ ವಿಭೀಷಣ ಗೃಹಂ -
palace of the great Vibhishana
ಪ್ರತಿ ವರ್ಜಯಿತ್ವಾ -
leaving that one
ಕ್ರಮಮಾಣಃ ಕ್ರಮೇನೈವ ದದಾಹ -
burnt them proceeding in an orderly way

||Sloka summary||

"Leaving the palace of the great Vibhishana proceeding in order the best of Vanara's burnt the mansions."||54.16||

||Sloka 54.17||

ತೇಷು ತೇಷು ಮಹಾರ್ಹೇಷು ಭವನೇಷು ಮಹಾಯಶಾಃ|
ಗೃಹೇಷ್ವೃದ್ಧಿಮತಾಂ ವೃದ್ಧಿಂ ದದಾಹ ಮಹಾಕಪಿಃ||54.17||

ಸ|| ಮಹಾಯಶಾಃ ಸಃ ಮಹಾಕಪಿಃ ರುದ್ಧಿಮತಾಂ ಮಹಾರ್ಹೇಷು ತೇಷು ತೇಷು ಗೃಹೇಷು ಋದ್ಧಿಂ ದದಾಹ||

||Sloka meanings||

ಮಹಾಯಶಾಃ ಸಃ ಮಹಾಕಪಿಃ -
the glorious and great Vanara
ರುದ್ಧಿಮತಾಂ -
of wealth ones
ತೇಷು ತೇಷು ಗೃಹೇಷು -
from their homes
ಮಹಾರ್ಹೇಷು ಋದ್ಧಿಂ ದದಾಹ -
valuable and precious wealth was burnt

||Sloka summary||

"The great Vanara burnt the precious and valuable wealth in mansions of wealthy ones ." ||54.17||

||Sloka 54.18||

ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸಮತಿಕ್ರಮ್ಯ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ವೀರ್ಯವಾನ್|
ಅಸದಾಥ ಲಕ್ಷ್ಮೀವಾನ್ ರಾವಣಸ್ಯ ನಿವೇಶನಮ್||54.18||

ಸ|| ವೀರ್ಯವಾನ್ ಲಕ್ಷ್ಮೀವಾನ್ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸಮತಿಕ್ರಮ್ಯ ಅಥ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ರಾವಣಸ್ಯ ನಿವೇಶನಮ್ ಅಸಸಾದ||

||Sloka meanings||

ವೀರ್ಯವಾನ್ ಲಕ್ಷ್ಮೀವಾನ್ -
heroic and illustrious one
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸಮತಿಕ್ರಮ್ಯ -
crossing the residences of all
ಅಥ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ರಾವಣಸ್ಯ ನಿವೇಶನಮ್ -
palace of Ravana, the king of Rakshasas.
ಅಸಸಾದ - reached

||Sloka summary||

"The heroic and illustrious one after crossing the residences of all the Rakshasas reached the palace of Ravana, the king of Rakshasas." ||54.18||

||Sloka 54.19||

ತತಸ್ತಸ್ಮಿನ್ ಗೃಹೇ ಮುಖ್ಯೇ ನಾನಾರತ್ನ ವಿಭೂಷಿತೇ|
ಮೇರುಮಂದರ ಸಂಕಾಶೇ ಸರ್ವಮಂಗಳಶೋಭಿತೇ||54.19||
ಪ್ರದೀಪ್ತ ಮಗ್ನಿ ಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಲಾಂಗುಲಾಗ್ರೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತಮ್|
ನನಾದ ಹನುಮಾನ್ ವೀರೋ ಯುಗಾನ್ತ ಜಲದೋ ಯಥಾ||54.20||

ಸ|| ತತಃ ಹನುಮಾನ್ ನಾನಾರತ್ನ ವಿಭೂಶಿತೇ ಮೇರುಮಂದರ ಸಂಕಾಶೇ ಸರ್ವಮಂಗಳ ಶೋಭಿತೇ ತಸ್ಮಿನ್ ಮುಖ್ಯೇ ಗೃಹೇ ಲಾಂಗೂಲಾಗ್ರೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಂ ಪ್ರದೀಪ್ತಂ ಅಗ್ನಿಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ ಯುಗಾನ್ತ ಜಲದೇ ನನಾದ||

||Sloka meanings||

ತತಃ ಹನುಮಾನ್ -
then Hanuman
ನಾನಾರತ್ನ ವಿಭೂಷಿತೇ -
decorated with different kinds of gems
ಮೇರುಮಂದರ ಸಂಕಾಶೇ -
resembling mountains Mandara and Meru
ಸರ್ವಮಂಗಳ ಶೋಭಿತೇ -
filled with exquisite auspicious articles
ತಸ್ಮಿನ್ ಮುಖ್ಯೇ ಗೃಹೇ -
in his main house
ಲಾಂಗೂಲಾಗ್ರೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಂ -
sitting on the tip of his tail
ಪ್ರದೀಪ್ತಂ ಅಗ್ನಿಂ ಉತ್ಸೃಜ್ಯ -
with glowing fire lit
ಯುಗಾನ್ತ ಜಲದೇ ನನಾದ -
roared like the thundering cloud at the time of dissolution

||Sloka summary||

Then Hanuman set the palace decorated with different kinds of gems , filled with exquisite auspicious articles, a palace that was resembling mountains Mandara and Meru, on fire with tip of his burning tail. Then he roared like the thundering cloud at the time of dissolution. ||54.19,20||

||Sloka 54.21||

ಶ್ವಸನೇನ ಚ ಸಂಯೋಗಾತ್ ಅತಿವೇಗೋ ಮಹಾಬಲಃ|
ಕಾಲಾಗ್ನಿರಿವ ಜಜ್ವಾಲ ಪ್ರಾವರ್ಧತ ಹುತಾಶನಃ ||54.21||

ಸ|| ಶ್ವಸನೇನ ಸಂಯೋಗಾತ್ ಹುತಾಶನಃ ಅತಿವೇಗಃ ಮಹಾಬಲಃ ಪ್ರಾವರ್ಧತ | ಕಾಲಾಗ್ನಿಃ ಇವ ಜಜ್ವಾಲ||

||Sloka meanings||

ಶ್ವಸನೇನ ಸಂಯೋಗಾತ್ -
with the association of wind
ಹುತಾಶನಃ ಅತಿವೇಗಃ - fire rapidly
ಮಹಾಬಲಃ ಪ್ರಾವರ್ಧತ -
grew powerfully
ಕಾಲಾಗ್ನಿಃ ಇವ ಜಜ್ವಾಲ -
glowed like the fire at the time of dissolution.

||Sloka summary||

"The association of wind the fire grew rapidly. It glowed like the fire at the time of dissolution." ||54.21||

||Sloka 54.22||

ಪ್ರದೀಪ್ತಮಗ್ನಿಂ ಪವನಃ ತೇಷು ವೇಶ್ಮ ಸ್ವಚಾರಯತ್|
ಅಭೂಚ್ಛ್ವಸನ ಸಂಯೋಗಾತ್ ಅತಿವೇಗೋ ಹುತಾಶನಃ||54.22||

ಸ|| ಪವನಃ ಪ್ರದೀಪ್ತಂ ಅಗ್ನಿಂ ತೇಷು ವೇಶ್ಮಸು ಆಚಾರಯತ್ | ಶ್ವಸನಸಂಯೋಗಾತ್ ಹುತಾಶನಃ ಅತಿವೇಗಃ ಅಭೂತ್||

||Sloka meanings||

ಪವನಃ ಪ್ರದೀಪ್ತಂ ಅಗ್ನಿಂ -
glowing fire with the association of wind
ತೇಷು ವೇಶ್ಮಸು ಆಚಾರಯತ್ -
moved about in those palaces
ಶ್ವಸನಸಂಯೋಗಾತ್ ಹುತಾಶನಃ -
aided by the wind the fire
ಅತಿವೇಗಃ ಅಭೂತ್ -
became more powerful

||Sloka summary||

"The association of wind the fire grew rapidly. It glowed like the fire at the time of dissolution. Aided by the wind the fire spread in the houses." ||54.22||

||Sloka 54.23||

ತಾನಿ ಕಾಂಚನಜಾಲಾನಿ ಮುಕ್ತಾಮಣಿಮಯಾನಿ ಚ|
ಭವನಾನ್ಯವಶೀರ್ಯನ್ತ ರತ್ನವನ್ತಿ ಮಹಾನ್ತಿ ಚ||54.23||

ಸ|| ಕಾಂಚನಜಾಲಾನಿ ಮುಕ್ತಾಮಣಿಮಯಾನಿ ಚ ರತ್ನವಂತಿ ಮಹನ್ತಿ ಚ ತಾನಿ ಭವನಾನಿ ಅವಶೀರ್ಯನ್ತ||

||Sloka meanings||.

ಕಾಂಚನಜಾಲಾನಿ ಮುಕ್ತಾಮಣಿಮಯಾನಿ ಚ -
golden mesh work along with studded pearls
ರತ್ನವಂತಿ ಮಹನ್ತಿ ಚ -
gems and the big ones too
ತಾನಿ ಭವನಾನಿ ಅವಶೀರ್ಯನ್ತ -
the palaces came crashing down.

||Sloka summary||

"Association with wind made the fire grow very fast. The golden mesh work along with studded pearls and gems and the big ones and the palaces came crashing down." ||54.23||

||Sloka 54.24||

ಸಂಜಜ್ಞೇ ತುಮುಲಃ ಶಬ್ದೋರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಪ್ರಧಾವತಾಂ|
ಸ್ವಗೃಹ್ವಸ್ಯ ಪರಿತ್ರಾಣೇ ಭಗ್ನೋತ್ಸಾಹೋರ್ಜಿತಶ್ರಿಯಾಮ್||54.24||
ನೂನಮೇಷೋಽಗ್ನಿ ರಾಯಾತಃ ಕಪಿರೂಪೇಣ ಹಾ ಇತಿ|

ಸ||ಸ್ವಗೃಹಸ್ಯ ಪರಿತ್ರಾಣೇ ಪ್ರಧಾವತಾಂ ಭಗ್ನೋತ್ಸಾಹೋರ್ಜಿತಶ್ರಿಯಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮ್ ನೂನಮ್ ಏಷಃ ಅಗ್ನಿಃ ಕಪಿರೂಪೇಣ ಆಯಾತಃ ಇತಿ ತುಮುಲಃ ಶಬ್ದಃ ಸಂಜಜ್ಞೇ ||

||Sloka meanings||

ಸ್ವಗೃಹಸ್ಯ ಪರಿತ್ರಾಣೇ -
to protect their own houses
ಪ್ರಧಾವತಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮ್ -
Rakshasas running
ಭಗ್ನೋತ್ಸಾಹೋರ್ಜಿತಶ್ರಿಯಾಂ -
disappointed being unable to protect their wealth
ನೂನಮ್ ಏಷಃ ಅಗ್ನಿಃ -
surely this fire
ಕಪಿರೂಪೇಣ ಆಯಾತಃ -
came in the form of a Vanara
ಇತಿ ತುಮುಲಃ ಶಬ್ದಃ ಸಂಜಜ್ಞೇ -
a tumultuous sound arose

||Sloka summary||

"Running to protect their own houses, unable to protect them Rakshasa were saying 'surely the fire has come in the form of the Vanara. A tumultuous sound arose." ||54.24||

||Sloka 54.25,26||

ಕ್ರನ್ದನ್ತ್ಯಃ ಸಹಸಾಪೇತುಃ ಸ್ತನನ್ಥಯಧರಾಃ ಸ್ತ್ರಿಯಃ||54.25||
ಕಾಶ್ಚಿದಗ್ನಿ ಪರೀತೇಭ್ಯೋ ಹರ್ಮ್ಯೇಭ್ಯೋ ಮುಕ್ತ ಮೂರ್ಥಜಾಃ|
ಪತನ್ತ್ಯೋ ರೇಜಿರೇಽಭ್ರೇಭ್ಯಃ ಸೌದಾಮಿನ್ಯ ಇವಾಮ್ಬರಾತ್||54.26||

ಸ||ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಸ್ತನನ್ಧರಾಃ ಮುಕ್ತಮೂರ್ಧಜಾಃ ಕ್ರನ್ದನ್ತ್ಯಃ ಅಗ್ನಿಪರೀತೇಭ್ಯಃ ಹರ್ಮ್ಯೇಭ್ಯಃ ಸಹಸಾ ಪೇತುಃ| ಅಂಬರಾತ್ ಅಭ್ರೇಭ್ಯಃ ಪತನ್ಯಃ ಸೌದಾಮಿನ್ಯಃ ಇವ||

||Sloka meanings||

ಕಾಶ್ಚಿತ್ ಸ್ತ್ರಿಯಃ ಸ್ತನನ್ಧರಾಃ -
some women breast feeding their babies
ಮುಕ್ತಮೂರ್ಧಜಾಃ - with hair let loose
ಕ್ರನ್ದನ್ತ್ಯಃ - screaming
ಅಗ್ನಿಪರೀತೇಭ್ಯಃ ಹರ್ಮ್ಯೇಭ್ಯಃ -
out of burning mansions
ಸಹಸಾ ಪೇತುಃ - quickly jumped
ಅಂಬರಾತ್ ಅಭ್ರೇಭ್ಯಃ ಪತನ್ಯಃ -
falling from the sky and clouds
ಸೌದಾಮಿನ್ಯಃ ಇವ- like the lightening's

||Sloka summary||

"Some women breast feeding their babies, with hair let loose, screaming jumped out of burning mansions. And they looked like the lightnings dropping from the sky and clouds."||54.25,26||

||Sloka 54.28||

ವಜ್ರವಿದ್ರುಮ ವೈಡೂರ್ಯ ಮುಕ್ತಾ ರಜತ ಸಂಹಿತಾನ್|
ವಿಚಿತ್ರಾನ್ಭವನಾನ್ ದಾತೂನ್ ಸ್ಯನ್ದಮಾನಾನ್ ದದರ್ಶ ಹ||54.28||

ಸ|| ಸಃ ವಜ್ರವಿದ್ರುಮ ವೈಡೂರ್ಯ ಮುಕ್ತಾ ರಜತ ಸಂಹಿತಾನ್ ವಿಚಿತ್ರಾನ್ ಭವನಾತ್ ಸ್ಯನ್ದಮಾನಾನ್ ಧಾತೂನ್ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ವಜ್ರವಿದ್ರುಮ ವೈಡೂರ್ಯ -
with diamonds corals and Vaiduryas
ಮುಕ್ತಾ ರಜತ ಸಂಹಿತಾನ್ ವಿಚಿತ್ರಾನ್ -
mixed with gold and silver
ಭವನಾತ್ ಸ್ಯನ್ದಮಾನಾನ್ ಧಾತೂನ್ -
molten minerals from the palaces building
ಸಃ ದದರ್ಶ- he saw

||Sloka summary||

"He saw pearls and silver mixed with diamonds and colorful corals with gold and silver in the form of molten minerals dropping from the palaces." ||54.28||

||Sloka 54.29,30||

ನಾಗ್ನಿಃ ತೃಪ್ಯತಿ ಕಾಷ್ಠಾನಾಂ ತೃಣಾನಾಂ ಚ ಯಥಾ ತಥಾ |
ಹನುಮಾನ್ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಾಣಾಂ ವಧೇ ಕಿಂಚಿನ್ನ ತೃಪ್ಯತಿ||54.29||
ನ ಹನುಮಾದ್ವಿಶಸ್ತಾನಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ವಸುನ್ಧರಾ||54.30||

ಸ|| ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ ಕಾಷ್ಟಾನಾಂ ತೃಣಾನಾಂ ನ ತೃಪ್ಯತಿ ತಥಾ ಹನುಮಾನ್ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಾಣಾಂ ವಧೇ ಕಿಂಚಿತ್ ನ ತೃಪ್ಯತಿ| ಹನೂಮತ್ ವಿಶಸ್ತಾನಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ವಸುನ್ಧರಾ ಅಪಿ ನ (ತೃಪ್ತ್ಯತಿ)|

Govindaraja Tikaa says - ಅಗ್ನಿಃ ಕಾಷ್ಟೈಃ ತೃಣೈಶ್ಚ ನ ತೃಪ್ತ್ಯತಿ| ಹರಿಯೂಥಪಃ ಅಗ್ನೇಃ ನ ತೃಪ್ತ್ಯತಿ|ಅಗ್ನಿ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣೇನ ನ ತೃಪ್ತ್ಯತಿ ಇತ್ಯರ್ಥಃ|ಏವಂ ವಸುಂಧರಾ ವಿಶಸ್ತಾನಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ವಿಶಸ್ತೈಃ ರಾಕ್ಷಸೈಃ
ನ ತೃಪ್ತ್ಯತಿ ಯೋಜ್ಯಂ| ಅನೇನ ರಾಕ್ಷಸಾವಕೀರ್ಣಾ ಭೂರಭುದಿತಿ ಅರ್ಥಃ||

||Sloka meanings||

ಯಥಾ ಅಗ್ನಿಃ - like the fire
ಕಾಷ್ಟಾನಾಂ ತೃಣಾನಾಂ ನ ತೃಪ್ಯತಿ -
not satisfied with dry sticks and grass
ತಥಾ ಹನುಮಾನ್ -
similarly Hanuman too
ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಾಣಾಂ ವಧೇ -
killing Rakshasas
ನ ತೃಪ್ಯತಿ - not satisfied
ಹನೂಮತ್ ವಿಶಸ್ತಾನಾಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ -
with the Rakshasas killed by Hanuman
ವಸುನ್ಧರಾ ಅಪಿ ನ-
earth too was not ( satisfied)

||Sloka summary||

"Like the fire which was not satisfied with dry sticks and grass , Hanuman was not satisfied with the number of dead Rakshasa nor was the earth satisfied with the number of Rakshasas killed".||54.29||

||Sloka 54.31||

ಕ್ವಚಿತ್ ಕಿಂಶುಕಸಂಕಾಶಾಃ ಕ್ವಚಿಚ್ಛಾಲ್ಮಲಿಸನ್ನಿಭಾಃ|
ಕ್ವಚಿತ್ಕುಂಕುಮಸಂಕಾಶಾಃ ಶಿಖಾವಹ್ನೇಶ್ಚಕಾಶಿರೇ||54.31||

ಸ|| ವಹ್ನೇಃ ಶಿಖಾಃ ಕ್ವಚಿತ್ ಕಿಂಶುಕಸಂಕಾಶಾಃ ಕ್ವಚಿತ್ ಶಾಲ್ಮಲಿಸನ್ನಿಭಾಃ ಕ್ವಚಿತ್ ಕುಂಕುಮ ಸಂಕಾಶಾಃ ಚಕಾಶಿರೇ||

||Sloka meanings||

ವಹ್ನೇಃ ಶಿಖಾಃ -
flames of the fire
ಕ್ವಚಿತ್ ಕಿಂಶುಕಸಂಕಾಶಾಃ -
some (shone) with brightness of Kimsuka flowers,
ಕ್ವಚಿತ್ ಶಾಲ್ಮಲಿಸನ್ನಿಭಾಃ -
some (shone) with brightness of Salmali flowers
ಕ್ವಚಿತ್ ಕುಂಕುಮ ಸಂಕಾಶಾಃ -
some (shone) with brightness of Kumukum flowers
ಚಕಾಶಿರೇ - shone

||Sloka summary||

"Flames of the fire shone , some (shone) with brightness of Kimsuka flowers; some (shone) with brightness of Salmali flowers; some (shone) with brightness of Kumukum flowers ||54.31||

||Sloka 54.32||

ಹನೂಮತಾ ವೇಗವತಾ ವಾನರೇಣ ಮಹಾತ್ಮನಾ|
ಲಂಕಾಪುರಂ ಪ್ರದಗ್ಧಂ ತತ್ ರುದ್ರೇಣ ತ್ರಿಪುರಂ ಯಥಾ||54.32||

ಸ|| ವೇಗವತಾ ವಾನರೇಣ ಮಹಾತ್ಮನಾ ಹನುಮತಾ ಲಂಕಾಪುರಂ ರುದ್ರೇಣ ತ್ರಿಪುರಂ ಯಥಾ ಪ್ರದಗ್ಧಮ್||

||Sloka meanings||

ಮಹಾತ್ಮನಾ ಹನುಮತಾ -
by great soul Hanuman
ವೇಗವತಾ ವಾನರೇಣ -
by Vanara of great speed
ಲಂಕಾಪುರಂ - city of Lanka
ರುದ್ರೇಣ ತ್ರಿಪುರಂ ಯಥಾ -
like Rudra burnt Tripura
ಪ್ರದಗ್ಧಮ್ - burnt

||Sloka summary||

"The speedy Vanara by Hanuman the great should burnt the city of Lanka like Rudra burnt down city of Tripura." ||54.32||

||Sloka 54.33||

ತತಸ್ತು ಲಂಕಾಪುರ ಪರ್ವತಾಗ್ರೇ ಸಮುತ್ಥಿತೋ ಭೀಮಪರಾಕ್ರಮೋಽಗ್ನಿಃ|
ಪ್ರಸಾರ್ಯಚೂಡಾವಲಯಂ ಪ್ರದೀಪ್ತೋ ಹನೂಮತಾ ವೇಗವತಾ ವಿಸೃಷ್ಟಃ||54.33||

ಸ||ತತ್ಃ ವೇಗವತಾ ಹನುಮಾತಾ ವಿಶ್ರುಷ್ಟಃ ಭೀಮಪರಾಕ್ರಮಃ ಅಗ್ನಿಃ ಚೂಡಾವಲಯಂ ಪ್ರಸಾರ್ಯ ಪ್ರದೀಪ್ತಃ ಲಂಕಾಪುರಪರ್ವತಾಗ್ರೇ ಸಮುತ್ಥಿತಃ||

||Sloka meanings||.

ತತ್ಃ ಭೀಮಪರಾಕ್ರಮಃ ವೇಗವತಾ ಹನುಮಾತಾ -
by the speedy Hanuman who has fierce valor,
ವಿಶ್ರುಷ್ಟಃ ಅಗ್ನಿಃ- fire that was lit
ಚೂಡಾವಲಯಂ ಪ್ರಸಾರ್ಯ ಪ್ರದೀಪ್ತಃ -
created glowing circles of fires
ಲಂಕಾಪುರಪರ್ವತಾಗ್ರೇ ಸಮುತ್ಥಿತಃ -
rose to the top of the mountain on which city of Lanka was sitting

||Sloka summary||

"The fire lit by the speedy Hanuman who has fierce valor, created circles of fires which rose to the mountain top on which city of Lanka was sitting". ||54.33||

||Sloka 54.34||

ಯುಗಾನ್ತ ಕಾಲಾನಲತುಲ್ಯವೇಗಃ ಸಮಾರುತೋಽಗ್ನಿರ್ವವೃಧೇ ದಿವಿಸ್ಪೃಕ್|
ವಿಧೂಮರಶ್ಮಿರ್ಭವನೇಷು ಸಕ್ತೋ ರಕ್ಷಃ ಶರೀರಾಜ್ಯಸಮರ್ಪಿತಾರ್ಚಿಃ||54.34||

ಸ||ವಿಧೂಮರಸ್ಮಿಃ ಭವನೇಷು ಸಕ್ತಃ ಸಮಾರುತಾಗ್ನಿ ರಕ್ಷಃ ಶರೀರಾಜ್ಯಸಮರ್ಪಿತಾರ್ಚಿಃ ಯುಗಾನ್ತಕಾಲಾನಲತುಲ್ಯವೇಗಃ ವವೃಧೇ||

||Sloka meanings||

ವಿಧೂಮರಸ್ಮಿಃ ಭವನೇಷು ಸಕ್ತಃ -
without smoke from the mansions
ಸಮಾರುತಾಗ್ನಿ - fire fanned by the Vayu
ರಕ್ಷಃ ಶರೀರಾಜ್ಯಸಮರ್ಪಿತಾರ್ಚಿಃ -
burnt the Rakshasa bodies
ದಿವಿಸ್ಪೃಕ್ - touched the skies
ಯುಗಾನ್ತಕಾಲಾನಲತುಲ್ಯವೇಗಃ -
with the speed of the fire at the time of dissolution.
ವವೃಧೇ - grew

||Sloka summary||

"The fire without smoke from the mansions, fanned by the wind, fire from the Rakshasa bodies which were offered up to the fire , grew at the speed of the fire at the time of dissolution. " ||54.34||

||Sloka 54.35||

ಆದಿತ್ಯಕೋಟೀಸದೃಶಃ ಸುತೇಜಾ ಲಂಕಾಂ ಸಮಸ್ತಾಂ ಪರಿವಾರ್ಯ ತಿಷ್ಟನ್|
ಶಬ್ದೈರನೈಕೈ ರಶನಿಪ್ರರೂಢೈರ್ಭಿನ್ದನ್ ನಿವಾಣ್ಡಂ ಪ್ರಬಭೌ ಮಹಾಗ್ನಿಃ||54.35||

ಸ||ಆದಿತ್ಯಕೋಟಿ ಸದೃಶಃ ಸುತೇಜಾಃ ಸಮಸ್ತಾಂ ಲಂಕಾಂ ಪರಿವಾರ್ಯ ತಿಷ್ಟನ್ ಮಹಾಗ್ನಿಃ| ಅನೈಕೈಃ ಅಶನಿಪ್ರರೂಢೈಃ ಶಬ್ದೈಃ ಅಣ್ಡಂ ಭಿನ್ದನ್ ಇವ ಪ್ರಬಭೌ||

||Sloka meanings||

ಆದಿತ್ಯಕೋಟಿ ಸದೃಶಃ -
like crores of Sun
ಸುತೇಜಾಃ ಮಹಾಗ್ನಿಃ -
radiant fire
ಸಮಸ್ತಾಂ ಲಂಕಾಂ ಪರಿವಾರ್ಯ ತಿಷ್ಟನ್ -
surrounding and standing on entire Lanka.
ಅಶನಿಪ್ರರೂಢೈಃ ಅನೈಕೈಃ -
by many sounds produced by Indra's thunderbolt
ಅಣ್ಡಂ ಭಿನ್ದನ್ ಇವ ಶಬ್ದೈಃ -
as through whole universe was breaking
ಅಗ್ನಿ ಪ್ರಬಭೌ- fire was glowing

||Sloka summary||

"The radiant fire appeared like crores of Suns, surrounding and standing on entire Lanka. It was glowing with sounds, like the sounds produced by Indra's thunderbolt , as through whole universe was breaking."||54.35||

||Sloka 54.36||

ತತ್ರಾಮ್ಬರಾದಗ್ನಿರತಿಪ್ರವೃದ್ಧೋ ರೂಕ್ಷಪ್ರಭಃ ಕಿಂಶುಕಪುಷ್ಪಚೂಡಃ|
ನಿರ್ವಾಣಧೂಮಾಕುಲರಾಜಯಶ್ಚ ನೀಲೋತ್ಪಲಾಭಾಃ ಪ್ರಚಕಾಶಿರೇಽಭ್ರಾಃ||54.36||

ಸ|| ತತ್ರ ರುಕ್ಷಪ್ರಭಃ ಕಿಂಶುಕಪುಷ್ಪಚೂಡಃ ಅಗ್ನಿಃ ಅಮ್ಬರಾತ್ ಅತಿಪ್ರವೃದ್ಧಃ ಅಭ್ರಾಃ ನಿರ್ವಾನಧೂಮಾಕುಲರಾಜಯಃ ನೀಲೋತ್ಪಲಾಭಾಃ ಪ್ರಚಕಾಶಿರೇ||

||Sloka meanings||

ತತ್ರ ರೂಕ್ಷಪ್ರಭಃ ಕಿಂಶುಕಪುಷ್ಪಚೂಡಃ ಅಗ್ನಿಃ -
fire spread with intense brightness of the kimsuka flowers
ಅಮ್ಬರಾತ್ ಅತಿಪ್ರವೃದ್ಧಃ -
shooting up to the sky
ಅಭ್ರಾಃ ನಿರ್ವಾಣಧೂಮಾಕುಲರಾಜಯಃ -
clouds engulfed by the smoke rising from the subsiding fire
ನೀಲೋತ್ಪಲಾಭಾಃ ಪ್ರಚಕಾಶಿರೇ -
we're shining like blue lotuses

||Sloka summary||

"The fire spread intense brightness like the kimsuka flowers shooting up to the sky. The clouds engulfed by the smoke rising from the subsiding fire was shining like blue lotuses." ||54.36||

||Sloka 54.37||

ವಜ್ರೀಮಹೇಂದ್ರಸ್ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರೋ ವಾ ಸಾಕ್ಷಾದ್ಯಮೋ ವಾ ವರುಣೋಽನಿಲೋ ವಾ|
ರುದ್ರೋಽಗ್ನಿರರ್ಕೋ ಧನದಶ್ಚ ಸೋಮೋ ನ ವಾನರೋಽಯಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಕಾಲಃ||54.37||

ಸ|| ಅಯಂ ವಾನರಃ ನ| ವಜ್ರೀ ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರಃ ಮಹೇನ್ದ್ರಃ ವಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಯಮಃ ವಾ ಅನಿಲೋ ವಾ ರುದ್ರಃ ಅಗ್ನಿಃ ಅರ್ಕಃ ಧನದಶ್ಚ ಸೋಮಃ ಸ್ವಯಂ ಕಾಲಃ ಏವ ವಾ||

||Sloka meanings||

ಅಯಂ ವಾನರಃ ನ -
he is not a Vanara
ವಜ್ರೀ ತ್ರಿದಶೇಶ್ವರಃ ಮಹೇನ್ದ್ರಃ ವಾ -
wielder of thunder bolt, the lord of the gods, Indra, or
ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಯಮಃ ವಾ -
or Yama himself
ಅನಿಲೋ ವಾ ರುದ್ರಃ ಅಗ್ನಿಃ -
or wind god or God of fire
ಅರ್ಕಃ ಧನದಶ್ಚ ಸೋಮಃ -
or Sun or Kubera or moon
ಸ್ವಯಂ ಕಾಲಃ ಏವ ವಾ -
or the god of death himself

||Sloka summary||

"This not a Vanara. It is wielder of thunder bolt, the lord of the gods, Indra or Yama himself or wind god, Rudra or fire god, Sun or Kubera or moon or the god of death himself ". ||54.37||.

||Sloka 54.38||

ಕಿಂಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವ ಪಿತಾಮಹಸ್ಯ
ಸರ್ವಸ್ಯ ಧಾತುಶ್ಚತುರಾನನಸ್ಯ|
ಇಹಾಽಗತೋ ವಾನರ ರೂಪಧಾರೀ
ರಕ್ಷೋಪಸಂಹಾರಕರಃ ಪ್ರಕೋಪಃ||54.38||

ಸ|| ಸರ್ವಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಧಾತುಃ ಚತುರಾನನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಹ್ ರಕ್ಷೋಪಸಂಹಾರಕರಃ ಪ್ರಕೋಪಃ ವಾನರರೂಪಧಾರೀ ಇಹ ಆಗತಃ ಉಪಾಯಾತಃ ಕಿಮ್?||

ರಾಮ ಟೀಕಾಲೋ - ಸರ್ವಪಿತಾಮಹತ್ವಾದಿ ವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ರಕ್ಷೋಪಸಂಹಾರಕರಃ ಪ್ರಕೋಪಃ ವಾನರರೂಪಧಾರೀ ಸನ್ ಇಹಾಗತಃ ಕಿಮ್?

||Sloka meanings||

ಸರ್ವಪಿತಾಮಹಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಧಾತುಃ -
Grandfather, creator of all beings
ಚತುರಾನನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ -
or Brahma the supreme four faced god
ರಕ್ಷೋಪಸಂಹಾರಕರಃ ಪ್ರಕೋಪಃ -
enraged with intent of killing all Rakshasas
ವಾನರರೂಪಧಾರೀ ಉಪಾಯಾತಃ -
in the form of a Vanara
ಇಹ ಆಗತಃ ಕಿಮ್?-
has he come here?

||Sloka summary||

"Or is it Grandfather Brahma the supreme four faced god, enraged and arrived in the form of a Vanara to kill the clan of Rakshasas."||54.38||

||Sloka 54.39||

ಕಿಂ ವೈಷ್ಣವಂ ವಾ ಕಪಿರೂಪಮೇತ್ಯ
ರಕ್ಷೋ ವಿನಾಶಾಯ ಪರಂ ಸುತೇಜಃ|
ಅನನ್ತಮವ್ಯಕ್ತ ಮಚಿನ್ತ್ಯ ಮೇಕಮ್
ಸ್ವಮಾಯಯಾ ಸಾಮ್ಪ್ರತ ಮಾಗತಂ ವಾ||54.39||

ಸ|| ಅನಂತಂ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಅಚಿನ್ತ್ಯಂ ಏಕಂ ವೈಷ್ಣವಮ್ ಪರಂ ಸುತೇಜಃ ಸಾಮ್ಪ್ರತಂ ರಕ್ಷೋ ವಿನಾಸಾಯ ಸ್ವಮಾಯಯಾ ಕಪಿರೂಪಂ ಏತ್ಯ ಆಗತಂ ಕಿಂ ವಾ||

Rama Tika says - ಸ್ವಮಾಯಯಾ ರಕ್ಷೋವಿನಾಶಾಯ ಕಪಿರೂಪಂ ಏತ್ಯ ಅಚಿನ್ತ್ಯಂ ಚಿನ್ತಯಿತುಂ ಅಶಕ್ಯಂ ಅತ ಏವ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಪ್ರಧಾನಂ ವೈಷ್ಣವಂ ಮಹಾವಿಷ್ಣುಸಂಬನ್ಧಿ ಸುತೇಜೋ ವಾಕಿಮ್?

||Sloka meanings||

ಅನಂತಂ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಅಚಿನ್ತ್ಯಂ -
the infinite , indescribable, unthinkable
ಏಕಂ ವೈಷ್ಣವಮ್ ಪರಂ ಸುತೇಜಃ -
one Vishnu, the Supreme god of great glory
ಸಾಮ್ಪ್ರತಂ ರಕ್ಷೋ ವಿನಾಸಾಯ -
to destroy the Rakshasas completely
ಸ್ವಮಾಯಯಾ ಕಪಿರೂಪಂ ಏತ್ಯ -
assuming the form of a Vanara by virtue of his own Maya
ಆಗತಂ ಕಿಂ ವಾ- has come here?

||Sloka summary||

"Or else the infinite , indescribable, unthinkable one Vishnu , the Supreme god of great glory assuming the form of a Vanara by virtue of his own Maya come here to destroy the Rakshasas." ||54.39||

||Sloka 54.40||

ಇತ್ಯೇವಮೂಚುರ್ಭವೋ ವಿಶಿಷ್ಠಾ
ರಕ್ಷೋಗಣಾಸ್ತತ್ರ ಸಮೇತ್ಯ ಸರ್ವೇ|
ಸಪ್ರಾಣಿ ಸಂಘಾಂ ಸಗೃಹಾಂ ಸವೃಕ್ಷಾಮ್
ದಗ್ಧಾಂ ಪುರೀಂ ತಾಂ ಸಹಸಾ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ||54.40||

ಸ|| ಸಪ್ರಾಣಿ ಸಂಘಾಂ ಸಗೃಹಂ ಸವೃಕ್ಷಾಂ ತಾಂ ಪುರೀಂ ಸಹಸಾ ದಗ್ಧಾಂ ಬಹವಃ ವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ಸರ್ವೇ ರಕ್ಷೋಗಣಾಃ ತತ್ರ ಸಮೇತ್ಯ ಇತಿ ಏವಂ ಊಚುಃ||

Tilaka Tikaa says - ಬಹವಃ ವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ಪ್ರಹಸ್ತಾದಯಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ|

||Sloka meanings||

ಸಪ್ರಾಣಿ ಸಂಘಾಂ -
including all creatures
ಸಗೃಹಂ ಸವೃಕ್ಷಾಂ -
with all its homes with trees
ತಾಂ ಪುರೀಂ ಸಹಸಾ ದಗ್ಧಾಂ -
that city being bunt down fast
ಬಹವಃ ವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ಸರ್ವೇ ರಕ್ಷೋಗಣಾಃ -
many eminent Rakshasas and all Rakshasa groups
ತತ್ರ ಸಮೇತ್ಯ ಇತಿ ಏವಂ ಊಚುಃ-
collected together and spoke to each other.

||Sloka summary||

"Seeing that the city with all its homes with trees including all creatures has been burnt , many eminent men and Rakshasa collected together and spoke to each other." ||54.40||

||Sloka 54.41||

ತತಸ್ತು ಲಂಕಾ ಸಹಸಾ ಪ್ರದಗ್ಧಾ
ಸರಾಕ್ಷಸಾ ಸಾಶ್ವರಥಾ ಸನಾಗಾ|
ಸಪಕ್ಷಿಸಂಘಾ ಸಮೃಗಾ ಸವೃಕ್ಷಾ
ರುರೋದ ದೀನಾ ತುಮುಲಂ ಸಶಬ್ದಮ್||54.41||

ಸ|| ತತಃ ಸರಾಕ್ಷಸಾ ಸಾಶ್ವರಥಾ ಸ ನಾಗಾ ಸಪಕ್ಷಿಸಂಘಾಃ ಸ ಮೃಗಾ ಸ ವೃಕ್ಷಾ ಲಂಕಾ ಸಹಸಾ ಪ್ರದಗ್ಧಾ ದೀನಾ ತುಮುಲಂ ಸುಶಬ್ದಂ ರುರೋದ||

||Sloka meanings||

ತತಃ ಸರಾಕ್ಷಸಾ -
then along with Rakshasas
ಸಾಶ್ವರಥಾ ಸ ನಾಗಾ -
with chariots, horses, and elephants
ಸಪಕ್ಷಿಸಂಘಾಃ ಸ ಮೃಗಾ ಸ ವೃಕ್ಷಾ -
with flocks of birds, animals and trees
ಲಂಕಾ ಸಹಸಾ ಪ್ರದಗ್ಧಾ -
with Lanka being suddenly burnt
ದೀನಾ ತುಮುಲಂ ಸುಶಬ್ದಂ ರುರೋದ-
arose a tumultuous piteous sound as they cried

||Sloka summary||

"Then with Lanka suddenly burnt along with Rakshasas, chariots with horses, with elephants with flocks of birds, with animals and trees , there arose a tumultuous piteous sound and they cried." ||54.41||

||Sloka 54.42||

ಹಾ ತಾತ ಹಾಪುತ್ತ್ರಕ ಕಾನ್ತ ಮಿತ್ತ್ರ
ಹಾ ಜೀವಿತಂ ಭೋಗಯುತಂ ಸುಪುಣ್ಯಮ್|
ರಕ್ಷೋಭಿರೇವಂ ಬಹುಧಾ ಬ್ರುವದ್ಭಿಃ
ಶಬ್ದಃ ಕೃತೋ ಘೋರತರಃ ಸುಭೀಮಃ||54.42||

ಸ|| ಹಾ ತಾತ ಹಾಪುತ್ತ್ರಕ ಹಾ ಕಾನ್ತ ಹಾ ಮಿತ್ರ ಭೋಗಯುತಂ ಸುಪುಣ್ಯಂ ಹಾ ಜೀವಿತಂ ಬಹುಧಾ ಬ್ರುವದ್ಭಿಃ ರಕ್ಷೋಭಿಃ ಘೋರತರಃ ಸುಭೀಷಃ ಶಬ್ದಃ ಕೃತಃ ||

||Sloka meanings||

ಹಾ ತಾತ ಹಾಪುತ್ತ್ರಕ -
Oh Father, Oh Son
ಹಾ ಕಾನ್ತ ಹಾ ಮಿತ್ರ -
o dear, o Friend
ಭೋಗಯುತಂ ಸುಪುಣ್ಯಂ ಹಾ ಜೀವಿತಂ-
that life which is enjoyable
ಬಹುಧಾ ಬ್ರುವದ್ಭಿಃ -
speaking out in many ways
ರಕ್ಷೋಭಿಃ ಘೋರತರಃ ಸುಭೀಷಃ ಶಬ್ದಃ ಕೃತಃ -
by Rakshasas in a terrific way made dreadful noise saying

||Sloka summary||

"Those Rakshasas speaking out in a terrific way made dreadful noise saying "Oh Father, Oh Son, Oh Dear, Oh Friend , that life which is enjoyable and pious has been destroyed"||54.42||.

||Sloka 54.43||

ಹುತಾಶನಜ್ವಾಲಸಮಾವೃತಾ ಸಾ
ಹತಪ್ರವೀರಾ ಪರಿವೃತ್ತ ಯೋಧಾ|
ಹನೂಮತಃ ಕ್ರೋಧ ಬಲಾಭಿಭೂತಾ
ಬಭೂವ ಶಾಪೋಪಹತೇವ ಲಂಕಾ||54.43||

ಸ|| ಹುತಾಶನಜ್ವಾಲಸಮಾವೃತಾ ಹತಪ್ರವೀರಾಃ ಪರಿವೃತ್ತಯೋಧಾ ಹನೂಮತಃ ಕ್ರೋಧಬಲಾಭಿಭೂತಾ ಸಾ ಲಂಕಾ ಶಾಪೋಪಹತೇವ ಬಭೂವ||

||Sloka meanings||

ಹುತಾಶನಜ್ವಾಲಸಮಾವೃತಾ -
engulfed in the flame spread by the fire god
ಹತಪ್ರವೀರಾಃ ಪರಿವೃತ್ತಯೋಧಾ -
with its heroes dead, with its retreating troops
ಹನೂಮತಃ ಕ್ರೋಧಬಲಾಭಿಭೂತಾ -
with the power of the anger of Hanuman
ಸಾ ಲಂಕಾ ಶಾಪೋಪಹತೇವ ಬಭೂವ -
city of Lanka appeared as if it was cursed

||Sloka summary||

"Engulfed in the flame spread by the fire god, with its heroes dead, with its retreating troops, with the power of the anger of Hanuman, the city of Lanka appeared as if it was cursed."||54.43||

||Sloka 54.44||

ಸಸಂಭ್ರಮತ್ರಸ್ತ ವಿಷಣ್ಣ ರಾಕ್ಷಸಾಮ್
ಸಮುಜ್ಜ್ವಲ ಜ್ಜ್ವಾಲಹುತಾಶನಾಂಕಿತಾಮ್|
ದದರ್ಶ ಲಂಕಾಂ ಹನುಮಾನ್ಮಹಾಮನಾಃ
ಸ್ವಯಂಭುಕೋಪೋಪಹತಾ ಮಿವಾವನಿಮ್||54.44||

ಸ|| ಮಹಾತ್ಮನಃ ಹನುಮಾನ್ ಸಸಂಭ್ರಮತ್ರಸ್ತವಿಷಣ್ಣರಾಕ್ಷಸಾಮ್ ಸಮುಜ್ಜ್ವಲಜ್ಜ್ವಾಲ ಹುತಾಶನಾಂಕಿತಾಮ್ ಲಂಕಾಂ ಸ್ವಯಮ್ಭೂಕೋಪೋಪಹತಾಂ ಅವನಿಂ ಇವ ಲಂಕಾಂ ದದರ್ಶ||

||Sloka meanings||

ಮಹಾತ್ಮನಃ ಹನುಮಾನ್ -
Highly sensitive Hanuman
ಸಸಂಭ್ರಮತ್ರಸ್ತವಿಷಣ್ಣರಾಕ್ಷಸಾಮ್ -
with the Rakshasas perplexed scared and sorrowful
ಸಮುಜ್ಜ್ವಲಜ್ಜ್ವಾಲ ಹುತಾಶನಾಂಕಿತಾಮ್ -
that which succumbed to flames of fire god
ಸ್ವಯಮ್ಭೂಕೋಪೋಪಹತಾಂ ವನಿಂ ಇವ -
as if it was hit by the anger of Brahma.
ಲಂಕಾಂ ದದರ್ಶ - saw Lanka

||Sloka summary||

"Highly sensitive Hanuman saw the city of Lanka which succumbed to flames of fire god , with the Rakshasas perplexed scared and sorrowful, looked as if the earth was hit by the anger of Brahma." ||54.44||

||Sloka 54.45||

ಭಙ್ಕ್ತ್ವಾ ವನಂ ಪಾದಪರತ್ನಸಂಕುಲಮ್
ಹತ್ವಾತು ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಮಹಾನ್ತಿ ಸಂಯುಗೇ|
ದಗ್ಧ್ವಾ ಪುರೀಂ ತಾಂ ಗೃಹರತ್ನ ಮಾಲಿನೀಮ್
ತಸ್ಥೌ ಹನುಮಾನ್ ಪವನಾತ್ಮಜಃ ಕಪಿಃ||54.45||

ಸ||ಪವನಾತ್ಮಜಃ ಹನುಮಾನ್ ಪಾದಪರತ್ನಸಂಕುಲಂ ವನಂ ಭುಂಕ್ತ್ವಾ ಸಂಯುಗೇ ಮಹನ್ತಿ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಹತ್ವಾ ಗೃಹರತ್ನಮಾಲಿನೀಂ ತಾಂ ಪುರೀಂ ದಗ್ಧ್ವಾ ತಸ್ಥೌ||

||Sloka meanings||

ಪಾದಪರತ್ನಸಂಕುಲಂ ವನಂ ಭುಂಕ್ತ್ವಾ -
having destroyed the grove full of excellent trees
ಸಂಯುಗೇ ಮಹನ್ತಿ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಹತ್ವಾ -
having killed many Rakshasas in the battle
ಗೃಹರತ್ನಮಾಲಿನೀಂ ತಾಂ ಪುರೀಂ ದಗ್ಧ್ವಾ-
burning the city with rows of beautiful houses
ಪವನಾತ್ಮಜಃ ಹನುಮಾನ್ ತಸ್ಥೌ-
Hanuman the son of wind god stood there.

||Sloka summary||

"Hanuman the son of wind god having destroyed the grove full of excellent trees, having killed many Rakshasas, burning the city with rows of beautiful houses , stood there." ||54.45||

||Sloka 54.46||

ತ್ರಿಕೂಟಶೃಂಗಾಗ್ರತಲೇ ವಿಚಿತ್ರೇ
ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತೋ ವಾನರರಾಜಸಿಂಹಃ|
ಪ್ರದೀಪ್ತ ಲಾಂಗೂಲಕೃತಾರ್ಚಿಮಾಲೀ
ವ್ಯರಾಜತಾಽಽದಿತ್ಯ ಇವಾಂಶುಮಾಲೀ||54.46||

ಸ||ವಿಚಿತ್ರೇ ತ್ರಿಕೂಟ ಶೃಂಗಾಗ್ರತಲೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತಃ ಪ್ರದೀಪ್ತ ಲಾಂಗೂಲಕೃತಾರ್ಚಿಮಾಲೀ ವಾನರರಾಜಸಿಂಹಃ ಅಂಶುಮಾಲೀ ಆದಿತ್ಯ ಇವ ವ್ಯರಾಜತ||

||Sloka meanings||

ವಿಚಿತ್ರೇ ತ್ರಿಕೂಟ ಶೃಂಗಾಗ್ರತಲೇ ಪ್ರತಿಷ್ಟಿತಃ -
standing on the wonderful peak of Trikuta
ಪ್ರದೀಪ್ತ ಲಾಂಗೂಲಕೃತಾರ್ಚಿಮಾಲೀ -
with a glowing tail looking like a garland
ವಾನರರಾಜಸಿಂಹಃ -
the lion among the Vanaras
ಅಂಶುಮಾಲೀ ಆದಿತ್ಯ ಇವ -
like the Sun with its brilliant rays.
ವ್ಯರಾಜತ - shone

||Sloka summary||

"On the wonderful peak of Trikuta , with a glowing tail looking like a garland around him , the lion among the Vanaras , shone like the Sun with its brilliant rays." ||54.46||

||Sloka 54.47||

ಸ ರಾಕ್ಷಸಾಂ ಸ್ತಾನ್ ಸುಬಹೂಂಶ್ಚ ಹತ್ವಾ
ವನಂ ಚ ಭಂಕ್ತ್ವಾ ಬಹುಪಾದಪಂ ತತ್|
ವಿಸೃಜ್ಯ ರಕ್ಷೋಭವನೇಷು ಚಾಗ್ನಿಮ್
ಜಗಾಮ ರಾಮಂ ಮನಸಾ ಮಹಾತ್ಮಾ||54.47||

ಸ|| ಮಹಾತ್ಮಾ ಸಃ ಸುಬಹೂನ್ ತಾನ್ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ಹತ್ವಾ ಬಹುಪಾದಪಮ್ ತತ್ ವನಂ ಚ ಭಂಕ್ತ್ವಾ ರಕ್ಷೋಭವನೇಷು ಅಗ್ನಿಂ ವಿಶ್ರುಜ್ಯ ಮನಸಾ ರಾಮಂ ಜಗಾಮ||

||Sloka meanings||

ಮಹಾತ್ಮಾ ಸಃ - the great Vanara
ಸುಬಹೂನ್ ತಾನ್ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ಹತ್ವಾ -
having killed many Rakshasas
ಬಹುಪಾದಪಮ್ ತತ್ ವನಂ ಚ ಭಂಕ್ತ್ವಾ -
having destroyed the grove with many trees
ರಕ್ಷೋಭವನೇಷು ಅಗ್ನಿಂ ವಿಶ್ರುಜ್ಯ -
having set fire to many palaces of Rakshasas
ಮನಸಾ ರಾಮಂ ಜಗಾಮ -
reached Rama in his mind

||Sloka summary||

"The great Vanara having killed many Rakshasas, having destroyed the grove with many trees , having set fire to many palaces of Rakshasas , reached Rama in his mind." ||54.47||

||Sloka 54.48||

ತತಸ್ತು ತಂ ವಾನರವೀರ ಮುಖ್ಯಂ
ಮಹಾಬಲಂ ಮಾರುತತುಲ್ಯ ವೇಗಮ್|
ಮಹಾಮತಿಂ ವಾಯುಸುತಂ ವರಿಷ್ಟಂ
ಪ್ರತುಷ್ಟುವುರ್ದೇವಗಣಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ||54.48||

ಸ|| ತತಃ ವಾನರವೀರಮುಖ್ಯಂ ಮಹಾಬಲಂ ಮಾರುತತುಲ್ಯವೇಗಂ ಮಹಾಮತಿಂ ವರಿಷ್ಟಂ ತಂ ವಾಯುಸುತಂ ಸರ್ವೇ ದೇವಗಣಾಃ ಪ್ರತುಷ್ಟುವುಃ||

||Sloka meanings||

ತತಃ ವಾನರವೀರಮುಖ್ಯಂ -
then the chief of Vanara warriors
ಮಹಾಬಲಂ ಮಾರುತತುಲ್ಯವೇಗಂ -
powerful one who has the speed of the wind god
ಮಹಾಮತಿಂ ವರಿಷ್ಟಂ -
very wise, efficient,
ತಂ ವಾಯುಸುತಂ-
that son of Vayu
ಸರ್ವೇ ದೇವಗಣಾಃ ಪ್ರತುಷ್ಟುವುಃ-
all the Devas praised

||Sloka summary||

"Then all the Devas praised the mighty, very wise, efficient, chief of Vanara warriors, who has the speed of the wind god, who is the son of wind god." ||54.48||

||Sloka 54.49||

ಭಙ್ಕ್ತ್ವಾ ವನಂ ಮಹಾತೇಜಾ ಹತ್ವಾ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಸಂಯುಗೇ|
ದಗ್ಧ್ವಾ ಲಂಕಾಪುರೀಂ ರಮ್ಯಾಂ ರರಾಜ ಸ ಮಹಾಕಪಿಃ||54.49||

ಸ||ಮಹಾತೇಜಃ ಮಹಾಕಪಿಃ ವನಂ ಭಂಕ್ತ್ವಾ ಸಂಯುಗೇ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಹತ್ವಾ ರಮ್ಯಾಂ ಲಂಕಪುರೀಮ್ ದಗ್ಧ್ವಾ ರರಾಜ||

||Sloka meanings||

ಮಹಾತೇಜಃ ಮಹಾಕಪಿಃ -
the very brilliant and great Vanara
ವನಂ ಭಂಕ್ತ್ವಾ ಸಂಯುಗೇ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಹತ್ವಾ-
having destroyed the grove,
ಸಂಯುಗೇ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಹತ್ವಾ-
having killed the Rakshasas in the battle
ರಮ್ಯಾಂ ಲಂಕಪುರೀಮ್ ದಗ್ಧ್ವಾ-
having burnt the beautiful city." ||54.49||
ರರಾಜ -shone

||Sloka summary||

"The very brilliant and great Vanara shone having destroyed the grove, having killed the Rakshasas in the battle, having burnt the beautiful city." ||54.49||

||Sloka 54.50||

ತತ್ರದೇವಾಃ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ಸಿದ್ಧಾಶ್ಚ ಪರಮರ್ಷಯಃ|
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಲಂಕಾಂ ಪ್ರದಗ್ಧಾಂ ತಾಂ ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಗತಾಃ||54.50||

ಸ||ತತ್ರ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ದೇವಾಃ ಸಿದ್ಧಾಶ್ಚ ಪರಮರ್ಷಯಃ ದಗ್ಧಾಂ ತಾಂ ಲಂಕಾಂ ಪುರೀಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರಮಮ್ ವಿಸ್ಮಯಮ್ ಗತಾಃ ||

||Sloka meanings||

ತತ್ರ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ದೇವಾಃ -
then all the Devas with Gandharvas
ಸಿದ್ಧಾಶ್ಚ ಪರಮರ್ಷಯಃ -
Siddhas , great Rishis
ದಗ್ಧಾಂ ತಾಂ ಲಂಕಾಂ ಪುರೀಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ -
seeing the city of Lanka burnt
ಪರಮಮ್ ವಿಸ್ಮಯಮ್ ಗತಾಃ -
very much wonder struck.

||Sloka summary||

"Then all the Devas with Gandharvas , Siddhas , great Rishis, seeing the city of Lanka burnt were very much wonder struck." ||54.50||

||Sloka 54.51||

ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಹನುಮಂತಂ ಮಹಾಕಪಿಂ|
ಕಾಲಾಗ್ನಿರಿತಿ ಸಂಚಿನ್ತ್ಯ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ತತ್ರಸುಃ||54.51||

ಸ|| ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಮಹಾಕಪಿಂ ತಂ ಹನುಮಂತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕಾಲಾಗ್ನಿಃ ಇತಿ ಸಂಚಿತ್ಯ ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ತತ್ರಸುಃ||

||Sloka meanings||

ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಮಹಾಕಪಿಂ -
the best of Vanaras
ತಂ ಹನುಮಂತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ -
seeing that Hanuman
ಕಾಲಾಗ್ನಿಃ ಇತಿ ಸಂಚಿತ್ಯ -
thinking him to be the fire at the time of dissolution
ಸರ್ವಭೂತಾನಿ ತತ್ರಸುಃ -
all the beings were terrified

||Sloka summary||

"Seeing Hanuman the best of Vanaras as if he were the fire at the time of dissolution all the beings were terrified." ||54.51||

ದೇವಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇಮುನಿಪುಂಗವಾಶ್ಚ
ಗಂಧರ್ವವಿದ್ಯಾಧರನಾಗಯಕ್ಷಾಃ|
ಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಮಹಾನ್ತಿ ತತ್ರ
ಜಗ್ಮುಃ ಪರಾಂ ಪ್ರೀತಿಮತುಲ್ಯರೂಪಾಮ್||54.52||

ಸ||ತತ್ರ ಸರ್ವೇ ಮುನಿಪುಂಗವಾಶ್ಚ ಗಂಧರ್ವವಿದ್ಯಾಧರನಾಗಯಕ್ಷಾಃ ಮಹಂತಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಅತುಲ್ಯರೂಪಾಂ ಪರಾಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಜಗ್ಮುಃ||

||Sloka meanings||

ತತ್ರ ಸರ್ವೇ ಮುನಿಪುಂಗವಾಶ್ಚ -
then all the sages,
ಗಂಧರ್ವವಿದ್ಯಾಧರನಾಗಯಕ್ಷಾಃ -
Gandharvas, Vidyaadharas, Nagas , Yakshas,
ಮಹಂತಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ -
all the creatures
ಅತುಲ್ಯರೂಪಾಂ ಪರಾಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಜಗ್ಮುಃ -
experienced matchless form of happiness.

||Sloka summary||

Then all the sages, Gandharvas, Vidyaadharas, Nagas , Yakshas, all the creatures experienced matchless form of happiness.

The Sarga ends with the line
ಭೂತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಮಹಾನ್ತಿ ತತ್ರ
ಜಗ್ಮುಃ ಪರಾಂ ಪ್ರೀತಿಮ್ ಅತುಲ್ಯರೂಪಾಮ್||
which means that all the creatures experienced great happiness.

In Balakanda in Sarga 15,
Devas complain to Vishnu that 'ಸರ್ವಾನ್ ನೋ ಬಾಧತೇ ವೀರ್ಯಾತ್' (1.15.6).
Which means that "everybody" is being harassed by Ravana.
No wonder that the act of burning down Lanka
killing many Rakshasas gladdened
'ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ' -"all beings".

Thus, ends the Sarga fifty-four of Sundarakanda.

ಇತ್ಯಾರ್ಷೇ ಶ್ರೀಮದ್ರಾಮಾಯಣೇ ಆದಿಕಾವ್ಯೇ ವಾಲ್ಮೀಕೀಯೇ
ಚತುರ್ವಿಂಶತ್ ಸಹಸ್ರಿಕಾಯಾಂ ಸಂಹಿತಾಯಾಮ್
ಶ್ರೀಮತ್ಸುಂದರಕಾಂಡೇ ಚತುಃಪಂಚಾಶಸ್ಸರ್ಗಃ ||

Thus ends the Sarga fifty-four of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki

||ಓಮ್ ತತ್ ಸತ್||