సుందరాకాండ
అఱువది నాలుగవ సర్గము

సుగ్రీవేణైవ ముక్తస్తు హృష్టో దధిముఖః కపిః |
రాఘవం లక్ష్మణం చైవ సుగ్రీవం చాభ్యవాదయత్ ||

తా|| వానరుడైన దధిముఖుడు సంతోషపడినవాడై సుగ్రీవుని ఆజ్ఞని పొంది రామలక్ష్మణులకు సుగ్రీవునకు నమస్కరించెను.

స యథైవాగతః పూర్వం తథైవ త్వరితం గతః |
నిపత్య గగనాద్భూమౌ తద్వనం ప్రవివేశ హ ||

తా|| ఆ దధిముఖుడు పూర్వము ఏవిధముగా వచ్చెనో అదేవిధముగా తిరిగి వేగముగా పయనించి గగనమునుంచి భూమిపైదిగి మధువనమును ప్రవేశించెను.

స తానుపాగమద్వీరో బధ్వా కరపుటాంజలిమ్ |
ఉవాచ వచనం శ్లక్షమ్ ఇదం హృష్టవదంగదమ్ ||

తా|| ఆ వీరుడు ఆ వానరులసమీపమునకు చేరి సంతోషముతో చేతులు జోడించి అంగదునితో మృదుమధుర వచనములతో ఇట్లు పలికెను

మౌర్ఖాత్పూర్వం కృతో దోషః తం భవాన్ క్షంతు మర్హతి |
యథైవ హి పితా తేభూత్ పూర్వం హరిగణేశ్వరః ||
త్వథా త్వమపి సుగ్రీవో నాన్యస్తు హరిసత్తమః |
ఆఖ్యాతం హి మయా గత్వా పితృవ్యస్య తవానఘ |
ఇహోపయానం సర్వేషామ్ ఏతేషాం వనచారిణామ్ ||
ప్రహృష్టో న తురుష్టో సౌ వనం శృత్వా ప్రధర్షితమ్ |
ప్రహృష్టో మాం పితృవ్యస్తే సుగ్రీవో వానరేశ్వరః ||
శీఘ్రం ప్రేషయ సర్వాం స్తాన్ ఇతిహోవాచ పార్థివః|
శ్రుత్వా దధిముఖస్యేదం వచనం శ్లక్షమంగదః ||

తా|| " మూర్ఖత్వమువలన పూర్వము తప్పుచేసితిమి. నీవు మాదోషములను మన్నింపుము ఇదివరలో మీతండ్రివలెనే ఇప్పుడు నీవు సుగ్రీవుడు ఈ వానరగణములకు ప్రభువులు. ఓ పుణ్యపురుషా ! నేను నీ తండ్రిసమానుడైన సుగ్రీవుని కడకు వెళ్ళి మీరందరూ ఇచ్చతికి వచ్చినట్లు తెలిపితిని. ఆ విషయమును విని అతడెంతయు సంతసించెను. మధువనము ధ్వంసమైన వార్త వినియూ తండ్రిసమానుడైన సుగ్రీవుడు కోపగించలేదు. ఆ ప్రభువు వాఱినందరినీ ఇఛటికి పంపుము అని నన్ను ఆదేశించెను "

అబ్రవీత్ తాన్ హరిశ్రేష్టో వాక్యం వాక్య విశారదః |||
పీత్వా మధు యథా కామం విశ్రాంతా వనచారిణః|
కిం శేషం గమనం తత్ర సుగ్రీవో యత్ర మే గురుః ||
బ్రువతశ్చాంగదస్యైనం శ్రుత్వా వచనముత్తమమ్ |
ప్రహృష్టమనసో వాక్యం ఇద మూచుర్వనౌకసః ||
సర్వే వయమపి ప్రాప్తాః తత్ర గంతుం కృతక్షణాః |
స యత్ర హరివీరాణాం సుగ్రీవః పతిరవ్యయః||

తా|| వానరప్రముఖుడు మాట్లాడుటలో నేర్పరి అయిన అంగడు తనసహచరులతో ఇట్లు పలికెను " వానరులందరూ యదేఛ్చగా మధువును సేవించి విశ్రమించినారు. ఇంక మిగిలినది మన గురువైన సుగ్రీవుడున్న ప్రదేశమునకు పోవుటయే" అని. అంగదుడు వచించిన ఈ మాటలను విని వానరులందరూ సంతుష్టులై ఇట్లు చెప్పిరి. "మేమందరముకూడా వానరయోధులకు ప్రభువైన సుగ్రీవుడు ఎచ్చట ఉండెనో అచటికి పోవుటకు వేచియున్నాము "

ఏవం తు వదతాం తేషామ్ అంగదః ప్రత్యభాషత |
బాఢం గచ్చామ ఇత్యుక్త్వా ఖముత్పేర్మహాబలాః ||

తా|| ఆ వానరులందరూ ఇట్లు పలుకగా అంగదుడు " సరే వెళ్ళుదము" అని ప్రత్యుత్తరమిచ్చెను. వెంటనే ఆ బలశాలులందరూ ఉమ్మడిగా ఆకశమునకు ఎగిరిరి .

అంగదే సమనుప్రాప్తే సుగ్రీవో వానరాధిపః |
ఉవాచ శోకోపహతం రామం రామం కమలలోచనమ్ |
సమాశ్వసిహి భద్రం తే దృష్టా దేవీ న సంశయః ||
కౌసల్యా సుప్రజా రామ సమాశ్వసిహ సువ్రత |
దృష్ట్వా దేవీ న సందేహో న చాన్యేన హనూమతా ||
జాబవాన్ యత్ర నేతాస్యాత్ అంగదశ్చ బలేశ్వరః |
హనుమాం శ్చాప్యధిష్ఠాతా న తస్య గతి రన్యథా ||

తా|| అంగదాదులు తమను సమీపించుచుండగా చూచి వానరేంద్రుడైన సుగ్రీవుడు సీతా విరహకారణముగా మిక్కిలి దుఃఖములోనున్న శ్రీరామునితో ఇట్లనెను. " ఓ రామా ! సీతాదేవి కనపడినది . సందేహములేదు. ఊరడిల్లుము. నీకు భద్రమగును . కౌసల్యమాతకు ఆనందము గూర్చు , నిష్టాపరాయణుడగు ఓ రామా ! ఊరడిల్లుము . సీతాదేవి కనపడినది దానికి సందేహములేదు. చూచినది మరెవ్వరూ కాదు హనుమంతుడే అగును. మహావీరుడైన జాంబవంతుడు మిక్కిలి బలశాలి అయిన అంగదుడు నాయకత్వము వహించునపుడు వాయుపుత్రుడైన హనుమంతుడు పర్యవేక్షించునప్పుడు ఏకార్యమైననూ సఫలమే అగును ! "

తతః కిల కిలా శబ్దం శుశ్రావసన్నమంబరే ||
హనుమత్కర్మదృప్తానాం వర్ధతాం కాననౌకసామ్ |
కిష్కింధముపయాతానాం సిద్ధిం కథయతామివ ||
తతశ్శ్రుత్వా నినాదం తం కపీనామ్ కపిసత్తమః |
అయతాంచిత లాంగూలః సో భవత్ హృష్టమానసః ||

తా|| అప్పుడు ఆకాశములో కిలకిలాశబ్దము వినపడెను. ఆ శబ్దము హనుమంతుడు సాధించిన సఫలమైన కార్యముచే గర్వించుచూ తమ కార్యసిద్ధిని ప్రకటించుచున్నారా అనునట్లుండెను. అప్పుడు వానరప్రభువైన సుగ్రీవుడు కపీశ్వరుల శబ్దములను విని తన వాలమును నిటారుగా పైకెత్తి తన ఆనందమును ప్రకటించెను

తే అంగద ప్రముఖావీరాః ప్రహృష్టాశ్చ ముదాన్వితాః |
నిపేతుర్హరిరాజస్య సమీపే రాఘవస్య చ ||

తా|| మహావీరులైన అంగదాది ప్రముఖులు ఆనందముతో ఉప్పొంగిపోవుచూ కపిరాజైన సుగ్రీవుడు పురుషోత్తముడైన శ్రీరాముడూ ఉన్నప్రదేశమున దిగిరి !!

హనుమాంశ్చ మహాబాహుః ప్రణమ్య శిరసా తతః |
నియతా మక్షతాం దేవీం రాఘవాయ న్యవేదయత్ ||
దృష్టా దేవీతి హనుమద్వదనాదమృతోపమమ్ |
ఆకర్ణ్య వచనం రామో హర్షమాస స లక్ష్మణః ||

తా|| మహాబాహువుడైన హనుమంతుడు సాష్టాంగ నమస్కారమొనర్చి ' సీతామహాసాధ్వి క్షేమముగా నున్నది' అని శ్రీరామునకు నివేదించెను. 'కనుగొంటిని సీతమ్మని ' అను అమృతతుల్యమైన మాటలను హనుమంతుని నోటవిని రామలక్ష్మణులు మహదానంద భరితులైరి

ప్రీత్యా చ రమమాణో అథ రాఘవః పరవీరహా |
బహుమానేన మహతా హనూమంత మవైక్షతా ||

తా|| శతృవీర సంహారకుడైన శ్రీరాముడు సంతోషముతో ఉప్పొంగిపోయి అత్యంత గౌరవభావముతో హనుమంతుని వీక్షించెను !!

సుందరాకాండ
అఱువది నాలుగవ సర్గము
సమాప్తము