||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ అష్టచత్త్వారింశస్సర్గః||

తతః రక్షోధిపతిః రావణః మహాత్మా హనుమతా కుమారే అక్షే నిహతే మనః సమాధాయ సరోషం దేవకల్పం ఇంద్రజితం సమాదిదేశ ||

త్వం అస్త్రవిత్ శస్త్రవిదాం వరిష్ఠః | సురాణాం అసురాణాం అపి శోక దాతా| స ఇంద్రేషు సురేషు దృష్టకర్మా | పితామహారాధన సంచితాస్త్రః|| తవ అస్త్రబలం ఆసాద్య న అసురా న మరుద్గణాః న సురేశ్వరః సమాశ్రితాః సమరే స్థాతుం శేకుః ||సంయుగేన గతశ్రమః కశ్చిత్ త్రిషు లోకేషు న | మతిసత్తమః త్వమేవ భుజవీర్యాభిగుప్తశ్చ తపసా అభిరక్షితః దేవకాలవిభాగజ్ఞః||
సమరేషు కర్మణా తే అశక్యం నాస్తి| మతిపూర్వమంత్రేణ తే అకార్యం నాస్తి| త్రిషు సంగ్రహేషు యః తే అస్త్రబలం తే బలం చ న వేద సః కశ్చిత్ నాస్తి||తే తపసః బలం మమ అనురూపం సంయుగే పరాక్రమశ్చ బలం చ రణావమర్థే |త్వాం సమాసాద్య మనః నిశ్చితార్థం శ్రమమ్ న గచ్ఛతి||కింకరాః తథైవ జంబుమాలీ చ అమాత్యపుత్రాశ్చ వీరాః చ పంచసేనాగ్రయాయినః బలాని సుసమృద్ధాని స అశ్వనాగరథాని చ సర్వే నిహతాః ||తే సహోదరః దయితః కుమారః అక్షః చ సూదితః | అరినిషూదన మే త్వయి సారః తేష్వేవ న హి||మతిమన్ త్వం కపేః ఇదం మహత్ బలం ప్రభావం చ పరాక్రమం చ ఆత్మనః సారం చాపి సమీక్ష్య స్వబలానురూపం వేగం కురుష్వ||అస్త్రవిదాం వరిష్ఠ త్వయి సన్నికృష్టే శాంతశత్రౌ గతే బలావమర్థః యథా శామ్యతి తథా ఆత్మబలం పరం చ సమీక్ష్య సమారభస్వ|| వీర గణశః సేనాః చ్యవంతి న | విశాలసారం వ్రజం ఆదాయ న | అస్య గతేః మారుతస్య| న ప్రమాణం అగ్నికల్పః కరణేన హన్తుం న||తం ఏవం అర్థం సమ్యక్ ప్రసమీక్ష్య స్వకర్మ సామ్యాత్ సమాహితాత్మా ధనుషః దివ్యం అస్త్రవీర్యం స్మరం చ వ్రజ కర్మ అక్షతాం సమరభస్వ|| అహం త్వాం సమ్ప్రేషయామి ఇతి యత్ ఇయం మతిః శ్రేష్ఠా న ఖలు | ఇయం రాజధర్మణాం క్షత్రియస్య మతిః మతా||అరిందమ సంగ్రామే నానాశస్త్రేషు వైశారద్యం అవశ్యమేవ బోద్ధవ్యం | రణే విజయశ్చ కామ్యః | |

తతః ఇంద్రజితః దక్షసుతప్రభావః వీరః పితుః తత్ వచనం నిశమ్య అదీనసత్త్వః రణాయ ప్రతిపన్నబుద్ధిః భర్తారం ప్రదక్షిణం చకార || తతః యుద్ధోద్ధతః ఇంద్రజిత్ ఇష్టైః తైః స్వగణైః ప్రతిపూజితః కృతోత్సాహః సంగ్రామం ప్రతిపద్యత ||శ్రీమాన్ పద్మపలాశాక్షః మహాతేజాః రాక్షసాధిపతేః సుతః పర్వసు సముద్రః ఇవ నిర్జగామ||

ఇంద్రకల్పః సః ఇంద్రజిత్ పక్షిరాజ ఉపమ తుల్యవగైః సితతీక్ష్ణదంష్ట్రైః చతుర్భిః వ్యాఘైః సమాయుక్తం అసహయవేగం రథం సమారురోహ||రథీ ధన్వినాం శ్రేష్ఠః శస్త్రజ్ఞః అస్త్రవిదాం వరః రథేన క్షిప్రం రథేన యత్ర హనుమాన్ అభవత్ శీఘ్రం అభియయౌ ||
సః అసౌ హరివీరః తస్య రథ నిర్ఘోషం జ్యాస్వనం కార్ముకస్య చ నిశమ్య సంప్రహృష్ఠతరః అభవత్ ||రణపండితః సుమహత్ చాపం శితశల్యాన్ సాయకాన్ ఆదాయ హనుమంతమ్ అభిప్రేత్య జగామ||

తతః సమ్యతి జాతహర్షేః తస్మిన్ చాపాణౌ రణాయ నిర్గచ్ఛతి సర్వాః దిశః కలుషాః బభూవుః | రౌద్రాః మృగాశ్చ బహుధా వినేదుః||తత్ర సమాగతాః నాగయక్షాః చక్రచరాః మహర్షయః సిద్ధాః చ నభః సమావృత్య పరమ ప్రహృష్టాః |పక్షి సంఘాశ్చ ఉచ్చైః వినేదుః||

కపిః తూర్ణమ్ ఆయాంతం సరథం ఇంద్రజితం దృష్ట్వా మహానాదం విననాద| వేగవాన్ వ్యవర్ధత చ||ఇంద్రజిత్ తు దివ్యం రథం ఆస్థితః చిత్రకార్ముకః తటిదూర్జితనిఃస్వనమ్ ధనుః విష్ఫారయామాస||తతః అతితీక్ష్ణవేగౌ మహాబలౌ రణనిర్విశంకౌ తౌ కపిః చ రక్షోధిపతేః తనుశ్చ బద్ధవైరౌ సురాసురేంద్రావివ సమేతౌ|| అప్రమేయః సః ప్రవృద్ధః మహారథస్య ధనుష్మతః సంయతి సమ్మతస్య తస్య వీరస్య శరప్రవేగం వ్యహనత్ | పితుః మార్గే చచార||తతః పరవీరహంతా వీరః ఆయతతీక్ష్ణశల్యాన్ సుపత్రిణః కాంచన చిత్రపుంఖాన్ సుసన్నతాన్ వజ్రనిపాతవేగాన్ శరాన్ ముమోచ|| తతః సః తస్య తత్ స్యందననిఃస్వనం చ మృదంగభేరీపటహస్వనం చ వికృష్యమానస్య కార్ముకస్య ఘోషం నిశమ్య పునః ఉత్పపాత|| మహాకపిః హరిః ఆశు అభిలక్షస్య తస్య లక్ష్యసంగ్రహం మోఘయన్ శరాణాం అంతరేషు వ్యవర్తత||అనిలాత్మజః హనుమాన్ తస్య శరాణాం అగ్రతః సమభివర్తత హస్తౌ ప్రసార్య ఉత్పపాత||తా వుభౌ రణకర్మ విశారదౌ వేగసంపన్నౌ సర్వభూతమనోగ్రాహి ఉత్తమం యుద్ధం చక్రతుః||

రాక్షసః హనూమతః అన్తరం న వేద | మారుతిః మహాత్మనః తస్య న | దేవసమానవిక్రమౌ తౌ సమేత్య పరస్పరం నిర్విషహౌ బభూవతుః || తతః లక్ష్యే విహన్యమానే అమోఘేషు శరేషు సంపతత్సు మహాత్మా సమాధిసంయోగసమాహితాత్మా సః మహతీం చింతం జగామ||తతః రాక్షసరాజసూనః తస్య కపేః అవధ్యతాం సమీక్ష్య నిగ్రహార్థం కథం నిగచ్ఛేత్ ఇతి తస్మిన్ హరిప్రవీరముఖ్యే మతిం చకార||

తతః వీరః అస్త్రవిదాం వరః సుమహాతేజాః సః హరిప్రవీరం ప్రతి పైతామాహం అస్త్రం సందధే||అస్త్రతత్వవిత్ మహాబాహుః ఇంద్రజిత్ అవధ్యః ఇతి జ్ఞాత్వా తం మారుతాత్మజం అస్త్రేణ నిజగ్రాహ||తతః తేన రాక్షసేన అస్త్రేణ బద్ధః సః వానరః నిర్విచేష్టః అభవత్ | సః మహీతలే పపాత||

తతః అథ సః హరిప్రవీరః తత్ అస్త్రబంధం బుద్ధ్వా ప్రభోః విగతాత్మ వేగః ఆత్మనః పితమహానుగ్రహం విచింతయామాస||తతః హనుమాన్ స్వాయంభువైః మంత్రైః అభిమంత్రం బ్రహ్మాస్త్రం పితామహాత్ వరదానం చింతయామాస|| లోకగురోః ప్రభావాత్ అస్త్రబంధనస్య విమోక్షణే మే శక్తిః నాస్తి| ఇత్యేవం మత్వా విహితః ఆత్మయోనేః అస్త్రబంధః మయా అనువర్తితవ్యః|| స కపిః అస్త్రస్య వీర్యం విచార్య ఆత్మనః పితమహానుగ్రహం చ విమోక్షణశక్తిం పరిచింతయిత్వా పితామహ ఆజ్ఞాం అనువర్తతే స్మ||

అస్త్రేణాపి బద్ధస్య హి మమ భయం న జాయతే| పితామహేంద్రాభ్యాం అనిలేన చ రక్షితః స్యాత్||రక్షోభిః గ్రహణే చాపి మే మహత్ గుణదర్శనం రాక్షసేంద్రేణ సంవాదః తస్మాత్ మామ్ పరే గృహ్ణంతు|| పరవీరహంతా సమీక్ష్యకారీ సః నిశ్చితార్థః వినివృత్తచేష్టః అభిగతైః తైః తైః పరైః ప్రసహ్య నిగృహ్య పరిభర్త్సమానః ననాద||

తతః రాక్షసాః అరిందమమ్ తం నిర్విచేష్టమ్ దృష్ట్వా శణవల్కైశ్చ సంహతైః ద్రుమచీరైశ్చ బబంధు||రాక్షసేంద్రః మామ్ కౌతుహలాత్ ద్రష్టుం వ్యవస్యేద్యపి ఇతి నిశ్చితార్థః సః పరైః బంధనం వీరైః ప్రసహ్య అభినిగ్రహం చ రోచయామాస||

తేన వల్కేన బద్ధః వీర్యవాన్ సః అస్త్రేణ విముక్తః | సః అస్త్రబంధః అన్యం బంధం న అనువర్తతే హి||అథ వీరః ఇంద్రజిత్ ద్రుమచీరబద్ధం తం కపిసత్తమం అస్త్రేణ విముక్తం విచార్య చింతాం జగామ | బద్ధః అస్త్రం న అనువర్తతే హి||అహో మహత్ కర్మ నిరర్థకం కృతం | రాక్షసైః మంత్రగతిః న విమృష్టాః | మంత్రే విహతే అన్యత్ అస్త్రం న ప్రవర్తతే | సర్వే సంశయితాః స్మ||

హనుమాన్ ఆత్మానం అస్త్రేణ ముక్తః న అవబుధ్యత | తైః రక్షోభిః కృష్యమాణః బంధైః నిపీడితః ఆత్మానం న అవబుధ్యత|| తతః సః వానరః కౄరైః రాక్షసైః కాష్ఠముష్టిభిః హన్యమానః రాక్షసేంద్రస్య సమీపం ప్రాకృష్యత||

అథ ద్రుమచీరసూత్రైః బద్ధం తం అస్త్రేణ ముక్తం ప్రసమీక్ష్య ఇంద్రజిత్ మహాబలం తం హరిప్రవీరం తత్ర సగణాయ రాజ్ఞే న్యదర్శయత్||

మత్తం మాతంగం ఇవ బద్ధం కపివరోత్తమం తం రాక్షసః రాక్షసేంద్రాయ రావణాయ న్యవేదయత్||కః అయం| కస్య కుతః వా అత్ర| కిం కార్యం | కః వ్యపాశ్రయః| ఇతి రాక్షవీరాణాం కథాః సంజిజ్ఞిరే||అథ అపరే రాక్షసాః సంకృద్ధాః హన్యతామ్ దహ్యతాం చాపి భక్ష్యతాం ఇతి పరస్పరం అబ్రువన్ ||

మహాత్మా సః సహసా మార్గం అతీత్య తత్ర రాజ్ఞః మహారత్నవిభూషితం గృహం రక్షోధిపపాదమూలే పరిచారవృద్ధాన్ దదర్శ|| మహతేజాః సః రావణః వికృతాకారైః రక్షోభిః ఇతః తతః కృష్యమానం కపిసత్తమం దదర్శ||కపిసత్తమః చ తేజోబలసమాయుక్తం తపంతం భాస్కరం ఇవ రాక్షసాధిపతిం దదర్శ||

సః దశాననః రోషసంవర్తితతామ్రదృష్టిః తం కపిం అన్వేక్ష్య అథ ఉపవిష్టాన్ కులశీలబద్ధాన్ మంత్రిముఖ్యాన్ తం ప్రతి సమాదిశత్ ||తైః యథాక్రమం కార్యార్థం అర్ధస్య మూలం విపృష్టః సః కపిః హరీశ్వరస్య సకాశాత్ సకాశాత ఆగతః అస్మి నివేదయామాస||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే అష్టచత్త్వారింశస్సర్గః ||
.

|| om tat sat||